تيره Anacardiaceae

[shirin71]

تیره شب بو Brassicaceae

تیره شب بو تیره بزرگی از گیاهان گلدار جدا گلبرگ و دارای نمونه های فراوانی در ایران است و دارای 350 جنس و 4000 گونه می باشد که بیشتر در مناطق سرد معتدله نیمکره شمالی فراوانی دارند. بعضی از این گیاهان در هر آب و هوائی یافت می شوند و به همین علت نیز آن چنان پراکندگی حاصل کرده اند که حتی در دور افتاده ترین نقاط کره زمین می توان آنها را یافت. بر عکس تعدادی از آنها بر اثر سازش با محیط های خاص همیشه در شرایط آب و هوایی مشخص بسر می برند.

بیشترین انتشار آنها در آسیا و منطقه مدیترانه است.

از اختصاصات گیاهان این تیره آن است که عموماً علفی می باشند بندرت بین آنها نمونه هایی با اعضای چوبی شده می توان یافت. برگهای آنها غالباً ساده و گلهای آنها نر – ماده و شامل 4 کاسبرگ ، 4 گلبرگ و 6 پرچم است دو تا از پرچم های آنها کوچک و 4 تای دیگری بزرگ می باشند.


هر دو نوع پرچم این گیاهان در معدودی از آنها تغییرات نسبتاً محسوس بطوری که به علت عدم رشد 2 پرچم کوچک ممکن است گل دارای پرچم بزرگ بنظر برسد و یا آنکه پرچم های بزرگ اصولاً تغییرات مختصری حاصل نمایند مادگی آنهاشامل 2 برچه پیوسته به هم است و از اتحاد آنها تخمدانی فوقانی و یک خانه بوجود می آید. میوه آنها به دو صورت خورجین (Silique) و یا خورجینک (silicule) است که در غالب آنها با 4 شکاف طولی باز می شود.

در میوه های خورجینی طول میوه از 3 برابر عرض آن بیشتر است مانند شب بو ولی در میوه های به شکل خورجینک طول میوه از 3 برابر عرض آن کمتر می باشد مثل قدومه.

در بافت های مختلف بعضی از گیاهان تیره شب بو، گلوکزیدهایی بوجود می آید بر اثر هیدرولیز اسانس گوگرد دار آنها نتیجه می شود عمل هیدرولیز نیز بر اثر مداخله فرمان مخصوصی بنام میروزین (Myrosine) و مجاورت با آب در آنها صورت می گیرد. مطالعات بسیاری نشان می دهدکه اغلب گیاهان تیره شب بو دارای این فرمان در اندامهای خود می باشند ولی گلوکزید مذکور فقط در معدودی از آنها یافت میشود.

محل پیدایش میروزین در اندامهای این گیاهان بشرح زیر است :
در ریشه : معمولاً میروزین در پارانشیم پوستی و پارانشیم آبکشی بوجود می آید.
در ساقه : اختصاصاً در ناحیه ریشه زا (Pericycle) تشکیل می شود.
در برگ : اطراف دسته های آوندهای یافت می گردد.
در دانه : بوضع پراکنده در پارانشیم دانه و یا در اطراف دسته های چوب – آبکش لپه ها وجود دارد.
مصرف تعداد زیادی ازگیاهان این تیره به علت وجود گلوکزید اسانس های گوگرد دار در آنها است بر اثر وجود همین مواد است که در تغذیه نیز بکار می روند و یا به مصرف درمانی میرسند. بعضی از این گیاهان دانه های روغن دار دارند و از آنها روغن‌های مختلف برای مصارف تغذیه درمانی و یا صنعتی تهیه می گردد.

پراکنش این گیاه:

در ايران 97 جنس از تيره شب بو وجود دارد كه 51 جنس ازاين تعداد در منطقه آذربايجان مي رويند.

در بخش فلوريستيك اين تحقيق 112 گونه كه متعلق به 44 جنس مي باشند جمع آوري و شناسايي شده و به منظور افزايش ضريب اطمينان در هرباريوم دانشكده كشاورزي دانشگاه تبريز مورد مقايسه و تاييد قرار گرفتند .

[shirin71]

تیره مورد

نام فارسی: مورد
نام علمی: Myrtus communis
تیره: Myrtaceae

مشخصات گیاهشناسی:


نوع گیاه: درختچه پهن برگ

ارتفاع: ارتفاع این درختچه همیشه سبز حدود 2 متر است.

گلدهی: گل ها از اواسط بهار تا اوایل تابستان ظهور می یابد که جنبه زینتی ندارد.

فرم تاج: قطر تاج حدود 2 متر و فرم تاج به شکل انبوه با بافتی سبک است.

کاربرد: در فضای سبز از این گیاه با توجه به بافت نرم و انبوه آن برای پرچین سازی و زیباسازی حاشیه ها و وسط چمن ها استفاده می شود.

تکثیر: تکثیر این گیاه از طریق تهیه قلمه نیمه سبز امکان پذیر است.

مورفولوژی:

گياه مورد از جمله گياهان نادري است كه به شكل گونه خاصي در مناطق محدودي در ايران و دنيا وجود دارد. درخچه هاي كوچكي كه ارتفاع آنها در شرايط عادي بين 1تا 3 متر مي رسد. از مشخصات آن مي توا ن به برگهاي هميشه سبز،پايا،برگها متقابل،ساده، نوك تيز، بدون تار و دندانه، چرمي به رنگ سبز تيره، وبويي معطر دارد.


گل:

سفید ومعطر ، محوری ،منفرد، تقریبا بزرگ ( تا قطر cm 2 ) دارای دمگل با دو برگك فرعی، بی دوام و زود ریز، كاسه گل دارای لوله چسبیده به تخمدان ، دارای 5 لبه گسترده ، پرچم ها متعدد، خامه یك عدد ، كلاله ساده ، تخمدان زیرین میوه آن سته،تقریبا گوشتی، تخم مرغی شكل ، به رنگ آبی تیره و متمایل به سیاه،دارای طعم شیرین و گس و دانه های متعدد است.



میوه :

ميوه آن از نظر رنگ حداقل بر دو نوع است كه حالت ا ول سياه متمايل به آبي و ديگري تا موقع رسيدن ميوه همچنان سفيد باقي مي ماند.ميوه مورد به صورت سته يا پوشينه (كپسول)، بيضوي يا مدور به بزركي يك نخود، داراي طعمي گس مي باشد.

ساقه:

پو ست ساقه بشكل قطعاطي از آن جدا مي شود و مانند ساير قسمتهاي گياه بوي معطر از آن استشمام مي شود.بر روي اين ساقه ها نوعي برجستگي بنام گال بوجود مي آيد كه از آن نيز در مصارف درماني استفاده مي شود. در پوست اوليه ساقه،برگ،كليه قسمتهاي گل،ميوه و حتي دانه اين گياه كيسه هاي ترشحي اسانس وجود دارد.



برگ:

برگ‌ها متقابل، ساده به طول 3-1.5 و به عرض 1-0.7 سانتی‌متر ، تخم مرغی- سرنيزه‌ای نوك تيز، چرمی ، به رنگ سبز شفاف و درخشان، بدون رگبرگ.



زمان برداشت برگها:


درختچه هاي مورد بدليل شكل رشد خاص و عدم خزان ساليانه در كاشت در سطوح شيب دار ، چمن كاريها ،بولوارها و پاركها قابل استفاده مي باشد. بهترين زمان بر داشت برگهاي مورد از اواسط بهار تا اواسط تابستان مي باشد كه گياه از نظر شرايط اكولوژيكي داراي بيشترين ميزان عمل فتوسنتز مي باشد.

ارزش اقتصادي:

برداشت مورد در تناوبي 3 ساله انجام پذير است. در رويشگاههاي ممسني از هر متر مربع تاج پوشش گياه مورد بالغ افزون بر 4 كيلوگرم مورد تر يا حدود 1 كيلوگرم مورد خشك حاصل مي گردد. ميزان اسانس استخراجي از اين محصول به ازاي هر تن برگ سبز 2 تا 3 كيلو گرم است.

کاربرد:

در فضای سبز از این گیاه با توجه به بافت نرم و انبوه آن برای پرچین سازی و زیباسازی حاشیه ها و وسط چمن ها استفاده می شود.



نيازها:


نياز به آفتاب كامل و خاك حاصلخيز با زهكشي خوب دارد. به سرما نيمه مقاوم است و تا دماي 5 ـ درجه سانتيگراد را تحمل مي‌كند. در مناطق سردسير بايد آن را در ضلع جنوبي يا غربي ديوار كاشت. شرايط گرم و خشك را تحمل مي‌كند. اين درختچه در جنگلها و زمينهاي بايري كه در آن درختچه‌هاي كوچك روئيده‌اند و همچنين در بين درختان زيتون و دامنه‌هاي كم درخت كوهستاني مي‌رويد.



خواص دارويي:

▪ میکروب‌کشی و گندزدائی ـ اسانس. مقوی معده و جگر.
▪ استفاده در بیماری‌های تنفسی: برونشیت‌های عفونی/ تنگی نفس/ اسم‌نزله‌ای/ سرفه و خفقان
▪ استفاده در بیماری‌های مغز و اعصاب: صرع/ صداع/ نافع برای رطوبت دماغ
▪ رویاندن مو + روغن کنجد/ منع ریختن مو/ سیاهی رنگ مو ـ روغن
▪ مسهل قوی بلغم آب برگ + روغن کنجد
▪ قابض و محلل. التیام دهنده زخم‌ها جوشانده میوه در شراب. دفع کرم‌های آنال. بستن شکم و حابس اسهال. بازداشتن قی. در سوختگی با آتش ـ پاشیدن. رفع جمیع سموم. قطع خونریزی.



خواص در Herbal Medicine


۱) ضد انواع سرطان‌ها ـ به علت ترکیبات آلکولوئیدی مثل وین کریستین

۲) بهبود خونریزی شدید

۳) تقویت گردش خون خصوصاً در مغز

۴) در بیماری‌های عصبی

۵) درمان دیابت (با تحریک پانکراس)

۶) تقویت عملکرد مغز و حافظه (در آلزایمر یا دمانس)



ازدياد:


1ـ گرفتن قلمه چوب نرم از شاخه‌هايي كه چوب آنها كمي سخت شده است. اين قلمه ها را درگلخانه ريشه دار مي‌كنند. بكار بردن اسيد ايندول بوتيريك ممكن است به ريشه زايي كمك كند.
2ـ كاشت بذر در پاييز در دماي 21ـ 16 درجه سانتيگراد. پوسته سخت بذر را بايد قبل از كاشت با اسيد سولفوريك غليظ از بين برد.


محل رويش:

مورد درختچه اي هميشه سبز و زيبا كه اغلب گرماپسند بوده ودر مناطق گرمسيري ايران و بندرت در نواحي معتدله ومعتدله گرم مي ر ويد. مورد گاهي جنبه تقدس پيدا كرده،در كنار زياتگاهها و پرستشگاههاي مذهبي نيز كاشته شده است.عطر زيبا و دل انگيز برگهاي مورد جلوه اي خاص به اين درختچه ميدهد.

موادموثره مورد:

1- عصاره : این تركیب شامل تركیبات polyphenolic بوده كه اغلب ضد باكتری و قابض پوست می باشند .

2-اسانس (روغن فرّار ) : خواص اصلی مورد سبزمربوط به اسانس آن می باشد و تركیبات موجود درآن مجموعه اثرات درمانی ادعا شده را توجیه می نماید .



نتیجه گیری :

با توجه به خواص دارویی فراوان كه قسمتی از آن در بخش های گذشته ذكر شد و همچنین ارزش اقتصادی مناسب و قابلیت كشاورزی و زیست محیطی كه به صورت اختصاربیان گردید توجه به تكثیر وترویج كشت آن ضروری و لازم به نظر می رسد . در این راستا فعالیتهایی از طرف شركت داروسازی خرمان با همكاری سازمان جنگلها و مراتع در حال انجام می باشد





منابع

www.wikipedia.org

www.plantoftheweek.org

www.flowersinisrael.com
__________________

[shirin71]

تیره توت
Moraceae

تیره توت تیره بزرگی از گیاهان گلدار بدون گلبرگ و دارای بالغ بر 1000 گونه (در بعضی کتب علمی 1400 گونه) گیاه است که در 73 جنس (Emberger) جای داده شده اند. غالب آنها در نواحی استوائی و بین استوائی مخصوصاً در هند و مالزی و تعدادی از آنها نیز در مناطق دیگر پراکنده اند.
گیاهانی به صورت درخت یا درختچه و دارای انواع بالا روند بندرت علفی می باشند بعضی از آنها نیز بر روی درختان مختلف بسر می برند عموماً برگهای ساده و متناوب (بندرت متقابل) استیپول دار و گلهائی بر دو نوع نر و ماده ، واقع بر روی یک یا دو پایه و مجتمع به صورت گرزنهائی به وضع در هم و به حالت فشرده بر روی یک نهنج مشترک دارند. پوشش گل آنها در هر دو نوع گل از 2 تا 6 قطعه پیوسته به هم تشکیل می یابد.


در گلهای نر آنها پرچم هائی به تعداد قطعات پوشش گل و در گلهائی ماده مادگی مرکب از 2 برچه مشاهده می شود که منحصراً یکی از آنها زایاست بطوریکه بر چه دیگر تدریجاً از بین می رود. تخمدان آنها محتوی یک تخمک است که آن هم پس از رسیدن به میوه معمولاً فندقه یا شفت تبدیل می گردد مجموعه میوه ها در این گیاهان نوعی میوه فراهم بوجود می آورد که قسمت گوشتدار آن را نهنج گل آذین و یا بندرت کاسبرگهای گل تشکیل می دهند.
از نظر تشریحی دارای این خاصیت می باشند که در غالب آنها فیبر پریسیکلیک و مجاری ترشحی شیرابه بدون جدار حد فاصل در غالب بافتها مخصوصاً در ناحیه آبکش دیده می شود.
رنگ شیرابه در غالب آنها شیری و در بعضی مانند Morus ها صاف و زلال و در برخی دیگر محتوی مواد کائوچوکی است.


بشرة غالب این گیاهان پوشیده از تار است و بعلاوه خوشه آهکی سیستولیت در آنها مشاهده می شود.

از جنس های مهم این تیره عبارتند از :
Ficus (دارای 800 گونه)
Artocarpus (در حدود 50 گونه)
Morus ( گونه10)
Cecropia (در حدود 50 گونه)

واریته‌ها

Morus.nigra دارای برگهای بزرگ و قلبی شکل که در خرداد و تیر تا شهریور میوه‌های تمشک مانند آن می‌رسند، که می‌توان به صورت تازه و یا برای ساخت مربا از میوه‌های آن استفاده نمود. این میوه‌ها معمولا تا سن درخت به چهار یا پنج سالگی نرسیده باشد ظاهر نمی‌شوند. واریته دیگر Morus.alba یا توت سفید است که اصل آن از چین بوده و به ارتفاع 20 - 18 متر می‌رسد و در همه جا می‌توان آن را یافت و در مقابل نوسان درجه حرارت مقاوم است که در هوای گرم و خشک سازگاری بیشتر نشان می‌دهد و در مقابل سرما و کم آبی نیز مقاوم است. واریته توت مجنون نیز وجود دار که در جوانی زیباست ولی با گذشت سن از فرم می‌افتد و شاخه‌های زیرین خشک می‌شوند.




جا و خاک مناسب

در هر نوع خاک ، در آفتاب یا سایه روشن به عمل می‌آید و چون سیستم ریشه سطحی و عمیق دارند لذا خاکهای عمیق و قوی و آهکی را ترجیح می‌دهد.

هرس

تا آنجا که امکان دارد هرس نکنید، مگر لازم باشد. در زمستان می‌توان شاخه‌های مرده را خارج نمود.

تکثیر

بذر از فروردین تا خرداد ماه بطور سطحی کاشته می‌شود و سپس آن را توسط شن‌کش با خاک مخلوط می‌کنند. (بهتر است قبلا میوه کامل را با ماسه بکوبید) بر روی آنها در شهریور می‌توان انواع مجنون ، توت سیاه معمولی و یا شاه توت را پیوند زد که در زمستان سال دوم قابل بهره برداری هستند. در پاییز یا اسفند در فضای بیرون می‌توان قلمه‌های 30 سانتیمتری آن را کاشت. با شاخه خوابانیدن نیز می‌توان اقدام به تکثیر نمود که در شهریور یا بهار انجام می‌شود.



استفاده غذایی و دارویی

میوه شیرین و مطبوع توت خوراک انسان و برگ آن خوراک کرم ابریشم است. میوه سفید توت را خشک کرده و این میوه‌های خشک با اینکه شیرین هستند اما برای ابتلایان به بیماری قند ضرری ندارند. میوه توت چه خشک و چه تازه خشکی دماغ را برطرف می‌کند و از دوستان کبد و طحال است. جوشانده پوست ریشه و برگ توت ادرار را زیاد می‌کند و شیره برگهای آن به عنوان تب‌بر و التیام دهنده زخم در گذشته استفاده می‌شد. عصاره برگ توت ضد سم قوی است. قند توت باعث چاقی نمی‌شود.

[shirin71]

تیره خشخاش
Papaveraceae

گیاهانی عموماً علفی بندرت دارای اعضای چوبی و یا به صورت درختچه اند شامل 700 گونه می باشند که تعداد فراوانی از آنها تعلق به papaver ها دارند وسعت انتشار آنها در کره زمین زیاد می باشد بطوریکه در غالب نواحی معتدله نیمکره شمالی و حتی در مناطق سرد یافت می شوند ولی در نیمکره جنوبی بندرت ممکن است نمونه هایی از آنها مشاهده گردند این گیاهان برگهایی به وضع منفرد بر روی ساقه دارند پهنک برگ آنها نیز غالباً منقسم به قطعات باریک فراوان است گلهای آنها نر – ماده شامل 2 کاسبرگ زود افت 4 گلبرک (در 2 ردیف) تعداد زیادی پرچم و مادگی مرکب از تخمدانی چند خانه است. در بعضی از آنها 3 کاسبرگ و 6 گلبرگ دیده میشود.
از اختصاصات آنها این است که گلبرگ های آنها در حالت غنچه وضع چین خورده دارند ولی پس از شگفتن گل صاف می گردند.

میوه آنها پوشینه یا خورچین مانند و محتوی دانه های ریز بسیار است.
غالب گیاهان این تیره مانند papaver ها ، Glaucium ها ، Chelidonium ها و غیره مجاری ترشحی لاتکس مرکب از سلولهای منفرد با پشت سر هم با جدار عرضی سوراخ دار و یا بصورت مشبک دارند این سلولها و مجاری در پارانشیم ها مخصوصاً دربافت آبکش دیده می شوند.شیرا به آنها ممکن است شیری رنگ(papaver) ها یا زرد رنگ (Chelidonium) ها و یا قرمز رنگ در (Sanguinaria ها) باشد.گیاهان داروئی مهمی در این تیره وجود دارند که ارزش درمانی ارزنده آنها سبب گردیده که در بسیاری از مداواها با اثر قاطع بکار روند از بعضی از آنها مواد موثر بسیار مهمی استخراج می گردد که در پزشکی اهمیت فراوان دارد.

خشخاشOPIUM POPPY

خشخاش یا "کوکنار "گیاهی از تیره "خشخاشPAPAVERACEAE"است که نام علمی ان"PAPAVER SOMNIFERUM"میباشد.

این گیاه که "خشخاش سیاه"نیز نامیده میشود ،یکی از معروف ترین نمونه های این گیاه بوده که ار ان شیره تریاک "افیون"استخراج مینمایدن.

خشخاش که در طب سنتی ریشه،برگ،گل،کپسول و دانه ان مورد استفاده قرار میگیرد،دارای ماده سمی بنام "مرفین"است.

این گیاه با طبیعت سرد دارای خاصیت درمانی به شرح زیر میباشد:



دستگاه اعصاب

خشخاش،تسکین دهنده دستگاه عصبی وارام بخش است.

برگ خشخاش ،خواب اور وتسکین دهنده درد ها میباشد.

ضماد جوشانده پوست خشخاش ،بیخوابی،سردرد و درد های موضعی را درمان میکند.

روغن گل خشخاش،درد موضعی ،سردرد ودیگر درد های عصبی را تسکین داده و ورم های دردناک را التیام میبخشد.



دستگاه گوارش

جوشانده پوست خشخاش ،درمان کننده التهاب معده و اسهال های مزمن و خونی است.

عصاره پوست خشخاش،دل درد را تسکین میدهد.

شیاف پوست خشخاش ،درمان کننده اسهال های مزمن میباشد.



اختلالات صفراوی

جوشانده رشه خشخاش،اختلالات کبدی وراهای صفراوی را برطرف نموده و از پر شدن کیسه صفرا جلو گیری میکند.



اختلالات کلیوی

دانه های خشخاش،اختلالات کلیوی را برطرف نموده و سوزش مثانه و مجاری ادرار رابرطرف میسازد.



اختلالات تنفسی

دانه های خشخاش ،برطرف کننده سینه درد و سرفه های خشک است.

روغن خشخاش نیز سینه درد را درمان می کند.



ناراحتی های پوستی

ضماد گل خشخاش مخلوط اب گشنیز ، اگزما ، جوشهای ریز خار دار و الرژی های پوستی را برطرف میسازد.

خلاصه انکه خشخاش گیاهی داروئی با اثر خواب اور ،و تسکین درد ها که بایستی در حد اعتدال مورد استفاده قرار گیرد .

خشخاش التیام دهنده درد ها و اختلالات عصبی ،گوارشی ،صفراوی،کلیوی،تنفسی و پوستی است.

با جوشانده ریشه این گیاه ،فشار خون ،ضماد گل ان سوزش و خارش چشم و اورام بر طرف میشود.

خشخاش در افراد سرد مزاج سبب بروز اختلالات ریوی ،گوارشی ،عصبی،جنسی و پوستی میشود.

یکی از فراورده های معروف خشخاش"تریاک"است که در صنعت دارو سازی مصرف میشود و در طب سنتی مورد استفاده پزشکان قرار می گیرد.

در طب سنتی تریاک در درمان اسهال ،زخم روده و معده،تنگی نفس،نقرس حاد ،سردرد،پیچش شکم،جرب،و خارش های پوستی ،بصورت شیرابه،ضماد،قطره ،پودر،استفاده میشود.

استمرار در مصرف معجون وداروهائیکه با تریاک تهیه میشوند ،موجب اعتیاد وزیاو روی در مصرف ان سبب مسمومیت ومرگ میگردد.

باید دانست که نو دیگر خشخاش ،"خشخاش سفیدPAPVER RH OEAS"است که به ان "خشخاش بستانی" یا"شقایق"میگویند.

خشخاش بحری یا"مامیثاGISUCIUM CORNICULATUM"نوع دیگر شقایق است که دارای خاصیت داروئی میباشد.

[shirin71]

تیره بلوط
Faguceae

گیاهانی به صورت درخت یا درختچه و دارای انواع پراکنده در جنگلهای مناطق معتدله نیمکره شمالی می باشند عموماً برگهائی کامل یا لوب دار و گلهائی یک پایه بندرت 2 پایه، نر – ماده یا پلی گام) و مجتمع به صورت شاتون دارند. شاتون نر آنها شامل گلهائی است که هر یک کاسه ای مرکب از 5 تا 7 تقسیم نا مساوی و فلس مانند دارند ولی این حالت در همه آنها عمومیت ندارد زیرا در بین آنها گیاهان با گلهای کاملاً برهنه و عاری از هر گونه پوشش نیز دیده می شوند گلهای ماده این گیاهان معمولاً به صورت شاتونهای کم گل مجتمع می باشند در هر گل ماده آنها کاسه ای رشد نیافته و متصل به مادگی 3 تا 6 برچه ای مشاهده میشود. از مشخصات این گیاهان آن است که گلهای ماده آنها در کنار براکته‌های محور گل آذین، در نوعی پوشش پیاله مانند بنام Cupule محصور می باشد و از این جهت است که این تیره را cupuliferae نیز می نامند این پوشش از نمو قسمتی از محور گل آذین و یا از مجموعه براکته‌هائی که معمولاً در کناره هر گل ماده دیده میشود حاصل می گردد.


میوه آنها فندقه است و علت آن نیز این است که فقط یکی از 3 تا 6 خانه تخمدان زایا می ماند و در آن خانه نیز فقط یکی از تخمک ها به صورت دانه تغییر شکل حاصل می کند پوشش پیاله مانند مذکور در طی دوران نمو میوه رشد حاصل می کند و تمام یا قسمتی از میوه را نیز فرا میگیرد.
از جنس مهم این تیره Fagus (دارای 10 گونه) Castanea و Quercus را می توان نام برد.

مقدمه

کلمه بلوط را می‌توان به صورت عمومی در مورد صدها گونه درخت از رده Quercus بکار برد. این رده ، بومی نیمکره شمالی است که شامل گونه‌های برگریز و همیشه سبز می‌باشد که از نواحی سردسیر تا گرمسیری آسیا و آمریکا گسترش دارند. درخت بلوط ، درختی آشنا و تنومند است که برگ‌هایش در زمستان می‌ریزد و طول آن تا چهل متر می‌رسد و شاخ و برگ‌های آن دورا دور تنه‌ درخت را که پوستی صاف و خاکستری رنگ دارد و با گذشت سالیان شکافهایی بر می‌دارد، می‌پوشانند. برگ‌های دوک مانند آن در هر طرف 3 تا 7 لوب دارند و گل‌های شاتوتی در کنار آنها ظاهر می‌شوند. در فصل پاییز گل‌های بارور درخت ماده ، میوه‌های بلوط به رنگ قهوه‌ای مایل به سبز را تولید می‌کنند.




بلوطها درختانی هستند دارای شکل توپر ، حجیم و گسترده با تاجی گنبدی شکل و برگهای موج‌دار در لبه و همچنین میوه‌هایی ایجاد می‌کنند که درون یک محفظه فنجان مانند قرار دارند. بلوط یک بخش اساسی از نواحی روستایی ما در غرب کشور است که به صورت درخت و درختچه وجود دارد. برگهای کنگره‌دار بلوط ممکن است بیضی شکل یا کشیده و باریک باشند و یا در پاییز به ارغوانی روشن بگرایند.






این درختان دارای تنه‌ای بزرگ و برگهایی که برای تصفیه هوا و سایه افکنی ارزش بسیاری دارند و البته مناسب برای خاکهای کم عمق نیستند.

واریته‌ها

Quercus.robur درختی بلند ، دارای برگهایی با برندگی دندانه‌ای نوک تیز یا بریدگی عمیق کنگره‌دار. این درخت به علت رشد زیاد برای فضاهای کوچک و متوسط مناسب نمی‌باشد.


دارای یک واریته ستون مانند است که برای فضاهای کوچک مناسب است. برای خاکهای گچ‌دار Quercus.petraea که خیلی شبیه بلوط معمولی است مناسب می‌باشد. بلوط سریع‌الرشد ترکی (Quercus.corris) دارای رشد سریع و جوانه‌های زمستانه با ریشک بلند است.



بلوط قرمز (Quercus.rubra) نیز به سرعت رشد می‌کند و به صورت یک درخت بزرگ تا ارتفاع 24 متر می‌رسد و اگر در خاک اسیدی کاشته شود برگها در پایان فصل به ارغوانی می‌گرایند. بلوط دائم سبز (Quercus.ilex) بابرگهای کشیده بدون دندانه که می‌توان آن را به صورت درختچه نیز تربیت نمود و از آن به عنوان پرچین استفاده کرد چون هرس شدید را به خوبی تحمل می‌کند.


گونه‌های بومی

Quercus.castaneifera درجنگلهای شمال ، Quercus.sessilifolia بلوط کوهی مخصوص نواحی مرتفع جنگل ، Quercus.macranthera بلوط آذری مخصوص نقاط بسیار بلند ، Quercus.atropatana گز و مازو ، بلوط جنگلی در نقاط نیمه مرطوب. Quercus.persica مازوی گزانگبین در نقاط خشک.




زیستگاه طبیعی

درخت بلوط در خاک پر رس مرطوب رشد می‌کند، ولی خاک‌های شنی را نیز تحمل می‌نماید. این درخت در مناطق جنگلی و پست یافت می‌شود. بلوط سفید یک گیاه بومی آمریکای شمالی است که از آن استفاده‌های دارویی می‌شود.

هرس

هرس گونه‌های خزان کننده در آذر ماه و گونه‌های همیشه سبز در فروردین انجام می‌گیرد.

تکثیر

بوسیله کشت بذر بطور معمول انجام می‌پذیرد. دو گروه بلوط موجود است: گروه بلوطهای سیاه (که میوه‌ها در سال دوم می‌رسند) و گروه بلوطهای سفید (که میوه‌ها در همان سال اول می‌رسند). بذر گروه بلوطهای سفید یا بدون دوره استراحت یا دوره استراحت کوتاه بوده و به جز چند اسثتناء به محض رسیدن در پاییز قابل کشت هستند. بذر گروه بلوطهای سیاه دارای دوره رشد جنینی بوده و نیاز به استراتیفیه شدن (0 تا 2 درجه سانتیگراد) برای یک تا سه ماه دارند. میوه‌ها اغلب مورد حمله سر خرطومی (مخصوصا در انبار) قرار می‌گیرند. فرو بردن میوه ها در آب ْ49 درجه سانتیگراد به مدت 30 دقیقه از میزان خسارت آفت بسیار خواهد کاست.

در موقع کاشت ابتدا بذرها را درون ظرف آب فرو برده و آنهایی که شناور می‌مانند غیر قابل کاشت هستند. جهت جلوگیری از رشد طولی ریشه به خاطر اینکه بتوان نهال بذری را به راحتی جابجا کرد بهتر است در زیر محل بذرکاری از صفحات سیمی مشبک مسی استفاده نمود. نوک ریشه اصلی به این صفحه برخورد کرده و از رشد باز می‌ماند. روشهای مختلف پیوند با موفقیت بر روی بلوطها انجام می‌پذیرد فقط پیوند بلوطهای گروه سفید روی پایه‌های این گروه و پیوند بلوطهای گروه سیاه بر روی پایه‌های این گروه امکان پذیر است. تکثیر بلوط از راه قلمه یا خوابانیدن معمولا با عدم موفقیت همراه بوده است.

خواص چوب بلوط

چوب بلوط فشره و محکم است و نماد قدرت و استقامت می‌باشد و از گذشته‌ خیلی دور یکی از مهم‌ترین مصالح ساختمانی در اروپای شرقی بوده است. در گذشته علاوه بر مصرف انبوه الوار بلوط در ساختمان‌سازی ، از چوب بلوط برای ساختن کشتی‌های بازرگانی و جنگی استفاده گسترده می‌شده است .
درخت بلوط در میان مردم کشور‌های اسکاندیناوی ، یونان و روم محل سکونت الهه‌ باروری و نشان دهنده‌ قدرت و باروری بوده است. روزگاری از تمام قسمت‌های درخت، استفاده‌های پزشکی به عمل می‌آمده است.

در افسانه‌های عامیانه قرون وسطا آمده که تماس یک میخ با قسمت صدمه‌ دیده‌ی بدن و سپس فرو کردن همان میخ در درخت بلوط سبب می‌شده است که بیمار شفا یابد. زمانی برگ‌های بلوط را بر روی زخم و بریدگی‌های بدن می‌گذاشتند تا زخم التیام پیدا کند، اما امروزه گیاه پزشکان تنها از پوست درخت بلوط استفاده دارویی می‌کنند. خاصیت قابض‌کنندگی پوست بلوط ، عامل قطعی درمان اسهال‌های شدید می‌باشد و خاصیت گندزدایی و ضد میکروبی آن برای مداوای عفونت‌های گلو تجویز می‌شود. چای پوست بلوط یک تقویت‌کننده است و مخلوط پوست و میوه‌ی درخت بلوط یک پادزهر را بوجود می‌آورد. میوه‌ درخت بلوط معمولا برشته و آسیاب می‌شود و از آن قهوه تهیه می‌نمایند .

[shirin71]

تیره فرفیون
Ephorbiaceae

مقدمه

تیره فرفیون (Ephorbiaceae) حدود 20 جنس و 4500 گونه در جهان دارد که 1000 گونه آن در جنس فرفیون ، 50 گونه در جنس کروتون و حدود 50 گونه در جنس فیلانتوس و بقیه گونه‌ها در سایر جنسها قرار دارد. گیاهان این تیره با انتشار وسیع خود تقریبا در سراسر جهان بویژه در هند و مالزی و مناطق گرمسیری آمریکا مانند برزیل پراکنده هستند. طایفه فیلانته از این تیره به استرالیا اختصاص دارد و گونه‌های آن تقریبا همگی در آنجا جمع شده‌اند.

اختصاصات عمومی

اختصاصات دستگاه رویشی

معدودی از جمعیت عظیم گونه‌های فرفیون مانند فرفیونهای سرزمین ما (بجز در دو مورد ، مانند افوربیا لاریکا و آندرکنه کولشیکا ، و برخی از بوته‌هایی که تقریبا حالت درختچه‌ای دارند) ، علفی هستند و بخش بزرگ آنها را گونه‌هایی چوبی و درختچه‌ای و درختی تشکیل می‌دهند. برخی از گونه‌های درختی این تیره ، مانند افوربیا رزینیفرا که در کویرها و بیابانهای آفریقا می‌رویند، دارای شکل بیابانی مشابه کاکتاسه‌ها هستند.

راس ساقه‌های فرعی و ضخیم و متورم آنها در راستای ساقه اصلی به فرم شمعدانهای عظیم و غول پیکر رشد می‌کند. برگها در این گیاهان به تیغ و خار تبدیل می‌شوند. در گونه‌های استرالیایی این تیره ، مانند فیلانتوس ، شاخه‌ها تقارن محوری را از دست داده و مسطح می‌شوند و همسان برگ به صورت کلادود درمی‌آیند. در عوض ، برگهای حقیقی آنها تحلیل رفته به پولک تدیل می شوند.

گاهی نیز ساقه برخی از آنها ، علاوه بر مسطح و برگ مانند شدن ، بر اثر تقسیمات و تغییرات ثانوی به برگهای مرکب شانه‌ای نظیر برگهای میموزا (از تیره حبوبات) شباهت پیدا می‌کند. آرایش برگها روی ساقه به شکلهای بسیار متفاوت از نوع متناوب ، منفرد ، متقابل و چرخه‌ای است. پهنک برگها در جنس افوربیا کامل و درجنسهای دیگر دارای تقسیمات متفاوت به شکلهای گوناگون است. مثلا پهنک برگهای کوچک دارای تقسیمات پنجه‌ای سطحی و در هوآ به صورت پنجه‌ای مرکب است.

اختصاصات دستگاه زایشی

گلها در این تیره در گل‌آذینهای مختلف و متفاوت به اشکال خوشه‌ای و یا خوشه گرزنهای تک جنس و یا دو جنس نر و ماده مجتمع می‌شوند. شکل خاص سیاتیومی گل آذین در گیاهان این تیره بویژه فرفیونها در واقع حد نهایی اختصاصی بودن را در گروه بسیار گسترش یافته و پیشرفته این گیاهان تشکیل می‌دهد که شامل عده زیادی از گیاهان این تیره است.

در سیستم سیاتیوم ، گلهای ماده همیشه در زیر گلهای نر قرار دارند و در حقیقت سیاتیوم اجتماعی از گرزنهای متعدد و یا گرزنهای چند سویه است که گلهای مختلف در آن دارای رشدی عکس رشد قطعات یک گل منفرد معمولی هستند زیرا در آنها ابتدا گل ماده مرکزی ظاهر می‌شود و سپس گلهای نر با نظمی در جهت گریز از مرکز و از داخل به خارج ظاهر می‌گردند،‌ درصورتی که در یک گل معمولی پرچمها همیشه مقدم بر برچه‌ها ظاهر می‌شوند. گلها در تیره فرفیون عموما تک جنس هستند.

کاربرد و اهمیت اقتصادی

بیشتر گونه‌ها و جنسهای این تیره مانند ، هیپومان ، هورا ، توکسی دندرون سمی هستند مصرف دارویی ندارند، ولی از شیرابه افوربیا زینیفرا که تحریک کننده پوست است در پزشکی استفاده می‌کنند. از دانه‌های کرچک ، روغن کرچک (مسهل) و از کروتون تیگلیوم ، مواد تحریک کننده پوست می‌گیرند. این گیاهان مقدار زیادی از ارقام صادراتی آفریقا را تشکیل می‌دهند و آنها را برای مصارف گوناگون بکار می‌برند.

از مواد ترشحی کرکهای سطح دانه مالوتوس فیلیپینن سیس ، پودر کامالا تهیه می‌کنند که کشنده کرمهای انگلی است و بویژه برای دفع کرم کدو بسیار موثر است. از دانه‌های روغنی ساپیوم سیفروم و آلوریتس نیز روغن گرفته می‌شود. ریشه ستبر مانیهوت اوتیلیسیما سرشار از موادی با کاربردهای گوناگون است. بالاخره از شیرابه هوآ ، مانیهوت و ساپیوم کائوچو تهیه می‌شود.

شرح جنسهای تیره فرفیون

جنس کروتون

این جنس شامل500 تا 600 گونه است، خاستگاه اصلی آن آمریکاست و همه آنها گیاهانی درختچه‌ای با گلهایی تک جنس هستند. گلهای نر دارای کاسه و جام و گلهای ماده بدون گلبرگ و گاهی بدون کاسبرگ‌اند. گونه‌های بی‌شماری از آن مصارف دارویی و اقتصادی دارند.

جنس آلوریتس

این جنس ، که خاستگاه آن هندوستان است ، دارای گونه‌های مختلفی با میوه شفت مانند و محتوی روغن سیکاتیف است.

جنس ژاتروفا

دارای برگهای سه گوش کامل و یا چند بخشی است. میوه آن کپسول سرخ رنگ و محتوی دانه‌های روغنی با خاصیت مسهلی است. خاستگاه این جنس برزیل است ولی در تمام مناطق گرمسیری کاشته می‌شود.

جنس مالوتوس

از معروفترین گونه‌های این جنس، با خاستگاه هند و اتیوپی ، باید جنس مالوتوس فیلیپین سیس را نام برد که به صورت درختان کوچک دارای گل آذین و کپسول پوشیده از کرکهای ترشح کننده با خاصیت دفع کرم کدوست و از عصاره آن برای منظور یاد شده استفاده می‌شود.

جنس هوآ

این جنس شامل درختانی بزرگ با برگهای مرکب سه برگچه‌ای است. از شیرابه ترشحی ساقه آن در ساختن کائوچو استفاده می‌شود. یکی از مهمترین گونه‌های این جنس برازیلینسیس با خاستگاه برزیل است که در اندونزی ، مالزی ، هند و چین و سیلان نیز به فراوانی کاشته می‌شود. گونه دیگر آن به نام هوآ گویاننسیس در گویان می‌روید و با آنکه مرغوبیت گونه اول را ندارد از آن نیز کائوچو گرفته می‌شود.

جنس هورا

گونه معروف آن به نام هورا کریپتاس در آمریکای گرمسیری می‌روید و دارای میوه حقیقی به صورت اسکیزوکارپ (شیزوکارپ) است.

[shirin71]

سنبل الطیب
Valerianaceae

نام لاتین:Valeriana officinalis L.
نام انگلیسی: Common valerian , Cat`s valerian
نام فارسی: سنبل الطیب – علف گربه
نام عربی: حشیشه القطه

شرح گیاه

گیاهی علفی و دارای ساقه قوی به ارتفاع 5/0 تا 5/1 حتی 2 متر است به حالت خودرو در جنگلهای کم درخت و مخصوصاً حاشیه جریانهای آب یا گودالها می روید. آنچه که تشخیص این گیاه را در همان نظر اول امکان پذیر می سازد ارتفاع نسبتاً زیاد گیاه و شیارهای عمیق ساقه آن است که بر روی آن برگهائی با ظاهر شبیه به برگ بعضی Fraxinus ها مشاهده می شود. ریزوم آن پوشیده از ریشه های فراوانی است که از بعضی از آنها انشعابات منتهی به جوانه خارج می گردد و این خود در تکثیر پایه های گیاه در یک ناحیه کمک فراوان می کنند. در قاعده ساقه این گیاه مجاور سطح خاک، تعدادی فلس مشاهده می شود که تحتانی ترین قسمت ساقه را می پوشانند. برگهای آن دارای وضع متقابل و منقسم به 7 تا 11 برگچه بیضوی، نوک تیز و دندانه دار است ولی گاهی برگهای منقسم به 11 تا 23 برگچه باریک نیز در گیاه مشاهده می گردد که ظاهری باریکتر از دیگران دارد. قسمتهای فوقانی ساقه دارای برگهائی مرکب از برگچه های نسبتاً باریک به تعداد کمتر است. بوی مطبوع ریزوم گیاه چون گربه را به سمت خود جلب می کند بطوریکه جانور در اطراف آن به جست و خیز می پردازد از این جهت این گیاه را علف گربه نیز می نامند. گلهای این گیاه دارای رنگ سفید یا صورتی و بوئی مطبوع است و در اواخر خرداد تا اوایل مرداد نیز به صورت گل آذین دیهیم سه شاخه با ظاهر چتر مانند بر روی ساقه ظاهر می شود. جام گل آن لوله ای ، متورم و منتهی به پهنکی منقسم به 5 لوب نا مساوی است. در داخل آن 3 پرچم و یک مادگی مرکب از تخمدان سه برچه ای دیده می شود که 2 تای آنها بتدریج تحلیل می رود و منحصراً سومی باقی می ماند و در خاتمه به میوه ای فندقه و منتهی به یک دسته تار در انتها تبدیل می گردد. دانه آن دارای رویانی با لپه های بزرگ مسطح است.


نیاز اکولوژیکی

سنبل الطیب در طول رویش به هوای معتدل و آب نسبتا زیادی نیاز دارد. این گیاه را در مناطقی با بارندگی سالانه بین 600 تا 700 میلی متر می توان کشت کرد. بذر سنبل الطیب در دمای 18 تا 20 درجه سانتی گراد و در حضور نور و رطوبت کافی جوانه میزند. تاریکی مانع رویش بذر گیاه می شود. سنبل الطیب را در خاکهایی با بافت متوسط، حاصلخیز و غنی از ترکیبات و مواد هوموسی و بازه کشی مناسب باید کشت کرد. ضخامت زیاد سطح الارض سبب گسترش و توسعه ریشه و نیز سبب افزایش عملکرد آن می شود. آب ایستائی برای سنبل الطیب مناسب نیست و سبب کاهش عملکرد ریشه و مواد موثره آن می شود. خاکهای سنگین و بسیار مرطوب برای کشت گیاه مناسب نیست.

آماده سازی خاک

آماده سازی خاک به زمان و روش کشت سنبل الطیب بستگی دارد. چنانچه این گیاه در فصل پائیز کشت شود باید پس از برداشت محصول قبل هنگام آماده سازی خاک 15 تا 20 تن در هکتار کود حیوانی کاملاً پوسیده به زمین اضافه نموده، شخم متوسط زده شود. در صورت لزوم با اضافه کردن 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر، 20 تا 30 کیلوگرم اکسید پتاس و 30 تا 40 کیلوگرم در هکتار ازت به خاک باید دیسک مناسبی به منظور شکستن کلوخه ها زده شود و سپس زمین تسطیح و برای کشت گیاه آماده گردد. چنانچه سنبل الطیب در فصل بهار کشت شود از انجام اعمالی که سبب کاهش رطوبت خاک شود باید خودداری نمود.


تاریخ و فواصل کاشت

سنبل الطیب را با هر گیاهی به تناوب می توان کشت نمود لیکن چنانچه در فصل پائیز به انتقال نشاء های سنبل الطیب به زمین اصلی اقدام شود، بهتر است با گیاهانی مانند غلات، خردل، نخود و سبزیجات به تناوب کشت گردد ولی اگر در فصل بهار به انتقال نشاء اقدام شود بهتر است با گیاهان وجینی به تناوب کشت شود. سنبل الطیب نسبت به گشت مداوم در یک زمین بسیار حساس است و تکرار کشت آن در یک زمین پس از دو تا سه سال امکان پذیر است. تاریخ کشت گیاه به شرایط آب و هوائی محل رویش بستگی دارد. زمان مناسب برای کشت مستقیم اوایل بهار است در اینصورت بذرها مستقیماً در زمین اصلی و در ردیفهای به فاصله 40 سانتی متر کشت میشود. برای کشت غیر مستقیم اواسط تابستان (نیمه دوم تیر) زمان مناسبی می باشد. در کشت غیر مستقیم بذرها در ردیفهایی به فاصله 15 تا 20 سانتی متر در خزانه کشت می شوند. و روی آنها را باید با خاک برگ به ضخامت 1/0 سانتی متر پوشاند. بمنظور ایجاد تراکم در بستر سطحی خاک غلتک مناسبی زده می شود. پس از دو تا دو و نیم ماه هنگامی که ارتفاع نشاء ها به 15 تا 17 سانتی متر رسید (اواخر شهریور – مهر) آنها را باید به زمین اصلی در ردیفهایی به فاصله 40 تا 50 سانتی متر و فاصله دو بوته در هر متر طولی 20 تا 25 سانتی متر منتقل نمود. در اوایل بهار نیز می توان نشاء ها را به زمین اصلی منتقل کرد. فصل پائیز زمان مناسبی برای تکثیر رویشی سنبل الطیب است. چنانچه انتقال نشاء ها با ماشین انجام گیرد فاصله ردیف ها نباید از 50 سانتی متر کمتر باشد.


کاشت

کاشت و تکثیر سنبل الطیب توسط بذر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم صورت می گیرد.

کاشت مستقیم : با استفاده از ردیف کار بذرها به صورت سطحی در ردیفهایی به فاصله 40 سانتی متر کشت می شوند. پس از کشت انجام غلتک مناسب سبب تسریع و هماهنگی در جوانه زدن و رویش بذر میشود.

کاشت غیر مستقیم : در اواسط تابستان (نیمه دوم تیر) بذرها را خزانه ای که آماده شده است کشت می کنند روی بذرها را حداکثر 1/0 سانتی متر با خاک برگ می پوشانند. سپس غلتک مناسبی زده می شود. چون نور و رطوبت سبب تسریع در جوانه زنی بذر می شود سطح خزانه را با پوششهای مناسبی می پوشانند پس از سبز شدن باید به برچیدن پوششهای مذکور اقدام نمود. برای هر هکتار زمین به 500 تا 700 متر مربع خزانه نیاز است در هر متر مربع به یک گرم و برای هر هکتار زمین به 500 تا 700 گرم بذر نیاز است و نشاء ها در اواخر شهریور تا اوایل مهر که ارتفاع آنها بین 15 تا 17 سانتی متر می رسد باید به زمین اصلی منتقل شوند. با آغاز فصل سرما از رشد و نمو گیاهان کاسته می شود و اندام هوائی گیاهان بر اثر سرما خشک می گردد ولی ریشه ها زنده و از فعالیت خفیفی برخوردارند اوایل بهار سال بعد گیاهان از رشد سریعی برخوردار گشته و ساقه گل دهنده ظاهر می‌شود. تذکر : اوایل بهار نیز نشاء ها را می توان به زمین اصلی منتقل کرد لیکن عملکرد ریشه کاهش پیدا می کند. تکثیر رویشی : تکثیر رویشی از طریق تقسیم بوته صورت می گیرد. درتکثیر رویشی گیاهان بسرعت به گل رفته و ریشه توسعه نمی یابد. از این‌رو بندرت از این روش استفاده می‌شود.

داشت

چنانچه نشاء ها در فصل پائیز به زمین اصلی منتقل شوند،ریشه آنها ممکن است به بیرون از خاک رشد کنند از اینرو اوایل بهار باید غلتک مناسبی بر روی گیاهان زده شود. در فصل بهار (اواسط بهار) باید 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت به صورت سرک به خاک اضافه شود. مبارزه با علفهای هرز در طول رویش گیاه نقش عمده ایس در افزایش عملکرد ریشه دارد. برگردان کردن خاک بین ردیف ها نه تنها سبب تهویه خاک و افزایش عملکرد ریشه می شود بلکه دراز بین بردن علفهای هرز بسیار موثر است. لذا همراه مبارزه شیمیایی با علف های هرز وجین مکانیکی آنهانیز ضرورت دارد. چنانچه نشاء ها در فصل بهار به زمین اصلی منتقل شده باشند از علف کش آرزین به مقدار 5/2 تا 5/3 کیلوگرم درهکتار و چنانچه نشاء ها در فصل پائیز منتقل شده باشند اوایل بهار قبل از رویش گیاه از همین علف کش به مقدار 5/3 تا 5/4 کیلوگرم در هکتار می توان استفاده نمود. در سال دوم رویش نیز از علف کش آرزین (Aresin) به مقدار 4 تا 5 کیلوگرم در هکتار می توان استفاده نمود. بیماریهای قارچی سنبل الطیب عبارتند از سفیدک سطحی که برای مبارزه با آن می توان از سموم گوگرد دار استفاده نمود. از دیگر بیماریهای قارچی سفیدک دروغی و قارچ لکه برگی می باشد. لار و برخی حشرات می تواند صدمات زیادی به گیاهان وارد آورد. تناوب کشت مناسب، استفاده از آفت کشهایی مانند دی متوات (Dimethoate) نقش عمده ای در کنترل آنها دارد.

برداشت

ریشه سنبل الطیب مانند هر ریشه حاوی ماده موثره، در اواخر رویش (پائیز یا زمستان) از بیشتری مقدار ماده موثره برخوردار است. چنانچه نشاء ها در پائیز به زمین اصلی منتقل شده باشند باید در فصل پائیز (مهر – آبان) سال بعد برداشت شوند. اگر نشاء ها در فصل بهار به زمین اصلی منتقل شده باشند بندرت در فصل پائیز همان سال برداشت میشوند. در اینصورت نیز توصیه می شود ریشه ها در فصل پائیز بعد برداشت شوند برداشت ریشه در فصل پائیز سال سوم مناسب نیست قبل از برداشت ریشه ابتدا باید اندام های هوایی گیاهان را برداشت کرد. در سطوح کم کشت پس از آبیاری زمین، با بیل یا چهار شاخ اقدام به برداشت ریشه میشود. ولی در سطوح وسیع با استفاده از ماشین(مانند ماشینی برداشت سیب زمینی) محصول ریشه را باید برداشت کرد. پس از برداشت ریشه آنها را با آب جاری شسته و بلافاصله در دمای 40 تا 50 سانتی گراد خشک نمود. در سال دوم رویش عملکرد ریشه خشک 5/1 تا 2 تن در هکتار و در سال سوم از عملکرد آن کاسته می‌شود. اگر هدف جمع‌آوری بذر باشد. بذرهای سنبل الطیب از اواخر اردیبهشت بتدریج می رسند. بذرهای رسیده از گیاه جدا و به کمک پاپوسها به سهولت به اطراف پراکنده می شوند. لذا در برداشت بذر باید دقت نمود تا هدر نرود. روشهای یک مرحله ای با دو مرحله ای روشهای دیگری برای جمع آوری بذر در سطوح وسیع کشت هستند. در روش یک مرحله ای هنگامیکه قسمت اعظم بذرها می رسند ساقه های گل دهنده را باید جدا و سپس خشک کرد. پس از خشک کردن بذرها را بوجاری تمیز و جمع آوری کرده در مکان مناسب باید نگهداری نمود. در روش دو مرحله ای قبل از رسیدن کامل بذرها ساقه گل دهنده را جدا کرده و برای مدتی روی زمین قرار می دهنده تا کاملاً برسند در مرحله دوم به برداشت، خشک کردن ، تمیز کردن آن اقدام می شود.مقدار عملکرد بذر به روش برداشت آنها بستگی دارد و بین 30 تا 200 کیلوگرم در هکتار است.

دامنه انتشار

نواحی شمال غربی کشور مانند میشوداغ، اطراف اصفهان (مناطق کامو و دالان کوه)



فرآوری

ریشه ی سنبل الطیب دارای اسانسی است که اهمیت فوق العاده ای در صنایع دارویی دارد. مهمترین اجزای اسانس سنبل الطیب عبارتند از: والرون، آلفا پینن، بتا پینن، اسید ایزو والرنیک و ... .

[shirin71]

ژینکو (جینکو ـ درخت پرسیاوشان)

نام علمی: Ginkgo biloba
نام انگلیسی: Ginkgo - Maidenhair Tree
تیره : ژینکو Ginkgoaceae

معرفی و گیاهشناسی:

ژینکو یکی از قدیمی ترین گیاهان روی زمین است که به دلیل قدمت 200 میلیون ساله اش به فسیل زنده مشهور می باشد و از این لحاظ دارای اهمیت خاصی در علم گیاهشناسی است. ژینکو درختی است از زیرشاخه ی بازدانگان و تنها گیاه باقیمانده از خانواده ی ژینکو می باشد. ژینکو درختی است دوپایه (به ندرت یک پایه) و خزان کننده که ارتفاع آن به 30 تا 50 متر هم می رسد. برگ های دولبه ی آن به صورت متناوب بر روی شاخه ها قرار می گیرند. گل های زرد رنگ نر در این گیاه به فرم گل آذین شاتون و گل های ماده به صورت مجتمع در انتهای شاخه ها قرار دارند و ایام گلدهی آن در فصل بهار می باشد. عمل گرده افشانی توسط باد صورت می گیرد و میوه هایی شفت مانند بوجود می آیند.

نکته ی مهم در مورد این درخت، شناسایی پایه ی نر از پایه ی ماده در ایام قبل از بلوغ آن است. در برخی منابع آمده است که از روی عمق بریدگی برگ ها (برگ های پایه های ماده دارای بریدگی های کمتری هستند)، زمان ریزش برگ ها (برگ های پایه های ماده دیرتر از پایه های نر ریزش می کنند) و ... می توان به این موضوع پی برد ولی بهترین راه این است که تا زمان شکوفه دهی درختان منتظر بمانیم و یا از روش های تجزیه ی DNA استفاده نمائیم.

اسامی ژینکو بیلوبا:

نام قدیمی جینکو بیلوبا Salisburia adiantifolia بوده است و نیز دارای نامهای رایج درخت پر سیاوش مویی و درخت چهل تاج می‌باشد و همچنین نامهای چینی زیادی برای آن وجود دارد. در ژاپن نیز به آن Icho و به میوه آن Ginnan می‌گویند. این درخت وقتی که جوان است دارای شکل هرمی با شاخه‌های بلند قائم و قلمی است و هنگامی که مسن‌تر شد تاج آن پراکنده و نامنظم می‌شود. این درخت می‌تواند تا 35 متر طول و 10 متر قطر ساقه داشته باشد. این درخت برگ ریز است و برگهای آن بر روی شاخه‌های بلند پراکنده هستند در حالی که در رأس شاخه‌های کوتاه تراکم یافته‌اند. شاخه‌های کوتاه این درخت نمود بسیار جالبی از گیاه جینکو هستند که هر ساله تاجی از برگهای جدید درست می‌کنند و همچنین تولید میکروسپورانژیوم و تخمک توسط این شاخهای کوتاه صورت می‌گیرد.

شاخه‌های کوتاه پس از چند سال که زمان آن در واریته های مختلف فرق می‌کند بلند شده و تولید برگهای پراکنده و غیر مجتمع می‌نمایند. شاخه‌های بلند معمولا یک شاخه کوتاه انتهایی برای چند سال بعد ایجاد می‌نمایند. این قابلیت تولید شاخه‌های کوتاه می‌تواند دلیل آن باشد که چرا مدت زمان رشد درخت در مقایسه با سایر نهاندانگان طولانی است. و همچنین می‌تواند روشن سازد که چگونه درخت می‌تواند از این قابلیت خوب برای بقا برخوردار باشد. برگهای جینکو دارای دمبرگ بلند بوده و در شکل و اندازه‌های متنوع هستند. در کل برگهای جینکو دارای دو لوب ، فاقد رگبرگ میانی و بطور غیر عادی کنگره‌دار هستند.

رگبرگها مکررا منشعب می‌شوند و بعضی از آنها درهم ادغام می‌گردند. این گیاه دوپایه بوده و اسپورانژیومهای آن روی شاخه‌های کوتاه تشکیل می‌شوند. میکرواسپورانژیومها با آرایش نگینی یا تسمه‌ای به تعداد 3 تا 6 عدد بر روی شاخه قرار گرفته‌اند و هر یک مانند یک محور نوسانی پرچمهای زیادی را که نزدیک بهم مرتب شده‌اند، در بر می‌گیرند. پرچم در حقیقت یک برآمدگی با پایه کوتاه با 2 تا 4 کیسه گرده است که به صورت طولی شکاف می‌خورند.

مگاسپورانژیومها معمولا به تعداد 1تا 3 عدد به صورت افراشته بر روی شاخه قرار می‌گیرند و هر یک شامل یک شاخه بلند هستند که یک تخمک را در هر سمت خود نگه می‌دارد. تخمک بدون پایه و صاف بوده و در پایه دارای یقه می باشد و برهنه است. میوه ی جینکو شفت مانند با گوشت نارنجی است که یک درون بر چوبی را می پوشاند. جنین معمولا 2 تا 3 لپه است. میوه‌های جینکو در پاییز در هنگام افتادن مقادیر زیادی بوتیریک اسید تولید می‌کنند که سبب ایجاد بوی نامطبوع و زننده‌ای می‌شود.

نیازهای اکولوژیکی و پراکنش:


ژینکو درختی است نورپسند که به استرس هایی نظیر خشکی، آلودگی هوا و خاک و ... مقاوم می باشد. در خاک هایی با بافت های مختلف، pH های گوناگون و ... می تواند رشد کند. (در مورد محیط رشد ایده آل آن اطلاعاتی در دست نیست.)
ژینکو بومی شرق آسیا (کشور چین) است و در اکثر نقاط جهان امروزه پرورش داده می شود. در کشورمان نیز بصورت پراکنده در شهرهای شمالی، اطراف تهران، مشهد و ... کاشته شده است.



کاشت، داشت و برداشت:


اطلاعات محدودی در این زمینه در دسترس می باشد. تکثیر این گیاه به دو طریق جنسی (بذر) و غیرجنسی (قلمه، پیوند و کشت بافت) امکان پذیر می باشد. تکثیر از طریق قلمه بیشتر مورد توجه می باشد زیرا در این روش جنسیت درختان حاصله مشخص خواهد بود. امروزه تکثیر این گیاه توسط کشت بافت بسیار مورد توجه قرار گرفته و تحقیقات گسترده ای در مورد بهینه سازی این روش در حال انجام می باشد.
برگ ها و گاها دانه های این گیاه مورد برداشت قرار می گیرند. بهترین زمان برداشت برگ ها در اواسط اردیبهشت و اوایل خرداد ماه است که میزان مواد موثره ی برگها در حالت ماکزیمم می باشد.

فرآوری:


برگ های این گیاه دارای ترکیباتی چون: فلاونوئیدهای گلیکوزیدی (مانند کوئرستین، کامپروفیل)، بی فلاونوئیدها، جینکولیدها و ... می باشند. مواد موثره ی برگ ها توسط روش های عصاره گیری استخراج می گردند.

خواص درمانی و کاربرد:


با آنکه اثرات فیزیولوژیکی بیشماری برای این گیاه شناخته شده است ولی بهبود گردش خون در مغز و افزایش متابولیسم سلولی بیشتر مورد توجه بوده اند. به دلیل اثرات ذکر شده، امروزه از برگ های این گیاه برای درمان بیماریهایی که در اثر افزایش سن پدید می آیند نظیر آلزایمر، افسردگی، بیماری های قلبی - عروقی و ... استفاده می شود. در داروخانه های کشورمان قرصی با نام جینگومد موجود می باشد که از برگ های این گیاه حاصل شده است.

در ضمن این گیاه (عمدتا پایه های نر) به دلیل مقاومت بسیار خوب به شرایط فضای سبز شهری و زیبایی آن بخصوص در فصل پائیز، در پروژه های فضای سبز شهری مورد استفاده قرار می گیرد.
تاثير مصرف جينكوتيدي (Ginkgo T.D) در كاهش وزوز گوش ذهني:

براي بررسي تاثير داروهاي جينكوبيلوبا و جينكوتيدي (مشابه ايراني) روي وزوز گوش، اين تحقيق با روش كارآزمايي باليني از نوع دوسوكور با روش كنترل توسط شاهد انجام شد. جينكوبيلوبا روي اختلالات حافظه موثر است، خون‌ رساني عروق مغزي را بهبود مي‌ بخشد و روي سلول هاي عصبي، آثار محافظت ‌كننده دارد. تحقيقات انجام شده، تاثير متفاوتي را از اثر جينكوبيلوبا روي وزوز گوش گزارش كرده اند.


پراکنش و خاستگاه:

خاستگاه راسته جینکوآلس متعلق به دوره پرمین (200 تا 225 میلیون سال پیش) می‌باشد. به نظر می‌رسد که تکامل این گیاه در دوره ژوراسیک (100 میلیون سال پیش) به اوج خود رسیده باشد و فرم برگهای جینکو از آن زمان تغییر نکرده است. جینکو پراکندگی بسیار وسیعی در سطح کره زمین داشته است و فسیل آن تقریبا در هر مکانی از جمله استرالیا و نیوزیلند یافت می‌شود. شایان ذکر است که فسیل گونه دیگری به نام Baiera برگهایی بسیار شبیه به برگهای جوان جینکو و برگهایی که از پایه درخت تولید می‌شوند دارد. از این سابقه مشخص می‌شود که چرا جینکو با نام فسیل زنده نامیده می‌شود. تکامل این درخت در حدود 125 میلیون سال پیش هنگامی که هنوز دایناسورها بر روی زمین پرسه می‌زدند پایان یافت و از آن زمان بدون تغییر باقی مانده است.

جینکو بیلوبا در حقیقت یک عضو تنهای زنده از نژاد مقتدر گیاهان شاخه خود است و بنابراین پیوست با ارزش و دقیقی میان حال و گذشته دور زمین محسوب می‌شود. امروزه درخت جینکو بطور طبیعی در مناطق کوهستانی دور در چین شرقی می‌روید با این حال بطور مصنوعی در مناطق وسیعی از جهان از جمله چین ، کره و ژاپن کاشته می‌شود. قدیمی‌ترین نمونه‌های جینکو در باغهای کهن معابد ، قصرها و پرستشگاه‌های ژاپن وحود دارد و چند درخت مشهور جینکو نیز در این مکانها قرار دارد. جینکو به دلیل مقاومت در برابر آلودگی هوا در شهرهای آلوده بسیرا مناسب است و نیز در برابر حملات قارچی و حشره ای و آفات مقاوم است.
__________________