احكام روزه

[Behzad AZ]

احكام چيزهايي كه روزه را باطل مي‏كند
اگر انسان عمداً و از روي اختيار كاري كه روزه را باطل مي‏كند، انجام دهد، روزه او باطل مي‏شود و چنانچه از روي عمد نباشد اشكال ندارد، ولي جنب اگر بخوابد و تا اذان صبح غسل نكند، روزه او باطل است.

اگر روزه‏دار سهواً يكي از كارهايي كه روزه را باطل مي‏كند انجام دهد و به خيال اين كه روزه‏اش باطل شده، عمداً دوباره يكي از آنها را بجا آورد، روزه او باطل مي‏شود.

اگر چيزي به زور در گلوي روزه‏دار بريزند، يا سر او را به زور در آب فرو برند، روزه او باطل نمي‏شود، ولي اگر مجبورش كنند كه روزه خود را باطل كند مثلاً به او بگويند اگر غذا نخوري ضرر مالي يا جاني به تو مي‌زنيم و خودش براي جلوگيري از ضرر، چيزي بخورد، روزه او باطل مي‏شود.

روزه‏دار نبايد جايي برود كه مي‏داند چيزي در گلويش مي‌ريزند يا مجبورش مي‏كنند كه خودش روزه خود را باطل كند، اما اگر قصد رفتن كند و نرود يا بعد از رفتن چيزي به خوردش ندهند، روزه او صحيح است و چنانچه از روي ناچاري كاري كه روزه را باطل مي‏كند انجام دهد، روزه او باطل مي‏شود، ولي اگر چيزي در گلويش بريزند، باطل شدن روزه او محل اشكال است.

[Behzad AZ]

آنچه براي روزه‏دار مكروه است
چند چيز براي روزه‏دار مكروه است و از آن جمله است: دوا ريختن به چشم و سرمه كشيدن در صورتي كه مزه يا بوي آن به حلق برسد، انجام دادن هر كاري كه مانند خون گرفتن و حمام رفتن باعث ضعف مي‏شود، انفيه كشيدن اگر نداند كه به حلق مي‏رسد و اگر بداند به حلق مي‌رسد جايز نيست، بو كردن گياه‌هاي معطر، نشستن زن در آب، استعمال شياف، تر كردن لباسي كه در بدن است، كشيدن دندان و هر كاري كه به واسطه آن از دهان خون بيايد، مسواك كردن با چوب تر، و نيز مكروه است انسان بدون قصد بيرون آمدن مني زن خود را ببوسد يا كاري كند كه شهوت خود را به حركت آورد، و اگر به قصد بيرون آمدن مني باشد، در صورتي كه مني بيرون‏آيد، روزه او باطل است.

[Behzad AZ]

جاهايي كه قضا و كفاره واجب است
اگر در روزه ماه رمضان عمداً قي كند يا در شب جنب شود و به تفصيلي كه قبلاً گفته شد سه مرتبه بيدار شود و بخوابد و تا اذان صبح بيدار نشود، فقط بايد قضاي آن روز را بگيرد، و چنانچه عمداً اماله كند يا سر زير آب ببرد، بنابر احتياط واجب بايد كفاره هم بدهد، ولي اگر كار ديگري كه روزه را باطل مي‏كند عمداً انجام دهد، در صورتي كه مي‏دانسته آن كار روزه را باطل مي‏كند، قضا و كفاره بر او واجب مي‏شود.

اگر به واسطه ندانستن مسأله كاري انجام دهد كه روزه را باطل مي‏كند، چنانچه مي‏توانسته مسأله را ياد بگيرد، بنابر احتياط واجب كفاره بر او ثابت مي‏شود، و اگر نمي‏توانسته مسأله را ياد بگيرد يا اصلا ملتفت مسأله نبوده يا يقين داشته كه فلان چيز روزه را باطل نمي‏كند، كفاره بر او واجب نيست.

[Behzad AZ]

كفاره روزه
كسي كه كفاره روزه رمضان بر او واجب است، بايد يك بنده آزاد كند يا به دستوري كه در مسأله بعد گفته مي‏شود، دو ماه روزه بگيرد يا شصت فقير را سير كند يا به هر كدام، يك مد كه تقريباً ده سير است، طعام يعني گندم يا جو و مانند اينها بدهد، و چنانچه اينها برايش ممكن نباشد، هر چند مد كه مي‏تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد بايد استغفار كند، اگر چه مثلاً بك مرتبه بگويد: «استغفرالله» و احتياط واجب در فرض اخير آن است كه هر وقت‏ بتواند، كفاره را بدهد.

كسي كه مي‏خواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگيرد، بايد سي و يك روز آن را پي در پي بگيرد و اگر بقيه آن پي در پي نباشد، اشكال ندارد.

كسي كه مي‏خواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگيرد، نبايد موقعي شروع كند كه در بين سي و يك روز، روزي باشد كه مانند عيد قربان روزه آن حرام است.

كسي كه بايد پي در پي روزه بگيرد، اگر در بين آن بدون عذر يك روز روزه نگيرد، يا وقتي شروع كند كه در بين آن به روزي برسد كه روزه آن واجب است، مثلاً به روزي برسد كه نذر كرده آن روز را روزه بگيرد، بايد روزه‏ها را از سر بگيرد.

اگر در بين روزهايي كه بايد پي در پي روزه بگيرد، عذري مثل حيض يا نفاس يا سفري كه در رفتن آن مجبور است، براي او پيش آيد، بعد از برطرف شدن عذر واجب نيست روزه‏ها را از سر بگيرد، بلكه بقيه را بعد از برطرف شدن عذر بجا مي‏آورد.

اگر به چيز حرامي روزه خود را باطل كند، چه آن چيز اصلاً حرام باشد مثل شراب و زنا، يا به جهتي حرام شده باشد مثل نزديكي كردن با عيال خود در حال حيض، بنا بر احتياط كفاره جمع بر او واجب مي‏شود، يعني بايد يك بنده آزاد كند و دو ماه روزه بگيرد و شصت فقير را سير كند، يا به هر كدام آنها يك مد كه تقريباً ده سير است گندم يا جو يا نان و مانند اينها بدهد، و چنانچه هر سه برايش ممكن نباشد، هر كدام آنها را كه ممكن است‏بايد انجام دهد.

اگر روزه‏دار دروغي را به خدا و پيغمبر صلي الله عليه و آله نسبت دهد، كفاره جمع كه تفصيل آن در مسأله پيش گفته شد بنابر احتياط بر او واجب مي‏شود.

اگر روزه‏دار در يك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع كند، يك كفاره بر او واجب است، ولي اگر جماع او حرام باشد يك كفاره جمع واجب مي‏شود.

اگر روزه‏دار در يك روز ماه رمضان چند مرتبه غير جماع كار ديگري كه روزه را باطل مي‏كند انجام دهد، براي همه آنها يك كفاره كافي است.

اگر روزه‏دار جماع حرام كند و بعد با حلال خود جماع نمايد، يك كفاره جمع كافي است.

اگر روزه‏دار كاري كه حلال است و روزه را باطل مي‏كند، انجام دهد، مثلاً آب بياشامد و بعد كار ديگري كه حرام است و روزه را باطل مي‏كند انجام دهد، مثلاً غذاي حرامي بخورد، يك كفاره كافي است.

اگر روزه‏دار آروغ بزند و چيزي در دهانش بيايد، چنانچه عمداً آن را فرو ببرد، روزه‏اش باطل است و بايد قضاي آن را بگيرد و كفاره هم بر او واجب مي‏شود، و اگر خوردن آن چيز حرام باشد، مثلاً موقع آروغ زدن خون يا غذايي كه از صورت غذا بودن خارج شده به دهان او بيايد و عمداً آن را فرو برد، بايد قضاي آن روزه را بگيرد، و بنابر احتياط كفاره جمع هم بر او واجب مي‏شود.

اگر نذر كند كه روز معيني را روزه بگيرد، چنانچه در آن روز عمداً روزه خود را باطل كند، بايد يك بنده آزاد نمايد، يا دو ماه پي در پي روزه بگيرد، يا به شصت فقير طعام دهد.

اگر به گفته كسي كه مي‏گويد مغرب شده افطار كند و بعد بفهمد مغرب نبوده است، قضا و كفاره بر او واجب مي‏شود. ولي اگر خبر دهنده عادل بوده، فقط قضاي آن روزه واجب است.

كسي كه عمداً روزه خود را باطل كرده، اگر بعد از ظهر مسافرت كند، يا پيش از ظهر براي فرار از كفاره سفر نمايد، كفاره از او ساقط نمي‏شود، بلكه‏اگر قبل از ظهر مسافرتي براي او پيش آمد كند، بنابر احتياط كفاره بر او واجب است.

اگر عمداً روزه خود را باطل كند، و بعد عذري مانند حيض يا نفاس يا مرض براي او پيدا شود، كفاره بر او واجب نيست.
اگر يقين كند كه روز اول ماه رمضان است، و عمداً روزه خود را باطل كند، بعد معلوم شود كه آخر شعبان بوده، كفاره بر او واجب نيست.

اگر انسان شك كند كه آخر رمضان است ‏يا اول شوال، و عمداً روزه خود را باطل كند، بعد معلوم شود اول شوال بوده، كفاره بر او واجب نيست.

اگر روزه‏دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه‏دار است جماع كند، چنانچه زن را مجبور كرده باشد، كفاره روزه خودش و روزه زن را بايد بدهد، و اگر زن به جماع راضي بوده، بر هر كدام يك كفاره واجب مي‏شود.

اگر زني شوهر خود را مجبور كند كه جماع نمايد، يا كار ديگري كه روزه را باطل مي‏كند انجام دهد، واجب نيست كه كفاره روزه شوهر را بدهد.

اگر روزه‏دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه‏دار است جماع كند، چنانچه به طوري زن را مجبور كرده باشد كه از خود اختياري نداشته باشد، و در بين جماع زن راضي شود، بايد مرد دو كفاره و زن يك كفاره بدهد، و اگر با اراده و اختيار عمل را انجام دهد، اگرچه مجبورش كرده باشد، مرد بايد كفاره خودش و زن را بدهد.

اگر روزه‏دار در ماه رمضان با زن روزه‏دار خود كه خواب است جماع نمايد، يك كفاره بر او واجب مي‏شود، و روزه زن صحيح است و كفاره هم بر او واجب نيست.

اگر مرد زن خود را مجبور كند كه غير جماع كار ديگري كه روزه را باطل مي‏كند بجا آورد، كفاره زن را نبايد بدهد، و بر خود زن هم كفاره واجب نيست.

كسي كه به واسطه مسافرت يا مرض روزه نمي‏گيرد، نمي‏تواند زن روزه‏دار خود را مجبور به جماع كند، ولي اگر او را مجبور نمايد، بنابر احتياط بايد كفاره‏اش را بدهد.

انسان نبايد در بجا آوردن كفاره كوتاهي كند، ولي لازم نيست فوراً آن را انجام دهد.

اگر كفاره بر انسان واجب شود و چند سال آن را بجا نياورد، چيزي بر آن اضافه نمي‏شود.

كسي كه بايد براي كفاره يك روز شصت فقير را طعام بدهد، اگر به شصت فقير دسترسي دارد، نبايد به هر كدام از آنها بيشتر از يك مد كه تقريباً ده سير است طعام بدهد، يا يك فقير را بيشتر از يك مرتبه سير نمايد، ولي چنانچه انسان اطمينان داشته باشد كه فقير طعام را به عيالات خود مي‏دهد يا به آنها مي‏خوراند، مي‏تواند براي هر يك از عيالات فقير اگرچه صغير باشند يك مد به آن فقير بدهد.

كسي كه قضاي روزه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً كاري كه روزه را باطل مي‏كند انجام دهد، بايد به ده فقير هر كدام يك مد كه تقريباً ده سير است طعام بدهد، و اگر نمي‏تواند بنابر احتياط واجب بايد سه روز پي در پي روزه بگيرد.

[Behzad AZ]

جاهايي كه فقط قضاي روزه واجب است
در چند صورت فقط قضاي روزه بر انسان واجب است و كفاره واجب نيست:
اول: آنكه روزه‏دار در روز ماه رمضان عمداً قي كند. دوم: آنكه در شب ماه رمضان جنب باشد و به تفصيلي كه قبلاً گفته شد تا اذان صبح از خواب سوم بيدار نشود. سوم: عملي كه روزه را باطل مي‌كند بجا نياورد، ولي نيت روزه نكند يا ريا كند، يا قصد كند كه روزه نباشد. چهارم: آنكه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش كند، و با حال جنابت‏يك روز يا چند روز روزه بگيرد. پنجم: آنكه در ماه رمضان بدون اين كه تحقيق كند صبح شده يا نه، كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده و نيز اگر بعد از تحقيق با اين كه گمان دارد صبح شده، كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده قضاي آن روزه بر او واجب است. ولي اگر بعد از تحقيق گمان يا يقين كند كه صبح شده و چيزي بخورد، و بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نيست، بلكه اگر بعد از تحقيق شك كند كه صبح شده يا نه و كاري كه روزه را باطل مي‏كند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نيست. ششم: آنكه كسي بگويد صبح نشده و انسان به گفته او كاري كه روزه را باطل مي‏كند انجامدهد، بعد معلوم شود صبح بوده است. هفتم: آنكه كسي بگويد صبح شده و انسان به گفته او يقين نكند، يا خيال كند شوخي مي‏كند و كاري كه روزه را باطل مي‏كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است. هشتم: آنكه به گفته كسي ديگر كه عادل باشد افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است. نهم: آنكه در هواي صاف به واسطه تاريكي يقين كند كه مغرب شده و افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است. ولي اگر در هواي ابري به گمان اين كه مغرب شده افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده، قضا لازم نيست. دهم: آنكه براي خنك شدن، يا بي جهت مضمضه كند، يعني آب در دهان بگرداند و بي‏اختيار فرو رود، ولي اگر فراموش كند كه روزه است و آب را فرو دهد، يا براي وضو مضمضه كند و بي‏اختيار فرو رود، قضا بر او واجب نيست.

اگر غير آب چيز ديگري را در دهان ببرد و بي‏اختيار فرو رود، يا آب داخل بيني كند و بي‏اختيار فرو رود، قضا بر او واجب نيست.

مضمضه زياد براي روزه‏دار مكروه است، و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد، بهتر است‏ سه مرتبه آب دهان را بيرون بريزد.

اگر انسان بداند كه به واسطه مضمضه، بي‏اختيار يا از روي فراموشي آب وارد گلويش مي‏شود، نبايد مضمضه كند.

اگر در ماه رمضان بعد از تحقيق يقين كند كه صبح نشده و كاري كه روزه را باطل مي‏كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا لازم نيست.

اگر انسان شك كند كه مغرب شده يا نه، نمي‏تواند افطار كند، ولي اگر شك كند كه صبح شده يا نه، پيش از تحقيق هم مي‏تواند كاري كه روزه را باطل مي‏كند انجام دهد.

[Behzad AZ]

احكام روزه قضا
اگر ديوانه عاقل شود، واجب نيست روزه‏هاي وقتي را كه ديوانه بوده قضا نمايد.

اگر كافر مسلمان شود، واجب نيست روزه‏هاي وقتي را كه كافر بوده قضا نمايد، ولي اگر مسلماني كافر شود و دوباره مسلمان گردد، روزه‏هاي وقتي را كه كافر بوده بايد قضا نمايد.

روزه‏اي كه از انسان به واسطه مستي فوت شده بايد قضا نمايد، اگرچه چيزي را كه به واسطه آن مست‏شده براي معالجه خورده باشد، بلكه اگر نيت روزه كرده و مست‏شده و در حال مستي روزه را ادامه داده تا از مستي خارج شده باشد، بنا بر احتياط واجب بايد روزه آن روز را تمام كند و بعداً قضا نمايد.

اگر براي عذري چند روز روزه نگيرد و بعد شك كند كه چه وقت عذر او برطرف شده، مي‏تواند مقدار كمتر را كه احتمال مي‏دهد روزه نگرفته قضا نمايد، مثلاً كسي كه پيش از ماه رمضان مسافرت كرده و نمي‏داند پنجم رمضان از سفر برگشته يا ششم، مي‏تواند پنج روز روزه بگيرد و نيز كسي هم كه نمي‏داند چه وقت عذر برايش پيدا شده، مي‏تواند مقدار كمتر را قضا نمايد، مثلاً اگر در آخرهاي ماه رمضان مسافرت كند و بعد از رمضان برگردد و نداند كه بيست و پنجم رمضان مسافرت كرده يا بيست‏و ششم، مي‏تواند مقدار كمتر يعني پنج روز را قضا كند.

اگر از چند ماه رمضان روزه قضا داشته باشد، قضاي هر كدام را كه اول بگيرد مانعي ندارد، ولي اگر وقت قضاي رمضان آخر تنگ باشد، مثلاً پنج روز از رمضان آخر قضا داشته باشد و پنج روز هم به رمضان مانده باشد، بايد اول، قضاي رمضان آخر را بگيرد.

اگر قضاي روزه چند رمضان بر او واجب باشد، و در نيت معين نكند روزه‏اي را كه مي‏گيرد قضاي كدام رمضان است، قضاي سال اول حساب مي‏شود.

كسي كه قضاي روزه رمضان را گرفته، اگر وقت قضاي روزه او تنگ نباشد، مي‏تواند پيش از ظهر روزه خود را باطل نمايد.

اگر قضاي روزه ماه رمضان شخص ديگري را گرفته باشد، اگر به واسطه مرض يا حيض يا نفاس، روزه رمضان را نگيرد و پيش از تمام شدن رمضان بميرد، لازم نيست روزه‏هايي را كه نگرفته، براي او قضا كنند، اگر چه مستحب است.

اگر به واسطه مرضي روزه رمضان را نگيرد و مرض او تا رمضان سال بعد طول بكشد، قضاي روزه‏هايي را كه نگرفته بر او واجب نيست، و بايد براي هر روز يك مدكه تقريباً ده سير است طعام، يعني گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد. ولي اگر به واسطه عذر ديگري، مثلاً براي مسافرت روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقي بماند، روزه‏هايي را كه نگرفته، بايد قضا كند، و احتياط مستحب آن است كه براي هر روز يك مد طعام هم به فقير بدهد.

اگر به واسطه مرضي روزه رمضان را نگيرد و بعد از رمضان مرض او برطرف شود ولي عذر ديگري پيدا كند كه نتواند تا رمضان بعد قضاي روزه را بگيرد، بايد روزه‏هايي را كه نگرفته، قضا نمايد و نيز اگر در ماه رمضان غير مرض، عذر ديگري داشته باشد و بعد از رمضان آن عذر برطرف شود و تا رمضان سال بعد به واسطه مرض نتواند روزه بگيرد، روزه‏هايي را كه نگرفته، بايد قضا كند.

اگر در ماه رمضان به واسطه عذري روزه نگيرد و بعد از رمضان عذر او برطرف شود و تا رمضان آينده عمداً قضاي روزه را نگيرد، بايد روزه را قضا كند و براي هر روز يك مد گندم يا جو و مانند اينها هم به فقير بدهد.

اگر در قضاي روزه كوتاهي كند تا وقت تنگ شود و در تنگي وقت عذري پيدا كند، بايد قضا را بگيرد و براي هر روز يك مد گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد، بلكه اگر موقعي كه عذر دارد، تصميم داشته باشد كه بعد از برطرف شدن عذر روزه‏هاي خود را قضا كند، و پيش از آن كه قضا نمايد در تنگي وقت عذر پيدا كند، بايد قضاي آن را بگيرد، و احتياط واجب آن است كه براي هر روز هم يك مد غذا به فقير بدهد.

اگر مرض انسان چند سال طول بكشد، بعد از آن كه خوب شد اگر تا رمضان آينده به مقدار قضا وقت داشته باشد، بايد قضاي رمضان آخر را بگيرد و براي هر روز از سال‌هاي پيش يك مد كه تقريباً ده سير است، طعام يعني گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد.

كسي كه بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد، مي‏تواند كفاره چند روز را به يك فقير بدهد.

اگر قضاي روزه رمضان را چند سال تأخير بيندازد، بايد قضا را بگيرد و براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد.

اگر روزه رمضان را عمداً نگيرد، بايد قضاي آن را بجاآورد و براي هر روز دو ماه روزه بگيرد، يا به شصت فقير طعام بدهد، يا يك بنده آزاد كند و چنانچه تا رمضان آينده قضاي آن روزه را بجانياورد، براي هر روز نيز دادن يك مد طعام لازم است.

اگر روزه رمضان را عمداً نگيرد و در روز كاري كه روزه را باطل مي‏كند انجام دهد، مثلاً چند مرتبه جماع كند، يك كفاره كافي است.

بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر بايد قضاي نماز و روزه او را بجا آورد، ولي قضاي روزه مادر بر پسر واجب نيست.

اگر پدر غير از روزه رمضان، روزه واجب ديگري را مانند روزه نذر نگرفته باشد، بايد پسر بزرگتر قضا نمايد.

[Behzad AZ]

احكام روزه مسافر
مسافري كه بايد نمازهاي چهار ركعتي را در سفر دو ركعت‏بخواند،نبايد روزه بگيرد و مسافري كه نمازش را تمام مي‏خواند، مثل كسي كه شغلش مسافرت، يا سفر او سفر معصيت است، بايد در سفر روزه بگيرد.

مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد، ولي اگر براي فرار از روزه باشد، مكروه است.

اگر غير روزه رمضان روزه معين ديگري بر انسان واجب باشد، بنا براحتياط واجب نبايد در آن روز مسافرت كند و اگر در سفر باشد، بايد قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد، ولي اگر نذر كرده باشد روز معيني را روزه بگيرد، مي‏تواند در آن روز مسافرت نمايد.

اگر نذر كند روزه بگيرد و روز آن را معين نكند، نمي‏تواند آن را در سفر بجا آورد. ولي چنانچه نذر كند كه روز معيني را در سفر روزه بگيرد، بايدآن را در سفر بجا آورد. و نيز اگر نذر كند روز معيني را چه مسافر باشد يا نباشد،روزه بگيرد، بايد آن روز را اگرچه مسافر باشد روزه بگيرد.

مسافر مي‏تواند براي خواستن حاجت، سه روز در مدينه طيبه روزه مستحبي بگيرد.

كسي كه نمي‏داند روزه مسافر باطل است، اگر در سفر روزه بگيرد و در بين روز مسأله را بفهمد، روزه‏اش باطل مي‏شود، و اگر تا مغرب نفهمد، روزه‏اش صحيح است.

اگر فراموش كند كه مسافر است، يا فراموش كند كه روزه مسافر باطل مي‏باشد و در سفر روزه بگيرد، روزه او باطل است.

اگر روزه‏دار بعد از ظهر مسافرت نمايد، بايد روزه خود را تمام كند، و اگر پيش از ظهر مسافرت كند، وقتي به حد ترخص برسد، يعني به جايي برسد كه ديوار شهر را نبيند و صداي اذان آن را نشنود، بايد روزه خود را باطل كند، و اگر پيش از آن روزه را باطل كند، بنابر احتياط كفاره نيز بر او واجب است.

اگر مسافر پيش از ظهر به وطنش برسد، يا به جايي برسد كه مي‏خواهد ده روز در آن جا بماند، چنانچه كاري كه روزه را باطل مي‏كند انجام نداده، بايد آن روز را روزه بگيرد، و اگر انجام داده روزه آن روز بر او واجب نيست.

اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش برسد، يا به جايي برسد كه مي‏خواهد ده روز در آن جا بماند، نبايد آن روز را روزه بگيرد.

مسافر و كسي كه از روزه گرفتن عذر دارد، مكروه است در روز ماه رمضان جماع نمايد و در خوردن و آشاميدن كاملاً خود را سير كند.

[Behzad AZ]

كساني كه روزه بر آنها واجب نيست
كسي كه به واسطه پيري نمي‏تواند روزه بگيرد، يا براي او مشقت دارد، روزه بر او واجب نيست، ولي در صورت دوم بايد براي هر روز يك مد كه تقريباً ده سير است گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد.

كسي كه به واسطه پيري روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگيرد، بنابر احتياط واجب بايد قضاي روزهايي را كه نگرفته بجا آورد.

اگر انسان مرضي دارد كه زياد تشنه مي‏شود و نمي‏تواند تشنگي را تحمل كند،يا براي او مشقت دارد، روزه بر او واجب نيست. ولي در صورت دوم بايد براي هر روز يك مد گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد. احتياط واجب آن است كه بيشتر از مقداري كه ناچار است آب نياشامد، و چنانچه بعد بتواند روزه بگيرد، بنابر احتياط واجب بايد روزه‏هايي را كه نگرفته قضا نمايد.

زني كه زاييدن او نزديك است و روزه براي حملش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست، و بايد براي هر روز يك مد طعام، يعني گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد و نيز اگر روزه براي خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست و بنابر احتياط واجب بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد، و در هر دو صورت روزه‏هايي را كه نگرفته بايد قضا نمايد.

زني كه بچه شير مي‏دهد و شير او كم است، چه مادر بچه يا دايه او باشد، يا بي‏اجرت شير دهد، اگر روزه براي بچه‏اي كه شير مي‏دهد ضرر دارد، روزه براو واجب نيست و بايد براي هر روز يك مد طعام، يعني گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد و نيز اگر براي خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست و بنابر احتياط واجب بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و در هر دو صورت روزه‏هايي را كه نگرفته بايد قضا نمايد. ولي اگر كسي پيدا شود كه بي اجرت بچه را شير دهد، يا براي شير دادن بچه از پدر يا مادر بچه يا از كس ديگر كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، احتياط واجب آن است كه بچه را به او بدهد و روزه بگيرد.

[Behzad AZ]

راه ثابت‏شدن اول ماه
اول ماه به پنج چيز ثابت مي‏شود:
اول: آنكه خود انسان ماه را ببيند. دوم: عده‏اي كه از گفته آنان يقين پيدا مي‏شود بگويند ماه را ديده‏ايم و همچنين است هر چيزي كه به واسطه آن يقين پيدا شود. سوم: دو مرد عادل بگويند كه در شب ماه را ديده‏ايم، ولي اگر صفت ماه را بر خلاف يكديگر بگويند، يا شهادتشان خلاف واقع باشد، مثل اين كه بگويند داخل دايره ماه طرف افق بود، اول ماه ثابت نمي‏شود. اما اگر در تشخيص بعضي خصوصيات اختلاف داشته باشند، مثل آن كه يكي بگويد ماه بلند بود و ديگري بگويد نبود، به گفته آنان اول ماه ثابت مي‏شود. چهارم: سي روز از اول ماه شعبان بگذرد كه به‌واسطه آن اول ماه رمضان ثابت مي‏شود، و سي روز از اول رمضان بگذرد كه به‌واسطه آن اول ماه شوال ثابت مي‏شود. پنجم: حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است.

اگر حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است، كسي هم كه تقليد او را نمي‏كند، بايد به حكم او عمل نمايد، ولي كسي كه مي‏داند حاكم شرع اشتباه كرده، نمي‏تواند به حكم او عمل نمايد.

اول ماه با پيشگويي منجمين ثابت نمي‏شود، ولي اگر انسان از گفته آنان يقين پيدا كند، بايد به آن عمل نمايد.

بلند بودن ماه يا دير غروب كردن آن، دليل نمي‏شود كه شب پيش، شب اول ماه بوده است.

اگر اول ماه رمضان براي كسي ثابت نشود و روزه نگيرد، چنانچه دو مرد عادل بگويند كه شب پيش ماه را ديده‏ايم، بايد روزه آن روز را قضا نمايد.

اگر در شهري اول ماه ثابت‏شود، براي مردم شهر ديگر فايده ندارد، مگر آن دو شهر با هم نزديك باشند، يا انسان بداند كه افق آنها يكي است.

اول ماه به تلگراف ثابت نمي‏شود، مگر دو شهري كه از يكي به ديگري تلگراف كرده‏اند نزديك يا هم افق باشند و انسان بداند تلگراف از روي حكم حاكم شرع يا شهادت دو مرد عادل بوده است.

روزي را كه انسان نمي‏داند آخر رمضان است‏يا اول شوال، بايد روزه بگيرد، ولي اگر پيش از مغرب بفهمد كه اول شوال است، بايد افطار كند.

اگر زنداني نتواند به ماه رمضان يقين كند، بايد به گمان عمل نمايد، و اگر آن هم ممكن نباشد، هر ماهي را كه روزه بگيرد صحيح است. بنابر احتياط واجب بايد بعد از گذشتن يازده ماه از ماهي كه روزه گرفته، دوباره يك ماه روزه بگيرد. ولي اگر بعد گمان پيدا كرد، بايد به آن عمل نمايد.

[Behzad AZ]

روزه‏هاي حرام و مكروه
روزه عيد فطر و قربان حرام است، و نيز روزي را كه انسان نمي‏داند آخر شعبان است‏يا اول رمضان، اگر به نيت اول رمضان روزه بگيرد، حرام مي‏باشد.

اگر زن به واسطه گرفتن روزه مستحبي حق شوهرش از بين برود، و همچنين اگر شوهر او را از گرفتن روزه مستحبي جلوگيري كند، بنابر احتياط واجب بايد خودداري كند.

روزه مستحبي اولاد اگر اسباب اذيت پدر و مادر يا جد شود، جايز نيست، بلكه اگر اسباب اذيت آنان نشود، ولي او را از گرفتن روزه مستحبي جلوگيري كنند، احتياط واجب آن است كه روزه نگيرد.

اگر پسر بدون اجازه پدر روزه مستحبي بگيرد، و در بين روز پدر او را نهي كند، بايد افطار كند.

كسي كه مي‏داند روزه براي او ضرر ندارد، اگرچه دكتر بگويد ضرر دارد، بايد روزه بگيرد و كسي كه يقين يا گمان دارد كه روزه برايش ضرر دارد، اگرچه دكتر بگويد ضرر ندارد، نبايد روزه بگيرد، و اگر روزه بگيرد، صحيح نيست، مگر آن كه به قصد قربت ‏بگيرد و بعد معلوم شود ضرر نداشته.

اگر انسان احتمال بدهد كه روزه برايش ضرر دارد و از آن احتمال ترس براي او پيدا شود، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، نبايد روزه بگيرد و اگر روزه بگيرد صحيح نيست، مگر آن كه به قصد قربت گرفته باشد و بعد معلوم شود ضرر نداشته.

كسي كه عقيده‏اش اين است كه روزه براي او ضرر ندارد، اگر روزه بگيرد و بعد از مغرب بفهمد روزه براي او ضرر داشته، بايد قضاي آن را بجا آورد.

غير از روزه‏هايي كه گفته شد، روزه‏هاي حرام ديگري هم هست كه در كتابهاي مفصل گفته شده است.

روزه روز عاشورا و روزي كه انسان شك دارد روز عرفه است‏يا عيد قربان، مكروه است.