**۞** دعایي براي تهذيب نفس **۞**

[R A H A]

برخي از مؤمنان به ويژه جوان ها، وقتي با عارفي روبه رو مي شوند، اين پرسش به ذهنشان خطور مي کند که از وي براي رسيدن به مراتب بالاي معرفت وکمال، راهکاري بخواهند.

دعا و گريه ، يکي از بهترين راه هاي معرفت و کمال است که انسان را به خدا نزديک و نزديک تر مي کند .به گفته بيشتر علماي اخلاق وعرفان، دعاي بيستم صحيفه سجاديه، جزو بهترين دعاها براي تهذيب نفس و پاک شدن از گناهان است. اين دعا به دعاي «مکارم الاخلاق »معروف است.
قسمت هايي از دعاي مکارم الاخلاق را مرور مي کنيم.
• خدايا! بر محمد و آل او درود فرست وايمان مرا به کامل ترين ايمان برسان ويقين مرا بهترين يقين قرار ده ونيت مرا به بهترين نيت ها به پايان رسان و عمل مرا به نيکوترين اعمال مقرر فرما!
• خدايا!هرگاه عمر من چراگاه شيطان شود،قبض روحم کن؛ پيش از آنکه خشم تو بر من سبقت گيرد يا غضب تو در مورد من حتمي شود.
• خدايا! برمحمد و آل او درود فرست و کينة کينه توزان رابراي من به محبت، وحسد اهل ستم را به دوستي، وبدگماني مردم شايسته رابه اطمينان،ودشمني نزديکانم را به دوستي، وآزار و عقوق خويشانم را به احسان،وخوار کردن نزديکانم را به ياري دادن، و دوستي ظاهري اهل مکر با من را به محبت حقيقي مبدل ساز!
• خدايا! برمحمد و آل او درود فرست و استوارم دار تا به کسي که به من خيانت کرده است،به خير خواهي پاسخ دهم و به کسي که ترکم کرد،به نيکي پاداش دهم، کسي که مرا محروم کرده،با بخشش تلافي کنم، کسي که از من بريده، با پيوستگي مکافاتش کنم وکسي که غيبت مرا کرده، با او مخالفت کنم؛ به خوبي ياد کردن او!
• خدايا!آراسته کن مرا به زينت پرهيزگاران در گسترش عدل؛ فرو بردن خشم؛ خاموش ساختن آتش فتنه، جمع کردن مردم پراکنده؛ آشتي دادن ميان دو نفر؛ آشکار ساختن معروف؛ پنهان داشتن عيب هاي ديگران؛ خوش رويي و فروتني؛ خوش رفتاري و ايثار؛ گفتن حق اگر چه سخت باشد؛ دوري از اهل بدعت و کساني که به رأي خودشان عمل مي کنند!
• پروردگارا! آنچه را که زبانم جاري سازد، از تلفظ ناسزا يا هرزه گويي يا ريختن آبروي مردم يا گواهي باطل يا غيبت کردن مؤمن غايب يا دشنام به مؤمن حاضر و مانند اين صفات ناپسند را تبديل کن به ذکر حمد خويش و غرق شدن در ثنا گويي ات و گرويدن بر مجد و عظمتت و سپاس گزاري در برابر نعمتت و اعتراف به احسانت و شمارش نعمت هايت!»

منبع: اشارات شماره128

[R A H A]

راه غلبه بر نفس چیست؟

از آن هنگام که انسان به بلوغ و تکلیف مى‏رسد، حتى شاید مدتى قبل از آن تا هنگام مرگ، تحت تأثیر هجوم و حمله نفس اماره که هواى نفس و امیال شهوانی است، قرار مى‏گیرد.
قرآن مى‏فرماید: نفس، آدمى را بسیار به بدى فرمان مى‏دهد
چون خدا انسان را براى عالمى دیگر آفریده، گذران چند صباح از عمر در سراى فانى فقط جهت ساختن زندگی بهترو سعادت و خوشبختی ابدی در آن عالم است و آزمون های الهی برای نمایان شدن جوهر وجود عالم است. انسان از ابتدای تولد تا پایان در این مسیر قرار دارد. به علاوه هر چه انسان در طى کردن مراحل عالی انسان موفق‏تر باشد، شیطانى که او راهمراهى مى‏کند، قوى‏تر خواهد بود.
انسان از دو جنبه مادى و معنوى به وجود آمده و چون دنیا براى او نمود عینى و لمس حضورى و جذب شهودى دارد و مولود عالم طبیعت است، پس راحت‏تر به سویش جذب مى‏شود و او را بدون سبب واسطه‏اى باور خواهند کرد، چون در جلو چشمش حجاب و مانعى که موجب شود بر این باور تردید کند، وجود ندارد.
حواس پنج گانه به همراه نفس اماره، مرکب طغیان و عصیان‏اند و جهت رسیدن آن سرعت مى‏بخشند.
امام خمینى مى‏فرماید:بدان که انسان چون ولیده همین عالم طبیعت است و مادر او همین دنیا است و اولاد این آب و خاک است، حب این دنیا در قلبش از اول نشو و نما مغروس (کاشته شده) است و هرچه بزرگ‏تر شود، این محبت در دل او نمو مى‏کند و به واسطه این قواى شهویه و آلات التذاذیه که براى حفظ شخص و نوع خداوند به او مرحمت فرموده، محبت او روزافرزون شود و دل بستگى او رو به ازدیاد گذارد
او درباره تأثیر لذت دنیوى در قلب و مفاسد آن مى‏فرماید:»بدان که نفس در هر حظى (بهره‏اى) که از عالم مى‏برد، در قلب اثرى از آن واقع مى‏شد که آن تأثر از ملک و طبیعت است و سبب تعلق است.
و تعلق به دنیا و التذاذات هر چه بیشتر باشد، قلب از آن بیشتر تأثیر پیدا مى‏کند و تعلق بیشتر مى‏گردد تا آن که تمام وجهه (توجه) قلب به دنیا و زخارف آن گردد و این منشأ مفاسد بسیارى است. تمام خطاهاى انسان و گرفتارى و معاصى و سیئات براى همین محبت و علاقه است... و از مفاسد حب دنیا و تعلق به آن این است که انسان را از مردن، خائف (ترسان) کند واز مفاسد بزرگ حب دنیا آن است که انسان را از ریاضات شرعی وعبادات و مناسک باز دارد
راه غلبه بر هواى نفس و پیروى از شهوات‏
پس از عزیز، اکنون که مفاسد این علقه و محبت رامتذکر شدى و دانستى که انسان را این محبت (علاقه به دنیا) به هلاکت دچار مى‏کند و ایمان انسان را از دست او مى‏گیرد و دنیا و آخرت انسان را در هم و آشفته مى‏کند، دامن همت به کمر زن و هر قدر توانى، بستگى دل را از این دنیا کم کن و ریشه محبت را سست کن و این زندگى چند روزه را ناچیز شمار واین نعمت‏هاى مشوب به نقمت و رنج و الم را حقیر دان و از خداى توفیق بخواه که تو را کمک کند و از این رنج و محنت خلاصى دهد و دل تو را مأنوس به دار کرامت خود کند.و ما عنداللَّه خیر و أبقى

[R A H A]

امام سجاد علیه السلام در فرازی از دعای هفدهم صحیفه نورانی خویش که بنام استعاذه ( پناه بردن ) از شر و وسوسه شیطان است ، به چهار قدرت اشاره می فرمایند ، که با کمک و امداد از آنها می توان بر وسوسه شیطان بیرونی و هوای نفس درونی غلبه کرد :

1 – عبادت الهی :
اللّهم اخسأه عنّا بعبادتک .
خداوندا به سبب عبادت خودت این شیطان لعین ورجیم را از ما دور کن ( به مانند دور کردن سگ و به صورت تحقیر آمیز ، که دیگر نتواند به ما آسیب بزند و عصمت و پاکی ما را بدرد ) .
در این فراز امام سجادت علیه السلام با زبان دعا تعلیم می فرماید که قدرت عبادت تنها در دور کردن شیطان است .به عبارت دیگر خداوند به وسیله عبادت خودش ، شیطان رااز بندگان دور می کند ، مشروط به اینکه این عبادت شرائط یک عبادت حقیقی را داشته باشد .
خصوصیات عبادت حقیقی و باعد شیطان :
1 – عبادت تشریع شده از ناحیه خداوند و رسول خدا باشد ، نه عبادت تحریف شده و من در آوردی بشر .
2 – عبادت خالصانه و به قصد تقرب و اطاعت فرمان الهی بوده و به دور از ریا و خودنمایی و دارای شرائط صحت و قبولی باشد .
با چنین عبادتی شیطان از انسان دور میشود لکن امکان برگشتن شیطان وسوسه گر درنده و تسلط او بر انسان منتفی نیست ، تا چه رسد به اینکه عبادتی در میان نباشد و یا تشریعی خدا و رسولش نباشد ، که در آن صورت تقرب به شیطان وغلبه بر انسان کاملا قطعی و یقینی است .

2 – محبت الهی :
اللهم ....و اکبته بدؤوبنا فی محبتک .
و خداوندا شیطان را بر رو و صورت بر زمین بزن به سبب شوق ما در طریق محبت خودت .
در این فراز زیبا امام سجاد علیه السلام کبت شیطان(بر رو زمین زدن و ضربه فنی کردن ) را نتیجه محبت الهی معرفی می کند ، و به دیگر عبارت توانایی محبت ،زمین زدن و ضربه فنی کردن شیطان است ، و این همان قدرت محبت است ، محبتی که خداوند آن را در فطرت بشر قرار داده و منشأ قدرت رحمانی اوست . الحمد لله الذی ... و بعثهم فی سبیل محبته . حمد و سپاس آن خدایی را که بندگان را در راه محبت خودش بر انگیخت ( محبت خود را در فطرت و سرشت بندگانش نهاد ) .

محبت خدا نیز حاصل نمی شود جز از راه محبت محبوبان حضرتش ، محبت همان کسانی که به نص صریح قرآن کریم ، صاحبان و مشمولین آیه مودت هستند و مودت و محبت به اینان را واجب و مزد رسالت پیامبرش قرار داده است .
قال الله تعالی : قل ما اسئلکم علیه اجراَ الا المودة فی القربی .
بگو ( ای رسول من ) من از شما مسلمانان ( در قبال زحمات رسالت و هدایت ) اجر مزدی ( مادی ) نمی خواهم ، مگر مودت و دوستی قربی و نزدیکانم را .
این محبت زان محبتها جداست
حب محبوب خدا حب خداست

3 – رحمت الهی :
واجعل بیننا و بینه سترا لا یهتکه
و خداوندا بین ما و شیطان پرده و حائلی قرار بده تا او ما را هتک و بی آبرو نکند .
ستر وسیله ستاریت خداوند است که در لسان روایت به رحمت الهی اطلاق میشود .
در این فراز به لسان امام سجاد علیه السلام از خداوند می خواهیم که رحمت خویش را بین ما و شیطان حائل نماید تا هیچگاه شیطان را نبینیم و از گزند تیرهای مسموم وسوسه او در امان بمانیم .

4 – تقوای الهی :
و ردما مصمتا لا يفتقه .
و خدایا بین ما و شیطان یک سد تو پر نشکنی ( تقوا ) قرار بده که او هیچگاه نتواند آنرا بشکند .
ردم مصمت ( سد نشکن ) همان تقوای الهیست که مهمترین مصداق آن در بعد فکری قبول عقاید حقه و در رآس آنها مسئله ولایت الله و ولایت معصوم سلام الله علیه و در بعد جوارحی و عملی رعایت حق الله و حق الناس و حق نفس است .
خداوند توفیق غلبه برشیطان برون و هوای نفس درون به همه ما عنایت کند .
والسلام علیکم و رحمة الله برکاته.