تاریخ و فرهنگ استان چهارمحال و بختیاری

[sorna]

استان چهارمحال و بختیاری






Charmahal & Bakhtiari استان چهارمحال و بختیاری


موقعیت : بین ۳۱ درجه و ۹ دقیقه تا ۳۲ درجه و ۴۸ دقیقه عرض شمالی و نیز ۴۹ درجه و ۲۸ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی
مجاورت : شمال: استان اصفهان شمال غرب: استان لرستان جنوب:استان کهکیلویه و بویراحمد شرق:استان اصفهان غرب:استان خوزستان
آب و هوا: به علت ماهیت کوهستانی مرتفع، که درمسیر بادهای مرطوب سیستم*های مدیترانه*ای قرار داشته و موجب صعود و تخلیه بار این سامانه*ها می*گردد، این استان دارای بارش نسبتاً مناسب است
وسعــــت: ۱۶۵۳۲ کیلومتر مربع
جمعـیــت:
تقسیمات: ۶ شهرستان ،۲۴ شهر، ۱۵ بخش و ۳۴ دهستان
شهرستانها: اردل، بروجن، شهرکرد، فارسان، کوهرنگ، لردگان
مرکـــــز : شهرکرد

[sorna]

استان چهارمحال و بختیاری در یک نگاه
استان چهارمحال و بختیاری با مساحت ۱۶۵۳۲ كیلومتر مربع در بخش مركزی كوه های زاگرس واقع شده است. از شمال و شرق به استان اصفهان، از غرب به استان خوزستان، از جنوب به كهکیلویه و بویر احمد و از شمال غرب به استان لرستان محدود است. بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی كشور، استان چهار محال و بختیاری دارای ۶ شهرستان ۲۴ شهر و ۱۵ بخش و ۳۴ دهستان می*باشد.
این منطقه دارای یك درصد از كل وسعت ایران می*باشد كه در بستر سلسله جبال زاگرس واقع شده است. با وجود مساحت كم، ده درصد از منابع آب كشور را در اختیار دارد. به علت ماهیت كوهستانی مرتفع و قرار داشتن در مسیر بادهای مرطوب مدیترانه*ای، این استان دارای بارش نسبتا مناسبی می باشد. ریزشهای جوی، برف و باران منشا سرشاخه*های رودخانه كارون و زاینده رود هستند.
منطقه چهار محال و بختیاری با در اختیار داشتن طبیعت زیبا و بكر، در فصول بهار، زمستان و تابستان، پذیرای مسافران و توریست های داخلی و خارجی است و اكوتوریسم این استان از جاذبه*های بارز آن محسوب می*شود.
در حال حاضر این استان دارای شش شهرستان؛ شهركرد، بروجن، فارسان، لردگان، اردل و كوهرنگ به همراه بیست و شش شهر، 17 بخش، سی و شش دهستان، پانصد و نه روستا می باشد.

[sorna]

چهار محال و بختياري

استان چهارمحال و بختیاری باوسعتی برابر16507 کیلومترمربع ازجمله مناطق کوهستانی جنوب ایران محسوب می شود . شکل اصلی طبیعت آن برمبنای ارتفاعات میانی رشته کوه زاگرس استوار گردیده است. شاخص ترین این کوهها رشته زردکوه بختیاری است و بلند ترین قله آن کلونچین با4536 متر ارتفاع از سطح آبهای آزاد می باشد .یخچالهای طبیعی این رشته کوه که معروفترین رودخانه های دائمی جنوب غربی ومرکزی ایران یعنی کارون ، زاینده رود و دز از آنها سرچشمه میگیرند از جاذبه های آن میباشند وجود جنگلهای بلوط ،زالزالک وبرخی دیگر ازگیاهان پهن برگ و همچنین سرشاخه های کوچک و بزرگ سه رودخانه مذکور در سطح منطقه این موقعیت رافراهم آورده تا در مناطق کوهپایه و دشتهای بزرگ و کوچک چهارمحال و بختیاری آبگیرهای مختلفی به صورت دریاچه و تالاب فراهم آید که زیستگاه انواع پوشش گیاهی- جانوری باشد و زمینه را برای رشد ونمو نمونه های مختلف فراهم آورد . برهمین اساس علاوه برجاذبه های کلی طبیعی ، این منطقه در حال حاضر دارای پنجاه وهشت نقطه شناخته شده طبیعی مستعد گردشگری است و از آن جمله میتوان به برخی از این جاذبه ها به تفکیک شهرستانها اشاره کرد :

الف ): شهرستان شهرکرد :

1- منطقه حفاظت شده تنگ صیاد (فرخشهر ) 2- منطقه شکار ممنوع شیدا (سورشجان ) 3- چشمه مایک (سورشجان ) 4- چشمه زنه (هفشجان ) 5- چشمه زاغی (سورک ) 6- گردشگری بابازکی (فرخشهر ) 7- دریاچه شلمزار (شلمزار ) 8- گرداب بن (بن ) 9- محدوده پل زمانخان (سامان )

ب ) شهرستان بروجن :

1- چشمه سیاسرد (بروجن ) 2- تالاب چغاخور (بلداجی ) 3- باغ آوردگان ( آورگان ) 4- تالاب گندمان (گندمان ) 5- گردشگاه گرد بشه (گردبیشه )


ج ) شهرستان لردگان :

1- آبشار آتشگاه ( دویست کیلومتری شهرکرد ) 2- بوستان جنگلی پروز (دویست کیلومتری شهرکرد ) 3- چشمه سندگان ( سندگان ) 4- چشمه برم (لردگان )

د) شهرستان اردل :

1- چشمه مولا( صدوبیست کیلومتری شهرکرد ) 2- چشمه سراب (رستم آباد - صدوبیست کیلومتری شهرکرد) 3- چشمه سرخون (سرخون - صدوبیست کیلومتری شهرکرد) 4- چشمه شلیل (شلیل –صدو هشتاد کیلومتری شهرکرد ) 5- آبشار دره عشق (دورک –صدو سی کیلومتری شهرکرد ) 6- آبشار کردی سبز کوه (دویست کیلومتری شهرکرد ) 7- تالاب سولقان (هفتاد کیلومتری شهرکرد ) 8- منطقه حفاظت شده سبز کوه (صد کیلومتری شهرکرد )


ذ) شهرستان چهارمحال و بختياريان :

1- چشمه پیر غار (چهارمحال و بختياريان ) 2- غار سراب (بابا حیدر )


و) شهرستان کوهرنگ :

1- چشمه دیمه 2- چشمه پرک (هفتاد و پنج کیلومتری شهرکرد ) 3- چشمه سرداب (غلام آباد ) 4- چشمه مروارید (بیرگان ) 5- چشمه آب معدنی کوهرنگ (چلگرد ) 6- غار چما (شیخ علیخان ) 7- دشت لاله های واژگون (دیمه ) گوناگونی جلوه های طبیعت منطقه شکلهای مختلف زندگی انسانی را در این دیار رقم زده است که مستقیماَ موجبات رشد شیوه های مختلف تولید اقتصادی در نواحی بختیاری و چهارمحال در انواع کوچ نشینی با بردهای(کوههای) بلند و کوتاه و یک جانشینی به صورتهای روستایی و شهری را فراهم آورده است . از ادوار و اعصار گذشته تاریخی – فرهنگی مردم این دیار آثار جالب توجهی برجامانده که هر چند به مرور ایام بسیاری از آنها راه زوال را در اثر هجوم عوامل طبیعی - گذشت زمان و بی التفاتی واختلاف قدمای این محال پیموده اند با این همه امروزه در قالب چهل و یک اثر شناخته شده تاریخی – فرهنگی قابل دیدار می باشد که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود .


شهرکرد :

مسجد جامع – مسجد نو – مسجد اتابکان – مسجد جامع چالشتر – مسجد جامع کیان – اتاق آینه – سقاخانه باب میرزا – قلعه آزاده چالشتر – عصار خانه *** فرخشهر – کاخ قلعه شمس آباد – کاخ قلعه مشروطیت دزک - – کاخ قلعه سردار جنگل سورک – امام زادگان حلیمه و حکیمه خاتون – امامزاده سید بها الدین محمد شیخ شبان – امام زاده سید بابا پیر احمد سامان – پل زمانخان

بروجن :

مسجد حاج شیخ علی (مدنی ) –مسجد جامع نقنه – امامزاده حمزه علی بلداجی – امامزاده مادر و دختر گندمان – امامزاده قیس

لردگان : پل کره بس (محور بروجن – لردگان ) پل بارز – پل ارمند – امامزاده شهسوار


اردل : امامزاده حکیمه خاتون سرپیر – امامزاده اسماعیل شلیل – امامزاده مریک – ایل راه سنگفرش دزپارت (تنگ درکش ورکش ) – کاروانسرای شلیل چهارمحال و بختياريان : کاخ قلعه سردار اسعد دوم بختیاری جونقان – امامزاده حیدرابن مالک باباحیدر – طاقهای سنگی خان اوی جونقان – سنگ نوشته های مشروطیت ده چشمه


کوهرنگ : مجموعه برد گوریها (برد عروس – برد سیلا- گوردهمه – استودان - )بهمن آباد و دوآب صمصامی

[sorna]

ویژگیهای سیاسی – اجتماعی


استان چهارمحال وبختیاری تا سال 1352 تحت عنوان فرمانداری کل به نام یکی از شهرستانهای پیوسته به استان دهم (اصفهان ) شمرده می شد واز این هنگام به بعد به عنوان یک استان مستقل فعالیت خود راشروع و هم اکنون با دارا بودن عناصر ذیل در نقشه جغرافیایی کشور جمهوری اسلامی ایران موجودیت خود را در همسایگی استان هایی چون اصفهان از شمال و شرق - خوزستان از مغرب – کهگیلویه و بویر احمد از جنوب و لرستان از شمال غربی ابراز می نماید:
شش شهرستان - بیست و شش شهر- شانزده بخش - سی و شش دهستان - پانصد و نه روستا- نهصد و بیست و نه نقطه جغرافیایی و جمعیتی بالغ بر 770000 نفر .

[sorna]

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

استان چهارمحال و بختياری با توجه به پيوند ديرينه‎اش با استان لرستان در بر گيرنده يكی از كهن ترين آثار تمدن كهن ايرانی است. حفظ و به كار بستن فرهنگ كهن اين خطه از جمله ويژه‎ گی های اين سرزمين بوده كه تا به امروز نيز تدوام يافته است.از تاريخ كهن چهار محال بختياری و حاكمان آن اطلاعات كاملی در دست نيست. از جمله حاكمان اين منطقه می‎توان از شخصی به نام « فرامرز» كه مذهب زرتشتی داشته و در اواخر دوره ساسانی مي زيسته نام برد كه بختياری ها نيز در معتقدات خود به عهد فرامرز گبر اشاره ها دارند.
در اوايل تسلط خلفای عباسی دو برادر در سرزمين لرستان كه به دو شعبه لر كوچك ( لرستان فعلی ) و لر بزرگ ( بختياری و كهگيلويه و بوير احمد ) تقسيم می شد، حكومت داشتند. حكومت سرزمين لر بزرگ با « بدر » بود تا اين كه بعدها اتابكان فضلوئيه قريب به سيصد سال بر بختياری حكومت كردند. در زمان يكی از اتابكان فضلوئيه ( اتابك تكله)، مغولان بر بختياری و كوه های آن دست يافتند، اما اين پيروزی دوام چندانی نداشت.
از آغاز سلسله صفوی تاريخ بختياری ها روشن تر است. در زمان صفويه يكی از تيره‎های بختياری موسوم به « آستريك » كه هم اكنون نيز طايفه كوچكی از بختياری است به رياست شخصی به نام « تاجمير » و با فرمان شاه اسماعيل اول بر بختياری حكومت می‎كرد. در همين زمان بختياری ها به دو بخش « هفت لنگ » و « چهارلنگ » كه در اصل يك تقسيم بندی مالياتی است، تفكيك شدند.
پس از دودمان تاجمير شخصی به نام ميرجهانگيرخان به حكومت بختياری ها منصوب شد. در زمان همين شخص تونل معروف به « كاركنان » يا « شاه عباس » در نزديكی محل تونل فعلی كوهرنگ حفر شد كه به دلايل نامعلومی عمليات حفاری آن ناتمام ماند.
پس از فوت مير جهانگيرخان برادر وی « مير خليل خان » از رياست طايفه آستريك خلع شد و طوايف بختياری و تعدادی از تيره ها در حيطه اقتدار محمد تقی خان چهار لنگ باقی ماندند. طوايف هفت لنگ نيز به رياست دو دسته خوانين « دوركی » و « بختياروند » از طوايف عمده هفت لنگ، گردن نهادند.
از اواسط پادشاهی قاجار، حسينقلی خان ( رئيس طايفه دوركی ) با شكست قطعی خوانين بختياروند ( بهداروند )، همه طوايف هفت لنگ را متحد ساخته و خود را « ايلخان » و برادرانش را « ايل بيگی » ناميد و رياست ايل هفت لنگ و اداره امور كل منطقه بختياری را به عهده گرفت. رياست اين طايفه تا همين اواخر در بازمانده گان اين دودمان موروثی بود. بررسی های تاريخی ايران از اواخر دوره صفويه به بعد نشان می دهد كه ايل بختياری و در رأس آن خوانين بختياری به دليل برخورداری از شرايط ويژه جغرافيايی قلمرو ايلی، سازمان قبيله ايی و نظام ايلی منسجم كه الزاماً اطاعت و فرمان برداری بی قيد و شرط گروه های فرودست از رهبران و سركرده گان فرادست را در پی داشت، در بيش تر حوادث و وقايع تاريخی ايران حضوری موثر و فعال داشتند كه برخی از نمونه های آن به شرح زير اشاره می شود :
- سواران بختياری از زبده تفنگ چيان نادرشاه بودند كه با فتح قندهار، دروازه هند را به روی لشكريان نادر گشودند.
- علی مردان خان بختياری با شكست افاغنه و بازسازی سلطنت انقراض يافته صفوی، *خود نيز مدعی سلطنت شد.
- محمد تقی خان چهار لنگ علم طغيان بر عليه حكومت قاجار برافراشت و « قلعه تل » مقر خود را در منطقه مالمير به عنوان مركز حكومت بختياری انتخاب كرد.
- در طول دوره حكومت سلسله های صفوی، *افشار، زنديه و قاجار عمده قشون سلاطين سلسله های مزبور از بختياری ها تشكيل می شد، به طوری كه علی قلی خان سردار اسعد فرزند حسين قلی خان اشاره دارد همواره صد نفر از سواران بختياری به رياست چند تن از خان زاده گان بختياری حفظ نظم تهران، حتی نگهبانی از دربار قاجار را بر عهده داشتند.
سران ايل بختياری در زمان حكومت قاجاراز قرب و منزلتی فراوان برخوردار بودند و برای خود تشكيلات و مقررات خاصی داشتند. حتی بعضی مواقع خان های ايل به عنوان عامل حكومتی تلقی می شدند. بختياري ها در طول تاريخ همواره در مناسبات سياسي ايران نقش مهم و تاثير گذاري را ايفا كرده اند. منطقه چهارمحال و بختياري در سال 1352 به عنوان يك استان مستقل درآمد و امروزه در برگيرنده شهرستان ها, شهرها و روستاهاي متعددي است.

__________________

[sorna]

کشاورزی و دام داری

با توجه به ميزان نزولات جوی و جاری شدن رودخانه های پرآب، كشاورزی يكی از مهم ترين اركان اقتصادی به ويژه در شرق استان چهارمحال و بختياری محسوب می شود. از ميان محصولات سالانه اين استان غلات از اهميت قابل توجهی برخوردار است، به طوری كه بيش ترين درصد از كل سطح زير كشت محصولات سالانه به غلات اختصاص داده شده است. بعد از غلات، نباتات علوفه‎ای درصد بيش ترين ميزان سطح زير كشت محصولات سالانه را به خود اختصاص داده اند.
جامعه عشايری تحت تأثير شديد اقتصاد دام داری بوده از كوچ به عنوان تحرك اجتماعی و اقتصادی استفاده می كند. در سال های اخير تعداد كوچ كننده گان عشاير آرام آرام كاهش می‎يابد. قشلاق ايل بختياری در شمال شرقی استان خوزستان و در منطقه كوهستانی شهرستان های دزفول، شوشتر، مسجد سليمان، هفتگل، بهبهان و ايذه قراردارد. محدوده قشلاق ايل بختياری از طرف غرب به رودخانه دز، از طرف شرق به حد فاصل بين شهرستان های بهبهان و ايذه و از طرف جنوب به منطقه كوهستانی و دشت خوزستان محدود می شود.
منطقه ييلاقی عشاير بختياری محدوده های شهرستان های فارسان، *بروجن و قسمت هايی از شهرستان لردگان، *شهرستان فريدن در استان اصفهان و قسمت هايی از شهرستان اليگودرز در استان لرستان را دربرمی گيرد. هم چنين علاوه بر رمه های كوچنده، پرورش انواع دام، رايج ترين فعاليت عشاير و مردم روستاهای استان چهار محال و بختياری است.

[sorna]

صنايع و معادن

صنايع استان چهارمحال و بختياري به دو دسته ماشيني و دستي تقسيم مي شوند. صنايع ماشيني استان چهرمحال و بختياري بيش تر درشهرهای شهركرد، بروجن و فارسان استقرار يافته‎اند.از مهم ترين كارخانه های صنعتی استان چهارمحال و بختياري می توان به كارخانه قند شهركرد، كارخانه ريسنده گی بروجن و صنايع شيرو لبنی شهركرد اشاره نمود.
در استان چهارمحال و بختياری توليد صنايع دستی بسيار رايج بوده و در ميان عشاير بختياری رونق به سزايی دارد. از صنايع دستی مهم استان می توان به قالی بافی، قفل سازی و انواع بافته های خانگي نظير كلاه نمدی، عبا، نمد، گهواره (ته ده) و كوبه دراشاره كرد كه توليد آن ها به طور عمده برای مصارف خانوار عشايری و روستايی صورت می گيرد.