گزیده اشعار سنایی

[sorna]

حکایت



در مناجات ، پیر شبلی گفت :

که برون آی از حدیث نهفت

گفت : گر زان که نبودم دوری

بدهدم در حدیث ، دستوری

لمن الملک گوید او به صواب

بدهم مرو را به صدق ، جواب

گویم : الیوم مملکت آن راست

که ز دیّ و پریر می آراست

تیغ قهر تو سرفرازان را

سر برد ، پس به سر دهد جان را

نوش دان بهر سود و سودا را

حربه ی آفتاب حربا را

هر چه جز حق ، چو زان گرفتی خشم

جبرئیلت نیاید اندر چشم

زان که از حرف «لا» همی به «اله»

کس نداند که چند باشد راه

راه ، تا با خودی : هزاران سال

بروی روز و شب ، یمین و شمال

پس به آخر چو چشم باز کنی

کار بر خویشتن دراز کنی

بی خود ، ار هیچ آیی اندر کار

یابی اندر دو دم بدین در ، بار

زین مسافت دو دست عقل تهی است

وان مسافت ، خدای داند چیست

ای سکندر ! درین ره آفات

همچو خضر نبی درین ظلمات،

زیر پای آر ، گوهر کانت

تا به دست آید آب حیوانت

نقش را سال و ماه ، کوفته دار

مرده انگارش و به جا بگذار

چون تو فارغ شدی ز نفس لئیم

برسیدی به خلد و ناز و نعیم

پیش آنکس که عشق رهبر اوست

کفر و دین هر دو ، پرده ی در اوست

هستی دوست ، پیش دیده ی دوست

پرده ی بارگاه اویی اوست

[sorna]

فی التوکّل



پی منه با تّفاق بر درگاه

به توکّل روند مردان ، راه

گر توکّل تو را بروست همی

خود بدانی که رزق ازوست همی

پس به کوی توکّل آور رخت

بعد از آنت پذیره آید بخت

در توکّل یکی سخن بشنو

تا نمانی به دست دیو ، گرو

اندر آموز شرط ره ، ز زنی

که از و گشت خوار ، لاف زنی

[sorna]

اندر ایثار



هر چه داری برای حق بگذار !

کز گدایان ظریف تر ، ایثار جان و دل بذل کن و ز گل

بهتر از جودهاست جود مقل

سیّد و سر فراز آل عبا

یافت تشریف سورة هل اتی

زان سه قرص جوین بی مقدار

یافت در پیش حق ، چنین بازار

خیز و بگذار دنیی دون را

تا بیابی خدای بی چون را

در می صدقه از کف درویش

از هزار توانگر آمد بیش

زان که درویش را دلی ریش است

از دل ریش ، صدقه زان بیش است

گل درویش صفوت ازلی است

دل او ، کیمیای لم یزلی است

از تن و جان و عقل و دل ، بگذر

در ره ، دلی به دست آور

تا بود نسل آدمی بر جای

هست آراسته ورا دو سرای

تا درین خاکدان نبیند رنج

نرسد زان سرای بر سر گنج

این سرای از برای رنج و نیاز

وان سرای از برای نعمت و ناز

آدمی چو نهاد سر در خواب

خیمه او شود گسسته طناب

[sorna]

من آمن بطاعته فقد خسر خسراناً مبیناً



روبهی پیر، روبهی را گفت

کای تو با عقل و رای و دانش ، جفت!

چابکی کن ، دو صد درم بستان

نامه ی ما بدین سگان بر سان!

گفت : اجرت فزون ز دردسر است

لیک ، کاری عظیم با خطر است

زین زیان چون که جان من فرسود

درمت آنگهم چه دارد سود ؟

ایمنی از قضایت ، ای الّله !

هست نزدیک عقل ، عین گناه

ایمنی کرد هر دو را بد نام

آن عزازیل و آن دگر بلعام

[sorna]

قصه ی امیر المو منین علی علیه السّلام





در احد میر حیدر کرّار

یافت زخمی قوی در آن پیکار

ماند پیکان تیر در پایش

اقتضا کرد آن زمان ، رایش ،

که برون آرد از قدم ، پیکان

که همان بود مرورا ، درمان

زود ، مرد جرایحی چو بدید

گفت : باید به تیغ ، باز برید

تا که پیکان مگر پدید آید

بسته ی زخم را کلید آید

هیچ طاقت نداشت با دم گاز

گفت : بگذار تا به وقت نماز

چون شد اندر نماز ، حجّامش

ببرید آن لطیف اندامش

جمله پیکان از و برون آورد

و او شده بی خبر ز ناله و درد

چون برون آمد از نماز ، علی

آن مر او را خدای خوانده ولی

گفت : کمتر شد آن الم ، چون است ؟

وز چه جای نماز ، پر خون است ؟

گفت با او ، جمال عصر ، حسین

آن بر اولاد مصطفی شده زین

گفت : چون در نماز رفتی تو

بر ایزد فراز رفتی تو ،

کرد پیکان برون ز تو ، حجّام

باز نا داده از نماز ، سلام

گفت حیدر ، بخالق اکبر !

که مرا زین الم نبود خبر

ای شده در نماز ، بس معروف

به عبادت بر کسان موصوف ،

این چنین کن نماز و شرح بدان

ورنه برخیز و خیره ریش ملان

چون تو با صدق در نماز آیی

با همه کام خویش باز آیی

ور تو بی صدق ، ص سلام کنی

نیستی پخته ، کار خام کنی

یک سلامت دو صد سلام ارزد

سجده صدق ، صد قیام ارزد

کان نمازی که عادتی باشد

خاک باشد که باد بر پا شد

[sorna]

در مناجات گوید



ای روان همه تنومندان

آرزو بخش آرزومندان

تو کنی فعل من نکو در من

مهربان تر ز من ، تویی برمن

زحمتت را کرانه پیدا نیست

نعمتت را میانه پیدا نیست

آنچه بدهی به بنده ، دینی ده

با رضای خودش قرینی ده

دلم از یاد قدس دین ، خوش کن

نسب بادو خاکم ، آتش کن

از تو بخشودنست و بخشیدن

وز من افتادن است و شخشیدن

من نین هوشیار ، مستم گیر

من بلخشیده ام ، تو دستم گیر

عاجزم من ز خشم و خوشنودیت

نکند نیز لابه ام سودیت

دل گمراه گشت انابت جوی

مردم دیده شد جنابت جوی

دل گمراه را ، رهی بنمای

مردم دیده را دری بگشای ،

که ننازد به کارسازی تو

که بترسد ز بی نیازی تو

ای به رحمت ، شبان این رمه، تو

چه حدیث است ؟ ای تو ، ای همه تو !

تو ببخشای بر گل و دل ما

که بکاهد غم دل از گل ما

تو نوازم ، که دیگران زفتند

تو پذیرم ، که دیگران گفتند

کس بود زنده بی عنایت تو ؟

یا توان زیست ، بی رعایت تو ؟

آن که با توست ، سوزکی دارد

وان که بی توست ، روزکی دارد

از غم مرگ در زحیرم من

جان من باش ، تا نمیرم من

چه فرستی حدیث و تیغ ، به من ؟

من کیم از تو ؟ ای دریغ به من !

با قبول تو ، ای ز علت ، پاک

چه بود خوب و زشت مشتی خاک ؟

خاک را خود محل آن باشد ،

کز ثنای تواش زبان باشد ؟

بد و نیکم همه تویی ، یارب !

وز تو خود بد نیاید ، اینت عجب

آن کسی بد کند که بد کار است

از تو نی4کی همه سزاوار است .

همه امید من به رحمت توست

جان و روزی ، همه ز نعمت توست

[sorna]

ذکر هدایت قرآن



رهبر است او و عاشقان راهی

رسن است او و غافلان چاهی

در بن چاه ، جانت را وطن است

نور قرآن ، به سوی او رسن است

خیز و خود را رسن به چنگ آور

تا بیابی نجات ، بوک و مگر

ورنه گشتی به قعر چاه ، هلاک

آب و بادت دهد به آتش و خاک

تو چو یوسف به چاهی ، از شیطان

خردت بشری و رسن ، قرآن

گر همی یوسفیت باید و جاه

چنگ در وی زن و برای از چاه

تو چو یوسف، به شاهی ارزانی

گردی آن گه ، که سرّ او دانی

رادمردان رسن بدان دارند

تا بدان ، آب جان به دست آرند

تو رسن را ز بهر آن سازی

تا کنی بهر جان رسن بازی

کس نداند دو حرف از قرآن

با چنین دیده ، در هزار قرآن

دست عقلت چو چرخ گردان است

پای بند دلت ، تن و جان است

گر تو را تاج و تخت باید و جاه

چه نشینی مقیم در بن چاه

یوسف تو به چاه درمانده است

دل تو سوره ی سفه خوانده است

رسن ، از درد ساز و دلو ، از آه

یوسف خویش را بر آر از چاه

[sorna]

احسنت و زه ای نگار زیبا

آراسته آمدی بر ما


امروز به جای تو کسم نیست

کز تو به خودم نماند پروا


بگشای کمر پیاله بستان

آراسته کن تو مجلس ما


تا کی کمر و کلاه و موزه

تا کی سفر و نشاط صحرا


امروز زمانه خوش گذاریم

بدرود کنیم دی و فردا


من طاقت هجر تو ندارم

با تو چکنم به جز مدارا

[sorna]

جمالت کرد جانا هست ما را

جلالت کرد ماها پست ما را


دل آرا ما نگارا چون تو هستی

همه چیزی که باید هست ما را


شراب عشق روی خرمت کرد

بسان نرگس تو مست ما را


اگر روزی کف پایت ببوسم

بود بر هر دو عالم دست ما را


تمنای لبت شوریده دارد

چو مشکین زلف تو پیوست ما را


چو صیاد خرد لعل تو باشد

سر زلف تو شاید شست ما را


زمانه بند شستت کی گشاید

چو زلفین تو محکم بست ما را

[sorna]

بندهٔ یک دل منم بند قبای ترا

چاکر یکتا منم زلف دو تای ترا


خاک مرا تا به باد بر ندهد روزگار

من ننشانم ز جان باد هوای ترا


کاش رخ من بدی خاک کف پای تو

بوسه مگر دادمی من کف پای ترا


گر بود ای شوخ چشم رای تو بر خون من

بر سر و دیده نهم رایت رای ترا


تیر جفای تو هست دلکش جان دوز من

جعبه ز سینه کنم تیر جفای ترا


بار نیامد دلم در شکن زلف تو

گر نه به گردن کشم بار بلای ترا


بنده سنایی ترا بندگی از جان کند

گوی کلاه ترا بند قبای ترا