مینا کاری هنر درخشان آتش و خاک است ، با رنگهای پخته و درخشان که سابقه آن به ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد می رسد.

مینا کاری هنر درخشان آتش و خاک است ، با رنگهای پخته و درخشان که سابقه آن به ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد می رسد. آقای علینقی وزیری در کتاب تاریخ عمومی هنرهای مصور قبل از تاریخ تا اسلام می نویسد: از جمله هنرهای دستی ایرانیان در گذشته های دور تزئین و کنده کاری روی فلزات است . ظروف فلزی بدست آمده از فلزات گوناگون ساخته شده که مهمترین آنها عبارتست از: طلا، نقره، مس ، برنز، برنج ، آهن ، فولاد، سرب، آلومینیوم و کرم. این فلزات برای زینت آلات و ظروف گوناگون بکار می رفته زیرا که امکان ساختن ابزار لازم در یک ورق فلز چندان مشکل و ناممکن نبوده از جمله موارد فلز کاری می توان از ترصیع یعنی به جا نشاندن قطعات کوچک فلزهای مختلف روی سط ح فلزی از نوع جنس دیگر و ایجاد تناسب میان قط عات با در نظ ر گرفتن رنگ و اشکال هندسی آنها و ایجاد شکل یا نقش وسیله آنها و مینا کاری نام برد.
بررسی هایی که در مورد مینا سازی شده نشان می دهد میناهایی که بنام بیزانس مشهور است از مینا سازی ایرانی اقتباس شده است . قدیمی ترین نمونه های مینا کاری موجود موید این ادعاست که مینا کاری نیز مانند بسیاری از هنرهای دیگر برای اولین بار در ایران پیدا شده و از ایران به سایر کشورها راه یافته است . در دوران مغول سبک جدیدی در فلز سازی و مینا کاری ایران بوجود آمد. اشکال و تصاویری که قیافه و لباس اعضای دربار ایران را داشتند، جای اشکال و تصاویر عربی دوره قبل را گرفتند و بویژه ترصیع فلز در عصر تیموری به منتهی درجه شرقی خود رسید. در زمان صفویه زمینه ی هنر مینا کاری و فلز کاری تغییر یافت ظروف نقره در این دوره نقوش میناتور از قبیل مجالس بزم در دربار و یا مجالس شکار، یا اسب سواری مزین گشت و هنر مینا سازی از نقشهای اسلیمی و گل تغذیه کرد و رنگ قرمز مورد مصرف بیشتری داشت و شهر اصفهان یکی از مراکز عمده مینا کاری بحساب می آمد که هنوز هم تنها مرکز این هنر محسوب می شود.


● نحوه تولید
هنر مینا کاری را می توان یکی از اختراعات خلاقه بشر دانست زیرا این هنر شامل فعل و انفعالهای پیچیده ایست که بهم ربط داده می شوند از یک سو عوامل ساده ای از قبیل سیلیکوم و مینیوم و پتاسیم و از سوی دیگر سبک قیمتی که ترکیب آنها مینا را بوجود می آورد. از این رو این یک هنر آزمایشگاهی است و در حقیقت ماده ایست که از ترکیب اکسیدهای فلزات که بر اثر حرارت رنگهای مورد نظ ر را بدست می دهد در اختلاط با تعدادی نمک ثابت بدست می آید و رنگها با درجه حرارت و طول زمان حرارت ارتباط زیاد پیدا می کنند. بنابراین برای دسترسی به این پدیده هنری زیبا باید آتش و حرارت بدقت مراقبت و مهار شود. مینا که طبعا شفاف است شفافیت بیشتر خود را از اکسید قلع بدست می آورد و ترکیبات آن از زمانهای قدیم تا به امروز ثابت و بدون تغییر مانده است . روی اشیا طلایی و نقره ای هم میتوان مینا کاری کرد ولی اساسا مینا کاری بر روی مس انجام می شود. تا فراهم آمدن مینا چند مرحله باید طی شود باین ترتیب که ابتدا آن چیزی را که می خواهند مینا کاری کنند به هر شکل و هر اندازه باید به وسیله مسگر متخصص به شکل لازم در آید و پس از آن که ساخته شد استاد مینا کار به آن لعاب سفید رنگ می دهد. معمولا سه الی چهار بار لعاب داده می شود و در هر بار شیئی به کوره می رود و حدود ۷۰۰ درجه حرارت می بیند تا رنگ لعاب ثابت شود بعد روی آن به رنگهای گوناگون نقاشی می شود سپس شیئی باز به کوره می رود و حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ درجه حرارت می بیند تا رنگها بصورت مط لوب در آید.
در گذشته که مینا کاری رواج اندک داشته رنگهایی که بکار می رفته مانند رنگهایی که در صنعت قلمکار بکار برده می شود گیاهی یا معدنی بوده است ولی اکنون برای نقاشی ظروف و اشیا مینایی از رنگهای شیمیایی استفاده می شود. رنگهایی که در میناکاری بکار می رود بر سه نوع است :
۱) رنگهای گیاهی که در چیت سازی هم بکار می رود.
۲) رنگهای معدنی که در نقاشی و مینا کاری بکار می رفته است .
۳) رنگهای فلزی که روی مینا کار می کنند .
برای مینا کاری در تهیه رنگ قرمز از طلا استفاده می شود رنگ سبز مینا از مس و رنگ زرد آن از گل ماشی بدست می آید. رنگ آبی و فیروزه ای و رنگ سفید از رنگ مخصوصی تهیه می شده است که در شهر سامره از شهرهای عراق نوع خوب آنرا بدست میآورده اند. بیشتر اشیایی که میناسازان فعلی به بازار عرضه می کنند عبارت است از: گوشواره ، سینه ریز، گلوبند، انگشتر، جعبه های بزرگ و کوچک آرایش زنانه ، قوطی سیگار، جعبه های خاتم کاری و مینا کاری ، سرویس چایخوری و شربت خوری ، حبابهای میناکاری ، بشقاب، گلدان، تابلوهای بزرگ و کوچک مینا که با هنرهای دیگر مانند طلا کاری ، خاتم کاری ، مینیاتور ترکیب می شود، کاسه قاب و قدح، قابهای عکس، زیر سیگاری ، پیپ، آلبوم عکس، گلابپاش، پنکه سقفی، جارو چهلچراغ، درها و پنجره ها و ضریح های مینا کاری شده برای مقابر ائمه شیعه در کربلا و نجف و سامره و مشهد و قم و حضرت عبدالعظیم و اماکن متبرکه دیگر.
break