تيره Anacardiaceae

[shirin71]

تيره Anacardiaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:نام فارسي: خنجك
نام علمي Pistacia khinjuk نام محلي: پسته وحشي
نام فرانسه : lentisque de bombay
نام انگليسي: bomby mastiche
نام آلماني : Bombay Mastix

مشخصات گياهشناسي:
درختان رزين‌ار با برگهاي شاخه‌اي فرد با 5-2 جفت برگچه گرد و تخم مرغي تا كشيده و با حاشيه‌اي كم و بيش مژه‌دار گل‌هاي آن دو پايه, بدون گلبرگ و كوچك و مجتمع در خوشه ساده و با حاشيه‌اي مركب است. گل‌هاي نر داراي كاسه 5 قسمتي و 5 پرچم با ميله كوتاه و بساكهاي حجيم و بزرگند. كاسه گل‌هاي ماده داراي 4-3 بخشي و تخمدان يك خانه و خامه كوتاه و 3 شاخه است. ميوه شفت تك دانه داراي هسته‌اي با درون برچوبي و پريكارپ معطر و دانه‌هايي با لپه‌هاي سبزينه‌دار است. وجود مجاري ترشح كننده فراوان و محتوي زرين در منطقه آبكش اوليه به ويژه در زير كمان فيبري روي آن و همچنين توسعه آنها در آبكش ثانويه ساقه‌هاي سن كه بصورت حلقه رو به مركز آرايش حاصل مي‌كنند. وجود سلول محتوي رزين در بافت پارنشيم پوستي و عدم چنين مجاري ترشح كننده در بين سلولهاي اشعه مغزي از اختصاصات اين گياه است بر اثر ايجاد شكاف ائورزيني بنام سفز خارج مي‌شود. كه رنگ خاكستري مايل به سبز يا زرد مايل به سبز با بوي مطبوع دارد.

رويشگاه:
اين گياه در منطق كوهستاني شهرستان ساوه ( كوه نظر كرده, كوه دراز) و در ارتفاعات شهرستان دليجان ( كوه سياه هند در منطقه جاسب) وجود دارد.

خواص درماني :
نيرو دهنده, مدر, محرك است. پوست و برگ اين درخت به علت دارا بودن تانن زياد اثر قابض داشته و در اسهال‌هاي ساده مورد استفاده قرار مي‌گيرند. سابقاً از آن در موارد تاخير وقوع قاعدگي و در آلبومينوري استفاده بعمل مي‌آورد است قابض, رفع كننده بر افروختگي, بازكننده دانسته و در روغن آن خاصيت گرمي, خشكي, گدازندگي است.

تدوین:مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

[shirin71]

تیره گاوزبان
Boragianaceae

مقدمه

گیاهان این تیره غالبا علفی ، بوته‌ای ، بندرت درختچه‌ای یا درختی دارای برگهای متناوب و بدون گوشوارک هستند. گلها مجتمع در گل آذینهای گرزن دم عقربی و هر گل دارای 5 کاسبرگ ، 5 گلبرگ ، 5 پرچم و دو برچه است که این دو برچه بر اثر دیواره بندی کاذب به چهار خانه تک تخمکی تقسیم می‌شوند. تیره گاو زبان Boragianaceae شامل 95 جنس وبیش از 1600 گونه است که 250 گونه آن در جنس آفتاب پرست جمع شده‌اند. گیاهان این تیره در تمام مناطق معتدل و گرم و بویژه در مناطق مدیترانه‌ای فراوان می‌رویند و در مناطق و حواشی قطب شمال بسیار کمیاب هستند.

اختصاصات دستگاه رویشی

برخی از گیاهان این تیره مانند گاو زبان ، علفهایی یکساله و برخی مانند سمفتیوم به علت داشتن ساقه زیر زمینی چند ساله و پایا هستند. گونه‌های بوته‌ای چوبی و یا درختچه‌ای مانند کوردیا وتورنفوتیا بیشتر به مناطق گرمسیری و استوایی اختصاص دارند. برگها متناوب و بدون گوشوارک ، دارای پهنک یا بندرت دندانه‌دار و یا چند بخشی هستند. تمام اندامهای گیاه از کرکهای زبر و خشن با منشا اپیدرمی پوشیده شده است.

اختصاصات دستگاه زایشی

نوع گل آذین در این تیره کاملا مشخص است و وضع خاص آن از اختصاصات بارز این تیره بشمار می‌رود. گل آذین گرزن در این گیاهان ابتدا دو سویه است ولی در اولین انشعاب دو شاخه شده به گرزن یکسویه دم عقربی که دارای محوری همپا است کاهش می‌یابد. کاسه گل 5 بخشی ، جام گل پیوسته گلبرگ ، جام غالبا منظم و دارای پرآذین برهم نهاده یا لوله شده و تابیده است.

کاربردها و اهمیت اقتصادی

گیاهان این تیره هیچگونه مصرف خوراکی و یا صنعتی ندارند و در عوض دارای خاصیت دارویی هستند و تقریبا همه آنها لعاب‌دار و حاوی نیترات سدیم بوده مدر ملایم به حساب می آیند. گل ، ساقه و ریشه اغلب گیاهان این تیره اثر درمانی دارند. مثلا دانه سینوگلوسوم و برخی دیگر بطور خفیف خواب آور هستند. ریشه برخی از آنها مانند آلکانا تنکتوریا دارای ماده‌ای رنگین است که در بافت شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جنسهای گاو زبان در ایران

جنس انبو یا کوردیا

درختانی با ارتفاع متوسط یا درختچه‌هایی بدون کرک و دارای برگهایی کامل و ضخیم و چرمی هستند. کاسه گل لوله‌ای یا استکاین شکل ، جام معمولا قیفی شکل ، میوه شفت و دارای درون‌بر چوبی است. این جنس در ایران 3 گونه دارد که در نواحی جنوبی و سواحل خلیج فارس از جمله در بندرعباس می‌رویند.

جنس ارتیا

درختچه یا درختانی کوتاه با شاخه‌های بدون خار و بی کرک هستند. کاسه گل 5 قسمتی ، جام بشقابی شکل و یا تقریبا گسترده و چرخی با لبه‌های کوتاه تخم مرغی و برهم نهاده است. میوه شفت با 2 تا 4 هسته و دانه دارای لپه‌های غیر چین خورده است. از این جنس 2 گونه در بلوچستان و برخی نواحی جنوبی ایران نام برده‌اند.

جنس آفتاب پرست

گیاهانی علفی یا بوته‌هایی در پایه کم و بیش چوبی ، یکساله یا چند ساله هستند. گلهای سفید یا ارغوانی آنها کوچک ، بدون دمگل و مجتمع در گرزنهای یکسویه فشرده و بدون برگک هستند. برگها تخم مرغی شکل هستند. این جنس در ایران بیش از 50 گونه دارد که در نقاط مختلف پراکنده هستند.

جنس گاو زبان

گیاهانی هستند پایا و یا پس از گل دادن و تشکیل بذر از بین می‌روند. کاسه گل 5 قسمتی ، جام لوله‌ای است. بخش آزاد جام تقریبا دو قسمتی و دارای 5 لبه است. این جنس در ایران 2 گونه دارد که یک گونه آن همان گاو زبان معمولی به نام اکیوم آمنوم است که در شمال و نقاط دیگر می‌رویند.

جنس گل فراموشم مکن یا میوزوتیس

گیاهانی یکساله یا دو ساله و یا پایا و پوشیده از کرک هستند. گلها کوچک ، آبی رنگ و دارای کاسه‌ای زنگی شکل با 5 تقسیم کم و بیش عمیق هستند. جام گل دارای 5 لبه و گلویی است که بوسیله پولکهایی با لبه مدور مسدود می‌شود. این جنس در ایران دارای 9 گونه است.

[shirin71]

تيره : Geraniaceae
گياهان اين تيره عموما علفی، دارای برگهای گوشوارک دار و گلهای منظم يا کم و بیش نامنظم اند. تيپ گلهای پنج پر، پنج چرخه ای و غير از جنس اروديوم، که ايزوستمون است، بقيه دارای پنج برچه تک تخمکی يا دو تخمکی و منحصرا دارای يک خامه اند. ميوه چند قندقه ای و قندقه ها( امريکاريها) در محل زبانکها از ستونک، يعنی محور خامه، جدا می شوند. نهنج شامل غده های نوشجايی است و اندامهای هوايی از کرکهای ترشح کننده اسانس پوشيده شده اند.گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسي: قيطران
نام علمي : Erodium ciconium
فرانسه: Bec de grue
انگليسي: Alfilaria, Strok,s Bill
عربي: ايره العجرز – غزيل
مشخصات گياهشناسي: گياهي است يكساله, كم و بيش پوشيده از كرك خيلي كوتاه بلندي گياه نيم‌متر تجاوز نمي‌كند. برگهاي آن شبيه برگ شوكران, مركب, داراي 13-7 برگچه, هر برگچه بيضي باريك و دندانه‌دار و نوك تيز است. گلي‌هاي آن قرمز و صورتي و گاهي سفيد است معمولاً در گروه 4-2 تايي با يك دم گل ظاهر مي‌شوند. ريشه آن ضخيم و گوشتي ميوه آن در قسمت بالاي ميوه زايده‌اي باريك و دراز و نوك تيز و سفت به شكل منقار لك‌لك دارد.
خواص دارويیبه عنوان قابض و براي بند آوردن خونريزي استفاده مي‌شود ضماد آن روي تومورها و زخمها استفاده مي‌شود و براي خردكردن سنگ و كاهش تب به خصوص تبهاي نوبه و زردي به كار مي‌رود, مدر و قابض است و براي كنترل بيماري قند خورد مي‌شود و قند ادرار را كاهشي مي‌دهد. غرغره آن براي تسكين درد گلو و كاهش ورم مخاط دهان و ورم لوزه بسيار نافع است. به مقدار محدود و مجاز به عنوان مسكن رحم و بند آورند خون مصرف مي‌شود در خيز عمومي بدن توصيه مي‌شود در كنترل دسيانتري مصرف مي‌شود مصرف گياه بايد با نظر پزشك باشد.

تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

[shirin71]

تيره: Liliaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسي: تره کوهی
نام علمي : Allium akaka
انگليسي: Gorden leed
فرانسه: pdreau

مشخصات گياهشناسی:
گياهي دو ساله پايا و برگهاي آن دراز و باريك اغلب خميده و افتاده به رنگ سبز تيره قسمت پايين ساقه سفيد است كه منتهي به يك پياز كوچك در داخل خاك مي‌شود گل‌هاي آن مجتمع و گروهي به شكل يك گلوله مدور و انتهاي ساقه گل دهنده رنگ هر يك از گل‌ها سفيد مايل به سبز يا گلي كه از آن دانه‌هاي سياه و پهن و ناصاف تره به دست مي‌آيد. بطور كلي دو نوع است نوع كوتاه و نازك و ناصاف تابستانه و ديگر تره فرنگي نوع زمستانه و بلند و برگهاي پهن و قوي قسمت مورد استفاده آن تخم است.

خواص دارويی :
ضد عفوني كننده روده‌ها و مدر است و براي معالجه رماتيسم و بيماريهاي كبدي مفيد است. ضماد آن براي نرم كردن ورمها مفيد است. ترشح ادرار و حيض را زياد مي‌كند و قاعده‌آور است. جوشانده يا پخته شده آن با جو براي درد سر, سينه, تنگي نفس و پرورده تره با سركه در باز كردن گرفتگي كبد و طحال و خوردن برگ پخته آن براي بواسير مفيد است براي خشك كردن رطوبتهاي رحم مفيد است. ضماد آن باسماق براي مخملك و زگيل و با نمك براي التيام زخمهاي بر مفيد است. خوردن آن بينائي چشم را كاهش مي‌دهد.

رويشگاه: اين گياه در اكثر نقاط كوهستاني استان بخصوص در شهرستانهاي شازند, ساوه, تفرش و اراك به طور پراكنده وجود دارد.

تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

ادامه دارد...

[shirin71]

گیاه نرگس از خانواده نرگسیان (Amaryllidaceae ) و تیره Narcissus می‌باشد.

نرگس گیاهی دائمی و پیازدار می‌باشد. پیازهای آن درشت و دارای ورقه‌های فلسی یا مطبق است.

به عبارت دیگر پیاز آن می‌تواند چندین سال متوالی گل دهد و گل آن همه ساله درشت تر گردد. گلهای نرگس به رنگ سفید، زرد، نارنجی، کم پر و پُر پر هستند.

برگهای این گیاه از بن ریشه بصورت صاف یا شیاردار بیرون می‌آیند و در طول ساقه قرار می‌گیرند.

نرگس‌ها به اندازه‌های مختلف یافت می‌شوند از گلهای 5 اینچی روی ساقه‌های 2 فوتی گرفته تا گلهای 5/0 اینچی روی ساقه 2 اینچی.


نرگس‌ها شاید آسانترین و مطمئن‌ترین پرورش از میان خانواده تمام گلها هستند و برای افراد مبتدی در باغبانی ایده‌ آل است.

پیاز و برگها حاوی کریستالهای سمی هستند که فقط حشرات اصلی می‌توانند بدون آسیب رساندن به آن از آن مصرف کنند هر چند ممکن است جانوران آنها را از زیر خاک بیرون بیاورند.




رده بندی انواع نرگس



رده بندی یک گونه کشت شده (قابل کشت) نرگس بر پایه توصیف و سنجش یا از یک رده بندی ارائه شده توسط فردی که گونه‌ها را به ثبت می‌رساند، پایه‌ گذاری شده است.


کد رنگ‌های استفاده شده برای توصیف رنگ نرگس‌ها به قرار زیر است:


W- سفید (سفید گونه) G- سبز Y- زرد P – صورتی O- نارنجی R- قرمز


در توصیف گل نرگس هر نرگس را به دو بخش تقسیم می‌کنیم

گلبرگ‌ ها

تاج گل



رویشگاههای طبيعی در ايران



در برخی نواحی ايران گياه نرگس به صورت خودرو وجود دارد که از آنجمله می‌توان به مناطقی در استان فارس نظیر کازرون و منطقه گله دار در شمال استان بوشهر و جنوب استان فارس اشاره نمود

مهمترين رويشگاه نرگس در ايران شهرستان بهبهان است كه در سال 92 ميلادي به عنوان بهترين نرگس دنيا شناخته شده است. همچنين درشهرستان شيراز نيز نرگس مي رويد




منابع
ويكي پديا

[shirin71]

نام فارسی: گل ساعتی

نام علمی: Passiflora incarnataL.

نام انگلیسی: Passion-flower herb. mypop

نام فرانسوی: Herbe de passiflore

نام آلمانی:Passionsblumenkrut, Flischfarbige passionsblume

نام عربی: زهر الالام

تیره: Passifloraceae

ریخت شناسی:

گل ساعتی گیاهی چند ساله و پایا است به ارتفاع 8 تا 9 متر که به صورت درختچه نیز دیده میشود. البته برخی از گونه های آن علفی و چند سله می باشد. ساقه های آن دارای پیچکهایی است که به گیاهان کناری می پیچد و از این طریق بالا رونده است. برگهای آن متانوب و بزرگ به طول 6 تا 15 سانتی متر ، دمرگدار و دارای پهنکی مرکب از سه لب عمیق با ظاهر برگچه مانند که سطح زیرین آنها کرکدار و کناره های آنها رگبرگهای شبکه ای مشاهده می شود. به طور کلی برگها دارای بریدگی های عمیقی هستند که آنها را به صورت برگهای مرکب یا چند برگچه در می آورد. گلهای این گیاه که زیبایی خاصی دارد ، درشت و منفرد است به قطر تقریبی 9 سانتیمتر که معطر است و منتهی به دمگل دراز میشود. در هر یک از گلها 3 براکته،5 کاسبرگ، 5 گلبرگ سفید رنگ، 5 پرچم یا بساک بزرگ و نارنجی دیده میشود. تخمدان کرکدار و سبز مایل به خاکستری بوده و زبر است و خامه گل دارای سه شاخه دراز است که در انتهای آنها کلاله های سرسان قرار دارد. از مشخصات دیگر کل اینست که در داخل جام آن ، تاجی از الیاف باریک سفید یا قرمز مایل به ارغوانی رنگ واقع در چند ردیف دیده می شود. میوه های گل ساعتی مسطح ، به رنگ مایل به سبز یا قهوه ای و با نقطه های گود و زیاد و دارای دانه های زرد مایل به قهوه ای است. به طور کلی میوه ها شبیه به گردو یا سیب کوچک است. که گوشت آن زرد رنگ و خوراکی است.[2،4،5،6،7]

اندام دارویی:

ریشه و اندامهای هوایی[2،4،5،6،7]

ترکیبات شیمیایی:

گل ساعتی حاوی فلاونوئید ها تا 2.5 درصد است که شامل مشتقات گلیکوزیدی است مثل: ویتکسین1، ساپونارین، اورینتین، همواورینتین، شافتوزید، ایزو شافتوزید، ویسنین و ...

همچنین دارای مقادیر کمی از گلیکوزیدهای سیانوژنیک بویژه ژینوکاردین، مقادیر ناچیز از یک روغن فرار که حاوی ترکیباتی مانند لیمونن و اوکالیپتول و کومن و آلفا – پینن و ... است.

در این گیاه مقادیر بسیار ناچیز و متغیر از آلکالوئید های ایندول( کمتر از 0.01 تا 0.09 درصد) که بطور عمده شامل هارمان، هارمول، هارمالین، هارمین و هارمالول می باشد. البته بعضی از منابع به طور کلی وجود این آلکالوئید ها را در این گیاه رد میکنند.

حضور ترکیبات دیگری مانند مالتول و اتیل مالتول (مشتقات گاما – پیرول) ، پاسیکول (یک پلی استیلن) ، اسیدهای چرب ، اسید فرمیک، اسید بوتیریک، سیتوسترول، استیگماسترول، قند و صمغ نیز در این گیاه گزارش شده است.

همچنین طبق گزارشات در هر صد گرم گوشت خام و دانه واقع در داخل میوه مواد زیر وجود داردد.:

آب 75 گرم، پروتئین 2.2 گرم، چربی 0.7 گرم ، هیدراتهای کربن بیشتر قند و نشاسته 21 گرم، کلسیم 13 میلی گرم، فسفر 64 میلی گرم، آهن 1.6 گرم، پتاسیم 348 میلی گرم، ویتامین A 700 واحد بین المللی ، تیامین خیلی کم، رایبو فلاوین 0.13 میلی گرم، نیاسین 1.5 میلی گرم و ویتامین C 30 میلی گرم.[4،5،6،7،9]



موارد استعمال:

گل ساعتی دارای اثر مسکن و آرامبخش بوده و در بیخوابی، اضطراب، دردهایی با منشا عصبی بویژه در کودکان ، اختلال در تنوس عضلانی، تاکی کاردی عصبی و آسم اسپاسمی مصرف میگردد. همچنین ریشه این گیاه اثرات ضد کرم برای معده را دارد.[5،9]

خواص و کاربرد:

در برمه از ریشه گل ساعتی به مقدار کم برای کشتن کرم معده می خورند ولی مقدار زیاد آن سمی و خطر ناک است. در هند و چین میوه آن را میخورند ولی ریشه تازه اش را مخدر و سمی میدانند. تجربه شده است که خوردن جوشانده ریشه تازه آن یک سگ قوی را پس از 40 دقیقه هلاک کرده است. برگهای گیاه دارای اسید سیانیدریک است پس مقدار زیاد آن سمی است. از عصاره برگهای گل ساعتی به نسبت نصف در یک حلال تهیه شده باشد در حدود 50 قطری در روز به عنوان آرام کننده دردهای عصبی و رفع بی خوابی و ضعف اعصاب خورده می شود. در فیلیپین برگهای له شده آن را برای التیام بر روی زخم میگذارند. از تنتور الکلی یک پنجم آن ، یعنی یک واحد گیاه در 5 واحد الکل 65 درصد که به مدت 2 تا 3 روز خیس کرده باشند؛ مقدار 30 تا 50 قطره در روز تجویز می شود.همچنین گزارشات جدید حاکی از این است که این گیاه خواص سم زدایی دارد و در درمان اعتیاد می تواند کاربرد داشته باشد.[5،9،13]

مقدار مصرف:

0.25 تا 1 گرم از اندامهای هوایی خشک شده گیاه سه بار در روز مصرف میشود. مقدار مزبور به صورت انفوزیون تهیه و مورد استفاده نیز قرار میگیرد. فرمهای دیگر مصرف شامل استفاده عصاره مایع ( 1به 1 در الکل 45 درصد) به مقدار 0.5 تا 1 میلی لیتر سه بار در روز و تنتور (1 به 8 در الکل 45 درصد) به مقدار 0.5 تا 2 میلی لیتر و سه بار در روز می باشد.

در مورد التیام زخمها و بریدگی های ساده که مثلا در جریان کارهای باغبانی پیش می آید ممکن است به طور ساده چند برگ و گل گیاه را له کرده و پس از شستن و تمیز کردن محل زخم روی بریدگی گذارد، و باند پیچی کرد و به عنوان آرامبخش و برای رفع خستگی و ایجاد خواب عمیق و همچنین برای پیشگیری از حمله های قلبی یک قاشق مربا خوری برگهای خشک آن در یک پیمانه (200 گرم) آب جوش ریخته و 15 دقیقه می خیسانند. از این دمکرده یک پیمانه قبل از خواب برای رفع بی خوابی خورده شود و برای سایر موارد تا 3 پیمانه در روز باید خورده شود.

همچنین چای حاصل از 2 گرم گیاه خشک تجویز شده است، دو تا سه فنجان از این چای در روز مصرف شود بهتر است یک یا دو فنجان از آن قبل از خواب باشد. بیشینه مصرف روزانه 4 تا 8 گرم گیاه خشک است.در عصاره های حاصل از این گیاه بسیاری از فرآورده های مسکن و نیز تعدادی از ترکیبات تقویت کننده قلب یافت می شوند.[5

عوارض جانبی و سمیت:

آثار جانبی در اثر مصرف آن تا به حال گزارش نشده است. سمیت حاد عصاره مایع دارو در موش که به صورت تزرییق داخل صفاتی و به مقدار بیش از 900 میلی لیتر به کیلوگرم استفاده شده بود، نیز گزارش شده است.

موارد احتیاط:

مقادیر مصرف زیاد گل ساعتی ممکن است باعث تسکین و تقویت درمان به شیوه مهار منوآمین اکسیداز گردد. از طرفی گزارش شده است که آلکالوئیدهای هارمان و هارمالین دارای اثر تحریکی بر روی رحم حیوانات آزمایشگاهی بوده است بنابراین نباید از مقادیر زیاد دارو هنگام بارداری و شیردهی استفاده شود همچنین گل ساعتی نباید به کودکان زیر 2 سال داده شود و برای سایر کودکان و اشخاص مسن تر از 65 سال مصرف آن باید از مقادیر کم شروع شود و به تدریج افزایش یابد. اگر در جریان مصرف این گیاه اختلالاتی در هاضمه رخ داد و یا اسهال ایجاد شد مقدار مصرف باید کاهش یابد و یا به طور کلی مصرف قطع شود.

زمان جمع آوری:

اندامهای هوایی پس از گلدهی و یا میوه دهی در پایان فصل تابستان جمع اوری می شود. همچنین میوه های رسیده را می توان در فصل پائیز جمع آوری نمود.



دامنه انتشار:

گیاه گل ساعتی بومی آمریکای شمالی و مرکزی و جنوبی بوده اما به علت داشتن گلهای زیبا به طور گسترده ای در اروپا کشت داده می شود. این گیاه معمولا در مناطقی که دارای آب و هوای ملایم باشد بخوبی رشد میکند.

در نواحی شمالی ایران گل ساعتی به وفور یافت می شود و در شهرهای دیگر که آب و هوای معتدله دارند و زمستان انها ملایم است هم این گیاه کشت می شود و جنبه زینتی دارد.

تکثیر:

گل ساعتی به راحتی از طریق بذر و قلمه تکثیر میشود.

تکثیر بذر گل ساعتی به این صورت است که بذور را در اوایل بهار که دمای هوا در حدود 18 تا 21 درجه سانتی گراد است در خاکهایی با زهکشی خوب می کارند. البته جوانه زنی بذور گل ساعتی به کندی صورت میگیرد و نامنظم می باشد.

تکثیر گل ساعتی از روش قلمه گیری هم به ابن صورت است که ساقه های نیمه رسیده یا نیمه خشبی را دز فصل تابستان از گیاه جدا میکنند و در ماسه کشت میدهند.

تحقیقات جدید نشاندهنده اینست که می توان این گیاه را به صورت مکمل در گلخانه های خیار کشت نمود. که این کار فواید زیادی دارد. به طور مثال در شهر هایی مثل یزد که گرمی هوا مانع از رشد بهینه گل ساعتی است می توان از این روش بهره گرفت.[1]

اکولوژی گیاه:

جوانه زنی بذر در دمای 18 تا 21 درجه صورت میگیرد و این گیاه خاکهایی حاصلخیز و با ذهکشی خوب را می پسندد و به راحتی در این خاکها رشد می کند. در مناطق معتدله این گیاه چندین سال عمر میکند و گیاه را در فصل بهار میتوان هرس شاخه نمود. گل ساعتی تا دمای منفی 15 درجه سانتی گراد را به خوبی مقاومت می کند. همچنین گل ساعتی محلهای افتابی را بیشتر ترجیح میدهد و خاکهایی را که PH آنها به سمت اسیدی است را بیشتر دوست دارد.



گونه های دیگر:

1) گل ساعتی با ساقه چهار گوش که به فرانسوی Pomme line و Passiflore a tiges carrees گفته می شود. نام علمی آن Passiflora quadrangularis L. است. این گیاه در تمام منطقه حاره کشت می شود و در جایی خودرو دیده نشده است.

2) گل ساعتی با برگهای شبیه به گیاه Laurier که به فرانسوی Maritambour گفته می شود. نا علمی این گیاه Passiflora laurifolia L. است.

3) گل ساعتی با گلهای آبی به فرانسوی Passifloe bleue و به انگلیسی Blue passionflower گفته می شود. نا علمی این گیاه Passiflora caerulea L. می باشد. میوه آن شبیه زرد آلو است و درشت و شیرین میباشد. در ایران سابقا در باغچه ها کشت می شده ولی این گیاه بومی برزیل است.

4) گل ساعتی passiflore edulis Sims که بومی برزیل است و به ایران وارد شده و در شمال کشت میشود.



خرده نگاری:

پودر اندامهای خشک شده گیاه گل ساعتی به رنگ سبز تیره بوده، بوی آن کمی معطر و طعم آن نا مشخص اما ملایم و خصوصیات میکروسکوپی آن از قرار زیر است:

بخشی از بافت مزوفیل (میانبرگ) که رگبرگها به همراه بلورهای اگزالات کلسیم از نوع دروز(قبه ای) در آن نمایان است(A)، چند بلور اگزالات کلسیم (B)، کرک و پوششی اختصاصی با دیواره نازک و اغلب منتهی به یک نوک مدور و قلابی شکل مربوط به اپیدرم ساقه و برگ(C)، تیپ روزنه نوع آنموسیتیک که فقط در اپیدرم تحتانی دیده میشود(D) و کرک پوششی با سلولهای اطراف پایه در اپیدرم(E).

آثار فارماکولوژی:

تحقیقات انجام گرفته بر روی حیوانات آزمایشگاهی نشان داده است که عصاره های این دارو دارای فعالیت اسپاسمولیتیک قابل مقایسه با اثر پاپاورین بوده و از طرفی دارای اثر تضعیف کننده مرکزی نیز می باشد. در تحقیقاتی دیگر اثرات سداتیو، تقویت زمان خواب آوری هگزوباربیتون، فعالیت ضد تشنجی(دوز زیاد) و کاهش فعالیت موتوری خودبخودی( دوز کم) مربوط به مالتول و اتیل مالتول باعث پوشاندن و پنهان کردن اثرات تحریکی آلکالوئیدی هارمان می شود.

روشهای مختلف کنترل های کیفی و کمی شیمیایی:

آزمایش خلوص- برای انجام این آزمایش از روش کروماتوگرافی لایه نازک استفاده می شود.

تهیه عصاره متانولی- مقدار 0.6 گرم از داروی پودر شده با مقدار 5 میلی لیتر متانول روی بن ماری در 60 درجه سانتی گراد به مدت 5 دقیقه تکان داده می شود و سپس حاصل صاف می گردد.

تهیه محلول شاهد- مقدار دو میلی گرم از هیپروزید و 2 میلی گرم از روتین در 10 میلی لیتر متانول حل می شود. مقدار 20 میکرو لیتر از عصاره متانولی و مقدار 10 میلی لیتر از محلول شاهد به طور مجزا و هر کدام به صورت یک بند به طول 2 سانتی متر به روی لایه نازک سیلیکاژل G کاشته می شود

سیستم حلال= آب – اسید فرمیک انیدر – اتیل متیل کتون – اتیل استات( 50- 30- 10- 10) و عمل گسترش تا ارتفاع 12 سانتی متر انجام می پذیرد.

برای ظاهر کردن لکه ها، پس از خشک کردن کروماتوگرام به مدت 5 دقیقه در دمای 105 درجه سانتی کراد در حالی که هنوز نرم است، ابتدا از محلول متانولی نچرال پرودکت و سپس از محلول ماکرو گول 400 ( معرف شمره 39) استفاده می شود.

برای تشخیص لکه ها از تابش 365 نانئ متری ماوراء بنفش استفاده می گردد.

در محلول شاهد دو لکه با فلورانس قهوه ای مایل به زرد یکی مربوط به روتین که در ثلث پائینی لایه نازک و دومی مربوط به هیپروزید که در قسمت وسط لایه نازک ظاهر میگردد. در عصاره متانولی گیاه، در محلی که گمی پائئین تر از محل لکه روتین است لکه ای با فلورانس سبز تیره وجود دارد که مربوط به ساپونارین می باشد بلافاصله زیر آن لکه ای با فلورانس قوی زرد مایل به سبز وجود دارد و در محلی که کمی پائین تر از محل لکه هیپروزید است لکه ای با فلورانس زرد قوی حضور دارد که مربوط به ایزو اورینتین بوده و بلافاصله بالای این لکه ، لکه ای دیگر با فلئرانس سبز کم رنگ و ضعیف تر وجوود دارد که پس از مدتی به فلورانس خاکستری مایل به سبز تبدیل می شود که مربوط به ایزو ویتکسین می باشد. در محلی که بلافاصله بالا تر از محل لکه هیپروزید است لکه ای با فلورانس کمی قوی و به رنگ زرد مایل به قهوه ای وجود دارد که مر بوط به اورینتین بوده و در محلی کمی بالا تر از لکه دیگر با فلورانسی که معمولا ضعیف است وجود دارد که مربوط به ویتکسین می باشد. لکه اخیر به رنگ سبز کم رنگ بوده اما به تدریج رنگ آن ضعیف تر شده و به رنگ خاکستری غیر شفاف تبدیل می شود.



سنجش های مرغوبیت:

میزان مواد محلول در آب – حداکثر 15 درصد می باشد

میزان خاکستر تام- حداکثر 11 درصد می باشدد

میزان خاکستر نامحلول در اسید کلریدریک – حداکثر 3 درصد می باشد.

تعیین مقدار فلاونوئید ها بر مبنای هیپروزید- ابتدا مقدار 0.2 گرم پودر در اندامهای هوایی را در یک ارلن 100 میلی لیتری ریخته و به آن یک میلی لیتر از محلول هگزا متیلن تترامین( متنامین) 0.5 درصد، 20 میلی لیتر استن، 2 میلی لیتر اسید کلرید ریک 25 درصد اضافه کرده و مخلوط به همراه پرل شییشه ای به مدت 30 دقیقه و با استفاده از مبرد رفلاکس میگردد. حاصل را با استفاده از قیف و پنبه در داخل بالن ژوژه 100 میلی لیتری صاف نموده و باقی مانده به همراه پنبه به بالن 100 میلی لیتری مجددا انتقال داده میشود و توسط 20میلی لیتر استن به مدت 10دقیقه رفلاکس میگردد.این عمل دوبار تکرار میگردد وحاصل صاف شده از هر بار به بالن ژوژه 100میلی لیتری منتقل میشود که پس از خنک شدن ،حجم ان بااستفاده از استن به 100میلی لیتر رسانده میشود .

20میلی لیتر از محلول تهیه شده به یک دکانتورانتقال داده میشود وتوسط 20 میلی لیتر اب و15میلی لیتر اتیل استات دکانته میگردد .فاز اتیل استات را جدا نموده وفاز استن واب را 3مرتبه وهربار با 10میلی لیتر اتیل استات دکانته کرده وفازهای اتیل استاتی را سپس با هم مخلوط نموده ودو مرتبه هربار با 50میلی لیتر اب شستشو داده؛ سپس فاز اتیل استاتی را توسط قیف وپنبه در یک بالن ژوژه 50 میلی لیتری صاف نموده و ان را توسط اتیل استات به حجم 50 میلی لیتر میرسانند .10 میلی لیتر از محلول تهیه شده به یک بالن ژوژه 25میلی لیتری انتقال داده میشود ویک میلی لیتر معرف کلرور الومینیوم به ان اضافه وسپس بامحلول 5درصداسید استیک در متانول تاحجم 25 میلی لیتر رسانده میشودتا به عنوان محلول نمونه استفاده شود .هم زمان 10میلی لیتر از محلول اتیل استاتی را فقط با محلول 5درصد اسید استیک در متانول در بالن ژوژه 25میلی لیتری رقیق مینمایند تابه عنوان شاهد استفاده گردد بعد از گذشت 30دقیقه ،جذب محلول نمونه در مقابل محلول شاهد در طول موج 425 نانومتر وبا استفاده از کوت 1سانتیمتدی اندازه گیری میشود.



طرز نگهداری:

اندامهای هوایی گیاه خشک شده باید در بسته بندیهای مناسب ودور از رطوبت وحرارت زیاد نگهداری شود

اشتباهات:

گونه های دیگر جنس پاسی فلورا(جنس گل ساعتی)ممکن است بجای گونه اصلی در بازارهای تجاری عرضه شود .بنابراین در تهیه گونه اصلی لازم است از روشهای شناسایی وکنترل های کیفی وکمی ذکر شده در فوق استفاده شود.

فراورده های موجود در بازار :

هارمالین(نوشدرمان)ولد فلور(نیاک).



وضعیت گیاه:

گل ساعتی به عنوان گیاه مورد استفاده در طب سنتی و نیز گیاه موثر در فارماکوپه های معتبر جهان به ثبت رسیده است. این گیاه طبق نظر مونوگراف کمسیون دارویی آلمان دارای وضعیت درمانی مثبت است و در مونوگراف کمیسیون متخصصین گیاهان دارویی در اروپا دارای رتبه 4 می باشد.

منابع:

1- سایت: http://plant.mihanblog.com/post/271 ، تولید گل ساعتی به عنوان كشت مكمل در گلخانه خیار سبز داربستی، دهقانی تفتی،م.، زارع زاده،ز. و مینائی‌فر،.ا، یزد ـ مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی یزد.

2- سایت: http://www.imp.ac.ir/webpage_f.php?web=4-4_f ،پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی

3- حاجی مهدی پور،ه.، رضازاده،ش.، حاجی آخوندی،ع.، پیرعلی همدانی،م.، رضایی،ا. و زاحدی،ح.،1386. بررسي مقايسه اي و افتراقي گونه هاي گل ساعتي (Passiflora incarnate L) و (Passiflora caerulea L) در گياه خام و فراورده هاي مرتبط. فصلنامه گياهان دارويي، 6 (23):

4- عبادی،م.،1387. اساس فارموکودینامیکی گیاهان دارویی، انتشارات مارلیک،تهران، صفحه 60.

5-فارماکوپه گیاهان دارویی، کمیته تدوین فارماکوپه گیاهی ایران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت غذا و دارو،1381

6- کریمی،ه.،1381. فرهنگ رستنی های ایران( جلد دوم).انتشارات پرچم،تهران، صفحه 332.

7-کریمی،ه.،1381. فرهنگ رستنی های ایران( جلد سوم).انتشارات پرچم،تهران، صفحات 244-243.

8- کلتز،ر.و گلدمن،ر. ترجمه اسدی،س.،1388. گیاهان دارویی و مواد غذایی برای طول عمر بیشتر، انتشارات اشجع،120 صفحه،

9- میرحیدر،ح.،1383. معارف گیاهی:کاربرد گیاهان در پیشگیری و درمان بیماری ها با ارائه آخرین تحقیقات علمی محققان و دانشمندان جهان؛جلد چهارم،دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران،560 صفحه.

10-نیکزاد،س.، حسینی،س.ح.، خزائلی،آ.، خانی،م. و آخوندزاده، ش.،1380. گل ساعتي در درمان محروميت تركيبات افيوني : مطالعه دو سو بي خبر تصادفي. فصلنامه گياهان دارويي، 1(1):68-63.

11-وینک،و.، فون ویک،ب.ا.، ترجمه: صفایی خرم،م.، خوسروشاهی،م.، جعفر نیا،س.، 1387. مهمترین گیاهان دارویی جهان.مجتمع آموزش کشاورزی سبز ایران، مشهد، 422 صفحه.

12-وزیریان،م.، خزائلی،آ.، نقوی،ح.و آخوندزاده، ش.،1380. بررسي اثرات ضد اضطرابي قطره گياه گل ساعتي در اختلال اضطراب فراگير در مقايسه بااگزازپام در يك كارآزمايي باليني دو سر كور. فصلنامه گياهان دارويي،1(1):38-29.

13- Kerachian ,N., Alaee, H., Charavi-Naini ,M. ,Pilevarian ,A. and Moghimi ,A., 2007.Effect of alcoholic extract of Avena sativa, Hypericum perforatum , Passiflora incarnate and Lavandula officinalis on symptoms of morphine withdrawal syndrome in rats. Vol.10: 313-322

[shirin71]

نخل روغنی

گیاهشناسی :

نخل روغنی با نام علمی guineensis Elaeis متعلق به خانواده نخیلات Palmaceae بوده از سواحل غربی آفریقا و کشورهای آسیایی نظیر اندونزی و مالزی منشاء گرفته است. نخل روغنی گیاهی یک پایه بوده و برخلاف خرما تولید پاجوش نمی کند. ساقه گیاه واحد و رشد آن منحصر به وجود جوانه انتهایی می باشد.برگها به صورت مارپیچ و با میانگره های کوتاه روی تنه ظاهر می شوند. با اینکه نخل روغنی گل اذین خوشه ندارد ولی میوه ها به صورت Cluster (مجتمع) تشکیل می شود.

خصوصیات گیاهشناسی و ژنتیکی نخل روغنی :

باتوجه به اینکه این گیاه تولید پاجوش نمی کند، تنها از طریق بذر و یا کشت بافت قابل تکثیر می باشد.بذر گیاه در شرایط محیطی گرم و مرطوب بعد از طی 100 -90 روز جوانه می زند، با این وجود در شرایط نامساعد سالها جوانه نمی زند، از این رو اغلب باغداران تمایل به خرید و تهیه نهال هایی دارند که حاصل جوانه زنی و رشد بذور می باشد (در این حالت گیاه دارای 5 -4 برگ می باشد).

میوه های نخل روغنی به صورت متراکم در نزدیک یکدیگر به حالت Cluster رشد و نمو می کند و به لحاظ تقسیم بندی بوتانیکی سته می باشد (نظیر نخل خرما).

گیاه بالغ نخل روغنی، هرسال 25 -20 عدد برگ تولید می کند. باتوجه به نقش مستقیم برگها در میزان فتوسنتز، تعداد برگ، اندازه و وضعیت سلامت برگ بسیار مهم و قابل توجه می باشد. با این وصف باید اضافه نمود که چون گلها در قاعده برگ (Leat Base) تشکیل می شود، هرچه مقدار برگها بیشتر باشد، تعداد گلهای بیشتری تولید شده و در نتیجه به تعداد کلاسترهای میوه افزوده می شود.

از زمان کشت بذر و جوانه زنی آن، گیاهچه حاصل را به گلدان های پلاستیکی به مدت 5 -4 ماه منتقل می کنند. بعد از این مدت، گیاه رشد کرده را به خزانه منتقل کرده و به مدت یک سال در آنجا نگهداری می کنند.

در این مدت نگهداری، گیاه تولید حدود 15 برگ می کند که در این زمان به عنوان یک پایه بذری 18 -16 ماهه آماده انتقال و کشت به زمین اصلی می باشد. (بطور معمول هر ماه تولید یک برگ جدید می کند).

باردهی گیاه پس از گذشت 4 -3 سال از سن پایه بذری آغاز می گردد. در این سن گیاه ارتفاعی در حدود 2 متر دارد و بعد از آن بسته به رقم و شرایط اقلیمی منطقه کشت سالانه 70 - 35 سانتیمتر رشد طولی خواهد داشت. گیاه در سن 10 -6 سال بیشترین میزان عملکرد و تولید را دارد و این میزان تا سن حدود 30 سالگی به صورت اقتصادی خواهد بود، با این وجود بعد از این سن نیز گیاه باردهی خوبی دارد.

عملکرد متوسط نخل روغنی 4 -3 تن در هکتار می باشد.

گیاه کاشته شده در زمین اصلی ابتدا به مدت چند ماه تنها تولید گلهای نر می کند که این گلها در قسمت لیف (قاعده برگ) ظاهر می شود. بعد از این مدت، تولید گلهای ماده آغاز می شود و بعد از این مرحله تولید توام گلهای نر و ماده را خواهیم داشت.

نگهداری و شرایط مناسب در خزانه :

طبق مباحث اخیر، پایه های بذری که تولید 5 -4 برگ نموده اند برای رشد و استقرار بهتر، توسعه ریشه و افزایش ذخایر کربوهیدرات در بافتها به خزانه منتقل می گردد. معمولاً باغداران در انتخاب پایه ای که تولید بذر می کند، دقت زیادی بکار می برند تا بهرحال بذر مربوط به گیاهی خوب و قوی و با عملکرد بالا باشد.

برای نگهداری مطلوب پایه های بذری و به دست آوردن پایه ای با رشد و قدرت مناسب، موارد زیر حایز اهمیت و توجه می باشند:

1 - انتخاب مکان خوب و مناسب برای خزانه: از جهت، قابل کنترل بودن، در دسترس آسان قرار داشتن قابل کشت و کار و سایر موارد فنی انتخاب باغ یا خزانه.

2 - انتخاب پایه های بذری مناسب :

در انتخاب پایه های بذری همان طور که قبلاً گفته شد، ضمن اینکه باید از پایه مادری مولد بذر اطلاع حاصل نمود، باید از بین پایه های بذری رشد کرده، آنهایی انتخاب شوند که قوی، شاداب، سالم،رشد معمولی (نه کند و نه سریع) و قطرتنه مناسبی داشته باشند. علی رغم اینکه نخل روغنی معمولاً به صورت دگرگشنی لقاح می یابد و حالت هتروزیگوتی در بذور (نتاج) بارز می گردد ولی در نظر داشتن سلامت گیاه مادری، عملکرد مطلوب، مقاومت به شرایط نامناسب و سایر ویژگیهای مطلوب به عنوان پایه مادری باید مدنظر واقع شود تا بذور تحت کشت، حتی الامکان از این دسته پایه های مادری انتخاب شوند.

3 - آبیاری منظم و دقیق، کوددهی مناسب و مطلوب : براساس آزمون خاک، مراقبت علیه بیماریها و آفات گیاهی و مبارزه دائمی با علف های هرز باید بطور دائم صورت گیرد.

4 - از مکانهایی که قبلاً محل کاشت گیاهانی چون کاکائو، قهوه و نخل روغنی بوده است نباید به عنوان خزانه استفاده کرد چرا که مواد مترشحه از ریشه این گیاهان از رشد مطلوب پایه های بذری می کاهد.

5 - خاک خزانه باید تا عمق 40 سانتیمتر شخم بخورد.

6 - کاشت گیاهان لگوم و برگرداندن آنها همراه با شخم اثر مطلوب و مفیدی در رشد و توسعه نهال بذری خواهد داشت.

7 - برای داشتن خزانه ای منظم و قابل رسیدگی، تسطیح خزانه ضروری می باشد.

8 - بلوک های استاندارد برای کشت در خزانه (منظور از بلوک همان کرت میباشد) به ابعاد 5/3 ×45 متر می باشد.

9 - کود کامل 20 :10: 10 به مقدار 250 کیلوگرم در هکتار اثرات خوبی در رشد داشته و در اغلب خزانه های پرورش نهال بذری نخل روغنی غیرقابل چشم پوشی می باشد.

10 - آبیاری باید در خارج از زمانهای گرم روز و در زمان طلوع یا غروب انجام گیرد با این وجود نیاز آبی این گیاه بالاست.

11 - برای جلوگیری از تبخیر سطحی خاک استفاده از پوشش مالچ توصیه می شود. با این وجود دورتادور نهال تا قطر 20 سانتیمتر را نباید پوشاند.

12 - استفاده از سایبان در خزانه نخل روغنی به دلیل حساسیت نهال های تازه کشت شده به آفتاب سوختگی و Blast الزامی می باشد. این موضوع در مناطق بسیار گرم جهان ضرورت بیشتری می یابد. ارتفاع مناسب برای این سایبان 5/2 متر می باشد.

13 - در صورت استفاده از سایبان (البته در نه مناطق بسیار گرم) نیازی به استفاده از مالچ نیست ولی مبارزه با علفهای هرز باید بطور مستمر و مفید انجام گیرد.

14 - با رعایت تمام موارد فوق و با نگهداری نهال بذری به مدت یک سال در خزانه، گیاه آماده کشت در زمین اصلی خواهد بود.

کاشت :

نهال های رشد کرده با شرایطی که قبلاً بیان شد آماده کشت در زمین اصلی می باشند. حفر گودال با ابعاد 1 متر و مخلوط نمودن خاک سطح الارض با کود پوسیده حیوانی اولین قدم در این مهم میباشد. خاک باغ باید عمیق و مسطح باشد. ریشه نخل روغنی در هنگام برخورد با قسمت سخت خاک از رشد می ایستد و این توقف رشد، تأثیر منفی مستقیمی در عملکرد و رشد قسمت هوایی گیاه خواهد داشت.

تا جائیکه گیاه حتی قادر به جذب مقدار مناسب و مورد نیاز آب نیز نخواهد بود و باتوجه به نیاز آبی بالای این گیاه، کاهش عملکرد اولین تبعه منفی این موضوع خواهد بود.

علی رغم موارد فوق، خاک مزرعه باید حاصلخیز و دارای تهویه کافی باشد چراکه ریشه این گیاه به هوا و در اصل اکسیژن بالایی نیز نیازمند است.

از آنجا که این گیاه نیاز حرارتی و رطوبتی بالایی دارد، توجه به این دو اصل مهم و کلیدی در انتخاب منطقه مناسب کشت آن در کشور بسیار حائز اهمیت است.



شرایط محیطی مناسب برای کشت نخل روغنی :

اولین شرط لازم برای مناسب بودن یک منطقه جهت کشت نخل روغنی تأمین نیازهای حرارتی این گیاه است.

باتوجه به منشاء این محصول روغنی که نواحی آفریقایی و استوایی بوده است، نیاز حرارتی آن نیز کاملاً روشن است. این گیاه به حرارت روزانه 30 - 25سانتیگراد در طول سال نیازمند است.

یکی از عوامل مهم در تحریک گیاه به تولید برگ جدید حرارت می باشد. در ضمن با عنایت به این موضوع که به دلیل تشکیل گلها در قاعده هر برگ، مقدار برگهای تولید شده در گیاه نمایانگر تعداد کلاسترها یا همان عملکرد گیاه است. رابطه مستقیم بین تعداد برگ و عملکرد گیاه قابل استنتاج می باشد.

براساس تحقیقات انجام گرفته، کاهش دما از میزان یاد شده تولید برگ جدید را کاهش داده و در نتیجه آن تعداد گلها به دلیل تولید نشدن گل جدید نیز کاهش می یابد که در پی آن کاهش عملکرد صورت خواهد گرفت. علاوه بر این کاهش دما، حساسیت گیاه را نسبت به بیماریها افزایش داده و گیاه برای ابتلا به بیماری و حتی حمله آفات مساعدتر خواهد شد.

از دیگر موارد مورد نیاز گیاه، نور فراوان می باشد. نیاز نوری این گیاه بیش از حالت معمول است. چنانچه در مناطقی که در طول سال زمانهای ابری زیادی دارند توصیه نمی شود.

نیاز بالای نوری این گیاه به دلیل ماده سازی بالا و تولید روغن در آن می باشد. آزمایشات انجام شده، نشان می دهدکه نور زیاد باعث رشد برگها شده و متعاقب آن به دلیل افزایش سطح برگ که در واقع سطح فتوسنتزکننده است و افزایش در ماده سازی عملکرد گیاه افزایش می یابد و حتی تعداد گلهای بیشتری نیز تولید می شود.

نیاز دیگر گیاه آب فراوان است، بطوریکه کاهش میزان بارندگی بطور مستقیم رشد برگها و حتی تعداد برگهای جدید را کاهش می دهد. این کاهش در سطح و مقدار برگ مکانیسم مقاومتی گیاه در برابر کمبود رطوبت است تا حتی الامکان رطوبت موجود به هر نحو حفظ شده و از دست گیاه خارج نشود. با این تفاسیر در اثرکاهش رطوبت و کاهش سطح وتعداد برگها، تعداد گلها و در نتیجه عملکرد گیاه نیاز کاهش می یابد. طی بررسیهای انجام شده بهترین عملکرد این گیاه مربوط به مناطق گرمسیری دارای 1500 میلی متر بارندگی یا حتی بیشتر می باشد. این ویژگی در انتخاب منطقه موردنظر برای کشت نخل روغنی باید دقیقاً مدنظر واقع گردد. با این وجود در صورت وجود بارندگی با میزان یاد شده، انجام عملیات آبیاری منظم و کافی برای رسیدن به مقدار رطوبت گفته شده الزام می یابد. باید اضافه کرد که با وجود نیاز آبی بالای نخل روغنی ولی بارندگی زیاد (در حد 300 میلی متر) در زمان گرده افشانی و لقاح، باعث کاهش میزان گرده افشانی و کاهش محصول خواهد شد.



نگهداری پس از کاشت :

یکی از مهمترین و شاید اصلی ترین مرحله تعیین کننده میزان عملکرد نخل روغنی و حتی سایر محصولات باغی مرحله داشت می باشد.این مرحله در مورد نخل روغنی نیز اهمیت خاص خود را دارد.

در اینجا به برخی موارد مهم اشاره می شود:

1 - مبارزه دقیق و مستمر با علفهای هرز باغ حداقل تا محدوده ای 2 متری اطراف نهال.

2 - قطع دائمی برگهای خشک شده و یا با سن بیشتر از 6 سال از نزدیکی ساقه (تنه)

4 - قطع کلیه گلهای نر ظاهر شده روی گیاه تا زمان ظهور گلهای ماده (همانطور که قبلاً گفته شد در ابتدای رشد و توسعه نهال کشت شده نخل روغنی، گیاه صرفاً تولید گلهای نر می کند و ظهور گلهای ماده حداقل بعد از 6 ماه آغاز می شود. گلهای نر بودن وجود گلهای ماده عملاً جز مصرف مواد غذایی گیاه کاری نخواهد کرد.

5 - نخل روغنی به نمک های معدنی نیاز دارد. این نیاز معمولاً بالاتر از سایر گیاهان است، لذا این گیاه چنین خاکهایی را می پسندد.

6 - نخل روغنی در زمان جوانی به دلیل رشد قوی خود نیاز زیادی به کودهای ازته و به عبارتی نیتروژن دارد.

7 - پس از به بار نشستن نیاز گیاه به سوی پتاس تغییر جهت می دهد. افزایش میزان پتاسیم باعث افزایش تعداد کلاسترهای میوه و همچنین افزایش اندازه میوه ها می گردد.



بیماریها و آفات :

گیاه نخل روغنی دارای بیماریها و آفات چندی می باشد که اغلب با نخل خرما مشترک می باشند. بعنوان مهمترین آفت این گیاه، سوسک سرخرطومی حنایی می باشد که البته نخل روغنی را بیشتر از نخل خرما می پسندند تا جائیکه بعنوان میزبان اول این حشره شناخته شده است. از دیگر آفات مهم می توان به Strategus beetle, Augo some beetles, Rhinoceros beetles و Palm weevil یا همان Rhynchophora نام برد. سایر آفتاب نظیر زنجره ها، شته و کنه نیز از مهاجمان این گیاه می باشند.

جهت مبارزه با سوسکهای این گیاه اغلب روش طعمه سموم با استفاده از خاک اره و سوین در جوانه انتهایی استفاده می شود.

باید دقت کرد که گیاه زخمی نشود چرا که حشرات معمولاً تخمهایشان را درون اینگونه زخم ها می گذارند. برای مبارزه با موشها استفاده از پوشش توری فلزی اطراف تنه گیاه با ارتفاع مناسب مرسوم می باشد.

تنها نکته مهم بررسی وضعیت قرنطینه ای و پیش بینی وضعیت سوسک حنایی می باشد که در مناطق خرماخیز جهان می تواند مشکلات جدی به لحاظ میزبان بودن نخل روغنی ایجاد کند. برای این منظور تهیه نهال از نهالستانهای کاملاً تأیید شده و مورد اطمینان با ایجاد قرنطینه های ایزوله و فنی حداقل به مدت یک سال قابل بررسی و تأکید می باشد.



برداشت :

زمان برداشت در مورد نخل روغنی بسیار مهم است، چرا که بالاترین عملکرد به لحاظ روغن در میوه هایی حاصل می شود که در زمان مناسب برداشت شوند.

کلاستری که به این وضعیت مناسب رسیده باشد دارای میوه هایی در حالت تغییر رنگ به قرمز هستند و معمولاً در این زمان 6- 5 عدد میوه از آن کلاستر جدا شده و روی زمین می افتد.

اگر از این زمان بیشتر صبر کنیم، میوه ها می ریزند و علی رغم جمع آوری بسیار مشکل، مقدار روغن میوه و حتی کیفیت آن نیز به دلیل طولانی شدن زمان، پایین خواهد آمد.

همچنین اگر بخواهیم میوه ها را زودتر از موعد برداشت کنیم، به دلیل نارسی میوه ها، جداسازی آنها از کلاستر جهت عملیاتهای بعدی مشکل و هزینه برخواهد بود.

هرکلاستر در نخل روغنی با نام اختصاری FFB (Fresh Fruit Brunch) شامل 3000 -1000 عدد میوه که کلاً به وزن 20 -10 کیلوگرم می رسد و در نهایت می توان عملکرد گیاه را 35 -10 تن در هکتار تخمین زد.



وضعیت ساختاری میوه :

میوه نخل روغنی سته بوده که در مباحث باغبانی به قسمت گوشتی آن Pulp و به قسمت سفید رنگ درون هسته عبارت Kernel اطلاق می شود. هر دو قسمت نامبرده شده حاوی روغن می باشند. اطراف Kernal را پوسته ای چوبی احاطه کرده است که ضخامت این پوسته در ارقام مختلف، تفاوت می کند.

بطور مثال رقم dura دارای پوسته ضخیم و رقم Tenera پوسته نازک تری دارد.

همچنین رقم Pisifera پوسته ندارد. باتوجه به اینکه بیشترین کاربرد میوه نخل روغنی در تهیه روغن می باشد، می توان گفت که عملکرد این گیاه را میزان روغن آن مشخص می کند. در این خصوص بهترین میوه آن است که دارای پالپ زیاد، پوسته نازک و Kernal بزرگی باشد.

تحقیقات انجام شده بیانگر آن است که بهترین میوه برای تولید روغن میوه ای است که حاصل تلاقی گرده رقم Pisifera و ماده رقم dura باشد.

نگاهی به نخل روغنی پس از برداشت :

میوه برداشت شده باید حداکثر ظرف 24 ساعت تحت عملیات روغن گیری قرار گیرد چون با گذشت زمان طولانی تر از آن، شکل گرفتن اسیدهای چرب آزاد باعث تغییر در مزه و بد شدن طعم روغن خواهد شد، لذا احداث تأسیسات فرآوری نخل و روغن گیری باید در نزدیکی باغ باشد.

روغن اولیه حاصل از میوه CPO (Crude palm oil) رنگی بین قرمز و زرد دارد که باید تحت فرایندهای شفاف سازی و خالص سازی قرار گیرد.

باتوجه به اینکه حدود 20% از میوه را روغن شامل می شود می توان عملکرد روغن گیاه را بسته به رقم بین 7 -2 تن در هکتار ارزیابی نمود. در کشور مالزی این مقدار برابر با 2/3 تن در هکتار می باشد که این میزان روغن در هکتار از کلیه محصولات روغنی دیگر بیشتر می باشد. این مقدار در مورد گیاه سویا برابر با 5/0 تن روغن در هکتار می باشد.

در اغلب کشورهای زیرکشت نخل روغنی،تفاله میوه پس از روغن کشی به عنوان مالچ قابل استفاده می باشد. بطور کلی محصول نخل روغنی شامل 2/3 تن در هکتار روغن گوشت (CPO)، 34/0 تن روغن کرنل (PKO)و 42/0 تن گوشت کرنل (PKM) می باشد.

Kernel در نخل روغنی شامل 45% روغن و 55% گوشت می باشد. موضوع جالب در مورد روغن نخل روغنی این است که ترکیبات روغن میوه با روغن Kernal متفاوت است. این تفاوت خصوصیات خاصی را به هرکدام از این دو نوع روغن می بخشد.

روغن حاصل از گوشت میوه (Pulp ) شامل پلاسمتیک و اولئیک اسید می باشد که 5% اشباع شده است.

روغن حاصل از Kernel شامل میرسیتیک و لائوریک اسید و میزان 82% اشباع شدگی می باشد.



عملیات های فرآوری روغن :

برای استفاده از روغن نخل، فرایندهایی روی روغن اولیه صورت می گیرد که عبارتند از:

1 – Neutralisation (Degumming)نترالیزاسیون

طی این فرایند اسیدهای چرب آزاد از روغن خارج شده از میوه جدا می گردد. باتوجه به اینکه اسیدهای چرب آزاد می توانند به راحتی با اکسیژن ترکیب شوند و حاصل این ترکیب طعم بدی به روغن می دهد، انجام این مرحله الزامی می باشد.



2 - Bleaching (رنگ زدایی)

همانطور که قبلاً گفته شده، روغن استخراج شده از میوه رنگ قرمز تا زرد تیره دارد. این خصوصیت از موارد منفی در رابطه با صنایع روغن کشی بوده که از بازارپسندی آن به شدت می کاهد. به همین دلیل همواره در کارگاه های روغن سازی قسمت مهمی را به خود اختصاص می دهد.



3 - Deodorizing (از بین بردن طعم و بو)

معمولاً روغن استخراج شده از کلیه محصولات گیاهی دارای طعم و بوی اولیه نامطلوب بوده و از بین بردن آنها به بازارپسندی کمک فراوانی می کند. گرچه معمولاً روغن بدون انجام این مرحله قابل استفاده نمی باشد. برای این منظور اغلب از روش عبور بخار آب از میان روغن گرم شده تحت شرایط خلإ استفاده می شود.

پس از انجام 3 مرحله فوق بر روی روغن اولیه مایعی شفاف و روشن حاصل می شود که با نام RBDPO یا Refined,bleached,deodorized Palm oil شناخته می شود.

این روغن در دمای اتاق به صورت نیمه جامد می باشد و قابلیت های بالایی نظیر استفاده در ساخت مارگارین، مواد شوینده، ساخت بستنی و حتی پخت و پز را داراست.



4 - Froctionating of refind palm oil

طی این فرایند که فقط روی RBDPO انجام می گیرد، دو نوع محصول (روغن) حاصل می شود. انجام این فرایند به طریق سردکردن روغن تحت شرایط کنترل شده خاص صورت می گیرد.

در پایان این مرحله محصولات زیر حاصل می شود:

روغن اولئین 1- RBD Palm olein

روغن اسیترین 2- RBD Palm Stearin

روغن اول مایع زرد شفاف در دمای اتاق که درصد اولئیک آن بیش از پلاسمتیک می باشد.

روغن شماره 2 در دمای اتاق به صورت جامد سفید رنگ می باشد که البته با کمی حرارت سریعاً به مایع تبدیل می شود. در این روغن درصد اولئیک کمتراز پلاسمتیک می باشد.

از روغن شماره 1 به دلیل گفته شده اغلب در آشپزی، سرخ کردن و000 استفاده می شود در حالیکه روغن شماره 2 بیشتر در تولید مواد شوینده، مارگارین و سایر فرآورده های روغنی کاربرد دارد.



کاربردها:

پزشکی و داروسازی:

1 - تولید اسیدهای چرب 14C و 12C از روغن Kernel (هسته)

2 - تولید اسیدهای چرب 18C و 16C از روغن Pulp (میوه)

3 - تولید گلیسرین

4 - تولید الکل های چرب (اینگونه الکل ها از مهمترین ضدعفونی کننده ها به شمار می روند)

5 - تولید مسهل های طبی – گیاهی

6 - استفاده در قرص ها و شربتهای حاوی ویتامین های محلول در چربی



صنایع غذایی :

1 - تولید مارگارین

2 - انواع مایونز

3 - انواع سس های چرب و نیمه چرب

4 - ساخت روغن سالاد

5 - پخت نان، کیک

6 - صنایع بیسکویت سازی

7 - ساخت و پخت شکلات

8 - ساخت کرم و خامه مخصوص قهوه

9 - صنایع بستنی سازی

10 - مصارف پخت پز خانگی از جمله سرخ کردن، پخت کیک و شیرینی و000



صنایع آرایشی :

به دلیل جذب سریع و راحت روغن نخل روغنی توسط پوست بدن می توان در تولید و ساخت انواع مواد زیر از آن استفاده نمود.

1 – لوسیون و مرطوب کننده پوست

2 – کرمهای آرایشی

3 – کرمهای تغذیه و تقویت پوست

4 – انواع شامپوهای شستشو

5 - انواع شامپوهای نرم کننده مو

6 – شامپوهای بدن

7 – صابون های آرایشی


صنایع فلزی :

از روغن این گیاه بعنوان عامل خنک کنندگی در اغلب ابزارهای برنده، سوراخ کننده و تراشکاری و ابزارهای برنده با لبه های بسیار نازک استفاده می شود. همچنین این روغن بسیار مناسب جهت خنک نمودن تیغه های الماسی مته ها و سایر ابزار می باشد.


صنایع چرم :

استفاده این روغن در صنایع چرم بیشتر به عنوان جلادهنده، نرم کننده و ساخت واکس می باشد. قابل ذکر است که این گیاه کاربردهای جزئی دیگری نیز دارد که از حوصله این بحث خارج می باشد.

[shirin71]

تیره گل شیپوری
Araceae

گیاهان تیره گل شیپوری، گیاهانی علفی و دارای متجاوز از 1500 گونه می باشند که به تفاوت در خشکی یا در نواحی مرطوب مردابی و یا به حالت شناور در آب بسر می برند. ساقه آنها به اشکال مختلف راست یا بالا رونده است.بعضی از آنها نیز بر روی گیاهان دیگر بسر می برند.

(Epiphyte) شکل ظاهری برگ در آنها متفاوت است بطوریکه ممکن است دارای پهنک دراز با رگبرگهای موازی یا دارای پهنکی تیر کمانی شکل با رگبرگهای پنجه ای و یا پهنک بزرگ و سوراخ دار باشند گلهای آنها عاری از دمگل و مجتمع به صورت نوعی سنبله است که در براکته بزرگی به نام اسپات (Spath) جای داشته مجموعاً اسپادیس Spadice نامیده می شود. گلهای متعدد اسپادیس به اشکال مختلف نر – ماده یا نر و ماده و واقع بر روی یک پایه (بندرت 2 پایه) می باشند. پوشش گل آنها در صورت موجود بودن مرکب از قطعاتی از2 ردیف 3 تایی میباشند.

تعداد پرچم در آنها متفاوت است بطوریکه گل ها ممکن است دارای یک و یا تعداد زیادی پرچم باشند. مادگی آنها در گلهای ماده غالباً از یک برچه ولی در گلهای نر - ماده معمولاً از 2 یا 3 برچه محتوی تخمک های فراوان تشکیل می یابد. میوه آنها بجز موارد معدود به صورت سته مرکب و هر یک از سته ها محتوی دانه آلبومن دار فراوان واقع در یک قسمت گوشتدار است.

جنس های مهم این تیره عبارتند از :

Acorus (دارای 2 گونه)
Monstera( گونه20)
Philodendron (متجاز از 100 گونه)
Arum (متجاوز از 15 گونه)
Colocasia ( گونه10)



نام فارسی: شیپوری
نام علمی: zantedesschia
خانواده: شیپوری ها Araceae


جنس گل شیپوری:
گیاهی است پایا با پیاز بیضوی به اندازه تقریبی یک دانه فندق که خارج آن قهوه ای و داخل آن سفید است.این گیاه در اروپای مرکزی یافت میشود.برگهای خشک شده و گاهی تازه وپیاز خشک آن بعنوان خلط اور برای از بین بردن ترشحات مخاط دستگاه تنفسی مصرف میشود. خود گیاه سمی است،گاهی گیاه جوان له شده را برای قسمتهای دردناک در بیماری روماتیسم بکار میرود.این گیاه به عنوان کشنده انواع کرمهای مصرف میشود.خصوصا اگر 100گرم از آن را جوشانده وبا یگ استکان سرکه مخلوط کنیم وآن را هنگام خواب میل نماییم

کاربرد انواع گونه های تیره ی شیپوری:

ایشاردیا امریکانا که اسپات سفید دارد به عنوان زینت در آپارتمانها نگهداری می‌شود و همیت گیاه را گل فروشها به غلط به نام آروم ، گل شیپوری ، گل بومی و یا گل عروس می‌نامند.
غده‌های ضخیم برخی از گل شیپوریها سرشار از مواد نشاسته‌ای است و در عوض میوه آنها به شدت سمی است. از برگ و ریزوم گونه‌ای به نام آکوروس کالاموس روغن می‌گیرند که مصارف صنعتی دارد.



اهمیت اقتصادی :

گیاهان تیره گل شیپوری (Araceae) به هیچ وجه گیاهان دارویی نیستند. برخی از آنها مانند کوکوکازیا غده خوراکی دارند و از دانه مونسترا دلی سیوزا که در ایران در گلدان کاشته می‌شود، در مکزیک عطر می‌گیرند. آنتوریوم به علت داشتن اسپات قرمز رنگ و با دوام چرمی از گلهای گران قیمت و زیستی است.


از انواع گل شيپوري گونه فوق z.AETHIOPICA براي نگهداري در اطاق مناسب است از آنجا كه برگها تا ميزان قابل توجهي رشد كرده و بزرگ مي شوند نياز گياه به آب بواسطه بالا بودن درصد تبخير بالاست . آب داده شده بايد حتي الامكان فاقد مواد آهكي باشد باين سبب آب باران براي آن مفيد است . خاك لازم است غني و مملو از مواد آلي باسد .

پس از سپري كردن يك دوره استراحت در ماههاي خرداد و تير گل شيپوري را مي توان از طريق گياهچه هاي كوچكي كه بوجود مياورد تكثير نمود . در تابستان گلدان را بيرون از اتاق گذاشته با سپري شدن دوره استراحت به آن مجددا آب و كود بدهيد . با آغازفصل سرما آنرا بداخل آورده تحت 10-8 درجه سانتيگراد نگهداري كنيد اگر حرارت محيط بالاتر از 12 درجه سانتيگراد باشد بهنر است پيوسته روي گياه آب بپاشيد تا از خشك شدن غنچه ها جلوگيري كرده باشيد . گلها درزمستان يا بهار پديدار ميشوند



اختصاصات دستگاه رویشی :

گیاه این تیره که بیشتر در نقاط مرطوب و مردابی می‌رویند. گیاهانی پایا و دارای ریزوم غده‌ای مانند آر وم و واجد انشعابات همپا هستند. بعضی از گیاهان این تیره دارای ساقه گوشتی غده مانند هستند و برخی از آنها دارای ساقه چوبی ولی خزنده و یا بالا رونده هستند که تقریبا حالت چسب دارند و ساقه آنها نیز دارای ریشه‌های هوایی آویخته متعدد است.



اختصاصات دستگاه زایشی :

گل آذین همیشه شامل میله (اسپادیس) غیر منشعب و حامل گلهای بدون دمگل است. گل ها تقریبا همیشه کوچک و بدون دم گل هستند و بطور عادی به سختی دیده می‌شوند. ولی در عوض چم چمه یا میله دان اکثرا بسیار بزرگ و به شکل صفحه‌ای برگ‌مانند یا گوشتی ضخیم و معمولا دارای رنگهای شفاف و درخشان است.



کاربرد انواع گونه های تیره ی شیپوری و خواص آن:

ایشاردیا امریکانا که اسپات سفید دارد به عنوان زینت در آپارتمانها نگهداری می‌شود و همیت گیاه را گل فروشها به غلط به نام آروم ، گل شیپوری ، گل بومی و یا گل عروس می‌نامند.
غده‌های ضخیم برخی از گل شیپوریها سرشار از مواد نشاسته‌ای است و در عوض میوه آنها به شدت سمی است. از برگ و ریزوم گونه‌ای به نام آکوروس کالاموس روغن می‌گیرند که مصارف صنعتی دارد.

در تقویم الابران بهترین داروی صفرابر و دوست معده مصرف شده واگر آن را با شقایق بجوشانیم علاج قطعی تنگی نفس و سل استخوانی است.گل شیپوری نباید بصورت خام مصرف شود.برای تقویت بینایی جوشیده آن با آب غوره مصرف شود بسیار مفید است.
اسانس ریزوم گل شیپوری بعنوان ضدنفخ و مقوی معده استفاده می شود.

[shirin71]

تیره گزنه Urticaeae

مقدمه

تیره گزنه به راسته گزنه تعلق دارد. گیاهان این راسته علفی یا درختانی با برگهای منفرد یا متقابل و گوشوارک‌دار با گل آذینهای گرزن و گلهای نرماده یا تک جنس هستند. راسته گزنه دارای 4 تیره است که بیشتر به چهار طایفه از یک تیره شباهت دارند. اختصاصات و صفات کلی و مشترک این 4 تیره در وجود شیرابه یا لاتکس در اندامها ، وضع خاص میله پرچمها ، تعداد برچه‌ها و بالاخره شکل تخمک و نوع میوه است.
مشخصات تیره گزنه Urticaeae

گیاهان این تیره عموما علفی ، بندرت به صورت درختچه و درختی هستند. برگهای آنها گوشوارک دار با رگبرگهای پری شکل منفرد یا متقابل هستند. معمولا گلها تک جنس و دارای 5 کاسبرگ و 4 پرچم متقابل با کاسبرگها هستند. در تیره گزنه گل آذین به شکل گرزنهای مجتمعی است که از مجموع آنها سنبل گرزنهای متراکم بوجود می‌آید. مادگی شامل یک برچه با یک تخمک مستقیم و ایستاده است. میوه تقریبا همیشه به صورت یک فندقه است.

از اختصاصات تشریحی گیاهان این تیره یکی وجود سیستولیت در یاخته‌های بشره و دیگری داشتن یک حلقه فیبر کم و بیش چوبی شده در منطقه دایره محیطیه است. داشتن کرکهای گزنده در سطح برگ یا ساقه نیز یکی دیگر از صفات مهم برخی از جنسهای این تیره است. تقریبا فقدان لوله‌های شیرابه‌ای در تمام گونه‌ها یکی دیگر از صفات منفی این تیره است.تیره گزنه دارای 40 جنس و در حدود 500 گونه است که اکثر آنها در آمریکا ، هند ، مالزی و نواحی حاره‌ای می‌رویند. در آفریقا و اروپا گونه‌های این تیره بسیار نادر است.

تیره گزنه در ایران

جنس اورتیکا یا گزنه

در گروه گزنده این تیره سطح برگ و ساقه آنها از کرکهای گزنده پوشیده شده است و در ایران سه گونه دارد. یکی اورتیکا دیوئیکا یا گزنه دوپایه که بیشتر در نقاط مرطوب می‌روید و دارای برگهای ساده و دندانه‌دار است. دیگری اورتیکا کانابینا که دارای برگهایی با پهنک تقسیم شده است. از انواع دیگر گزنه یکی اورتیکا پیلولی فرا است که گل آذین متراکم ، کروی و کلافه مانند آن در دو طرف ساقه قرار دارد.

جنس پاریه تاریا

این جنس دارای پنج گونه غیر گزنده است. یکی از آن دو ، پاریه تاریا ژودایکا است که مخصوص ارتفاعات و شکاف دیواره‌های سنگی کوههاست و دیگری پاریه تاریا افی سینالیس که مخصوص کف جنگلهای مناطق مرطوب شمالی است.


جنس فورس کاه له آ

این جنس در ایران فقط یک گونه دارد. گلهای آن تک جنس هستند و در پوششی از گریبان کرکدار که شامل 4 تا 6 اندام برگی است به تعداد زیاد قرار دارند. گلهای نر دارای یک پرچم و معمولا در اطراف گریبان قرار دارند. همچنین یک گلپوش برگی شکل دارند که در قسمت پایین لوله مانند است و در بالا تقریبا شامل یک لبه است. گلهای ماده برخلاف گلهای نر در وسط گریبان دو برگی قرار دارند. برگها متناوب و د رطرفین دارای دو گوشوارک آزاد هستند. گونه منحصر به فرد این جنس فورس کاه له آ تناسیسیا است و در سواحل خلیج فارس می‌روید.

طایفه های تیره گزنه

* طایفه اورره: دارای کرکهای گزنده و یک جنس به نام اورتیکا است.

*طایفه بوهه مریه: فاقد کرکهای گزنده ، در گل ماده گلپوش تقریبا بهم پیوسته و فیبر منطقه پوستی نمو و قطری فوق‌العاده دارد.

* طایفه پاریه تاریه: فاقد کرکهای گزنده ، در گلهای ماده گلپوش مجزا ، گلهای نر و ماده در کنار برگهای گرزنهای کروی شکل را تشکیل می‌دهند.

[shirin71]

تیره آلاله

مقدمه

تیره آلاله (Rununculaceae) شامل 32 جنس و تقریبا 1200 گونه است که 250 گونه آن فقط به جنس آلاله و 170 گونه به جنس کله‌ماتیس تعلق دارند. تیره آلاله در واقع یکی از تیره‌های بزرگ نهاندانگان است و گیاهان آن بیشتر در نواحی معتدل و سرد و یا در نقاط کوهستانی نیمکره شمالی می‌رویند. تعدادی از گونه‌های این تیره در آسیا ، آسیا- اروپا ، اروپا و آمریکا انتشار دارند. همه آنها کم و بیش گونه‌های مجاور و نزدیک هم هستند و اصالت ساختار گل در گونه‌های قاره‌های ذکر شده حاکی از پیوند و خویشاوندی آنهاست. در ایران نیز تیره آلاله گونه‌های متعددی دارد. (15 جنس و بیش از 127 گونه)

اختصاصات عمومی

اختصاصات دستگاه رویشی

آلاله‌ها بطور کلی گیاهانی علفی ،‌ بندرت درختچه‌ای ، بالا رونده و دارای دمبرگهای پیچنده و پیچکی هستند مانند کله‌ماتیس. این گیاهان غالبا مانند تک‌لپه‌ایها به علت دارا بودن اندامهای زیرزمینی متورم ، نظیر سوخ ، غده ، ریزوم و ریشه‌های متورم ، پایا و چندساله‌اند. برگها ، جز در کله‌ماتیس‌ها که برگهای متقابل دارند ، معمولا منفرد و متناوب بوده و غالبا دارای نیام رشد یافته و پهنکهایی به اشکال متفاوت‌اند.

اختصاصات دستگاه زایشی

گلها گاهی منفرد یا انتهایی هستند ویا به صورت گل آذینهای مختلف ، مانند گرزن (خربق) ، خوشه (آکونیتوم) و خوشه گرزن با شاخه های بسیار (تالیکتروم) مجتمع‌اند. تیره آلاله در حالت کلی بی‌گلبرگ است، از این‌رو چگونگی پیدایش جام و تغییرشکل پرچمها به صورت گلبرگ در آنها اهمیت فراوان دارد.


اختصاصات طایفه‌های مختلف

طایفه کله ماتیده

این طایفه شامل دو جنس آتراژن و کله‌ماتیس است. جنس کله‌ماتیس در جهان بیش از 170 گونه دارد. در ایران نیز چند گونه از آن در دامنه‌های البرز و بخش شمالی ایران می‌رویند. کله‌ماتیس‌ها درختچه‌هایی بالارونده‌اند و با پیچش دمبرگها به صورت پیچک به تکیه‌گاه خود می‌چسبند. آرایش برگهای کله‌ماتیس ، برخلاف همه آلالگان ، متقابل و پهنک آن مرکب شانه‌ای است. گلها معمولا مجتمع و به صورت خوشه گرزن‌هایی در محل پیوستگی دمبرگ به ساقه ظاهر می‌شوند و گاهی نیز تک‌جنس و دوپایه‌اند.


طایفه آنمونه

این طایفه شامل گونه‌های علفی است و غالبا به علت داشتن ریزوم پایا هستند. برگها در گیاهان این طایفه یا مانند آنمون‌ها عمیقا پنجه‌ای هستند و یا نظیر تالیکتروم مرکب شانه‌ای و چند بار تقسیم شده‌اند. اساس ساختار گل ، با وجود شباهت به کله‌ماتیس‌ها ، به نحوی است که غالبا قطعات آن نظیر جنس آنمون نظم سه پر دارند و در زیر هر گل گریبانی از برگ وجود دارد که ممکن است فاصله آن از گل زیاد و یا چون کاسبرگ واقعی کاملا در زیر گل قرار داشته باشد. جنسهای اصلی این طایفه عبارت‌اند از آنمون و تالیکتروم.

طایفه آلاله

گل در این طایفه نسبت به دو طایفه قبلی کاملا متفاوت است، زیرا اولا پنج پر است و ثانیا گلپوش مضاعف دارد و جام رنگین آنها به رنگهای زرد ، سرخ یا سفید کاملا از کاسبرگ سبزرنگ متمایز است. نافه شامل پرچمهای فراوانی است که به صورت مارپیچهای متعدد روی نهنج قرار دارند. مادگی نیز متشکل از برچه‌های آزاد و فراوانی است که روی نهنجی برجسته و رشد یافته قرار دارند.

هر برچه به هنگام رسیدن فندقه‌ای را تشکیل می‌دهد. گلبرگها در بخش پایین خود دارای یکچاله نوشجایی واقعی هستند. تعداد قطعات گل و بویژه گلبرگها در این گروه کاملا مشخص نیست و ممکن است بیش از 5 قطعه باشند، ولی همیشه کمتر از تعداد پرچمهای واقع بر یک مارپیچ‌اند.

طایفه خربق

در واقع از مهمترین تقسیمات این تیره است، شامل جنسهای اصلی نظیر: کالتا ، ایزوپیروم ، سیاه دانه ، خربق (هله‌بوروس) ، کوپتیس ، ترولیوس ، دلفینیوم ، کونسولیدا ، آکونیتوم است. همه این جنسها گیاهانی علفی یکساله یا پایا هستند.

طایفه گل صدتومانی

این طایفه ، که شامل جنسهای پئونیا و هیدراستیس است، با طایفه خربق گروه طبیعی مشخصی را تشکیل می‌دهند که مادگی آنها شامل برچه‌های کم با تخمکهای فراوان‌اند.

کاربرد گیاهان تیره آلاله

بسیاری از گیاهان این تیره ، مانند کله‌ماتیس ، آنمون ، آدونیس ، آکونیتوم ، تاج‌الملوک ، زبان در قفا و پئونیا به عنوان گلهای زینتی در باغچه‌ها کاشته می‌شوند و گونه‌ها و واریته‌های زیادی از آنها به صورت پرورش یافته وجود دارند. در این تیره هیچ گونه‌ای دارای مصرف خوراکی یا صنعتی نیست و تقریبا همگی به علت دارا بودن گلوکوزیدها و آلکالوئیدها کم و بیش سعی هستند. از سایر مواد محتوی در آنها اطلاعات کافی دردست نیست.

بعضی از گونه‌ها از نظر پزشکی اهمیت فراوان دارند. مثلا آکونیتوم دارای آکونیتین و هیدراستیس حاوی بربرین و هیدراستین است. البته سایر گونه‌ها نیز الکالوئیدهای گوناگونی دارند که برخی از آنها در پزشکی و همچنین در ساختن حشره‌کشها مورد استفاده قرار می‌گیرند. بعضی از آلالگان مانند کله‌ماتیس ، فیکاریا ، هله‌بوروس (خربق) و پئونیا از گذشته‌های دور در طب سنتی و عطاری شناخته شده‌اند.