کهن ترين آثار سفالي (قبل از تاريخ)

[Sara12]

سيلک سوم (حدود سال 3500 قبل از ميلاد).


در جديدترين طبقه سيلک سوم سفالگران آفريده تازه اي پديد مي آورند که همان جام پايدار است. اين پديده ثابت مي کند که هنرمندان به فرمام هاي موجود اکتفا نکرده و در جستجوي نو هستند. تزئينات سفال اين دوره سياه براق و در اواخر دوره شيشه اي و کمي برجسته است. تزئينات روي پوششي رنگي که رنگ آن با خود سفال تفاوت داشته نقش مي شده. فقط در دو طبقه آخر که رنگ کوزه ها خاکستري مايل به سبز بوده تزئينات مستقيماً روي گل کوزه قرار مي گرفته در اين دوره مثل بعضي سفالهاي تپه شمالي تزئينات سطح داخلي ظروف را نمي پوشاند.


دو قانون کلي در تزئينات سفال تپه جنوبي از قديمي ترين دوران استقرار، در اين قسمت تأييد شده است و آن نقش عمودي و نقش واقعي است. ابتدا در طبقه اول، نقوش هندسي از قبيل شطرنجي با چهار خانه هاي سفيد و سياه يا هاشوري ، مثلث هاي سياه ، فلسي و خطوط موج دار رواج بيشتري دارند. به موازات اين نقوش که عيناً شبيه دوره دوم هستند


مجموعه اي از چهار موضوع که معمولاً روي سفال نقش شده است تکامل مي يابد که عبارتند از :


1- رديف هاي پرنده


2- نقوش حلزوني که رويهم قرار گرفته اند و نماينده گياهانند


3- مارهايي که عمودي ايستاده اند


4- لوزي هاي شاخ داري که روي هم قرار گرفته اند


به نظر مي رسد که مارها در ابتدا خطوط موج داري بوده اند که دو بدو در کنار هم قرار گرفته اند و به وسيله خطوط افقي به هم وصل شده اند مجموعه اين چهار نقش جداگانه و يا به صورت گروه و همچنين نقش پرندگان آبي در حال شنا کردن که از رديف پرندگان مشتق شده است عمري طولاني کردند و تا طبقه هفتم اين دوره ها باقي ماندند ولي خيلي تغيير شکل دارند. مارهاي راست ايستاده که به وسيله دو خط شکسته و هاشور زده روي کاسه ها نقش شده اند تغييراتي پيدا مي کنند و تا آخرين دوره سفال تزئين شده باقي مي مانند


بعدها اين نقش دوباره ديده مي شود ولي اين بار فقط به صورت خطوط جناقي در آمده است. در روي بعضي تکه سفال هاي سيلک دوم حيواناتي در کنار نقوشي که در بالا ذکر شد ديده مي شوند ولي ظروف کاملي که اين تزئين را داشته باشندقبل از سيلک چهارم (حدود 3000 ق.م) بدست نيامده است در سيلک پنجم (حدود 1200 تا 1000 ق.م) اين نقوش شگفتگي کامل مي يابند و نماينده ذوق و سليقه هنرمندان فلات مرتفع هستند




نقش انسان در ميان حيواناتي که مدتهاست آنها را اهلي کرده از قبيل الاغ و گاو کشيده شده است. نقش بز کوهي و پلنگ زياد به چشم مي خورد. به نظر مي رسد باتلاقهاي اين دوره پر از پرندگان مختلف بوده که در بين آنها مرغان بلند پاي آبي و مرغابي را نقاشي کرده اند. در مقابل فراواني اين شکارها وجود پرندگان صياد مثل عقاب و شاهين طبيعي است.


مارها به دو طريق نقش شده اند- يا به صورت يک خزنده دراز که گرداگرد دهانه را تزئين مي کند. و سر و دم آن بهم و يا به صورت يک رديف مارهاي کوچک لوله شده در سيلک ششم (حدود 1000 تا 800 ق.م) براي اولين بار نقش يک نوع سگ ديده مي شود تا اينجا نقاشي خيلي نزديک به طبيعت است و حيوانات را دور دهانه ظرف ظرف مي کشيدند ولي از اين طبقه به بعد يک نوع زياده روي در فرمها ديده مي شود و در سفالهاي اين دوره شباهتي با روحيه و سبک سفالهاي شوش يک دارد. شاخها بلند و بدن کوتاه مي شوند دم بيش از اندازه دراز مي شود


تمام بدن حيوان در چند خط خلاصه مي شود و شاخ اهميت زيادي پيدا مي کند در اينجاست که هنرمند دوباره از رئاليسم (واقع بين) تزئيني به طرح ساده شده باز مي گردد. با نگاه سريعي به گذشته هنر سفالسازي در دوره سوم متوجه جستجوي ناتورايسم (گرايش به سوي طبيعت) که به استيليزاسيون مي انجامد مي شويم و مي بينيم که سليقه اي مشابه اين، در سيلک دوم نيز وجود داشته است. به طور کلي اصول يکي است فقط اجزاء متفاوت است. تحول تزئينات سفال با اين گرايش جديد به استيليزاسبيون متوقف نمي شود. نمونه هاي زيادي که از جديدترين قسمت سيلک ششم بدست آمده نشان مي دهد که هنرمند هميشه در حال پيشرفت بوده است و کمپوزيسيونهاي (ترکيبات) جديدي خلق کرده است. بدين ترتيب حيواناتي که سابقاً به صورت رديف و پشت سر هم نشان داده مي شد در اين دوره از اطراف محدود است و گرداگرد ظرف به مربع هاي فاصله دار تزئين شده اي تقسيم شده است. قوانين کمپوزيسيون تغييرات عميقي پيدا کرد و از يک رديف حيوانات پشت سر هم و روي يک سطح تبديل به صحنه هاي پيچيده تر شد که در آنها موضوع بنا بر قانون مشخصي قرار نمي گيرد. در اينجا صحنه هاي شکار ديده مي شوند


که در آنها روز زمينه گياهان يک ببر و يک کفتار گله اي از بز کوهي را دنبال مي کنند


نقش انسان نيز بيش از سابق ديده مي شود. فرم بدن عوض مي شود - کمر باريکتر و شانه ها پهن تر مي شود. موها به عقب پرتاب شده و روي سر نيز پر مي زده. روي تکه سفال ديگري انسان گاوي با شاخهاي بلند را به وسيله حلقه اي که از پوزه گاو گذرانده نگه داشته است.


تنوع حيوانات با پيدايش نقش شير غني تر از سابق مي شود بدن بعضي از حيوانات به جاي سياه با هاشور نقش شده و دور آن خط سياهي کشيده شده است اين طرز کار در استيل (سبک Style ) شوش دوم زياد ديده مي شود. تنوع و ازدياد نقش انسان در صحنه هاي شکار ، حيوانات مختلفي که با هم مخلوط شده اند و در روي ظرفهاي اواخر دوره سوم نقش گرفته اند، نزديکي جديدي بين هنر سفالسازي فلات (فلات ايران) مرتفع و کنده کاريهاي درشت باختري (خوزستان و بين النهرين) به وجود آمده است. سفالهاي نفيس و متنوع حاصل سفالسازي دوره سوم سيلک است. نقوش حيواناتي که روي ظروف ابتدايي سيلک سوم هستند داراي دو جنبه اند. بعضي از آنها مثل لوزيهاي شاخدار و به خصوص رديف هاي پرندگان نشانه بقاي سنتهاي سيلک دوم است در کنار اين نقوش حيوانات ديگري ظاهرمي شوند که داراي حالتي رئاليست هستند ولي جنبه آرامش و سکون آن ها بيش از پديده هاي کارگاه هاي تپه هاي شمالي است. اين نقوش به صورت رديف هاي منظمي دور دهانه ظرف قرار مي گيرند. به مارها و پرنده ها ، بزهاي کوهي و ببرها اضافه مي شوند.

[Sara12]

سيلک پنجم


سفال خاکستري تيره


اين سفال به چهار نوع مختلف تزئين شده است :


1-.سفالگر قبل از پختن ظرف روي آن شيارهائي به وجود مي آورد که بعضي اوقات نسبتاً عميق اند و خطوط دايره اي يا خطوط عمودي، خطوط موج دار و يا تابيده را به وجود مي آورند.


2.- شيارهائي که از نقطه هاي متعدد و خطوط شکسته تشکيل شده اند و پس از پختن ماده سفيدي در شيارها قرار مي داده اند.


3.- پس از پختن سفال در موقع برق انداختن به کمک ابزاري که با آن برق مي انداختند روي ظرف در اطراف دهانه و يا بالاي بدنه ظروف خطوط شکسته کوتاه و يا هاشورهايي نقش مي کردند.


4. بالاخره روش آخر عبارتست از يک رديف تگمه هاي ريز گلي که به صورت دايره هايي دور ظرف قرار مي گرفت.

[Sara12]

سفال مفتوش i


اين نوع سفال بسيار كمياب است و روي هم رفته با روش سفالگري اين دوره هماهنگي ندارد. اين سفال با دست ساخته شده است و خمير آن خوب درست نشده و متخلخل است و کم پخته شده و خيلي ترد و ***نده و رنگ آن زرد و نيز زرد مايل به سبز است. اين تزئينات معمولاً لوزي و با صليبهايي که مرکز آن به رنگ زمينه است و يا شطرنجي مي باشد و هميشه با هاشور پر شده و در آن چنين خط موازي و يا شکسته کشيده شده است. اين تزئينات خيلي ساده است و فکر در آن ها کم است. مثلاً روي يک فنجان رنگ مستقيماً قرار گرفته و کمي برجسته و شيشه است. و صليب هايي را تشکيل مي دهد که به وسيله مربع هاي يک اندازه اي از هم جدا شده اند


. با ديگچه اي که از گل قهوه اي رنگ ساخته شده به طرزي ابتدايي و نامنظم از رنگ قرمز پوشيده شده و در بعضي از قسمتهاي آن اثر پهن قلم مو به خوبي ديده مي شود و روي زمينه نقوش خاکستري رنگ لوزي شطرنجي و خطوط شکسته به چشم مي خورد.

[Sara12]

سفال منقوش ii


اين سفال ها با چرخ ساخته شده ، خمير آن کاملاً خالص و برنگ قهوه اي روشن يا مايل به زرد است و به خوبي پخته شده است. نقش ها برنگ آجري متمايل به قرمز است و بدون لايه پوشاننده مستقيماً روي سفال قرار گرفته است. تزئينات اين گروه بي نهايت متنوع است. با وجوديکه تعداد موضوعاتي که تزئين سفال را به وجود مي آورد محدود است معذالک دو ظرف که داراي کمپوزسيوني کاملاً مشابه باشد نمي توان يافت


خصوصيات مهم اين تزئينات که آن را از تزئينات ظروف دوره هاي اوليه فلات مرتفع مشخص مي کند عبارت از ترک کردن تقريباً کامل نقوشي است که دايره وار دور تا دور ظرف مي گردند و همچنين فقدان مربعهاي يک اندازه تکراري است. هنرمند سعي نمي کند بيش از حد از تزئينات استفاده کند ولي طرز قرار گرفتن نقوش کاملاً متوازن است. پر ارزش ترين مجموعه اين دوره نقش هايي است که حيوانات و انسان را نشان مي دهد. معمولاً حيوان يا روبروي هم و يا پشت به هم در دو طرف دسته در سطحي قرار گرفته اند که در موقع ريختن مايع بيش از سطوح ديگر ديده مي شوند. عمل ريختن مايع به علت فرم بخصوص لوله بکندي انجام مي شود و فقط مقدار کمي مايع از لوله خارج مي شود. در نتيجه نقش بر بدنه مدت طولاني تري در برابر نگاه قرار مي گيرد. حيواناتي که نقاشي شده اند عبارتند از : اسبها بزهاي کوهي گاو و غزال و پرندگان و. موجودات ترکيبي نسبتاً کميابند و از تخيلي بارور و مجموعه نقشهاي غني نشانه اي ندارند.


به ندرت اتفاق مي افتد که هنرمند به چهارپايي مثل بز کوهي و يا اسب ، بالهاي راست و يا خميده اضافه کند. و يا به پنجه شير حالت چنگالهاي پرنده شکاري را دهد. روي اين ظروف انسان به ندرت ديده مي شود. ما فقط دو تکه سفال در دست داريم که روي يکي سوارکاري بر اسبي بالدار و روي ديگري جدالي بين دو جنگجو نقش شده است.


بدن و سر حيوانات از نيمرخ کشيده شده است فقط روي يک ظرف است که سر حيوان به عقب برگشته است بدنها يا کاملاً رنگ شده و يا بعضي از قسمت هاي آن را خالي گذاشته اند که حالت پوست بدن شير و يا براقهاي تزئيني اسب را نشان مي دهد چشم هاي اغلب به فرم لوزي هستند و به ندرت به فرم بيضي و يا دايره مي باشند. شاخها يا از روبرو و يا يکي و يا هر دوي آنها از نيمرخ است. روي اين ظروف علاوه بر نقش حيوان نقوش ديگري از قبيل مربع هاي است که قسمت داخلي آن هاشوري است و لوزي ها روي هم قرار گرفته اند و مربع هايي که به وسيله صليبي که مرکز آن برنگ زمينه است به چهار قسمت تقسيم شده اند


و با نقش شطرنجي يا هاشوري و يا فقط با شطرنجي هاي بزرگي پر شده اند ظاهر مي شود.











© کپي رايت توسط .:مقاله نت.: بزرگترين بانك مقالات دانشجويي کليه حقوق مادي و معنوي مربوط و متعلق به اين سايت و گردآورندگان و نويسندگان مقالات است.)