مکان های دیدنی شهر یزد

[sorna]

موقعیت : مرکز ایران
مجاورت : شمال: استان اصفهان شمال شرقی : استان خراسان جنوب غربی: استان فارس جنوب شرقی : استان کرمان غرب: استان اصفهان
آب و هوا: به علت قرار داشتن بر روی کمربند خشک جهانی دارای زمستانهای سرد و نسبتاً مرطوب و تابستانهای گرم و طولانی و خشک
وسعــــت: حدود 72156 کیلومتر مربع وسعت معادل تقریباً 37/4 درصد از وسعت کل ایران
جمعـیــت: 750769 نفر در سال 1375
تقسیمات:
شهرستانها: ابرکوه، اردکان، بافق، تفت، خاتم، صدوق، طبس، مهریز، مِیبُد، یزد
مرکـــــز : يزد

[sorna]

قبره پیرنارستانه - یزد به فاصله 30 کیلومتری شمال خاوری شهر یزد روستایی بر بلندای کوهی قرار گرفته است


مشهور به نارستانه عمارت زیارتگاه پیرنارستانه بر بلندای آن روستا واقع شده و قرنهاست معبد و زیارتگاه زرتشتیان است. این بنا از دوران ساسانیان برجای مانده است.

مقبره شیخ زین العابدین علی خاموش - یزد این مقبره در روستای ندوشن در 35 کیلومتری یزد، قرار دارد. بنای آن مرکب از دو اتاق با سقف گنبدی است و اطرافش را قبرستانی احاطه کرده است.



شیخ علی از عرفا و صوفیه بود که به شهادت رسید و مزارش زیارتگاه و محل نذورات است و مردم به آن احترام بسیار می*گذارند. بنای آن خشتی و گلی و عاری از کاشی، گچ کاری و سایر تزئینات است. قدیمی*ترین اثر تاریخی*دار آن تکه سنگی به اندازه 25 * 20 سانتی متر است که اشعاری به خط نستعلیق بر آن نقر شده است. صندوق چوبی مشبک روی مزار، تعدادی رحل وقف شده، قرآن خطی نفیس به خط نسخ مربوط به قرن هفتم هجری، قندیل*های مزار و... از آثاردیدنی و جالب توجه این بقعه هستند.

قلعه عزت آباد - ابرکوه قلعه ای به صورت باغ بزرگ و خشکیده ای و به صورت مربع است و چهار برج حفاظتی در چهار زاویه آن وجود دارد.



عمارتی دو طبقه و خشتی در وسط باغ وجود دارد. قدمت بنا به دوره اواخر زندیه و قاجاریه مربوط است.

میدان خان - یزد این میدان وسیع و خوش طرح و سبک، از مکان*های زیبای شهر یزد و یکی از آثار محمد تقی خان (متوفی در 1213) است.



در چهار سوی میدان، دکان*هایی قرار دارد. پیش روی آن*ها سایبان راهرو گونه ای ساخته شده و سر در دکان*ها هلالی است. این میدان راهی به قیصریه و راهی به مسجد ریگ دارد. مدرسه شفیعیه در زاویه شمال خاوری آن واقع شده است. میدان خان جزو مجموعه ای است که محمد تقی خان با طرحی هماهنگ آن را به وجود آورد. این مجموعه مشتمل بر مدرسه و قیصریه است و جملگی آن*ها جزو نقاط دیدنی شهر محسوب می*شوند.

مسجد بزرگ پشت باغ - یزد این بنا در محله پشت باغ یزد واقع شده و از آثار سال 1220 هـ.ق است.



محراب شبستان زمستانی، مزین به کاشی*های خشتی گل و بوته*دار دوره قاجاری به ابعاد 25×25 سانتی متر است. از آثار تاریخی دیگر مسجد، زیلوی قدیمی مورخ 1223هـ.ق و لوح قبر کاشی مورخ 1130 هـ.ق است

مسجد بیاق*خان - یزد این بنا در سربازخان و نزدیک پنجه*علی واقع شده و از آثار دوره قاجاریه است که توسط شاهزاده محمد ولی میرزا ـ حاکم یزد در سال*های 1243 به بعد ـ و مادرش بنا شده است.


این مسجد دارای ایوان بزرگ تابستانی به ابعاد 28×20 متر با هشت ستون در میان و شبستانی زمستانی به ابعاد 18×11/5 متر به آن هم با هشت ستون در میان است. در زیلوهای قدیمی موجود در مسجد، تاریخ 1242 ه*.ق یافته شده است.

مسجد چهل محراب - یزد این مسجد در محله فهادان، نزدیکی مدرسه ضیاییه، متصل به حمام ابوالمعالی و روبه روی مجموعه عرب ها واقع شده است.



این بنا توسط خواجه شمس*الدین محمد تازیکو در قرن هفتم ساخته شده است. مسجد چهل محراب دارای صحن، گرم خانه، سردرب و غرفه*ها و زیارتگاه های کوچکی در اطراف صحن و مأذنه ای بر سر درب ورودی است. سردرب ورودی دارای نماسازی آجری است. دیوارهای صحن از اندود ریگ آهک پوشیده شده است و در ضلع جنوبی صحن مقبره ای در اصطلاح محلی «مزارآقا» دیده می*شود. محراب*های از جنس کاشی مسجد در ضلع های خاوری، باختری و در مقبره ضلع جنوبی تعبیه شده است

مسجد محله ابوالمعالی - یزد این مسجد در محله ابوالمعالی یا بوالمیری، از محلات قدیم یزد و ظاهراً منسوب به خواجه کمال*الدین ابوالمعالی بن برهان الدین لطف الله یا خواجه حاجی ابوالعمالی ـ هر دو مربوط به قرن 8 هجری است.



در این محله دو مسجد، موسوم به مسجد بزرگ و مسجد کوچک وجود دارد. مسجد بزرگ، درگاهی دارد که ازاره آن با کاشی*های شمش صلحی لاجوردی در حاشیه ای از قطعات کاشی معرق پوشش یافته است. بر روی این زمینه لاجوردی رنگ، مربع*هایی از کاشی معرق در گوشه*های ازاره نصب شده و بر این مربع*ها، نقوش ساده هندسی براساس ستاره*های هشت پر طرح شده است. مسجد کوچک که بر روی آب انباری واقع شده در محراب یک قطعه کاشی محرابی لاجوردی به ابعاد45×30 سانتی متر است که از ساخته*های قرن هفتم هجری است.این کاشی آسیب دیده و احتمال می*رود از مسجد چهل محراب به این مسجد منتقل شده باشد.

[sorna]

مزرعه شریف - مهریز این روستا در 20 کیلومتری جنوب خاوری مهریز و یک کیلومتری باختر جاده یزد ـ کرمان قرار دارد.



دو قلعه کهن درنزدیکی مزرعه و یک قلعه دیگر در داخل آن مهم ترین آثار تاریخی روستا را تشکیل می*دهند. روستای مزرعه شریف در یک منطقه کویری قرار گرفته و دارای آب و هوای معتدل خشک است.

مسجد جامع - بافق مسجدجامع*بافق*که اصطلاحاً مردم به آن مسجد جمعه هم می*گویند،*در دو قسمت تابستانی و زمستانی طراحی شده است.



که در قسمت تابستانی آن شبستانی با بادگیرهای بزرگ به سبک مسجد جامع کبیر یزد در دو ردیف با پایه*های محکم بنا شده که مسقف به دو لایه بوده است که امروزه تخریب شده و مسجد نوساز دیگری به سبک نوین بنا گردیده است. بنای مسجد چندان کهنه نیست و به عصر صفوی نمی*نماید. در پیشانی ایوان و شبستان آن کاشی کاری قاجاری هست که قسمتی از آن ریخته است. درباره مؤسس و بانی اولیه مسجد سخنان زیادی بر سر زبان هاست و مشهورترین بانی و مؤسس شخصی است بنام ملا محمد باقر که گفته می*شود مدتی امام جماعت مسجد را عهده دار بوده است.

مسجد جامع - اردکان مسجد جامع کنار بازار و در محله قدیمی واقع و از قرن دهم است. یکی از زیلوهای قدیمی آن مورخ 1038 هـ.ق است


مسجد خصوصیتی از نظر کاشی*کاری و گچ*بری و تزیینات ندارد. درب بزرگ ورودی آن چوب*کاری است با قطعاتی به شکل مخنس و اخیراً روی آن با رنگ پوشانیده*اند. بر روی دماغه دست چپ در هشت قطعه فلز بشکل مربع کوبیده بوده که فعلاً چهار قطعه به قسمت فوقانی باقی است بر این قطعات فلزی (الله – محمد) به خط کوفی کنده کاری شده است.

مسجد جامع كبير- يزد بنای اصلی آن را متعلق به قرن ششم هجری قمری وپیش از ان می دانند لیکن مسجد جامع کنونی مربوط به زمان آل مظفر و قرن هشتم هجری می باشد


درخشان ترین بنای شهر یزد مسجد جامع آن است که بنایی بسیار فاخر و زیبا است.این مسجد مجموعه ای است از درخشندگی كاشی*ها، بلندی منارها، زیبایی گچ كاری، گشادی صحن، خوابیدگی گنبدو بالاخره شبستان زمستانی وسیع* آن كه هر یك عنصر و عاملی از بزرگی، زیبایی و هنرمندی این یادگار ارجمند و هزار ساله یزد است و مساحت مسجد جامع را علی جندقی یزدی 9800 و ماكسیمم سیر و 7000 متر مربع نوشته*اند. در كنار این مسجد كتاب خانه ای به نام كتاب خانه وزیری احداث شده كه گنجینه ای نفیس از قرآن*ها و كتاب*های خطی است. این مسجد تا پیش از انقلاب اسلامی محل برگزاری نماز جمعه بود اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی به لحاظ محدودیت فضای آن جا مراسم نماز جمعه به مسجد مرحوم آخوند ملا اسماعیل منتقل شده است.این بنا از آثار گرانبهای ایران و در حقیقت گنجینه ای از معماری است.

مسجد جامع اشکذر صدوق این بنا در اشکذر در 20 کیلومتری شمال باختری یزد واقع شده و از آثار قرن نهم هجری است.



در شبستان این مسجد محرابی سنگی در حاشیه ای از کاشی معرق دارد که بر آن عبارات قرآنی نقوش گیاهی و نقش قندیل آویزانی را در میانه نقر کرده اند. ازاره اطراف محراب با کاشی های شش ضلعی در حاشیه ای از کاشی های سیاه و سفید معرق قرن نهم هجری پوشیده شده است. محراب سنگی شکسته شده است.

مسجد جامع عتیق - یزد بنای مسجد زمانی که بنیاد نخستین آن توسط علاءالدوله گرشاسب گذاشته شد در میان شهرستان یعنی در داخل حصار قدیم قرار داشت.


به تدریج در وضع آن، خواه از لحاظ الحاق قسمت ها و ابنیه جدید و خواه از نظر مرمت و تجدید بنا و یا از نظر کاشی کاری و تزیینات الحاق دخل و تصرفاتی حادث شد.بانی مسجد قدیم گرشاسب بن علی بن فرامرز بن علاء الدوله کالنجار از دوده کاکوییان یعنی از دودمان آل بویه است. پس از بنای اصلی مسجد قدیم بنای دیگری در همان قرن در محوطه مسجد به وجود آمده که جماعت خانه ای است که دختران فرامرز بن علی از خاندان کاکویی بنا کردند. از قسمت های دیگر مسجد قدیم دو غرفه است یکی از غرفه*ها را امیر شمس*الدین قاضی ساخته و دیگری را امیر بلغدر که از حکام یزد است که در عهد غازان خان بدین سمت گمارده شد.

[sorna]

مسجد زیرده - اردکان مسجد کوچکی است که ظاهراً در اوایل قرن دهم در محله زیرده بنا شده و قدیمی*ترین مسجد اردکان است و آن مسجد سفلی هم گفته*اند.



بر درب ورودی قسمت تابستان آن دری ساده است که عباراتی به خط نسخ بر آن کنده کاری شده است

مسجد زردک - اردکان زردک در 10 کیلومتری شمال اردکان واقع شده و چنانچه از ظواهر امر معلوم می*شود و هم*چنین کتب تاریخی نشان می*دهد اهالی اردکان قبل از اینکه به محل فعلی کوچ نمایند در این محل سکونت داشتند



هنوز هم باوجود گذشت زمان می*توان خرابه*های بازار مسجد و حسینیه و قلعه و دروازه قدیمی اردکان را مشاهده نمود. تنها اثر تاریخی که تا امروز در زردک نسبتاً سالم باقی مانده مسجد معروف زردک است. این مسجد اگر چه کوچک بوده ولی به سبک بسیار زیبایی ساخته شده است. قسمت*های مختلف آن خراب شده و فعلاً گنبد محراب آن باقی است محراب آن به سبک جالبی گچ بری شده است.

مسجد سرپلک - یزد این بنا در سرپلک یا سرپل یزد واقع شده و بنای اولیه آن به اعتبار وجود کاشی*های دوره تیموری از آثار قرن نهم هجری است



در دوره*های بعد از جمله سال 1123هـ.ق و توسط شخصی به نام حاجی نصیر قبله، تعمیر و بازسازی شده است. بخش*هایی از ازاره مسجد و دست اندازهای غرفه*های آن با کاشی*های مسدس آب رنگ در حاشیه باریکی از معرق و نقوشی گیاهی در قرن نهم هجری مزین شده است. بالای سر در مسجد لوحی از کاشی نصب شده که بر آن اشعاری به خط نستعلیق مربوط به تعمیرات سال 1123هـ.ق کتیبه شده است.

مسجد شاه ولی - تفت این مسجد بزرگ که گرمخانه و قسمت تابستانی دارد، در تفت واقع شده است.



آثار جالب توجه و تاریخی آن عبارت*اند از : سنگ مرمر محراب به اندازه 64 * 125 سانتی*متر که نقش قندیل و کنده کاری*های گل و بته و «اقم الصلوه...» در حاشیه*اش و لا اله الا الله به خط نسخ خوش در پیشانی آن نفر شده است. در ورودی چوبی مشبک بسیار ظریف که لفظ «محمد» چند بار در حلقه*هایی با نهایت اسنادی بر آن کنده کاری شده و در اطراف این درب کتیبه*ای از کاشی معرق به خط نسخ نصب است که روی آن نام دوازده امام نوشته شده است. بالای سر محراب، یک شبکه گچ بری بسیار خوب و خوش طرح برای نورگیری قرار دارد و در حاشیه*اش تاریخ 1339 دیده می*شود.
مسجد شاه عبدالقیوم - یزد این بنا در محله شاه عبدالقیوم واقع شده و ظاهراً از آثار دوره صفوی است به نظر می*رسد شاه عبدالقیوم از کلانتران یزد در اوایل دوره صفوی بوده باشد.


اسلوب بنا و مشبک*های کاشی مربوط به دوره صفوی است. بنای مسجد دارای ایوان تابستانی و شبستان زمستانی است. در شبستان زمستانی دو شبکه هواگیر از کاشی با منفذهای مسدس، یکی بر بالای محراب و دیگری بر بدنه خاوری نصب شده است.

[sorna]

چکچکو (یا) پیریسوز - اردکان محلی است در کوه*های میان اردکان و انجیره (در راه طبس) که از یزد هشت فرسنگ فاصله دارد و به علت ریزش مختصر آب از کوه*های سنگی سخت و بریده به «چک چک» موسوم است.


زرتشتیان به آن جا اعتقاد می*ورزند و مقدسش می*شمارند و بناهای متعدد مرفه برای ایامی که به زیارت می*روند ساخته*اند. این محل به علت آن*که در میان کوه قرار گرفته از دور شکوه و زیبایی خاصی دارد. زرتشتیان این محل را پیرنسوز می*خوانند و روز سوم تا دهم تیرماه برای زیارت و نذورات به این جا می*آیند و مخصوصاً گوسفند ذبح می*کنند. در این محل مانند پیر هریشت ساختمان ها و آب انبارهایی ساخته*اند که قدیمی*ترین آن ها در عصر ناصرالدین شاه بنا شده و سبب این امر که اثار و ابنیه زرتشتی یزد در این زمان ساخته شده سیاست رفق و مدارایی است که ناصرالدین شاه نسبت به آنان پیش گرفته بود.

نارین قلعه (نارنج قلعه ) - میبد نارین*قلعه یا نارنج*قلعه مهمترین بناى تاریخى شهرستان میبد است. این قلعه از بناهاى مربوط به دوره اشکانی و قبل از اسلام است و در دوران مظفریان تعمیراتى در آن صورت گرفت


اطراف آن خندقی بوده است و نقب های زیر آن گاهی تا یک فرسنگ امتداد دارد.در محرم 744هجری قمری جنگ سرنوشت سازی که باعث پیروزی آل مظفر بر چوپانیان گشته در این محل اتفاق افتاده است. مساحت این قلعهٔ هفت**طبقه، سه هکتار و داراى برج و بارو و دربندهاى متعدد است و بالاى تپه*اى مسلط بر شهر میبد قرار دارد. قطر پایین*ترین حصار قلعه که قسمت بزرگى از آبادى میبد را در بر مى*گرفت، پنج و در بعضى قسمت*ها به بیست متر مى*رسیده است.

نارنج قلعه چهار برج گرد بلند دارد و باید دانست که آنچه امروز از آن باقی مانده قسمت مرکزی آن است و نشانه هایی از برج ها و باروها در روستای کوچک(کوشک) از آن باقی است. کوشک یا کوچک نزدیک ترین روستا به دژ بوده است و بیشتر آن را باغ ها و قنات ها و آسیاب در بر می گرفته است. تا همین نزدیکی ها زیباترین بادگیرها و خانه ها و کوچه های سابات دار بسیار قدیمی در جهان را در این محله ی زیبا می توانید شاهد باشید.

نارنج*قلعه داراى اتاق*هاى متعددى بوده است که در حال حاضر قسمت*هایى از این اتاقک*هاى کوچک تودرتو، موجود است و بسیارى از آنها نیز به علت قرار گرفتن در طبقات پایین و ریختن راهروها هنوز کشف نشده است. مردم محل بر این اعتقادند که بناى این قلعه مربوط به دوران سلیمان پیغمبر است

چشمه غربالبیز - یزد این چشمه از چشمه* های باستانی منطقه است و آثار تاریخی متعدد مانند سفال، مفرغ، مجسمه و ... در اطراف آن به دست آمده است.


این چشمه از دامن کوه «مذوار» می*جوشد و در کتاب*های تاریخی یزد از آن یاد شده است. این چشمه زیبا و تماشایی به ویژه در فصل بهار مشتاقان بسیاری را به دیدار خود می*کشاند و یکی ازتفریح گاه*های مردم یزد است.

کاروان سرای خان - یزد کاروان سرای خان در روستای رباط خان و در 292 کیلومتری شهر یزد واقع شده است.قدمت این بنا به عهد صفوی برمی*گردد.



کاروان سرای خان بنایی است آجری، ورودی بنا در ضلع شمالی به یک هشتی با پوششی گنبدی می*رسد، با سقفی که با آجر نماسازی شده که در طرفین آن نیز دو غرفه با پوشش گنبدی قرار گرفته و دو راه پله جهت دسترسی به بام بنا در این دو غرفه ساخته شده است. در نمای بیرونی همین ضلع، یازده صفه به چشم می*خورد که صفه میانی مدخل بنا و پنج صفه به قرینه در طرفین مدخل است. در ضلع جنوبی کاروان سرا در قسمت میانی، هشتی، کلاه فرنگی و بادگیر تعبیه شده که از ظرایف هنری برخوردار است. اصطبل کاروان سرا در چهار بدنه آن ادامه یافته و دارای مدخلی در چهار گوشه حیاط است ولی بنا آجر فرش است که هم چون سایر قسمت های بنا نسبتاً سالم مانده است

کاروان سرای خان پنج - یزد این کاروان سرا در گذشته در کنار راه قدیمی یزد به بافق قرار داشته، با ساخت راه جدید اندکی از راه به دور افتاده و نسبت به راه فعلی در گودی قرار گرفته است.



ساخت این کاروان سرا به عهد قاجاریه برمی*گردد. کاروان سرای خان پنج ساختمانی است که در برخی از قسمت های آن از جمله سقف بنا از تخته سنگ نیز استفاده شده است. ورودی کاروان سرا در ضلع شمالی قرار داشته و روبه روی در ورودی در ضلع شمالی (برج آجری) دو طبقه ای دیده می*شود که اطراف آن شکل خاکریز به خود گرفته و احداث برج را بر تپه ای بلند به خاطر می*آورد. کاروان سرا شامل آب انبار نیز است که آب انبار و مخزن از جنس آجر بنا شده و نسبتاً سالم است. برج آجری دو طبقه نیز ساختمانی نسبتاً سالم دارد و به نظر می*رسد نسبت به ساختمان کاروان سرا از قدمت کم تری برخوردار باشد. بنافاقد تزیینات است. قسمت بیرونی، میانی برج و دست انداز بام با آجر نماسازی شده است.


کاروان سرای علی آباد - یزد این کاروان سرا در آبادی علی آباد بر سر راه یزد به کرمان واقع شده است. این کاروان سرای وسیع و محکم از آجر ساخته شده و بانی آن محمد ولی میرزا پسر فتح علی شاه است.



بنای آن از سمت جاده دارای 14 صفه است و بلندی دیوارهای آن به پنج متر می رسد. چهار برج در چهار گوشه آن قرار دارد. مساحت کاروان سرا در حدود چهار هزار متر مربع است.

گنبد سنگی هگ - ابرکوه بقعه ای است چهار ضلعی (70/5×70/5) از قرون هشتم هجری، دارای گنبد این اثر تماما از سنگ سفید ساخته شده و گنبد آن از سوی خارج دارای پوشش آجر است.



اثر مذکور دارای چهار درب ورودی است و چهار پنجره بر بالای آن در زیر گنبد قرار دارد. در جنوبی را با همان سنگ اصلی بنا از ابتدا مسدود کرده اند. در این بنا سه کتیبه وجود دارد که به خط نسخ منسوب شده است. شبیه این بنا از حیث ترکیب و اسلوب دو مزار یکی نزدیک طارم و دیگری بالای سر قورگ در راه داراب به بندر عباس نیز وجود دارد

گنبد عالی - ابرکوه قدیمی *ترین، مهم ترین و محکم* ترین بنای تاریخی ابرقو «گنبد علی» یا به گفته برخی*ها، «*گنبد عالی» است.



بنای مزبور، یک برج سنگی هشت ضعلی است که بر بالای تپه*ای در خاور ابرقو و مشرف به محل شهر قدیم واقع شده است. در بالای قسمت هشت ضلعی بنا، یک کتبه کوفی با خطوط درشت وجود دارد. این برج، به قرن پنجم هجری تعلق دارد و مدفن عمیدالدین شمس الدوله از خاندان شاهان دیلمی و نوه نصربن حسن بن فیروزان دیلمی صاحب اشکور از نواحی معروف دیلم است. خاندان او به علت رقابت*ها و کشمکش*ها، مجبور به مهاجرت از شمال ایران به اصفهان و نواحی مرکزی شد. مقبره شمس*الدین، به سبک بناهای نواحی شمالی ایران ساختهشده است.

[sorna]

پیر هریشت - اردکان زیارتگاه پیر هریشت در پانزده کیلومتری اردکان،بر دامن کوه*هایی پست واقع است. دلیل اعتقاد زرتشتیان به آن غیب شدن کنیز بانوی یزدگرد در این محل بوده است.



در این جا برای زائران چند دستگاه ساختمان مسکونی و سه آب انبار ساخته شده است و هر سال در روز هیجدهم فروردین زرتشتیان برای زیارت به این محل می*آیند و بیتوته می*کنند. بنای زیارتگاه منحصر به یک اتاق و یک پستو است. در قسمتی از سنگ کوه همواره آتش روشن است. در وسط اتاق مدخل ، کلکی وجود دارد که بر آن نیز آتش می*افروزند.

آب انبار - یزد این آب انبار دارای شش بادگیر می باشد و 180سال پیش در دوره قاجاره ساخته شده است


برای شهرهای کویری همچون یزد ارزش آب بیش از هر جای دیگر احساس می شود. در این شهر بیش از 75 آب انبار وجود دارد.از ویژگیهای مهم این اثر تاریخی دو دهانه بودن این آب انبار است که دارای تزئینات مقرنس کاری می باشد و دارای 55 پله ورودی در قسمت جنوبی است که بین پله 25 و 26 از بالا یک هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد

آب انبار فهادان - یزد این بنا در محله فهادان و در نزدیکی چند بنای دیگر قدیمی واقع شده است



براساس نوشته «جامع مفیدی» و سنگ نوشته بنا، در حدود سال 1115 هـ.ق توسط خواجه محمد امین (به نوشته جامع مفیدی) و یا حاجی محمد مؤمن (به نوشته کتیبه)، ساکن محله فهادان و از کدخدازادگان معتبر ابرندآباد، ساخته شده است. در این محله آب انبار دیگری از دوره قاجاریه و منسوب به حمام گودک، وجود دارد.

آآب انبار چهارسوق - یزد این بنا در نزدیکی میدان میر چخماق، بازارچه قصاب*ها و درکوچه آب انبار شش بادگیری واقع است. بنای اولیه آب انبار مربوط به دوره قاجاریه است که در سال 1371 هـ.ق بازسازی شده است.


این بنا دارای دو ورودی شمالی و جنوبی است. راه پله*های ورودی در دو طرف مخزن و در امتداد یک دیگر قرار گرفته*اند. راه پله*ها از دو قسمت روباز و سرپوشیده تشکیل شده و سر درب ورودی آن ها در ابتدای قسمت سرپوشیده قرار دارد. از ورودی جنوبی توسط 55 پله به مخزن می*توان رسید. در جلو سر درب این راه پله که در میانه پله 25 و 26 (از بالا) قرار گرفته، یک هشتی با کف آجر فرش قرار دارد. مخزن آب انبار مدور است و بر روی آن 6 بادگیر زیبای هشت وجهی تعبیه شده است. نیمی از این بادگیرها مربوط به بنای اولیه آب انبار و نیم دیگر مربوط به بازسازی بنا است. بادگیری*های جدید توسط استاد علی سیاه و استاد غلامرضا ساخته شده*اند. آب انبار شش بادگیری در دوره اخیر بعد از تعمیرات به شماره 1600 به ثبت تاریخی رسیده است.

آب انبار نصرآباد - یزد این بنا در محله نصرآباد و خیابانی به همین نام واقع شده و از آثار دوره قاجاریه است.



بنا دارای مخزنی بزرگ با دو راه پله، ویژه مسلمانان و زرتشتیان، چهار بادگیر هشت ضلعی با بدنه آجری و کتیبه تاریخی است. راه پله*ها به موازات یکدیگر و در طرفین مخزن مدور آب انبار قرار دارند. بر بالای یکی از سردرب ها، سنگ نوشته ای نصب شده که بر آن نام معمار*، بانی و تاریخ ساخت حک شده است. آب انبار نصرآباد در سال های اخیر به ثبت تاریخی رسیده است.

آب انبار کلار - میبد این بنا در خارج از حصار قدیمی میبد و کنار مجموعه*ای تاریخی ـ مشمتل بر رباط شاه عباسی ، چاپارخانه، یخچال و آب انبار ـ واقع شده و براساس کتیبه تاریخی آن در سال 1070 هـ.ق (دوره صفویه) ساخته شده است.


این آب انبار که از انواع میان راهی بوده و با ساباطی به کاروان*سرا متصل بوده، دارای مخزنی مدور با راه پله، گنبدی مخروطی شکل و 4 بادگیر یک طرفه است و محور راه پله با مرکز مخزن در یک راستا است. مخزن بنا ظاهراً با آب باران پر می*شد. بر جرز سمت چپ مدخل بنا سنگ نوشته*ای نصب شده که براساس محتوای آن ، میرزا محمد سمیع فرزند میرزا محمد ابراهیم ، به سر کاری خواجه محمد تقی فیروزآبادی این بنا را ساخته است. در کنار این بنا، ویرانه یخچالی قدیمی به شکل مخروطی و با عمق 15 متر (از سطح زمین) دیده می*شود.

آب انبار وقت و ساعت - یزد این بنا در میدان وقت و ساعت واقع شده و از آثار دوره صفویه و سال 1121 هـ.ق است. آب انبار دارای راه پله و مخزنی مدور است.


محور راه پله در راستای محور مرکزی مخزن قرار ندارد بلکه مخزن با فاصله ای در کنار و منتهی الیه پلکان قرار گرفته است. در مدخل بنا کتیبه ای سنگی به ابعاد 48 * 115 سانتی* متر نصب شده است. بادگیر و عناصر مختلف از زیبایی و تناسب خوبی برخورداراست. این بنا در دوره اخیر تعمیر و به شماره 1611 به ثبت تاریخی رسیده است.

[sorna]

آب انبار کوشک نو - یزد این بنا در محله کوشک نو و حسینیه ای به همین نام واقع شده و از آثار دوره صفوی است.



آب انبار کوشک نو به جهت ارزش تاریخی و ویژگی*های معماری به شماره 1608 به ثبت تاریخی رسیده است.

آب انبار بوطیری - ابوالمعالی - یزد این بنا در ابتدای بازار بوطیری و نزدیک خیابان سید گلسرخ واقع شده و از آثار دوره صفویه است که در سال 1047 هـ.ق توسط ملک قاسم پسر خواجه محمدعلی بنا به وصیت پدر ساخته شد ه است.



سنگ نوشته تاریخی بنا بر مدخل آب انبار نصب شده و خطاط خط نسخ آن، بورایی گچربی و حجار آن محمدزمان یزدی است. این بنا راه پله ای سرپوشیده با هواکشی در قسمت پاشیر و مخزنی مدور دارد. مسیر راه پله در بخش*های مختلف دارای دو عرض متفاوت است.

آآب انبار باغ گندم - یزد این بنا در محله گندم شهر یزد واقع شده و براساس کتیبه کاشی معرق موجود بر سر در آن، به سال 971 هـ.ق ساخته شده است.



کتیبه کاشی بنا به طول 20/3 متر مشتمل براشعاری به خط نستعلیق نظام الدین حافظ است. لچکی*های بالای سر در نیز دارای تزیینات کاشی معرق است

آب انبار جنک - یزد این بنا در کوچه پشت مسجدجامع واقع شده و قدیمی ترین آب انبار تاریخ دار یزد به شمار* می آید.


بر مدخل ورودی بنا، سنگ نوشته و کتیبه ای از کاشی معرق نصب شده که براساس محتوای آنها بنا در سال 878 هـ.ق توسط لطف الله نامی ساخته شده است. آب انبار راه پله ای به عرض 40/1 متر ـ بدون پاگرد راه پله ـ و مخزنی مدور با یک بادگیر دارد. این بادگیر دارد. این بادگیر تنها در دو جهت دارای روزنه یا شبکه است.


آب انبار خواجه دو دهنه - یزد این بنا در بخش شمالی میدان خان یزد واقع شده و براساس نوشته «جامع مفیدی» در زمان شاه عباس اول، توسط خواجه شاهمیر استرآبادی در حدود سال 997 هـ.ق ساخته شده است.



این آب انبار دارای دو راه دسترس، یکی از طریق بازار و دیگری از طریق میدان خان است و به همین جهت به آب انبار دو دهنه شهرت دارد. راه پله*ها در امتداد یکدیگر و مخزن درمیانه آن دو قرار گرفته است. روشنایی داخل راه پله*ها از طریق روزنه*های تعبیه شده در طاق تأمین می*شود. آب انبار خواجه دارای دو مخزن با یک پاشیر مشترک و یک مخزن دیگر با یک راه پله و پاشیر مجزا است. بادگیرهای بنا از دو جهت باز و دارای شبکه است. بنا فاقد کتیبه تاریخی است. این بنا در دوره اخیر تعمیر و به شماره 1609 به ثبت تاریخی رسیده است.

آب انبار خورمیز بالا - مهریز این بنا در منطقه خورمیز بالای مهریز واقع شده و از انواع آب انبارهای صحرایی با بنای زیبا و برجی شکل است.



روش برداشت آب؛ دستی و با استفاده از شیب زمین و بازشوهای متعدد است. مخزن آب انبار؛ دارای دو دهنه برای ورود و خروج آب و هم*چنین هواکش است.بر سراسر سطح بام آب انبار برجی استحفاظی از آجر و خشت خام ، به قطر 11 و ضخامت دیواره 2 و ارتفاع 10 متر ساخته*اند. در این برج 4 پنجره نیز تعبیه شده است.

آب انبار دروازه مالمیر - یزد این بنا در محله مالمیر، خیابان امام خمینی واقع شده و به نوشته «جامع مفیدی» از آثار اواسط قرن دهم هجری و در زمره ساخته*های خواجه مقصود علی صباغ (بانی آب انبار کوچک مصلای عتیق) است


لچکی*های سر در بنا با کاشی*های معرق و نقش گل و بوته مزین بوده که از بین رفته است. این بنا به هنگام ساخت در خارج از شهر یزد بوده است.

آب انبار رستم گیو - یزد این بنا در خیابان شهید منتظر قائم یزد واقع شده و از آثار اوایل دوره پهلوی است.


آب انبار رستم گیو به دهانه و عمق مخزن 15 متر توسط استاد خرم نژاد ساخته شده و راه پله آن در راستای مرکز مخزن قرار گرفته است. راه پله از دو قسمت روباز و سرپوشیده تشکیل شده است. سر در بنا در ابتدای قسمت سرپوشیده قرار دارد.


ب انبار شهدای فهرج - یزد این بنا در روستای فهرج ـ واقع در جنوب خاوری یزد و در مجموعه شهدای فهرج واقع شده و از آثار دوره قاجاریه است.


براساس کتیبه سنگی مدخل بنا، آب انبار در سال 1226 هـ.ق توسط آقای محمد جعفر فرزند آقا ابوتراب بافقی ساخته شده است. سر درب ورودی* آب انبار در قسمت زائرسرای مجموعه قرار گرفته و بر روی سر درب آن اتاقی ساخته شده و مخزن آب نیز 2 بادگیر دارد

[sorna]

آب انبار شاه ولی - تفت این بنا در کنار حسینیه شاه ولی و بازار تفت و باختر مجموعه شاه ولی واقع شده و فاقد کتیبه تاریخی است اما قدمت حسینیه شاه ولی به قرن نهم هجری باز می*گردد.



آب انبار دارای مخزنی مدور با چهار بادگیر است. مسیر راه پله تماماً سرپوشیده است و از طاق*بندی جالب توجهی برخوردار است و بخشی از آن به شکل یکی از پوشش*های مسجد جامع اصفهان درآمده است. مسیر راه پله دو عرض متفاوت دارد و سردر در ابتدای راه پله و در بخش عریض آن قرار گرفته است. محور راه پله با مرکز مخزن در یک راستا نیست بلکه مخزن با فاصله*ای از منتهی*الیه راه پله و در کنار آن قرار گرفته است.

آب انبار شاابوالقاسم - یزد این بنا در محله شاابوالقاسم (شهاب الدین قاسم طراز) و مجاور حسینیه ای به همین نام واقع شده و از ساخته*های دوره صفویه است.



بر طبق نوشته مؤلف «جامع مفیدی»، این بنا توسط خواجه علی اکبر طراح که در قرن پانزدهم هجری می*زیست، ساخته شده است. در این محل سنگ نوشته ای مبنی بر وقف بنا به تاریخ 1082 هـ.ق وجود دارد. این بنا دارای مخزنی مدور، راه پله و بادگیر است. محور مخزن و راه* پله در یک راستا قرار ندارد. راه پله آن 76 پله دارد که هر کدام به ارتفاع 20 و عرض 40-30 سانتی متر است. عمق آب انبار نیز حدود 15 متر است.


آتش و رهرام (بهرام) - یزد این عمارت که در فهرست آثار معماری معاصر یزد قرار دارد. به همت زرتشتیان یزد و پارسیان هند در سال 1313 خورشیدی تحت نظارت و سرپرستی آقای ارباب جمشید امانت بنا شد.



ساختمان اصلی در وسط حیاطی بزرگ بر بلندی قرار دارد و آن را درختانی همیشه سبز احاطه کرده*اند. حوضی مدور و بزرگ در محور ورودی بنا به آن زیبایی خاصی بخشیده است.آتش در محفظه ای بلندتر از سطح زمین در اتاقی نسبتاً وسیع و دور از تابش خورشید قرار گرفته و اتاق*هایی برای مراسم نیایش پیرامنون آن طراحی شده است. در مورد قدمت تاریخی آتش این آتشکده، گویند که نزدیک به 1515 سال پیش این*آتش از آتشکده ناهید پارس به روستای هفتادر (نزدیک عقدا) منتقل شد و از آن جا به ترک آباد در اردکان نقل مکان کرد و پس از سی سال نگه داری درغار اشکفت یزدان آن را در سال 1325 خورشیدی به شهر یزد آوردند و در خانه دستور بزرگ شهر، در محله دستوران جای داده شد و از آن جا به گهن بار خانه و محل کنونی این آتش، خیابان آیت اله کاشانی کوچه آتشکده انتقال یافت. سرستون*ها و ازاره*های سنگی این بنا با نقوش برجسته زیبا، کار هنرمندان اصفهانی است که در اصفهان تراش خوردند و به یزد حمل شدند. به نظر می*رسد معماری بنا تا حدودی از معماری آتشکده*های پارسیان هند تأثیر گرفته باشد.

آتشکده زرتشتیان - یزد آتشکده زرتشتیان یکی از اماکن دیدنی مربوط به زرتشتیان است.



این بنا شامل ساختمان و باغ مشجری است که در قرن اخیر ساخته شده ولی آتش مقدس که نزد زرتشتیان محترم شمرده می باشد دارای قدمتی یکهزار وپانصد ساله بوده و همیشه باید روشن نگاه داشته شود. در این مکان نگهداری و از آن مراقبت می شود

آرامگاه شهدای فهرج - یزد مجموعه بناهای ویران شهدای فهرج در 2 کیلومتری فهرج یزد و تقریباً متصل بدان قرار دارد


بنا به روایات تاریخی مدفن «ابی عبدالله بن احمد بن ابوالیسر بن عبدالله بن تمیمی» و «حویطب بن هانی» و «عمربن عاص» از سرداران سپاه اسلام ـ است که در زمان یزد گرد، آخرین پادشاه ساسانی به قتل رسیده*اند.در خصوص تاریخ ساخت بناها در کتب تاریخی آمده که بنای مقبره و مدرسه کنار آن را «امیر مبارزالدین محمد مظفر» ساخته و مولانا شمس الدین محمد بافقی آن را تجدید عمارت کرده و خانقاهی بر آن اضافه کرده است. تاریخ ساخت مقبره سال 747 هـ.ق ذکر شده است.این مجموعه در اصل شامل مقبره، مدرسه و خانقاه بود که امروزه تنها ویرانه*های آن ها بر جای مانده و فقط از طریق کاوش*های باستان شناسی می*توان اطلاعاتی درباره آن ها به دست آورد.

آرامگاه طاووس - ابرکوه آرامگاه طاووس در محلی که اکنون مدرسه خواجه نظام الملک است، قرار داشته است


در گذشته بنای تاریخی دیگری وجود داشته که آرامگاه حسن بن کیخسرو و دخترش بی بی عایشه ملکه خاتون بوده است که به نام آرامگاه طاووس خوانده می شد و نبایستی آن را با آرامگاه طاووس الحرمین که حمدالله مستوفی در نزهه القلوب از آن یاد کرده یکی دانست.

[sorna]

بقعه و مدرسه سیدشمس الدین - یزد این بقعه شامل خانقاه و مدرسه بازار و گرمابه و آب انبار می*شده که تنها آب انبار و بقعه در حال حاضر موجود است و بازار آن نیز در حال رکود است.


ایوان بلند آن کاشی کاری معرق و رنگارنگ است که بسیار زیباست. بر اساس کتیبه تاریخ این بنا 767هـ.ق است. گچ بری*های بسیار ظریف و خوب در این مجموعه به کار گرفته شده است. در وسط سقف ایوان بلند ترنج بزرگی نقش بسته و در گوشه*های سقف، گل و بوته*های زیبا نقش داده شده است. کتیبه ای به خط نسخ و کتیبه ای هم به خط کوفی بر روی زمینه آبی رنگ باقی مانده است. مقرنس کاری و تزیینات دیگر درون سقف از لحاظ هنری بسیار دیدنی است. در داخل ایوان، سنگ قبر مرمری مربوط به بهاءالدین فراش موجود است که تاریخ 850 هـ.ق را نشان می*دهد.نقاشی*های داخلی پوسیده شده و رو به ویرانی است. دور محراب بزرگ آن بر روی سنگ مرمر سوره آیه الکرسی به صورت نوار تزئینی جلوه*گری می*کند. نقش گل نیلوفر با رنگ آبی و سفید و نیز به صورت گچ بری موجود است و نور بقعه به وسیله چهار نورگیر پنجره ای در پایه قوس های جناغی سقف و درب ورودی آن تعبیه شده است. در چهار گوشه بقعه اطاقک*هایی تاریک جهت دفن اموات وجود دارد.کف بقعه با آجر فرش شده است. خانقاهی در ضلع راست بقعه است که فعلاً از آن به عنوان انبار و مسکن خادم استفاده می*شود.

آسیاب آبی اشکذر صدوق این بنا در ضلع جنوب خاوری در فاصله 20 کیلومتری شهریزد واقع شده و از آثار قرن هشتم هجری است.



بنا دارای دالان شیب دار یعنی راه ورود به صحن اصلی بوده، 56 متر طول و 10/4 متر عرض دارد. صحن آسیاب به شکل هشت ضلعی است که چهار ضلعش هر کدام 80/4 و چهار ضله دیگرش هر کدام 75/2 متر است. هر یک از اضلاع کوچک غرفه ای به عمق یک متر دارد. در ضلع خاوری و باختری دو اطاق با جلوخانی تعبیه شده است. غرفه جنوبی صحن محل دستگاه آسیاب یعنی دول و آخوره است. سقف صحن آفتاب گنبدی است. مصالح آسیاب تماما از آجر است و ترکیب سقف و مقرنس کاری های صحن اصلی آن با نقوش هندسی که در آن ایجاد کرده اند از ابتکار های جالب توجه معماری ایرانی است.

بقعه زرندیان - یزد این بنا در مریاباد در حومه یزد واقع و بقعه ای قدیمی است که در دوره اخیر آن را مرمت و سفیدکاری و نماسازی کرده*اند.



مدفون بقعه را سید ناصرالدین ـ از نزدیکان امام زاده جعفر مدفون در شهر یزد ـ ذکر کرده*اند. بنای بقعه براساس کتیبه چوبی ضریح، مربوط به قرن دهم هجری و بانی آن شمس الدین محمد ابرقوهی است. بنای اصلی بقعه به پیش از قرن دهم هجری قمری مربوط است.


بقعه سید پنهون - یزد این بقعه در محله فهادان شهر یزد واقع و بنایی بسیار ساده شامل دو اتاق کوچک بدون هیچگونه ارزش معماری است و فقط یک قطعه کاشی کاری به صورت ستاره چهار پر در آن قرار دارد.



نام واقعی صاحب بقعه سید تاج الدین جعفر است که یکی از اعقاب امام زاده ابوجعفر یزد است. از نوشته*های تاریخی چنین برمی آید که از حدود قرن نهم هجری مزار سید تاج الدین جعفر به عنوان «سید پنهون» معروف شده است.

بقعه شاه سید رضا - یزد بقعه ای است با گنبدی بلند، به اسلوب گنبدهای دیگر یزد (مانند شاه کمال، گنبد هشت و …) که در اساس، جزیی از مجموعه بنای مفصل*تری بوده است و هنوز آثار صفه و ایوان قسمت باختری متصل به آن باقی است.


این بنا نزدیک چهار منار قرار دارد و به مزار شاه سید رضا مشهور است و از زیارتگاه*های یزد است. وسعت گنبد و ضخامت دیوارهای آن (بعد از بقعه سید رکن الدین) از دیگر گنبدهای یزد بیشتر است. هر ضلع آن 25/9 متر و ضخامت دیوارهایش 35/2 متر است.علت انتساب بقعه به شاه سید رضا، احتمالاً به خاطر وجد سنگ قبری از آن شاه سید رضا نامی است که در 955 فوت شده است. این بنا از آثار قرن هشتم هجری است و طبعاً ارتباطی با شاه سید رضا ندارد. حدس ضعیف این است که بنا، بقایایی از مدرسه غیاثیه چهار منار است مدرسه را امیر غیاث الدین علی حسینی وزیر شاه شیخ ابواسحق در سال 740 ساخت و خود زیر گنبد آن به خاک سپرده شد.

بازار یزد این مجموعه که ستون فقرات شهر قدیمی یزد را تشکیل می*دهد، در دوران پهلوی با ساخت خیابان شاه (خیابان قیام فعلی) به دو نیم شد



برخی فضاهای اصلی آن، مانند بازار ارسی دوزها، بازار محمد علی خان و بازار پنج علی تخریب شد. نیمه شمالی بازار در حال حاضر از رونق اقتصادی بیشتری برخوردار است.عمده*ترین کالاهای موردمعامله، پارچه و شیرینی*های یزدی، طلا و فرش است. قیصریه که حد فاصل میدان و مدرسه خان قرار دارد،*از لحاظ معماری نسبت به سایر بازارها از انتظام فضایی بهتری برخوردار است و با دو درب چوبی که دارای ارزش هنری هستند، بسته می*شود. در این بازار، اکنون پارچه*های یزدی عرضه می*شود. قدیمی*ترین بخش بازار یزد، بازار حاجی قنبر است که از قرن نهم هجری به یادگار مانده و جزیی از مجموعه فرهنگی ـ تاریخی امیر چخماق است. در قرن سیزدهم هجری بر سر درب این بازار تکیه ای زیبا و بلند به شیوه ی دیگر تکیه*ها و حسینیه*های یزد ساخته شد که یکی از معرفه*های شهر یزد است. عمده تزیین*های آن از کاشی معلقی است.

قسمت*های مختلف بازار یزد عبارتست از :

بازار خان، بازار زرگری، بازار پنجه علی، بازار قیصریه، بازار علاقبندی، بازار کاشیگری، بازار چیت سازی، بازار ملا اسمعیل، بازار افشار، بازار حاجی قنبر، بازار محمد علی خان، بازار جعفرخان، بازار صدری (شاهزاده فاضل)، بازار دروازه مهریز، بازار مسگری و بازار نخود بریزی.

سایر شهرهای استان یزد نیز بازارهای مخصوص و جالب توجه دارند.

باغ دولت آباد - یزد باغ دولت یکی از باغ*های معروف ایرانی است که در زمان محمد تقی خان (دوره زندیه) طراحی و ساخته شد



مجموعه تاریخی باغ دولت آباد شامل قسمتهای عمارت کلاه فرنگی، بادگیر، حرمخانه بهشت آیین، عمارت مستخدمین،دیوان خانه ،اصطبل و شتر خانه، سر در اصلی آب انبار و باغ مشجر است.

حمام مسجد جامع - یزد این بنا که اکنون از میان رفته است دراوایل قرن حاضر در مجاورت مسجد جامع یزد قرار داشته و ظاهراً از ساخته*های زمان آل مظفر بوده است.



مدخل اصلی حمام در بازار مجاور و رو به روی جلوخان مسجد واقع بوده و بنای حمام مشتمل بر فضاهای وسیع و هشت ضلعی برای رخت کن، گرمخانه و همچنین خزینه*های متعدد و فضاهای کوچک تر دیگر بوده است.

حمام گلشن (بزرگ گازرگاه) - یزد حمام گلشن یا حمام بزرگ گازرگاه در محله قدیمی گازرگاه حدفاصل خیابان*های مهدی و امام خمینی و سلمان فارسی قرار گرفته است.



این اثر در مجاورت مسجد و حسینیه و در جوار باغ معین التجار یزدی بوده است. حمام گلشن واقع در محله گازرگاه یزد یکی از بناهای دوره قاجاریه است که با معماری خاص حمام*ها احداث شده و این حمام در روزگاران گذشته از رونق خاصی برخوردار بوده است و مانند سایر حمام*ها در جوار مسجد و تکیه واقع شده است. اثر مذکور همانند دیگر حمام های قدیمی به چهار قسمت تقسیم می*شود.

حمام خان - یزد این بنا در مجاورت میدان خان و بازارچه کاشیگری واقع شده و توسط محمد تقی خان ـ سرسلسله خاندان مشهور به خوانین یزد که در سال 1161 هـ.ق به حکم رانی یزد رسید ـ ساخته شده است.



حمام خان (گرمابه نور) دارای سه مسیر دسترس است که آن را به میدان خان، بازارچه کاشیگری و بافت مسکونی مجاور مرتبط می*سازد. بنای حمام مشتمل بر ورودی*ها،سربینه،گرمخانه و فضاهای مرتبط با آن ها و هم چنین استخری در کنار گرمخانه است. فضای سربینه از نظر مساحت و تزیینات از سایر فضاها مشخص تر بوده و در اطراف آن سکوهای نشیمن و رخت کن و جای نهادن کفش تعبیه شده است. این فضا با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و روشنایی آن از طریق نورگیر زیبای تعبیه شده در گنبد تأمین می*شود. سطوح داخلی سربینه در اصل با نقاشی*های مزین بوده که امروزه تنها بخشی از آن تزیینات بر جای مانده است. حمام خان یزد در دوره اخیر تعمیر و بازسازی شده و با تغییر کاربری به چایخانه سنتی تبدیل یافته و جدیداً نیز به ثبت تاریخی رسیده است.

[sorna]

حمام خرمشاه - یزد این بنا در بلوار شهید صدوقی شهرستان یزد واقع شده و از آثار اواخر دوره قاجاریه یا اوایل دوره پهلوی به شمار می آید که هم اکنون نیز مورد استفاده است.


بنای حمام متشکل از یک حمام بزرگ و اصلی و یک حمام کوچک و فرعی است. حمام اصلی دارای هشتی ورودی، رخت کن، گرم خانه و خزینه است. فضای میانی رخت کن و گرمخانه با گنبدنی نیم کروی پوشش یافته و در رأس گنبدها، نورگیرهایی تعبیه شده است. سطح زیرین گنبد رخت کن، دارای آجر چینی و رنگ آمیزی تزیینی است. این بنا در کل از معماری قابل توجهی ـ در مقایسه با دیگر حمام*های تاریخی ـ برخوردار است

خانقاه شیخ علی بنیمان - یزد این خانقاه در بیداخوید یزد واقع و بنایی مشتمل بر بقعه، خانقاه و مسجد است که از آثار معتبر و ارزشمند منطقه به شمار می*رود.



بر فراز خانقاه گنبدی قرار دارد و درون بقعه سه قبر دیده می*شود که یکی از آن ها متعلق به عارف نامدار شیخ علی بنیمان است.بنای خانقاه تقریباً به همان طرح و اسلوب قدیم پا برجاست و به مناسبت کتیبه*ها و آثار تاریخی و هنری دارای اهمیت است.

خانه ملک زاده - یزد خانه ملک*زاده در محله فهادان به فاصله تقریبی 200 متری مدرسه ضیاییه و در نزدیکی مسجد چهل محراب واقع است.



قدمت خانه ملک*زاده چون دیگر خانه*های قدیمی شهر یزد به عصر قاجار می*رسد. خانه ملک*زاده ساختمانی از مصالح خشت و گل با به کارگیری آجر در برخی قسمتها است.تزیینات بنا شامل گچ بری و آیینه کاری پنج دری و نماسازی و کاربندی گچی دیوارهای حیاط و درب های چوبی برجای مانده فضاهای خانه است

خانه محمودی - یزد این خانه بخشی از مجموعه بزرگ و قدیمی مجموعه عرب هاست. این خانه قدمتی 130 ساله دارد و در دوره قاجاریه احداث شده است


متعلق به طایفه ای از تجار معروف به عرب های بحرینی بوده و رونق و گسترش کاری آن ها باعث توسعه این مجموعه مسکونی عظیم شده است. مصالح به کار رفته در بنا شامل: خشت و گل، آجر و سنگ،کاه و گچ، چوب و موادی که از پوسته درخت نخل بدست می آید، بوده است. در تمام بدنه*های حیاط و راهروها و ایوان ها قاب*بندی با گچ و سیم گل صورت پذیرفته است. فضاهای داخلی اغلب گچ بری*های متناسب را دارا است.تمامی درب ها گره چینی و دارای شیشه*های رنگی است که ارزشمندترین آن ها درب های ارسی تالار تابستانی «شکمدریده» است. لبه*های بام دارای تزیینات آجر بوده و دور تا دور بام در دیواره*های حائل قطارهای طاق نما اجرا شده است.

خانه مشروطه - یزد خانه مشروطه در خیابان امام واقع شده است. این خانه با سبک معماری سنتی حیاط مرکزی و قدمتی حدوداً 200 ساله مربوط به دوره قاجاریه است.



حدود 70 سال قبل توسط مرحوم ابوالحسن مشروطه پدر آقای محمود مشروطه از آقایان اکرمی خریداری نموده*اند. خانه دارای یک حیاط مرکزی است که حوض مستطیل شکلی در میان حیاط واقع و در دو طرف آن باغچه درخت گل کاری است درب ورودی خانه در ضلع شمالی و پس از ورودی به هشتی خانه و راهرو به حیاط خانه وارد می*شویم در چهار طرف حیاط اتاق هایی مناسب فصل ساخته شده است. اتاق های یک دری دو دری و سه دری و چهار دری که از ویژگی های معماری سنتی خانه*های یزدی است؛ مشاهده می*شود.اطاق دو دری خانه معروف به اتاق مادر بزرگ را آقای محمود مشروطه به صورت گنجینه ای زیبا آراسته*اند و اشیای عتیقه فراوانی در این اتاق جمع آوری و به نمایش گذاشته شده است. اتاق ضلع جنوبی که احتمالاً قبلاً تالار بوده؛اکنون به صورت اتاق چهار دری تابستانی از آن استفاده می*شود. طبقه زیرین به جوی آب و فضایی مشهور به زیر زمین تعلق داردکه ویژه استراحت در تابستان و نگه داری میوه در گذشته بوده است.

خانه آقا زاده - ابرکوه یکی از منازل قدیمی شهرستان ابرکوه که با توجه به خصوصیات اقلیمی و آب و هوایی خاص مناطق کویری ساخته شده؛ خانه آقازاده است.



قسمت شاخص و قابل توجه این بنا بادگیر دو طبقه آن است که در قدیم همانند کولر عمل می*کرده است. قدمت این خانه به عهد قاجاریه بر می گردد.

رباط و چاپارخانه - میبد رباطی است آجری که در دیوار طرف ورودی آن هفت دهنه طاق نماسازی شده و سر درب مرتفعی دارد.



با این که ویرانی در آن رخنه کرده ولی هنوز مورد استفاده است و جنبه انباری دارد. این رباط را میرزا محمد امین ساخته است. رباط موجود میبد که بنایش به شیوه عصر قاجاری است بر کنار شاهراه قدیم واقع است. در جوار رباط بنای چاپارخانه که خلل بر ارکانش افتاده قرار دارد. چاپارخانه از بناهای عصر قاجار است.

رباط ابوالقاسم رشتی - اردکان این رباط با کاروان سرای بزرگ و خوش طرح ، وسط آبادی عقدا و در کنار شاهراه بنا شده و از آثاری است که به شکل و شیوه رباط**های شاه عباسی به همت حاج ابوالقاسم رشتی از تجار مشهور عصر خود ساخته شده است.



رباط دارای بادگیری بند است که از فاصله دور دیده می*شود. در صفه شمالی روبه*روی درب ورودی، یک لوحه سنگی به خط نستعلیق به دیوار نصب شده که نام واقف و بانی رباط بر آن حک شده است.

رباط برج - اردکان کاروان*سرایی است که در ارجنان بر لب جاده عقدا به اردکان از آجر ساخته شده و در منظر عمومی قرار دارد از آثاری است که در دوران قاجاریه بنا کرده*اند.


برج منفردی که روبه روی رباط بر کنار استخر آب دیده می*شود؛ نیز از دوره قاجاری است.

رباط خرگوشی - اردکان این رباط که از بناهای دوره شاه عباس صفوی است نزدیک باتلاق گاوخونی (آبادی عقدا) بر سر راه قدیمی (مالرو) واقع شده است.



بیابان خرگوشی در کناره خاوری و جنوب گاوخونی واقع شده و رباط آن نیز به همان نام خرگوشی معروف شده است. این رباط 60 کیلومتر تا عقدا و 120 کیلومتر تا ندوشن فاصله دارد و راه آن از طریق خلیل آباد سرو علیا و بعد از طریق آبادی کایون است. این رباط بسیار عالی و بزرگ از سنگ و آجر ساخته شده است. طول و عرض آن در حدود 80 * 80 متر است و قسمت*های زیادی از آن خراب شده است.

رباط زین الدین - یزد رباط زین الدین در 60 کیلومتری جاده فعلی یزد ـ کرمان واقع شده و تاریخ احداث آن همزمان با مجموعه گنجعلی خان کرمان است.



کاروان سرا، طرحی مدور دارد که پنج برج پیوسته آن را حفاظت می*کنند و یکی از نمونه*های نادر در میان کاروان سراهای کشور است. ساختمان بنا، آجری و با کیفیت خوبی اجرا شده است. اتاق*ها، صفه*های استراحت مسافران، شاه نشین، شترخان و بادگیر، فضاهای داخلی کاروان سرا را که در سال*های اخیر مرمت شده است تشکیل می*دهند. در طراحی معماری فضاهای رباط زین الدین، اعداد یک، پنج و دوازده ملحوظ شده*اند. اعدادی که در مذهب تشیع از احترام و تقدس بالایی برخوردارند.چاپارخانه و یک چشمه کوچک و فضایی مشجر رباط را فرا گرفته است. با توجه به موقعیت بسیار خوب و کیفیت مطلوب ساختمان رباط،* برای تبدیل آن به تأسیسات رفاهی بین راهی امروزین طرح*هایی تدارک دیده شده است.