احتیاط در مصرف داروهای گیاهی
طب گیاهی قدیمی ترین شكل درمان است كه از سوی بشر شناخته شده و از دیرباز مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از این روش درمانی در تمامی تمدن ها سابقه دارد و یك جزء مهم در پیشرفت علم پزشكی رایج به شمار می رود. سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند كه در حال حاضر 80 درصد جمعیت جهان یعنی حدود 4 میلیارد نفر از طب گیاهی در درمان بیماری ها استفاده می كنند. این موضوع سبب شده است تحقیقات گسترده ای از سوی شركت های داروسازی روی خواص درمانی گیاهان مناطق مختلف جهان انجام گیرد. داروهای گیاهی هم مضر است
متاسفانه تصوری كه به اشتباه بین مردم رایج است، این است كه داروی گیاهی اگر فایده نداشته باشد، ضرر هم ندارد در واقع طبیعی بودن دارو را دلیلی برای بی ضرر بودن آن می دانند. اما واقعیت این است كه مصرف داروهای گیاهی به تنهایی یا همراه با داروهای شیمیایی می تواند عوارض جانبی خطرناكی داشته باشد.
برخی گیاهان دارویی باید به صورت استاندارد شده مصرف شوند و مصرف مستقیم آن ها بعضا باعث بروز مسمومیت های شدید و گاهی مرگ می شود.
البته این حقیقت را نیز باید مدنظر داشت كه عوارض داروهای گیاهی در مقایسه با داروهای شیمیایی كمتر است، ولی مطلق نیست و تمام داروهای گیاهی بی ضرر نیستند، ولی عوارض آن قابل كنترل است.
با توجه به شرایط موجود نمی توان داروهای گیاهی را در تمام موارد جایگزین داروهای شیمیایی كرد، اما می توان به عنوان طب مكمل و همراه دیگر داروهای شیمیایی استفاده و به این ترتیب بخشی از مصرف داروهای شیمیایی را كم كرد.
توصیه می شود همواره و پیش از استفاده از داروهای گیاهی با پزشك خود در این باره مشورت كنید. بعضی داروهای گیاهی موجب تداخل در قدرت جذب موادغذایی موردنیاز بدن می شوند. انواع دیگری نیز موجب افزایش یا كاهش تاثیر دارویی خاص می شوند. این موضوع در سالمندان و بیماران مبتلا به بیماری های مزمن كه معمولا 2 یا چند دارو را به طور همزمان استفاده می كنند می تواند مشكلات زیادی را به وجود آورد.
عوارض ناشی از مصرف گیاهان دارویی در كودكان نیز بیشتر است و باید حتما در حد توصیه شده مصرف شود. مثلا حتی مصرف عرق نعنا كه به ظاهر بی ضرر است، در كودكان باید به اندازه باشد.
دوز نامشخص
استفاده از دوز بالای این داروها نیز اشتباه نسبتا رایجی است که می تواند باعث مسمومیت دارویی و مشکلات بعدی ناشی از آن شود و لزوم احتیاط در مورد مصرف آن ها و مشورت با متخصصان در مورد آن ها را صد چندان می کند.
در قرص های شیمیایی موجود پزشکان می دانند دقیقاً چند میلی گرم داروی مؤثر وجود دارد و اگر عارضه ای پیش آمد می توان آن را شناخت و درمان کرد اما سؤال این است آیا می توان گفت در یک مشت گیاه دارویی چند میلی گرم داروی مؤثر وجود دارد یا دم کرده و غیردم کرده اش چقدر با هم فرق می کند.
متأسفانه مردم فکر می کنند چون داروهای گیاهی از گیاه تهیه شده اند، مضر نیستند اما باید در نظر داشت که ماده موثره تمام داروهای شیمیایی هم از گیاه تولید می شود. موارد بسیاری دیده شده است که بیماران به علت مصرف بیش از حد و غیرقابل کنترل داروهای گیاهی دچار مسمومیت با سرب یا نارسایی کبد شده اند.
عطاری ها
بسیاری از گیاهان دارویی كه در عطاری ها عرضه می شود، استاندارد نیستند و ممكن است میزان نامناسب آن برای افراد مضر هم باشد.
مشكلات عمده بخش عطاری ها مربوط به سیستم آموزش و برنامه ریزی كشور است كه باید این مساله حل شود؛ چون نبود آموزش باعث شده است عطاری ها بدون مجوز گیاهان دارویی و غیردارویی را به فروش برسانند.
از سوی دیگر، بسیاری از گیاهان دارویی در عطاری ها به لحاظ آلودگی های میكروبی، سموم كشاورزی، فلزات سنگین و تاریخ مصرف و تولید، استاندارد نیستند و خواص موثر خود را از دست داده اند.
گیاهان دارویی كشت شده معمولا قابل اطیمنان تر هستند، اما گیاهانی كه از مراتع جمع آوری می شوند، آلودگی دارند و گاهی به علت شناسایی نشدن آن ها از سوی عطاری ها، اشتباه تجویز می شود.
از این منظر سیستمی لازم است كه گیاهان دارویی به صورت منظم و طبق اصول صحیح بسته بندی و توزیع شوند و كنترل های لازم روی آن ها انجام شود.
نظارت اندك
وزارت بهداشت بر داروهای گیاهی كه مجوز و پروانه تولید دارند، نظارت دارد. از این رو داروهای گیاهی كه در داروخانه ها فروخته می شوند، معتبر و قابل استفاده اند و مردم می توانند با خیال راحت از آن ها استفاده كنند ولی در مورد عطاری ها، هنوز متصدی خاصی برای نظارت وجود ندارد كه بر این بخش نظارت كند و گیاهان دارویی ای كه در عطاری ها توزیع می شود بعضا قابل اعتماد نیستند.
داروهای دروغین
گاهی مواقع تبلیغ معجون های معجزه آسا در عطاری ها دیده می شود؛ داروی ترك اعتیاد گیاهی 100 درصد تضمینی، داروی چاقی، لاغری و كوچك كردن شكم و...
بسیاری از این داروها خصوصا داروهای ترك اعتیاد یا چاقی و لاغری كه تبلیغ می شود، تركیبی از داروهای شیمیایی و گیاهی هستند كه میزان مشخصی هم ندارند و در بسیاری موارد مشكلات و عوارض بیشتری برای بیمار ایجاد می كند. در واقع ساخت بیشتر این داروها كه در مورد آن ها تبلیغ زیادی هم می شود، مبنای علمی ندارد. متاسفانه نبود نظارت وزارت بهداشت می تواند موجب بدتر شدن فرهنگ مصرف فرآورده های گیاهی شود و مردم را به استفاده از این داروها بدبین كند.
پیشرفت ناچیز
كشور ما از دیرباز از زادگاه های اصلی گیاهان دارویی بوده است. سابقه مصرف گیاهان دارویی نیز در كشور ما به قرن ها پیش باز می گردد؛ می توان در این خصوص به كتاب قانون از ابن سینا اشاره كرد كه نشان دهنده وجود این فرهنگ در میان مردم ما بوده است.
متاسفانه با وجود دیرینگی این علم در كشور، پیشرفت چندانی در آن مشاهده نمی شود و گیاهان دارویی به صورت غیر منسجم و برنامه ریزی نشده مورد استفاده قرار می گیرند.
عواملی مانند بیمه نبودن فرآورده های گیاهی، نبود فرهنگ صحیح مصرف داروهای گیاهی در بین مردم و عرضه فرآورده های گیاهی دارویی به صورت غیر استاندارد از سوی عطاری ها از عواملی است كه بی اعتمادی پزشكان و داروسازان به فرآورده های گیاهی دارویی را موجب شده است.
بنا بر گزارش‌های وزارت بهداشت، اكنون بیش از 2500 فرآورده گیاهی دارویی در كشور مجوز دارند كه كمتر از 3 درصد كل بازار دارویی كشور را شامل می شود. هرچند وزارت بهداشت برای فعال كردن اداره داروهای گیاهی تلاش زیادی كرده است تا زمینه افزایش تولید، ساخت و صدور بیشتر مجوز این نوع داروها در كشور فراهم شود، اما تحقق این امر نیاز به زمان دارد.
گردآورنده- معصومه آیت اللهی
بخش تغذیه و سلامت تبیان
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)