آموزش نسخه نويسي

[M.A.H.S.A]

منبع این مطالب ها از سایت سایت علمی نخبگان جوان




در قدم اول اگه دقت كرده باشيد در بالا و يا كنار ( بسته به فرم نسخه پزشك ) برگه نسخه ، عبارت RP نوشته شده و يا خود پزشك در زمان نسخه نويسي مي بايست اين عبارت رو بنويسه كه منظور از اون ، Recipient يا همون گيرنده دارو ست . بنابراين در مقابل عبارت RP ، مي بايست نام بيمار نوشته بشه ؛ مثلا فرض كنيد در نسخه زير داروي پني سيلين 6.3.3 و جنتامايسين براي بيماري به نام امير آشنا نوشته ميشه :


امير آشنا : RP

1. Vial. Penicillin 6.3.3 N = II

2. Amp. Gentamicin 80 N= IV


.....

[M.A.H.S.A]

بعد از اينكه مشخص كرديم نسخه براي چه بيماري نوشته ميشه مي بايست بدونيم كه مشخصات داروهايي كه در نسخه نوشته ميشن مي بايست به چه صورت و ترتيبي ذكر بشن ...


به صورت ساده ، ترتيب و نحوه نوشتن مشخصات داروي درخواستي در نسخه به شكل زيره :

تعداد واحد درخواستي از دارو مشخصات دارو نام دارو . شكل داروي درخواستي . 1

براي مثال فرض كنيد قرص ( Tablet ) استامينوفن 500 ميلي گرمي رو به تعداد 20 عدد و ويال ( Vial ) پني سيلين 6.3.3 رو به تعداد 2 عدد قصد داريم در نسخه اي براي بيماري به نام امير آشنا بنويسيم .

امير آشنا :RP


1. Tab. Acetaminophen 500 N = XX

2. Vial. Penicillin 6.3.3 N = II

دقت كنيد :

• دقيقا براي نوشتن نسخه مي بايست ترتيب بالا رعايت بشه

• تعداد داروي درخواستي رو معمولا با اعداد يوناني مشخص مي كنن ولي ميشه از اعداد لاتين هم استفاده كنيم خصوصا در صورتي كه تعداد داروي درخواستي ما زياد باشه ؛ چون مثلا براي نشون دادن 50 عدد با اعداد يوناني مي بايست نوشته بشه XXXXX كه طبيعتا خيلي مناسب نيست . ولي براي اعداد پايين بخصوص تا حدود 30 عدد بهتره از اعداد يوناني استفاده بشه

• معمولا در صورتي كه مشخصات دارو نوشته نشه داروخانه ها اون شكل دارويي رو كه وزن كمتري داره به مشتري ميدن ... مثلا داروي استامينوفن كه قرص هاي 325 و 500 ميلي گرمي در بازار داره در صورتي كه تنها به صورت قرص استامينوفن و بدون ذكر ميلي گرم اون نوشته بشه ،‌معمولا داروخانه ها قرص 325 ميلي گرمي رو به دارنده نسخه تحويل ميدن . بنابراين بهتره در نوشتن مشخصات لازم داروي درخواستي هم نهايت دقت رو انجام بديم

ان شاالله نحوه نسخه نويسي در پست هاي بعدي به تفصيل مورد بحث قرار مي گيره

[M.A.H.S.A]

در ادامه مبحث نسخه نويسي ، اشكال دارويي مختلفي كه وجود داره رو معرفي مي كنيم و با ذكر توضيح مختصري در مورد هر كدام ، نحوه نگارش هر شكل دارويي در نسخه رو هم ذكر مي كنيم ...


1. قرص ( Tablet ) : قرص ها اشكال دارويي جامدي هستن كه با فشرده كردن ، قالب گيري و قرار دادن ماده دارويي ، با يا بدون مواد رقيق كننده مناسب ، پوشش ها ، مواد رنگي و افزودني هاي دارويي ديگه تهيه ميشن ... در نسخه به صورت Tab. نوشته ميشن ...

2. قرص هاي دهاني ( Buccal Tablets ) : قرص هاي دهاني فرآورده هاي دارويي پهن و بيضي شكلي هستن كه مي بايست در داخل محوطه دهان حل بشن ... معمولا اين شكل از قرص ها براي به تاخير انداختن جذب دارو بكار مي رن ... در نسخه به صورت Buccal Tab. نوشته ميشن ...

3. قرص هاي جويدني ( Chewable Tablets ) :قرص هاي جويدني قرص هايي هستن كه بايد به آرامي در دهان خرد بشن ... در نسخه به صورت Chew. Tab. نوشته ميشن ...

Controlled-Released Tablets .4 : فرآورده هايي دارويي هستن كه جهت آزاد شدن تدريجي ، طولاني و كنترل شده ماده موثر دارويي طراحي شدن ... در نسخه به صورت Cont.Rel.Tab. نوشته ميشن ...

[M.A.H.S.A]

5. قرص جوشان ( Effervescent Tablet ) :قرص هاي جوشان از مخلوط كردن و فشرده سازي ماده موثر دارويي با نمك جوشان گرانول شكلو يا مواد ديگري كه داراي خاصيت آزاد كردن گاز در هنگام تماس با آب باشند حاصل ميشه ... در نسخه به شكل Effer. Tab. نوشته ميشه ...


6. قرص پوشش دار روده اي ( Enteric Coated Tablet ) : قرص هايي هستند كه در مقابل حل شدن در معده مقاومت مي كنند تا دارو بدون تغيير از محيط اسيدي معده عبور كنه و در روده جذب بشه ... در نسخه به شكل Ent. Coated Tab. نوشته ميشه ...


7. :Film-Coated Tabletقرص هايي هستند كه به وسيله يك پليمر قابل حل در آب و يا يك لايه قابل حل در آب پوشيده ميشن . معمولا لايه ذكر شده رنگيه و در دستگاه گوارش پاره شده و ماده موثر دارويي آزاد ميشه ... در نسخه به شكلFilm-Coated Tab. نوشته ميشه ...

8. قرص خط دار ( Scored Tablet) : بعضي قرص ها جهت تقسيم به دو يا چهار قسمت ، داراي شيار يا ضربدر هستند تا بتونيم اونها رو به سادگي و به دقت به 2 تا 4 قسمت مساوي تقسيم كنيم ؛ به اين ترتيب امكان تجويز بخشي از يك قرص به طور دقيق امكان پذير ميشه . شيار روي قرص معمولا فقط در يكي از سطوح قرص وجود داره ... در نسخه به شكلScored Tab. نوشته ميشه ...

9. قرص زير زباني (Sublingual Tablet ) : قرص هاي زير زباني معمولا قرص هاي پهن و بيضي شكلي هستند كه بايد در زير زبان حل بشن تا از طريق ترشحات موكوسي دهان جذب بشن . استفاده از اين فرم قرص ها براي مواردي كه دارو توسط ترشحات معده از بين ميره و يا در مورد داروهايي كه جذب گوارشي پاييني دارن مفيده ... در نسخه به شكل Sublin. Tab. نوشته ميشه ...

10. Sugar Coated Tablet : قرص هاي فشرده شده اي هستن كه به وسيله شكر رنگي يا غير رنگي پوشيده شدن ، اين پوشش بلافاصله بعد از بلع حل ميشه ... استفاده از اين قرص ها امروزه مرسوم نيست و به جاي اونها از Film-Coated Tablet استفاده ميشه ... در نسخه به شكلSugar Coated Tab. نوشته ميشه ...

11. قرص واژينال (Vaginal Tablet ) : قرص هاي واژينال در سالهاي اخير به صورت گسترده اي جايگزين شياف هاي واژينال شده اند . اين قرص ها توليد ساده تر ، تركيب پايدارتر و آلودگي كمتري نسبت به شياف هاي واژينال دارند . معمولا اين قرص ها توسط ابزاري در واژن قرار داده ميشن و به همين دليل امكان آلودگي كمتري دارن ... در نسخه به شكلVaginal Tab. نوشته ميشن ...

[M.A.H.S.A]

12. آمپول ( Ampoule ) : آمپول ها ظروف شيشه اي هستند كه جهت نگهداري داروي استريل و تجويز آن از راه تزريقي و به صورت تك دوز ( single-dose ) تهيه ميشن ؛ به اين مفهوم كه زماني كه دارو باز بشه مي بايست در يك نوبت مصرف بشن و نبايد در صورت مازاد بودن دارو ، اون رو در نوبت ديگه اي استفاده كنيم چون در اين صورت اطميناني به استريل موندن محتويات آمپول وجود نخواهد داشت .سر آمپول به روش ذوب و تحت شرايط استريل بسته ميشه ... در نسخه به شكل .Ampنوشته ميشه ...

13. بالك ( Bulk ) : اين نوع فراورده هاي دارويي شامل سه گروه هستند :
1. مواد اوليه اي كه در داروخانه براي آماده كردن داروهاي ساختگي و تركيبي استفاده ميشن ( مثل ايكتيول )
2.مواد اوليه اي كه در داروخانه به بسته هاي كوچك تقسيم و توزيع ميشن ( مثل پارافين )
3. داروهايي با بسته بندي بزرگ كه به سادگي قابل تقسيم به يك وعده مصرف نيستند و در مراكز درماني توسط شاغلين حرفه هاي پزشكي مورد مصرف قرار مي گيرن ( مثل گاز اكسيژن )
... در نسخه به شكل .Bulk نوشته ميشه ...




14. كپسول( Capsule ) : كپسول ها فرآورده هاي دارويي جامدي هستند كه مواد دارويي و افزودني اونها ( به عنوان مواد پركننده ) در داخل يك پوسته سخت و يا نرم كه عموما از جنس ژلاتينه قرار داده شده است ... در نسخه به شكل .Cap نوشته ميشه ...

[M.A.H.S.A]

. انواع محلول ها ( Solutions ) : فرآورده هاي مايعي هستند كه حاوي يك يا چند ماده حل شونده هستن و حلال اونها معمولا آبه ... بعضي محلول ها خوراكي ( Oral Sol.) و برخي موضعي (Topical Sol. ) و برخي تزريقي ( Injection Sol. ) هستند .همون طور كه از نامشون مشخصه ، محلول هاي خوراكي مصرف خوراكي دارن و محلول هاي موضعي رو بسته به نوع محلول در نقاط مختلف سطح بدن يا مخاطات استفاده مي كنن . محلول هاي تزريقي هم كه به صورت استريل تهيه ميشن مي بايست به صورت تزريقي استفاده بشن . محلول هاي تزريقي مثل محلول قندي ، محلول رينگر و ... كه به صورت غلط مصطلح به عنوان «سرم» از اونها نام برده ميشه ، در دسته محلول هاي تزريقي قرار دارن ... در نسخه به ترتيب به صورت Oral Sol. ، Top. Sol. و Inj. Sol. نوشته ميشن ...






16. سوسپانسيون (Suspension ) : فرآورده هايي هستند كه در حلال ( معمولا آب ) به صورت معلق درميان .بنابراين قبل از مصرف مي بايست به خوبي تكون داده بشن چون تمايل به رسوب دارن . سوسپاانسيون هاي خوراكي معمولا مخلوط معلق در آب هستن در حالي كه برخي سوسپانسيون هاي تزريقي خاص ممكنه در روغن تهيه بشن ... سوسپانسيون خوراكي كه متداولترين انواع سوسپانسيون هاست كه در نسخه ها تجويز ميشه ... در نسخه به صورت Oral Susp. نوشته ميشه ...






17. شربت ( Syrup ) : شربت ها محلول هايي هستن كه عموما حاوي محلول ساكارز ( شربت قند ) به عنوان شيرين كننده هستن ... در نسخه به صورت Syr. نوشته ميشه ...




18. الگزير (Elixir ) : الگزيرها نوعي محلول هاي خوراكي هستن كه حلال اونها يه تركيب هيدروالكلي و شيرينه و سيال تر و روان تر از آب بوده و امروزه كاربرد وسيعي دارن ... در نسخه به صورت Elix. نوشته ميشن ...

[M.A.H.S.A]

19. ويال ( Vial ) : ويال ها اشكالي از داروهاي تزريقي هستند كه در ظروف معمولا شيشه اي با درب پلاستيكي و غير قابل نفوذ از نظر آلودگي و ... نگهداري ميشن . شمار زيادي از داروهاي تزريقي مثل انواع پني سيلين هاي تزريقي ، سفازولين ، آمپي سيلين و ... به صورت پودرهاي ليوفيليزه داخل ويال قرار مي گيرن كه مي بايست قبل از تزريق بر اساس پروتكل درج شده بر روي برچسب ويال ، داخل اونها آب مقطر استريل به ميزان معين تزريق و پس از يكنواخت شدن كامل ( بسته به نوع دارو به صورت سوسپانسيون يا محلول ) به بيمار تزريق بشن . اين فرم از ويال ها اصولا مي بايست بلافاصله بعد از آماده سازي با حلال به شيوه اي كه ذكر شد تزريق بشن . برخي ديگه از ويال ها به صورت محلول يا سوسپانسيون آماده تزريق هستند مثلا فرم ويال داروي ليدوكائين و ... به اين صورته ... معمولا اين شكل از داروها رو ميشه به صورت استريل نگهداري و در چند نوبت مصرف كرد مگر اينكه بر روي برچسب ويال قيد شده باشه كه پس از يك بار استفاده مابقي دارو دور ريخته بشه . براي مثال ويال تزريقي دكستروز 50 درصد رو مي بايست تنها در يه نوبت استفاده كرد و در صورت باقي موندن ميزاني از دارو ، استفاده مجدد اون ممنوعه ... در نسخه به صورت Vial. نوشته ميشه ...

20. كرم (Cream ) : كرم ها فرآورده هاي نيمه جامدي هستند كه در اونها دارو در يه پايه مناسب كه خود اون هم نيمه جامد و داراي خواص مشخص هيدروفيليك ( آب دوستي ) و يا هيدروفوبيك ( آب گريزي ) هستش فرموله ميشه . كرم ها براي استعمال خارجي بكار ميرن ... در نسخه به صورت Cream. نوشته ميشه ...

21. پماد ( Ointment ) : پماد نوعي فرآورده دارويي مشابه كرم هستش با اين تفاوت كه ميزان مواد هيدروفوبيك در اون بيشتره و به نسبت به كرم ، فرآورده چرب بحساب مياد ... موضعي كه پماد استفاده ميشه در صورت نياز به پاك شدن حتما مي بايست با مواد شوينده دترجنت مثل صابون شسته بشه تا حالت چربي موضع از بين بره ... بعضي پماد ها به صورت پماد موضعي ( Topical ) و بعضي به صورت پماد چشمي ( Ophthalmic ) هستند ... پماد هاي چشمي به صورت استريل تهيه ميشن و براي استفاده در سطح حساسي مثل چشم تهيه ميشن ... در نسخه به ترتيب به صورت Top. Oint. و Opht. Oint. نوشته ميشن ...

[M.A.H.S.A]

22. ژل (Gel ) : فرآورده هاي نیمه جامدی هستند که حاوی ذرات ارگانیک کوچک و ذرات غیر ارگانیک بزرگ بوده و به وسیله یک مایع در کنار هم قرار می گیرن ... در نسخه به صورت.Gel نوشته ميشه ...










23. قطره (Droplet ) : فرآورده هاي مایعی هستند كه یا حاوی قطره چکان هستند و یا به نحوی طراحی شدن که می شه دارو رو قطره قطره استفاده کرد . از نظر نوع ترکیب ممکنه به صورت محلول و یا سوسپانسیون باشند . بسته به کاربرد مورد انتظار ، قطره های گوشی ، چشمی و خوراکی تهیه شده اند که در این بین همه قطره های چشمی به صورت استریل تهیه و بسته بندی می شن .... قطره های گوشی ، چشمی و خوراکی در نسخه به ترتیب به صورت Ear Drop. ، Eye Drop. و Oral Drop. نوشته ميشن ...

24. شیاف ( Suppository ) : اشکال دارویی جامدی هستند که جهت قرار دادن در حفرات بدن – یعنی محلی که نرم ، ذوب و حل بشن و اثرات موضعی یا سیستمیک خود رو ایجاد کنند – تهیه میشن . بسته به کاربرد مورد نظر ، به صورت شیاف های واژینال ، رکتال ، یورترال و ندرتا شیاف های بینی فرموله و وارد بازار میشن ... در نسخه به صورت Supp. نوشته ميشه ...

[M.A.H.S.A]

.Inhalant : دارو یا مخلوطی از داروهاست که می تونه به واسطه فشار بالای بخار ، وارد بینی شده و اثر خود رو در مخاط بینی ایجاد کنند ... در نسخه به صورت Inhal. نوشته میشه ...




26. اسپری ( Spray ): اسپری ها محلول های آبی یا روغنی هستند که به صورت قطرات بسیار ریز و به صورت موضعی عمدتا بر روی پوست ، بینی و ناحیه حلق استفاده میشن ... در نسخه به صورت Spray نوشته میشه ...




27. شامپو ( Shampoo ): شامپوهای دارویی ، محلول های شست و شو دهنده ای هستند که علاوه بر دارا بودن ماده موثره داروی مورد نظر ، معمولا جهت وجود خاصیت شویندگی ، حاوی مقادیر مشخصی مواد دترجنت سازگار با پوست نیز هستند . همونطور که مشخصه ، استفاده از این ترکیبات فقط به صورت موضعی و بر روی پوست و یا موهاست ... در نسخه به صورت Sham.نوشته میشه ...





28. لوسیون ( Lotion ) : لوسیون ها ترکیبات مایعی هستند که جهت استفاده بر روی پوست بکار میرن . بیشتر لوسیون ها حاوی مواد پودر شده نرم و غیر قابل حل هستند ؛ بنابراین عمدتا به صورت مخلوط معلق جامد در مایع ( سوسپانسیون ) هستند ... در نسخه به صورت Lot. نوشته میشه ...




29. پودر (Powder ): داروهای پودری شکل فرآورده هایی هستند که به صورت ذرات بسیار خرد و نرم تهیه شدن ؛ به عبارت دیگه ، به مواد دارویی به شکل خشک ريال پودر گفته میشه ... در نسخه به شکل Powd. نوشته میشه ...

[M.A.H.S.A]

تا به اینجا متداولترین اشکال دارویی که در نسخه ها تجویز میشن رو با هم مرور کردیم . در چند پست بعدی هم به سایر اشکال دارویی که گاهی اوقات ممکنه در نسخه ها تجویز بشن مختصرا اشاره می کنیم ...


30. کلد کرم ( Cold Cream ) : کلد کرم ماده نیمه جامد و سفتیه که در واقع نوعی امولسیون آب در روغن محسوب میشه و شامل موم سفید ، روغن معدنی ، بوریت سدیم ، آب خالص و ... است . کلد کرم به عنوان پایه ترکیبیه که دارو در اون فرموله میشه ... همون طور که از نام این شکل دارویی پیداست ، تنها به صورت موضعی استفاده میشه . در نسخه به صورت Cold Cream نوشته میشه ...



31. کلودیون ( Collodion ) : کلودیون ها فرآورده های دارویی مایعی هستند که از ترکیب پیروکسیلین حل شده در عموما الکل یا اتر تهیه میشن ... در نسخه به صورت Collod. نوشته میشه ...


32. محلول دیالیز ( Dialaysis Solution ) : محلول های دیالیز شبیه محلول های تزریقی هستند با این تفاوت که نمی شه این ترکیبات رو به صورت داخل وریدی تزریق کرد ولی در خارج از سیستم گردش خون قابل استفاده هستند ... در نسخه به صورت Dial. Sol. نوشته میشه ...


33. گرانول ( Granule ) : گرانول ها اشکال دارویی جامدی هستند که از به هم پیوستن ذرات کوچک تر تهیه میشن و عموما دارای اشکال نامنظم و به صورت ذرات منفرد و درشت هستند ... در نسخه به صورت Gran. نوشته میشه ...


34.Insert : فرآورده هایی هستند که با تزریق کننده های مخصوص و یا از طریق برش جراحی در زیر پوست کاشته میشن تا تدریجه ماده موثره دارویی از اونها آزاد و جذب خون بشه ... در صورت تجویز در نسخه به شکل Insert نوشته میشه ...