آیا ریشه همه خطها یکی است(2)

خط‌های غرب بین‌النهرین:

خط آرامی 4000 سال پیش (غرب بین‌النهرین منطقه شام - فلسطین) ، خط آرامی غربی (تدمری ، نبطی و عبری) ، خط آرامی شرقی (سریانی ، مندایی و آرامی یهودی) ، خط فنیقی (فونتیک) ، خط یونانی

خط‌های شرق بین‌النهرین:

خط هند و ایرانی (اوستایی) 4000 سال پیش از میلا‌د (شرق بین‌النهرین منطقه ایران ، سغد ، بلخ و خوارزم و هند) ، خط عیلا‌می (حروف خط عیلا‌می خاص است و بیشتر جهت تجارت و مالكیت استفاده می‌شده و هنوز به‌طور كامل رمزگشایی نشده است) ، خط پارسی (میخی ایرانی) خط رسمی كتیبه‌ها به‌شمار می‌آید ،‌خط پهلوی اشكانی (پهلوانی پیشین) ، خط پهلوی ساسانی (پهلوانی پسین) ، خط مانوی (خط ابداعی مانی كه برگرفته از پهلوی ولی سر هم نگاشته می‌شد)

خط‌های ایرانی:‌
خط ایرانی شاخه‌ای از خط‌های آریایی (هند - ایرانی) است. زبان و خط هند - ایرانی به دو شاخه هندی و ایرانی تقسیم می‌شود و از دیدگاه تحول تاریخی می‌توان برای زبان‌های ایرانی سه دوره قائل شد. (خط هندی تغییریافته محلی خط اوستایی كهن است كه خود به گونه‌های مختلف تقسیم می‌شود): دوره باستان ، دوره میانه و دوره جدید.

خط اوستایی:‌ زرتشت پیامبر ایرانی است كه حدود 550 سال پیش از میلا‌د می‌زیسته است. این خط را به دلیل نگارش اوستا توسط زرتشتیان باستان ، خط اوستایی می‌نامیم. زبان اوستایی با پارسی باستان نزدیكی زیادی دارد. دارای 48 حرف است. سمت نگارش از راست به چپ بوده و از كامل‌ترین خط‌های جهان به‌شمار می‌رود. در زمان شاپور دوم ساسانی خط اوستایی توسط دانشمندان ایرانی ساده و روان‌تر شد. دوره باستان از دورانی كه نخستین آثار خط و زبان ایرانی وجود دارد ، یعنی زمان تالیف گات‌ها (گاهان) زرتشت است ، آغاز می‌شود. خط اوستایی بازمانده فرهنگ هند و ایرانی است كه در بین مردم ایران ویژه (خاستگاه اصلی و نخستین ایرانیان) رواج داشته است و هنگامی كه اشو زرتشت ظهور می‌كند از این خط كه در آن جامعه مورد استفاده بوده ، سعی در بیان رسالت خود به همگان كرده است. بعد از اشو زرتشت خط اوستایی مقدس شمرده می‌شود و ایرانیان ازآن فقط در كتابت اوستا استفاده می‌كنند. ایرانیان پارتی خط جدیدی را به نام خط پارتوی یا پهلوی ابداع می‌نمایند تا گفتمان خود را با این خط جاودان سازند.

خط پهلوی:‌ زبان‌شناسان عقیده دارند كه پارت (پرثو) به مرور (برهو) و بعد به (پهلو) تبدیل شده و خط مربوط به آن پهلوی نامیده می‌شود. پس از سلطه سلوكیان و برقراری حكومت اشكانیان ، پارتیان نظام نوشتاری منظمی براساس خط دیوانی هخامنشیان كه خط آرامی بود ، خطی جدید ابداع كردند و آن را پهلوی یا پارتوی نامیدند ، ولی تغییری در نگارش پهلوی برای ساده‌نگاشتن پدید آمد و خطی گشت كه تقریبا به مدت 1000 سال خط رسمی ایران شد. پهلوی اشكانی دارای 22 حرف است و در آذربایجان ، خراسان ، اصفهان ، كردستان و سواحل غربی و شرقی دریای مازندران و ارمنستان رواج داشت. نگارش پهلوی اشكانی از راست به چپ و جدا از هم بود و ساسانیان با تغییراتی توانمندی خط پهلوی را گسترش دادند و سر هم و متصل می‌نگاشتند.

باید یادآوری كرد خطی كه هخامنشیان به دلیل پهناوری حكومت خود و در برداشتن 23 ایالت ، در كتابت رسمی ، لوحه‌ها و سنگ‌نبشته‌های خود ، از خط میخی پارسی استفاده می‌كردند ، ولی بعد از فروپاشی هخامنشیان و برپایی حكومت اشكانیان كه از مردمان پارت بودند ، خط پارتوی پیشین (پهلوی) رواج یافت و فراگیر شد و پس از اشكانیان نیز ساسانیان با تغییری جزئی به خط پهلوی پسین می‌نگاشتند.