دید کلیدر مورد نفت
نفت یا پترولیوم نوعی قیر و یا بیتومین است که به صورت مجموعه‌ایاز هیدروکربورهای مختلف ، به اشکالمایع و یاگاز در مخازن زیرزمینی وجود دارد. پترولیوم درشیمی و زمین شناسی ، اصطلاحا به ترکیبات هیدروکربورهای اطلاق میشود که توسط چاههای نفتاز داخل زمین استخراج میشوند. شکل اصلی پترولیوم در داخل مخازن به صورتگاز است که به نامگازطبیعی نامیده میشود بخشی از پترولیوم در شرایط متعارفی ( 15 درجه سانتیگراد و 760 میلیمتر فشار جیوه)، به صورت مایع در آمده که به آننفتخام می‌گویند و بخش دیگر به همان صورت گاز باقی می‌ماند. تاریخچه و سیر تحولی
مواد نفتی از زمانهای بسیار قدیم مورد استفاده قرارمی‌گرفته است. نادر شاه با استفاده از روشن کردن مشعلهای نفت موفقیت چشمگیری در فتحهندوستان بدست آورد. بیشتر تولیدات نفتی تا نیمه قرن نوزدهم از طریق چشمه‌های نفتیبا گودالهای کم عمق و چاههای دستی حفر شده در مخازن نفتی که عمق ، صورت می‌گرفتهاست. حفاریهای نسبتا عمیقتر جهتاستخراجنفت در ابتدا در ناحیه پچل بورن فرانسه صورت گرفته است. در این ناحیه ماسه‌هاینفتی در سطح زمین بطور قابل ملاحظه‌ای گسترده می‌باشد.
بهره‌برداری ازشیلهای نفتی در سال 1847 در شیلهای کربنیفرناحیه توربن اسکاتلندآغاز شد. تکنولوژی حفاری با سیم بکسل در سال 1859 توسط کلنل دریک به کار گرفته شد. همزمان باآن ، رشد سریع حفاری در آمریکای شمالی و نقاط دیگر جهان آغاز شد. تولید هیدروکربورمایع در نیمه قرن نوزدهم با احداث و توسعه پالایشگاهها به سرعت توسعه یافت.
با رشد و گسترش پالایشگاهها انواع تولیدهای نفتی مشتمل بر گازهای سبک ،نفت سبک،نفت سنگینو مشتقات سنگینتر هیدروکربوریتولید شد. با شروعجنگجهانی اول ( 1914 - 1918 ) نیاز به مواد نفتی به شدت افزایش یافت. اولینچاهنفت در 1859 در یک ساختمان تاقدیسی درایالت پنسیلوانیای آمریکاحفرگردید. درایرانهم اولین چاه نفت در 1902 در تاقدیس مسجد سلیمان در شمالاهواز به نفت رسید. منشا نفت
منشا نفت به احتمال قریب به یقین از مواد آلی است. به این معنیکه بقایای گیاهی و جانوری پس از نهشته شدن در کف حوضه‌های رسوبی و مدفون شدن بهوسیله رسوبات اولیه ، در معرض پاره‌ای واکنشهای بیوژنیک قرار می‌گیرند و به ازاءافزایش ضخامت رسوبات به تدریج تبدیل به مواد هیدروکربوری و نفتهای خام اولیهمی‌شوند، گذشت زمان و استمرار تحولات مکرر شیمیایی و بیوشیمیایی ، کیفیت نفتهایاولیه را ارتقا داده و نهایتا آنها را بهنفتخام قابل استفاده برای مصارف مختلف تبدیل میکنند.
برای تشکیل نفت تجمعمواد آلی به مقدار قابل ملاحظه و کافی ، ضروری است. این نیاز در حوضه‌های رسوبیتامین میگردد که ، مواد آلی در آنها درصد بالایی از مواد رسوبی را تشکیل داده ونهشتگی این دو به صورت توام و هم زمان صورت میگیرد. حاصل آنکه نفت در طبقات رسوبیغنی از مواد آلی تشکیل خواهد شد. برای تشکیل نفت طبقات مولد نفت ، افزون بر فراوانیمواد آلی ، حفظ آنها در لابلای رسوبات در برگیرنده ، از شروط اساسی است. چنانچهروند نهشتگی مواد در حوضه‌های رسوبی ، به قدر کافی سریع باشد، فرصتی برای تجزیه وفساد مواد آلی باقی نمانده و موجبات حفظ آنها ، فراهم خواهد شد
پس از مدفونشدن مواد آلی در داخلرسوباتو تامین ضخامت لازم از رسوبات جدیدرویی ، با دخالت عوامل بیوژنیک و فیزیکو شیمیایی خاص ، مولکولهای آبی به مولکولهایهیدروکربوری ساده و نفتهای اولیه که از ساختار مولکولی پیچیده برخوردار هستند،تبدیل و تحول می‌یابد، سرانجام با پلیمریزه شدن هیدروکربورهای فوق ، تحول آنها بهمولکولهای منظم و بزرگ و یا کوچک با آرایش مولکولی منظم در نفت خام مایع و گازتکمیل میگردد. این تحولات در رسوبات و سنگهای مولد نفت ، انجام میگیرد. معمولااین نوع سنگها از جنس شیلهای سیاه رنگ است که به آنها شیلهای آلی هم می‌گویند. حفاری نفت
استخراج نفت وگاز از طریق حفاری پوسته زمین انجام می گیرد.
برای اینکار مته حفاری با تیغه ای تیز و دندانهدار،می چرخد و سنگ هارا می شکافدتادر عمق زمین فرو رود. مته حفاری به لوله ای متصل استکه به آنتنماشین شبیه است و هرچه پایین تر رود ،لوله های بیشتری بهانتهای آن افزوده میشود. یک مته حفاری نفت در مدت یک ساعت قادراستچاهی به عمق 60 متر حفر کند . اما اگر زمین نرم نباشد و سنگهایسخت در مسیر مته حفاری واقع شده باشند در آنصورت سرعت عملیات
حفاری کاهش می یابد.
حمل و نقل نفت
نفت مورد نیاز بازارهای مصرفی جهانی ازطریق خشکی، خطوط لوله زیرزمینی و نیزتوسط کشتی های نفتکش غول پیکر، بهنقاط مختلف جهان حمل می شود. تجارت بسیار گسترده است و نیمی از محمولهکشتیهایی که به طور دایم در اقیانوسها رفت و امد می کنند، نفت است.
اشکال گسترش نفت
توده‌های نفتی بر حسب آنکه در سطح زمین ظاهر شوند و یا درداخلطبقات زیرزمینی مدفون و محبوس شده باشند به دو گروه زیر تقسیم میشوند:
گسترشهای سطحی
مواد نفتی در محلهای مساعد از طریق شکستگیها و بازشدگی‌ها، همواره به سطح زمین رسیده و بر آن جاری میشوند و از آنجا گسترشهای سطحی گاز یامایع را تشکیل می‌دهند.
گسترشهای سطحی به صورت مایع و گاز :در این نوع گسترشهای سطی موادهیدروکربوری به صورت مایع و یا گاز ، همراه مواد تخریب یافته سر راه ، به سطحمی‌رسند و از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سرچشمه نفت :مواد نفتی ممکن است به صورت گاز یا مایع از طریق درزها ،شکافها ، سطوح گسلی ، سطوح دگرشیبی و یا سطوح چینه‌بندی طبقات به صورت چشمه نفت ،در سطح زمین ظاهر شوند.
گل فشانها و جریانهای گلی :گل فشانها گازهای پرفشار در حال فورانیهستند که همراهآب ، گل ، خرده سنگها و گاهی اوقات هم نفت مایع ، از مجاری‌ای که به سطح زمین راه بازکرده‌اند، خارج میشوند. گسترشهای سطحی جامد :در پاره‌ای از موارد گسترشهای سطحی به صورت مایعاتبسیار غلیظ و گاهی هم به شکل خمیری دیده میشوند، این قبیل نفتها ، تحت نامهایمختلف از قبیل تار ،آسفالت ، موم ، پیچ و قیرهای سخت و شکننده معرفی میشوند. و شامل موارد زیرمی‌باشند: نفتهای جامد پراکنده :نفت آغشته به مواد رسوبی ، به طور مختلف درمجاورتاتمسفر قرار گرفته و به تدریج اکسید شده و به مرور سخت‌تر می‌گردند. مجتمع‌های نفتی رگه‌ای:گروهی از هیدروکربن‌های جامد، به صورت رگه‌هایی،حفره‌ها و فضاهای خالی داخل طبقات را اشغال کرده‌اند.
شیلهای نفتی :واژهشیلنفتی به انواع مختلف شیلهای قیردار که محتوی مقدار قابل ملاحظهمواد آلیاست، اطلاق میگردد. این مواد کهدر واقع حد واسط بین مواد آلی اولیه و نفتها است. کروژن نامیده میشود. گسترشهای نفتی زیرزمینی
گسترشهای مواد نفتی در زیرزمینی، عمدتا از نظرارزش اقتصادی آنها طبقه‌بندی می‌کردند و شامل موارد زیر می‌باشند.
مخازن نفتی :مخزن نفت ساده‌ترین شکل جمع یک ذخیره نفتی در زیر زمین وکوچکترین واحد از نظر اقتصادی است.
میدان نفتی :وقتی چند مخزن در وضعیت مشترک و خاصزمینشناسی ، اعم از ساختمانی و یاچینهشناسی ، قرار گرفته باشند، چنین مجموعه و یا گروه مخازن را میدان نفتیمی‌گویند. حوضه نفتی
|حوضه‌های نفتیحوضهنفتی ، منطقه و یا محدوده جغرافیایی‌ای است که در آن میدانها ومخازننفتی متعددی ، وجود دارد، که همه آنها در یک مجموعه زمین شناسی مربوط به شرایطمحیطی و رسوبی معین و مستقل گرد آمده‌اند. پالایش نفت
پس از آنکه نفت خام از زمین استخراجمیشود ازطریق خطوطلوله های نفتی ونیز از طریق هوا وخشکی به پالایشگاههاحمل میشود.یک پالایشگاهمجموعه ایپیچیده و صنعتیاستکهنفت خام راتفکیک و تجزیهوترکیب مجدد میکند.فرآیندپالایشباعملتقطیریاجداسازینفت خام سنگین دربرجتقطیرآغازمیشود.
ترتیب فرآورده های نفتی
موارد کاربرد نفت
نفت خام استخراج شده از چاههای نفت ، لازم است جهت مصرف، پالایش شده تا انواع سوختهای مایع و گازی از آن بدست آید. فرآورده‌های پالایشگاهیبرحسب درجه تقطیر و فرآیندهای تصفیه ، از انواع بسیار زیادی برخوردار است. اینفرآورده‌ها افزون بر تامین سوختهای مختلف خانگی و صنعتی ، به عنوان مواد اولیه برایصنایع مادر در جهان امروز است که تنها بر مبنای فرآورده‌های پالایشگاهی استوار است.
فرآورده های اصلی پالایشگاهی
شامل:قیر طبیعی،موم، روغنهای صیقل دهنده، سوخت دیزل پارافین (نفت سفید)سوخت هوانوردی بنزین و گاز سیلندر که از نفت خام به دست می آید. بسیاری از لوازم مصرفی در زندگی روزمره از نفت خام تهیه می شود. مانند:
ارتباط زمین شناسی نفت با سایر علوم
اصولا زمین ناسی نفت بطور گسترده‌ایدر ارتباط با سایر رشته‌های زمین شناسی بوده و برای یک نفر زمین شناسی نفت ، آگاهیاز موارد ذکر شده در زیر الزامی می‌باشد:
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)