یزد ؛ شهري که تعداد بادگيرهايش را نمي‌داند

[sorna]

جام جم آنلاين: بادگير از شناخته شده ترين نمادهاي معماري ايراني است و شهر يزد به دليل قرار گرفتن در دل منطقه اي خشک و کويري و نياز مردمانش به هواي مطبوع، خاستگاه اصلي آن است، از همين رو يزد را شهر بادگيرهاي ايران مي دانند اما با اين همه آمار دقيقي از تعداد بادگيرهاي موجود در اين شهر در دست نيست.

به گزارش مهر، شهر يزد به دليل اينکه بيشترين تعداد بادگيرها را بر فراز بام خانه هاي خود دارد به شهر بادگيرها معروف است، در اين شهر، بلندترين بادگير جهان با ارتفاعي در حدود 33.8 متر در باغ دولت آباد نيز خودنمايي مي کند.

اما با اين وجود از سوي منابع رسمي و متولي امر هيچ آمار مشخصي از تعداد بادگيرهاي موجود در اين شهر در جايي اعلام نشده است، گويا هنوز نيازي چنداني براي به شمارش درآوردن تعداد بادگيرهاي موجود در شهر بادگيرها احساس نشده است.

آنگونه که مدير سابق پايگاه بافت تاريخي يزد مي‌گويد دليل آن را مي توان در معماري موجود در بافت تاريخي يزد جست چرا که بادگير چيزي جدا از کليت خانه نيست، به همين دليل نمي توان آن را به صورت منفک به حساب آورد و شمرد.

محمدحسن خادم زاده در اين باره افزود: البته تعداد بادگيرهاي اين شهر به نسبت دوره اول که به زمان قاجاريه مربوط مي شود و تعداد بادگيرها در آن زمان بسيار زياد بود نمي رسد اما با اين همه به نظر نمي رسد آمار دقيقي از تعداد بادگيرهاي موجود در يزد در دست باشد.

بادگير را از سمبلهاي تمدن ايراني بر مي شمارند، ايرانيها اين سيستم ابتدايي و خلاقانه تهويه هوا را که به مدد معماري به نماي بيروني آن حالتي خوش فرم و خوش نما مي دهند در مناطق گرم و کويري براي تهويه هوا بر بام خانه‌، آب انبار و گاهي نيز معادن مي ساختند، بادگير معمولاً چهارگوش است و در ديوارهاي چهارگانه? آن چند سوراخ تعبيه شده‌است. درون بادگير با تيغه‌ها و جدارهايي که از خشت يا چوب و خشت ساخته شده ‌است به چند بخش تقسيم مي‌شود.

شايد با توجه به صحنه آمدن وسائل تهويه هواي عصر مدرن مانند پنکه ها و کولرهاي آبي و برقي و گازي ديگر نياز چنداني به بادگير احساس نشود.اگر سختگيريها و فشارهاي ارگانها و اداراتي مانند ميراث فرهنگي و شهرداري در رابطه با حفاظت از نماي خانه ها و آثار تاريخي نبود شايد تاکنون بهانه اي براي باقي ماندن بادگيرها بر فراز خانه هاي يزدي وجود نداشت.

با اين همه باز هم گزارشات غير رسمي و آنگونه که ساکنان قديمي يزد اذعان مي کنند تعداد بادگيرهاي يزد نسبت به گذشته کاهش محسوس داشته است.

خادم زاده البته اين ادعا را تاييد نمي کند، او در اين باره مي گويد: البته و متاسفانه پنج سال پيش يکي از بزرگترين بادگيرهاي يزد در خانه مودت در محله مير چخماق خراب شد و از بين رفت اما با اين همه هنوز هم برخي از مالکان خانه هاي تاريخي، به فکر بادگيرهاي خانه خود و مرمت آنها هستند. در سالهاي اخير خود من در پروژه مرمت و احياي سه يا چهار بادگير در شهر يزد حضور داشتم.

اين مقام مسئول سابق در ميراث فرهنگي يزد در ادامه با اشاره به نحوه آسيب پذيري نوع بادگيرها اظهار داشت: در خانه هاي يزد به دليل نوع خاص معماري از ناودان استفاده نمي شود و به همين دليل از نوعي تغار بر روي پشت بام براي جمع کردن آب باران استفاده مي شود که در هنگام بارانهاي شديد و پر و سر ريز شدن اين تغار موجب ايجاد آسيب به ديوار بادگير مي شود.

آنگونه که اين کارشناس مي گويد همين مسئله يکي از اصلي ترين دلايل تخريب ديواره بادگير در مرور زمان است.

محاسبه آمار مشخص تعداد بادگيرهاي شهري که به بيش از همه چيز به بادگيرهايش معروف است مي تواند راهکاري مناسب براي محافظت و مرمت اين نماد زيباي معماري ايراني و جلوگيري از تخريب آن باشد.