هفتسین
هفت سین سفره ای است که ایرانیان هنگام نوروز میآرایند.
سین ها
آنچه که در این سفره قرار میگیرد، باید دارای پنج ویژگی زیر باشد:
1. پارسی باشد؛
2. با بند واژهٔ «س» آغاز شود؛
3. ریشهٔ گیاهی داشته باشد؛
4. خوردنی باشد؛
5. اسم مرکب نباشد.نام آنها از واژههای ترکیبی ( مانند سبزیپلو، سیر ترشی، سیب زمینی و مانند آنها) ساخته نشده باشد.؛
با نگرش به آنچه که آمد،شگفتی بزرگیست که در بیست میلیون واژه های پارسی، نمیتوان هشتمی را برای هفت سین های نوروزی پیدا کرد که دارای این پنج ویژگی باشند.بنابراین هر آنچه که دارای این ویژگیها نباشد - اگر چه با بندواژهٔ «س» هم آغاز شده باشد - نمیتوان جزء هفت سین به حسابش آورد. در زبان پارسی، تنها هفت چیز هستند که این ویژگیها را دارا هستند:
1. سیر : نماد اهورامزدا
2. سیب: نماد فرشته سپندار مذ، فرشته زن ،باروری و پرستاری است.(اسفند)
3. سبزی:نماد فرشته اردیبهشت و نماد آبهای پاک است.
4. سنجد : نماد فرشته خرداد و نماد دلبستگی است.
5. سرکه: نماد فرشته امرداد و نماد جاودانگی است.
6. سمنو : نماد فرشته شهریور و نماد خواربار است.
7. سماق: نماد فرشته بهمن و نماد باران است.(بدانید که سماغ واژه پارسی است و نباید با بندواژه "ق" نوشته شود و سماک نام نژاده آن است.)
کلمات مرکب مانند سیب زمینی و سیرترشی و کلماتی که مربوط به غیر روییدنی خوراکی مانند سپند، سنبل و سکه و ... باشند در این محدود قرار نمیگیرند و جز سین های اصلی شمارش نمیشوند.بر این پایه: - سنبل (نه خوراکی است نه پارسی) تازی است - سکّه (نه خوراکی است نه پارسی) تازی است - سماور (نه خوراکی است نه پارسی) روسی است. همچنین سوزن و سیخ و سه پایه و مانند اینها. [۱]
هرچند که در سفرهٔ هفت سین باید به هرحال هفت جزء که با آوای «سین» آغاز میشوند (نمادی از «سپنتا») چیده شود، ولی برای زینت و چیدمان دلپذیرتر سفرهٔ هفت سین، تقریباً همهٔ خانوادههای ایرانی اجزاء دیگری هم در سفره میچینند و در آرایش و رنگامیزی سفره شان نهایت خوش سلیقگی را اعمال میکنند.
سفره هفت سین
سینهای باستانی
(خوراکی - روییدنی)
* سبزه - نماد نوزایی (تولد دوباره)
* سیب - نماد زیبایی و تندرستی
* سمنو - نماد فراوانی(برکت)
* سیر - نماد پزشکی(درمان یا طب)
* سنجد - نماد عشق
* سرکه - نماد شکیبایی و عمر
* سماق - نماد(رنگِ) طلوع خورشید
دیگر سینها سکه• سوسن• سنبل • سبزی • سنگک • سپند • سیاهدانه
دیگر اقلام
* کتاب - به نشانه تمدن و خردورزی: دیوان حافظ و شاهنامه و (برای مسلمانان معمولا قرآن)
* آينه
* ماهی سرخ
* یک جفت نوروزی (شمعدان اصیل ایرانی)
* تخم مرغ رنگی
* کاسهای از آب که پرتقال یا نارنج در آن غوطهور است (به نشانه زمین در فضا)
* یک شیرینی ایرانی (مانند باقلوا، شیرینی آردنخودچی، ...)
* همچنین:گلاب • آجیل • شکلات • گل نرگس
سایر موارد موجود
آینه و کتابی مقدس در کنار آن هم از اجزائی است که تقریباً در هر سفرهٔ هفت سینی چیده میشود. برخی بر این باورند که سکه که نماد «دارایی» وآب که نماد «پاکی و روشنایی» است بهتر است در کنار هم قرار گیرند و سکه را درون ظرفی از آب سر سفره میگذارند.
در سفره مرسوم است، میوه، گل، شیرینیهای سنتی، ماهی قرمز، سبزی خوردن، کتاب آسمانی، دیوان شاعران، و آینه قرار دهند. نهادن ماهی قرمز، این میهمان همه ساله سفره هفت سین بسیاری از خانوادههای ایرانی که کوچکترها خیلی به آن علاقه دارند، بر سفره هفتسین بنیانی فرهنگی دارد. ماهی قرمز، تاریخی چند هزارساله را پشت سر نهاد تا به عنوان قدیمیترین ماهی خانگی یا زینتی به حوض خانههای مردم و آب نماهای عمومی راه یافتهاست و مهمان کوچک نوروزی سفرههای هفتسین ایرانیان شدهاست.ماهیقرمز نماد برج «حوت» یا «برج ماهی» در «گاهشماری هجری شمسی بُرجی» است که سالها به طور غیر رسمی در ایران رواج داشت و در سال ۱۲۸۹ هجری خورشیدی، طبق ماده ۳ محاسبات عمومی (مطابق دوم حوت ۱۲۸۹) دوره دوم مجلس شورای ملی، تقویم رسمی ایران شد و تا سال ۱۳۰۴ که گاهشماری هجری خورشیدی فعلی جایگزین آن شد، رسمیت داشت و در افغانستان هنوز متداول است.نام ماههای «گاهشماری هجری شمسی برجی» برگرفته از نام ۱۲ صورت فلکی منطقةالبروج است و از همین روی «بُرج» نامیده شدهاند. نام برجهای دوازدهگانه به ترتیب عبارت بودند از: «حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو و حوت». اگرچه این نامها عربی هستند اما ریشه کاملا ایرانی دارند و در برخی ار متون کهن که آگاهیهایی از ایران باستان به ما میدهند، میتوان نامهای ایرانی این برجهای دوازدهگانه و نگاه ایرانیان به آنها را به خوبی دریافت. برای نمونه در کتاب «بندهش» که متنی به زبان پارسی میانه (پهلوی ساسانی) است، در بخش دوم با عنوان «درباره فراز آفریدن روشنان» درباره برجهای دوازهگانه میخوانیم: «اورمزد در میان آسمان و زمین روشنی را آفرید. [نخست] ستارگان اختری و نیز نااختری را، سپس خورشید را [آفرید]. چنین گوید: نخست سپهر را آفرید و ستارگان اختری را بر آن گماشت. [ستارگان] مایهور این دوازدهاند که نامشان بره، گاو، دوپیکر، خرچنگ، شیر، خوشه، ترازو، کژدم، نیم اسپ، بز، دلو و ماهی است...». البته در متون گوناگون به جای «خوشه» از «دوشیزه»، به جای «دلو» از «آبریز» یا «سقا» یا «دول»، به جای «نیم اسب» از «کمان» یا «قوس» و به جای «ماهی» از «دوماهی» نیز استفاده میشود. در انتخاب ماهی قرمز یا Gold fish به عنوان نماد برج حوت و نهادن بر سر سفره هفتسین نیز دو علت بیش از همه مهم بودهاست: نخست مقاومت بیشتر ماهیقرمز نسبت به عوامل نامساعد محیطی و پرورش آسانتر در مقایسه با انواع دیگر ماهیهای زینتی و دوم رنگ جذاب قرمز نارنجی (گاه با خالهای سفید یا سیاه) و تنوع شکل ظاهری. به نظر میرسد که رنگ «سرخ» این ماهی به عنوان نماد یا نشانه مهر، پیروزی، شادی، سرزندگی و برکت معنا مییابد. چنان که اهمیت رنگ قرمز در دیگر سنتهای نوروزی نیز دیده میشود که از آن میان میتوان به مواردی همچون «روبان سرخ» که بر میان سبزهنوروزی میبندند، «تنپوش سرخ» حاجی فیروز، نصب «پارچه قرمز» بر سردر خانهها در برخی از نقاط تاجیکستان، جشن نوروزی «گل سرخ» در بلخ افغانستان، به پیشواز نوروز رفتن با آتش جشن چهارشنبه سوری (/ سرخی) و طلب «سرخی» از آتش پاک، و همچنین نهادن «سیب سرخ» بر سر سفره هفتسین، اشاره نمود. نکته مهم دیگر این که بسیاری از هشدارهایی که معمولا در آستانه نوروز درمورد خطر بیماریزا بودن ماهیهای قرمز توسط رسانههای غیر مسئول و افراد غیرکارشناس منتشر میشود پایه و بنیاد کارشناسی و علمی ندارد.
پیشینه
بنا بر اطلاعات دانشنامه ایرانیکا تاریخچه این سنت مبهم است. در یک دوبیتی نسبتا متاخر آن را از زمان کیانیان بصورت هفت شین دانسته که شامل مواردی چون (شهد، شیر، شراب، شکر ناب، شمع و شمشاد) میشدهاست.[۲] با این حال به روشنی این نظر مردود است[نیازمند منبع]، چرا که «شهد» و «شراب» هردو واژههایی عربی هستند. ایدهٔ «هفت شین» بیشتر توسط شبکههای فارسی زبان خارج از ایران[نیازمند منبع] پشتیبانی شده و گفته میشود که شراب پس از اسلام و به دلیل باورهای اسلامی، جایش را به سرکه دادهاست و هفت شین به هفت سین تبدیل شدهاست، حال آنکه واژهٔ شراب، خود پس از اسلام به ایران وارد شد[نیازمند منبع] و پیش از آن در فارسی از «می» بدین منظور استفاده میشدهاست.
در زمان هخامنشیان در نوروز به روی هفت ظرف چینی غذا میگذاشتند که به آن هفت چین یا هفت چیدنی میگفتند.[نیازمند منبع] در کتاب فروری آمدهاست در روزگار ساسانیان، قابهای زیبای منقوش و گرانبها از جنس کائولین، از چین به ایران وارد میشد. یکی از کالاهای مهم بازرگانی چین و ایران همین ظرفهایی بود که بعدها به نام کشوری که از آن آمده بودند «چینی» نام گذاری شد و به گویشی دیگر به شکل سینی و به صورت معرب «سینی» در ایران رواج یافتند.
چنانچه مسلمانان قرآن، زرتشتیان اوستا و کلیمیان تورات را بر بالای سفرههایشان جای میدهند. بر سر سفره زرتشتیان در کنار اسپند و سنجد، «آویشن» هم دیده میشود که به گفته موبد فیروزگری خاصیت ضدعفونی کننده و دارویی دارد و به نیت سلامتی و بیشتر به حالت تبرک بر سر سفره گذاشته میشود.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)