الباب الخامس و الا ربعون : فى المعاشرة
قال الصّادق - عليه السّلام -:
حسن المعاشرة مع خلق اللّه تعالى فى غير معصيته من مزيد فضل اللّه تعالى عند عبده . ومن كان مخلصا خاضعا للّه فى السّر كان حسن المعاشرة فى العلانية . فعاشر الخلق اللّه تعالى ولا تعاشرهم لنصيبك لامر الدّنيا ولطلب الجاه والرّياء والسّمعة . ولا تسقطنّ بسببها عن حدود الشّريعة من باب المماثلة والشّهوة ، فانّهم لا يغنون عنك شيئا وتفوتك الاخرة بلا فائدة .
فاجعل من هو اكبر منك بمنزلة الاب ، والاصغر بمنزلة الولد، والمثل بمنزلة الاخ ، ولا تدع ما تعلمه يقينا من نفسك ، بما تشكّ فيه من غيرك . وكن رفيقا فى امرك بالمعروف وشفيقا فى نهيك عن المنكر ولا تدع النّصيحة فى كلّ حال .
قال اللّه تعالى : ((وقولوا للنّاس حسنا)).(32)
واقطع عمّن ينسيك وصله ذكر اللّه تعالى ، وتشغلك الفته عن طاعة اللّه ، فانّ ذلك من اولياء الشّيطان واعوانه . ولا يحملنّك رؤ يتهم على المداهنة عند الحقّ، فانّ فى ذلك خسرانا عظيما - نعوذ باللّه تعالى -.
باب چهل و پنجم : معاشرت
امام صادق (ع) فرمود:
معاشرت نيكو با خلق ، در غير معصيت خداوند متعال ، از فزونى فضل الهى بر بنده است و كسى كه خداى را در خفا مخلص باشد، معاشرتش [با خلق ] در آشكار نيكو است . پس براى خدا، با خلق معاشرت كن ، نه براى دنيا وجاه طلبى و ريا و مردم فريبى و به اين بهانه كه مى خواهى مثل مردم شوى يا به منظور كام برآوردن ، احكام و حدود دين را ناديده نگير؛ چه آنان سودى نتوانند به تو رسانند و در نتيجه بدون هيچ سودى ، آخرت را از دست مى دهى .
كسى را كه از تو بزرگ تر است چون پدر بدان ، و آن را كه كوچك تر است همچون فرزند، و همگنان خود را چون برادر.
عيب مسلّم خود را وامگذار و به غيب هاى احتمالى ديگران مپرداز.
در امر به معروف ، نرم خويى ورز و در نهى از منكر شفيق و مهربان باش هر حال هستى ، نصيحت و خيرخواهى را فراموش مكن .
خداوند متعال مى فرمايد: ((وبا مردم سخن گوييد، سخنى نيكو)).
واز آن كس كه رابطه با او، خداى را از يادت مى برد و تو را از اطاعت وعبادت خداوند باز دارد، دورى گزين ؛ چه او از دوستان شيطان است وديدار چنين كسانى تو را به ناديده انگاشتن حق نكشاند؛ چه در اين عمل خسرانى است عظيم ، كه از آن به خداى تعالى پناه مى بريم .
الباب السّادس و الاربعون : فى الكلام
قال الصّادق - عليه السّلام -:
الكلام اظهار ما فى قلب المرء من الصّفاء والكدر والعلم والجهل .
قال اميرالمؤمنين - عليه السّلام -: المرء مخبوء تحت لسانه .
فزن كلامك واعرضه على العقل . فان كان للّه وفى اللّه فتكلّم به ، وان كان غير ذلك فالسّكوت خير منه .
فليس على الجوارح عبادة اخفّ مؤ ونة وافضل منزلة واعظم قدرا عنداللّه من الكلام فى رضا اللّه ولوجه ونشر آلائه ونعمائه فى عباده . الاترى انّ اللّه - عزّ وجلّ - لم يجعل فيما بينه وبين رسله معنى يكشف ما اسرّ اليهم من مكنونات علمه ومخزونات وحيه غير الكلام ، وكذلك بين الرّسل والامم ؟ فثبت بهذا انّه افضل الوسائل والطف العبادة .
وكذلك لا معصية اشغل على العبد واسرع عقوبة عند اللّه واشدّها ملامة واعجلّها ساءمة عند الخلق منه .
واللّسان ترجمان الضّمير وصاحب خبر القلب ، و به ينكشف ما فى سرّ الباطن ، وعليه يحاسب الخلق يوم القيامة .
والكلام خمر يسكر القلوب والعقول ما كان منه لغير اللّه ، وليس شى ء احقّ بطول السّجن من اللّسان .
قال بعض الحكماء: احفظ لسانك عن خبيث الكلام ، وفى غيره لا تسكت ان استطعت .
فامّا السّكينة والصّمت فهى هيئة حسنة رفيعة من عنداللّه - عزّ وجلّ - لاهلها وهم امناء اسراره فى ارضه .
باب چهل و ششم : كلام و گفتار
امام صادق (ع) فرمود:
گفتار وسيله اى است كه نهفته هاى دل انسان را آشكار مى سازد و گوهر وجود او را عيان مى كند، چه صفاى باطن و كدورت و زنگار آن ، چه دانش وبى خردى و نادانى .
اميرمؤمنان (ع) مى فرمايد: انسان (و ماهيت او) در زير زبان خود نهفته است .تا مرد سخن نگفته باشد عيب و هنرش نهفته باشد
امام صادق (ع) مى فرمايد: هر گاه بر آن شدى كه سخنى بر زبان آورى ، ابتدا آن را به ميزان و محك خرد خود بسنج . اگر براى خداوند باشد (وضررى به دنيا و آخرت تو نزند) آن را بر زبان بران و اگر چنين نباشد، خموشى بهتر از آن است .
بدان كه عبادت هيچ عضوى ، چون عبادت زبان بى تكلّف نيست . گفتارى كه براى رضاى خدا و وسيله نشر نعمت هاى پنهان و آشكار، در ميان خلق باشد، نزد خداوند از منزلتى برتر برخوردار است .
آيا نمى بينى كه خداوند - جلّ وعلا - به وسيله كلام ، اسرا و وحى خود را به پيامبران سپرد و هم چنين پيامبران ، به وسيله كلام فرمان حقّ را به امّت خود مى رساندند و اين نشانه شرافت كلام است و لذا، روشن و واضح است كه كلام (شايسته )، برترين ابزارها و لطيف ترين عبادت ها است .
هم چنين ، هيچ گناهى ، همچون كلام (باطل و زور)، بنده را سر شتابان به كيفر الهى نرساند و به سختى مورد ملامت قرار ندهد و مردم را از او نرنجاند.
وزبان ، ترجمان و راز دار دل است كه هر چه بر آن خطور كند، عيان سازد وهم به وسيله اوست كه رازها بر ملا شود و بر اساس زبان و گفته هاى آن ، خلايق در قيامت باز خواست مى شوند.
كلامى كه نه براى خدا و رضاى او باشد، چونان شراب (كه انسان را مست مى كند و خرد او را مى ربايد) دل و خرد را مست مى كند. هيچ عضوى چونان زبان شايسته زندانى شدن نيست .
حكيمى گفته است : زبان خود را از گفتار پليد (كه خير دنيا و آخرت در آن نباشد) بازدار و در غير اين مورد اگر توانى ، سخن بگو (باشد كه حقّى را زنده كنى و سبب هدايت باشى ).
امّا آرامش و خموشى صفتى زيبا و بلند مرتبه است كه موهبت خدا به مردمى است كه در زمين مى زيند و راز داران اويند.
الباب السّابع و الا ربعون : فى المدح و الذّمّ
قال الصّادق - عليه السّلام -:
لا يصير العبد عبدا خالصا للّه تعالى حتّى يصير المدح والذّم عنده سواء، لانّ الممدوح عنداللّه لا يصير مذموما بذمّهم وكذلك المذموم .
ولا تفرح بمدح احد، فانّه لا يزيد فى منزلتك عنداللّه ولا يغنيك عن المحكوم لك والمقدور عليك . ولا تحزن ايضا بذمّ احد، فانّه لا ينقص عنك ذرّة ولا يحطّ عن درجة خيرك شيئا. واكتف بشهادة اللّه تعالى لك وعليك . قال اللّه تعالى : ((وكفى باللّه شهيدا)).(33)
ومن لا يقدر على صرف الذّمّ عن نفسه ولا يستطيع على تحقيق المدح له ، كيف يرجى مدحه او يخشى ذمّه ؟
واجعل وجه مدحك وذمّك واحدا، وقف فى مقام تغتنم فيه مدح اللّه - عزّ وجلّ - لك ورضاه ، فانّ الخلق خلقوا من العجز من ماء مهين ، فليس لهم الاّ ما سعوا.
قال اللّه - عزّ من قائل -: ((وان ليس للانسان الاّ ما سعى )).(34)
[وقال ]: ((ولا يملكون لانفسهم ضرّا ولا نفعا ولا يملكون موتا ولا حياة ولا نشورا)).(35)
باب چهل و هفتم : ستايش و نكوهش
امام صادق (ع) فرمود:
هيچ بنده اى به مقام خلوص نرسد، مگر اين كه ستايش و نكوهش ، نزد او يكسان باشد، زيرا كسى كه نزد خداوند ستوده باشد، با نكوهش ديگران نكوهيده نشود و به همين صورت است نكوهيده درگاه حقّ، كه با ستايش خلق ستوده نباشد.
به ستايش كسى دل خوش مدار، چرا كه او بر منزلت تو نزد خداى تعالى نيفزايد و نمى تواند نفع و ضرر مقدّر از سوى خداوند را دگرگون سازد.
واگر كسى تو را نكوهش كرد، اندوهگين مباش ، زيرا كار او براى تو نقصان نباشد و از درجه و منزلت والاى تو نكاهد. گواهى خداوند درباره خوبى وبدى تو، تو را بس ، كه مى فرمايد: ((گواهى خدا براى تو و بر تو، تو را كافى است )).
چون كسى كه نتواند نكوهش را از خود براند و ستايش را براى خود جلب كند، چه سود كه از او اميد ستايش رود و چه جاى بيم نكوهش باشد. پس ، مدح و ذمّ مردم نسبت به خود را يكسان بدان .
پيوسته در مقام بهره ور شدن از ستايش حقّ و خشنودى او باش كه انسان ها در كمال ناتوانى و از آبى ناچيز (وگنديده ) آفريده شده اند و جز به تلاش ، مستحقّ پاداش نباشند، كه حضرت حقّ فرموده : ((انسان جز به حاصل سعى خود نرسد)).
ونيز فرموده است : (([انسان ها] نه مالك زيان خود هستند و نه سود خود، ومالك مرگ و زندگى و رستاخيز نيستند)).
الباب الثّامن و الا ربعون : فى المراء
قال الصّادق - عليه السّلام -:
المراء داء دوىّ وليس فى الانسان خصلة اشرّ منه وهو خلق ابليس ونسبته . فلا يمارى فى اىّ حال كان الاّ من كان جاهلا بنفسه وبغيره ، محروما من حقائق الدّين .
روى انّ رجلا قال للحسين بن على - عليهما السّلام -: اجلس حتّى نتناظر فى الدّين .
فقال : يا هذا انا بصير بدينى ، مكشوف علىّ هداى فان كنت جاهلا بدينك فاذهب فاطلبه . مالى وللمماراة ؟!
وانّ الشّيطان ليوسوس للرّجل ويناجيه ويقول : ناظر النّاس فى الدّين لئلاّ يظنّوا بك العجز والجهل .
ثمّ المراء لايخلو من اربعة اوجه :
امّا ان تتمارى انت وصاحبك فيما تعلمان ، فقد تركتما بذلك النّصيحة وطلبتما الفضيحة واضعتما ذلك العلم ، او تجهلانه فاظهرتما جهلا، وامّا تعلمه انت فظلمت صاحبك بطلبك عثرته ، او يعلمه صاحبك فتركت حرمته ولم تنزله منزلته ، وهذا كلّه محال لمن انصف وقبل الحقّ.
ومن ترك المماراة فقد اوثق ايمانه واحسن صحبة دينه وصان عقله . انّ ملكة التّوثّب كملكة التّخيّل فى ايراث الوهن فى المدرك .
باب چهل و هشتم : مراء و جدل
امام صادق (ع) فرمود:
جدل ، دردى است سخت كه هيچ خصلتى به مرتبه آن نرسد و همانا شيوه ابليس است كه با خدا به مجادله پرداخت و با نافرمانى از امر او، زيان جاودان را براى خود رقم زد. هيچ كس به اين كار تن در نمى دهد، مگر اين كه منزلت انسانى خود را نشناسد و از حقايق دين محروم باشد.
روايت شده كه مردى به امام حسين (ع) گفت : بنشين تا در مسائل دينى مناظره كنيم ! امام فرمود: اى فلان ! من به دين و احكام آن ، آشنا هستم وچنانچه تو نسبت به آن جاهل و ناآگاه هستى در پى يافتن آن روان شو، كه مرا با مِراء و جدل كارى نيست .
جدال و مراء ابزار شيطان براى فريفتن انسان است ، چرا كه او با انسان نجوا كرده مى گويد: با مردم در احكام دين به مجادله بپرداز تا نپندارند كه ناتوان ونادانى !
مجادله و مباحثه از چهار وجه تهى نيست : 1) جدل در زمينه اى باشد كه هر دو آن را مى دانند كه در اين حال ، خيرخواهى براى يكديگر را ناديده گرفته ودر پى رسوا كردن يكديگر هستيد و منزلت و ارزش آن دانش را تباه مى كنيد؛ 2) اين كه هر دو از آن دانش تهى هستيد و نادانى خود را آشكار مى كنيد؛ 3) اين كه تو آن را مى دانى و بدين وسيله ، با آشكار كردن نادانى دوستت ، به وى ستم مى كنى ؛ 4)يا اين كه طرف مقابل تو آن دانش را مى داند و تو با مجادله و مراء قدر او را كاسته ، مقام او را گرامى نداشته اى ، كه هر كس انصاف داشته باشد و حقّ را پذيرفته است ، تن به اين كار ندهد.
هر كس دست از جدال بدارد، ايمان خود را محكم كرده و دين (دين دارى ) خود را نيكو داشته و خرد خود را از آلوده شدن به اميال نفسانى حفاظت كرده است .
به درستى كه ملكه (قدرت ) مجادله ، همانند ملكه خيال پردازى است كه سستى و تباهى خرد را در پى دارد.
الباب التّاسع و الا ربعون : فى الغيبة
قال الصّادق - عليه السّلام -:
الغيبة حرام على كلّ مسلم ، ماءثوم صاحبها فى كلّ حال . وصفة الغيبة ان تذكر احدا بما ليس هو عنداللّه عيب وتذمّ ما يحمده اهل العلم فيه . وامّا الخوض فى ذكر الغائب بما هو عنداللّه مذموم وصاحبه فيه ملوم فليس بغيبة ، وان كره صاحبه اذا سمع به ، وكنت انت معافى عنه وخاليا منه ، وتكون فى ذلك مبيّنا للحقّ من الباطل ببيان اللّه تعالى ورسوله - صلّى اللّه عليه وآله - ولكن بشرط ان لا يكون للقائل بذلك مراد غير بيان الحقّ والباطل فى دين اللّه - عزّ وجلّ -.
وامّا اذا اراد به نقص المذكور به بغير ذلك المعنى ، فهو ماءخوذ بفساد راءى مراده وان كان صوابا.
فان اغتبت فبلغ المغتاب فاستحلّ منه ، فان لم يبلغه ولم يلحقه علم ذلك ، فاستغفر اللّه له . والغيبة تاءكل الحسنات كما تاءكل النّار الحطب .
اوحى اللّه - عزّ وجلّ الى موسى بن عمران - عليه السّلام -:المغتاب هو آخر من يدخل الجنّة ان تاب . وان لم يتب ، فهو اوّل من يدخل النّار.
قال اللّه - تبارك وتعالى -: ((ايحبّ احدكم ان ياءكل لحم اخيه ميتا فكرهتموه )).(36)
ووجوه الغيبة تقع بذكر عيب فى الخلق والخلق والفعل والمعاملة والمذهب والجهل واشباهه .
واصل الغيبة تتنوّع بعشرة انوا:
شفاء غيض ، ومساءة قوم ، وتهمة ، وتصديق خبر بلاكشفه ، وسوء ظنّ، وحسد، وسخرية ، وتعجّب ، وتبرّم ، وتزيين .
فان اردت الاسلام فاذكر الخالق لا المخلوق ، فيصير لك مكان الغيبة عبرة ، ومكان الاثم ثوابا.
كذب من زعم انّه ولد من حلال وهو ياءكل لحوم النّاس بالغيبة اجتنب الغيبة فانّها ادام كلاب النّار.
باب چهل و نهم : غيبت
امام صادق (ع) فرمود:
غيبت بر هر مسلمان حرام و در هر حال مرتكب آن گناهكار است .
غيبت آن است كه انسان را به چيزى و گفته اى ياد كنى كه نزد خداوند عيب نباشد و صاحبان خرد و دانش آن را بستايند.
امّا گفتگو درباره شخصى كه كارهاى او نزد خداوند پسنديده نيست وصاحب آن نسبت به ارتكاب آن سرزنش و ملامت شود، غيبت نباشد؛ اگر چه آن شخص از شنيدن آن گفتار رنجه شود، مشروط بر اين كه خود از آنچه كه درباره او مى گويى ، دور باشى و با اين كار - بنا به گفته خدا و پيامبر (ص) - حق را از باطل جدا كنى و هدفى به جز بيان حق نداشته باشى .
امّا اگر هدف غيبت كننده آشكار كردن معايب آن شخص باشد، نه تبيين حق و باطل ، بداند كه بر اين كار مؤ اخذه مى شود، اگر چه كار او درست باشد.
هر گاه غيبت كسى كردى و او از اين امر آگاه شد، از او طلب بخشش و حليّت كن و اگر از غيبت آگاه نشد، از خداوند براى او طلب آمرزش كن . غيبت نيكى ها را مى زدايد، همان گونه كه آتش هيزم را مى سوزاند.
خداوند به موسى بن عمران (ع) فرمود: غيبت كننده چون توبه كند، آخرين كسى است كه به بهشت مى ورد و اگر توبه نكند، نخستين كسى است به دوزخ درافتد.
خداوند متعالى در قرآن كريم مى فرمايد: ((آيا دوست مى داريد كه گوشت برادر مؤمن و مرده خود را بخوريد؟))
ياد كرد عيب هايى چون : نقص بدنى ، رفتار، اخلاق ، كردار، داد و ستد، پيروى از آيين (يا راه و روش زندگى ويژه اى ) و نادانى فرد، از گونه هاى غيبت است .
اصل و اساس غيبت ، ده چيز است :
1- فرو نشاندن كينه ؛
2- كمك به گروهى در تاءييد گفته آنان درباره شخصى ، بدون كشف صحّت گفتار آنان ؛
3- متهم كردن فرد؛
4- تصديق خبرى كه از صحت و سقم آن آگاهى ندارد؛ 5- بدگمانى به افراد؛
6- حسد ورزيدن ؛
7- به تمسخر گرفتن افراد؛
8- هنگام توصيف خوبى هاى يك انسان ، اظهار شگفتى كرده و آن صفات خوب را از او بعيد بداند؛
9- هنگام ياد كردن كسى اظهار كراهت نمودن از او؛
10- بدى ديگران را با آب و تاب تعريف كردن و آن را شاخ و برگ دادن .
(آنچه كه گفته شد، ذكر معايبى است كه در فرد باشد؛ و اگر شخص غيبت شونده از موارد فوق به دور باشد، يقينا آنچه درباره او گفته شود تهمت وافترا است و كيفرى سخت دارد. خداوند ما و شما را از چنين بالاهايى در امان دارد، آمين ).
پس اگر سلامت دين ، دنيا و آخرت خويش را طالبى ، به ياد خدا باش ومتعرّض خلق مشو. آن گاه است كه به جاى غيبت ، عبرت گيرى و به جاى كيفر، پاداش داده شوى .
دروغ مى گويد آن كه خود را زاده حلال بخواند، در حالى كه غيبت كند (وآبروى بى گناهان را دستخوش هواى خود كند). از غيبت بپرهيز كه خوراك سگان دوزخ است .
الباب الخمسون : فى الرّياء
قال الصّادق - عليه السّلام -:
لا تراء بعملك من لا يحيى ولا يميت ولا يغنى عنك شيئا. والرّياء شجرة لا تثمر الاّ الشّرك الخفىّ واصلها النّفاق . يقال للمرائى عند الميزان : خذ ثوابك وثواب عملك ممّن اشركته معى . فانظر من تعبد، ومن تدعو، ومن ترجو، ومن تخاف ؟
واعلم انّك لا تقدر على اخفاء شى ء من باطنك عليك وتصير مخدوعا بنفسك .
قال اللّه تبارك وتعالى : ((يخادعون اللّه والّذين آمنوا وما يخدعون الاّ انفسهم وما يشعرون )).(37)
واكثر ما يقع الرّياء فى البصر، والكلام ، والاكل ، والشّرب ، والمشى ، والمجالسة ، واللّباس ، والضّحك ، والصّلاة ، والحجّ، والجهاد، وقراءة القرآن ، وسائر العبادات الظّاهرة .
فمن اخلص باطنه للّه تعالى وخشع له بقلبه وراءى نفسه مقصّرا بعد بذل كلّ مجهود وجد الشّكر عليه حاصلا، ويكون ممّن يرجى له الخلاص من الرّياء والنّفاق اذا استقام على ذلك فى كلّ حال .
باب پنجاهم : ريا و تظاهر
امام صادق (ع) فرمود:
عملت را به ريا آلوده مساز و آن را براى كسى كه نه مى تواند زنده كند و نه بميراند و نه چيزى به تو رساند، يا به تو زيانى رساند، عرضه مكن .
ريا، درختى است كه جز شرك خفى بر ندهد و ريشه اين درخت ، نفاق است . چون [در قيامت ] ميزان برپا شود، به رياكار گفته شود: ثواب عملت را از همان كه شريك من قرار دادى ، برگير. پس بنگر كه چه كسى را مى پرستى ومى خوانى و به كه اميد دارى و از كه مى ترسى . بدان كه تو نمى توانى چيزى را در باطنت بر خود مخفى كنى و تنها خود را مى فريبى .
خداى تعالى مى فرمايد: (([به ظاهر] خدا و مؤمنان را فريب مى دهند، و[لى ] كسى را فريب نمى دهند، جز خود را و خود نمى دانند)).
بيش ترين ريا، در نگاه ، گفتار، خوردن و نوشيدن ، آمدورفت ، مجالست ، لباس ، خنديدن ، نماز، حج ، جهاد، قرائت قرآن و ساير عبادات ظاهرى ، واقع مى شود. پس كسى كه باطن را براى خداوند متعال خالص كند و قلبش را خاشع نمايد و پس از آن كه كوشش خود را در انجام فرايض مبذول داشت ، به كوتاهى خويش در بندگى اقرار داشته باشد، عمل خود را مشكور خواهد يافت و چون كسى بر اين حالت استقامت ورزد، اميد است كه از ريا و نفاق خلاصى يابد.
الباب الحادى و الخمسون : فى الحسد
قال الصّادق - عليه السّلام -:
الحاسد يضرّ بنفسه قبل ان يضرّ بالمحسود كابليس اورث بحسده لنفسه اللّعنة ولادم - عليه السّلام - الاجتباء والهدى والرّفع الى محلّ حقائق العهد والاصطفاء. فكن محسودا ولا تكن حاسدا، فانّ ميزان الحاسد ابدا خفيف بثقل ميزان المحسود، والرّزق مقسوم ، فماذا ينفع الحسد الحاسد، وماذا يضرّ المحسود الحسد.
والحسد اصله من عمى القلب وجحود فضل اللّه تعالى ، وهما جناحان للكفر. وبالحسد وقع ابن آدم فى حسرة الابد وهلك مهلكا لا ينجو منه ابدا.
ولا توبة للحاسد لانّه مستمرّ عليه معتقد به مطبوع فيه يبدو بلا معارض له ولا سبب ، والطّبع لا يتغيّر من الاصل وان عولج .
باب پنجاه و يكم : حسادت
امام صادق (ع) فرمود:
حسود پيش از آن كه به محسود زيان برساند، به خود ضرر مى رساند، مانند ابليس كه با حسدش لعنت ابدى را براى خود خريد و براى آدم مقام پيامبرى را فراهم آورد. پس محسود باش ، نه حسود، زيرا كفه ميزان حسود همواره به واسطه سنگين گشتن كفه محسود، سبك باشد و حال آن كه رزق هر كدام معلوم است و حسد، تغييرى در قسمت ندهد و به حال حسود سودى نبخشد و محسود را زيانى نرساند.
اصل حسد از كورى دل است و ناسپاسى نسبت به فضل خداوند متعال ، واين دو صفت ، دو بال كفر است . به واسطه حسد بود كه فرزند آدم گرفتار حسرتى ابدى گرديد و به هلاكتى درغلتيد كه او را نجاتى از آن نباشد.
وحسود را توبه اى نيست ، زيرا حسادت همواره در او هست و به شدّت با وجود او درآميخته و شكل گرفته است (ودر نتيجه ، توبه نمى كند).
حسادت ، بدون هيچ مانعى يا سببى بروز مى كند؛ چرا كه خصلت فطرى دگرگون نشود، اگر چه به درمان آن پردازند.
الباب الثّانى و الخمسون : فى الطّمع
قال الصّادق - عليه السّلام -:
بلغنى انّه سئل كعب الاحبار: ما الاصلح فى الدّين و ما الافسد؟ فقال : الاصلح الورع ، والافسد الطّمع . فقال له السّائل : صدقت يا كعب .
والطّمع خمر الشّيطان يستقى بيده لخواصّه ، فمن سكر منه لا يصحو الاّ فى اليم عذاب اللّه تعالى بمجاورة ساقيه . ولو لم يكن فى الطّمع سخط الاّ مشاراة الدّين بالدّنيا لكان عظيما.
قال اللّه - عزّ وجلّ -: ((اولئك الّذين اشتروا الضّلالة بالهدى والعذاب بالمغفرة )).(38)
قال اءميرالمؤمنين - عليه السّلام -: تفضّل على من شئت فانت اميره ، واستغن عمّن شئت فانت نظيره ، وافتقر الى من شئت فانت اسيره .
والطّامع فى الخلق منزوع عنه الايمان ، وهو لا يشعر، لانّ الايمان يحجزبين العبد والطّمع فى الخلق ، فيقول : يا صاحبى ! خزائن اللّه تعالى مملوءة من الكرامات ، وهو لا يضيع اجر من احسن عملا. وما فى ايدى النّاس فانّه مشوب بالعلل ويردّه الى التّوكّل والقناعة وقصر الامل ولزوم الطّاعة والياءس من الخلق ، فان فعل ذلك لزمه ، وان لم يفعل ذلك تركه مع شؤ م الطّمع وفارقه .
باب پنجاه و دوم : طمع
امام صادق (ع) فرمود:
مرا رسيده است كه از كعب الاحبار پرسيدند: صلاح و فساد دين در چيست ؟
گفت : صلاح دين در پرهيزكارى و ورع ، و فساد آن در طمع است .
پرسش كننده بدو گفت : راست گفتى اى كعب !
طمع ، شراب شيطان است كه با دست خويش به خواصش مى خوراند. اگر كسى به واسطه آن مست شود، به هوش نيايد، جز در آتش دردناك خداى متعالى در كنار ساقى آن شراب (شيطان ). اگر طمع را هيچ عيبى به جز ترجيح دنيا بر آخرت نباشد، همين زشتى ، بسى سنگين است .
خداوند - عزّ وجلّ - مى فرمايد: ((آنان همان كسانى هستند كه گمراهى را به [بهاى ] هدايت ، و عذاب را به [ازاى ] آمرزش خريدند...)).
امير مؤمنان (ع) فرمود: به هر كس كه بخشش و عطا كنى ، امير او شوى و از هر كس بى نيازى جويى ، همسنگ وى شوى و به هر كس اظهار نياز كنى ، اسير او باشى .
ايمان انسان طمع كار، از او ستانده مى شود، در حالى كه خود نمى داند، زيرا ايمان ميان بنده و طمع بردن در خلق ، حايل مى شود و به وى مى گويد: اى صاحب من ! خزاين خداى متعال پر از اشياى گران بهاست و او اجر نيكوكاران را ضايع نمى كند، و آنچه كه در دست مردمان است همراه خفّت وخوارى ، پليدى و بيمارى است .
آن گاه او را به سوى توكل و قناعت و كوتاه كردن آرزوها و طاعت خدا و ياءس از خلق مى خواند. پس اگر آن بنده ، به اين امور عمل كند، ايمان نيز همراهش بماند، ولى چنانچه نافرمانى كند، ايمان نيز از او جدا مى شود.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)