گزیده اشعار سنایی

[sorna]

غزل شمارهٔ ۹






ساقیا می ده که جز می نشکند پرهیز را

تا زمانی کم کنم این زهد رنگ آمیز را


ملکت آل بنی آدم ندارد قیمتی

خاک ره باید شمردن دولت پرویز را


دین زردشتی و آیین قلندر چند چند

توشه باید ساختن مر راه جان آویز را


هر چه اسبابست آتش در زن و خرم نشین

بدرهٔ ناداشتی به روز رستاخیز را


زاهدان و مصلحان مر نزهت فردوس را

وین گروه لاابالی جان عشق‌انگیز را


ساقیا زنجیر مشکین را ز مه بردار زود

بر رخ زردم نه آن یاقوت شکر ریز را


| وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) |

[sorna]

غزل شمارهٔ ۱۰





در ده پسرا می مروق را

یاران موافق موفق را


زان می که چو آه عاشقان از تف

انگشت کند بر آب زورق را


زان می که کند ز شعله پر آتش

این گنبد خانهٔ معلق را


هین خیز و ز عکس باده گلگون کن

این اسب سوار خوار ابلق را


در زیر لگد بکوب چون مردان

این طارم زرق پوش ازرق را


گه ساقی باش و گه حریفی کن

ترتیب فروگذار و رونق را


یک دم خوش باش تا چه خواهی کرد

این زهد مزور مزیق را


یک ره به دو باده دست کوته کن

این عقل دراز قد احمق را


بنمای به زیرکان دیوانه

از مصحف باطل آیت حق را


بر لاله مزن ز چشم سنبل را

بر پسته منه ز ناز فندق را


بیرون شو ازین دو رنگ و این ساعت

همرنگ حریر کن ستبرق را


مشکن به طمع مرا تو ای ممسک

چونان که جریر مر فرزدق را


گر طمع میان تهی سه حرف آمد

چار است میان تهی مطوق را


در تختهٔ اول ار بنوشتی

بی شکل حروف علم مطلق را


کم زان باری که در دوم تخته

چون نسخ کنی خط محقق را


در موضع خوشدلان و مشتاقان

موضوع فروگذار و مشتق را


شعر تر مطلق سنایی خوان

آتش در زن حدیث مغلق را


| وزن: مفعول مفاعلن مفاعیلن (هزج مسدس اخرب مقبوض) |

[sorna]

غزل شمارهٔ ۱۱






چند رنجانی نگارا این دل مشتاق را

یا سلامت خود مسلم نیست مر عشاق را


هر کرا با عشق خوبان اتفاق آمد پدید

مشتری گردد همیشه محنت مخراق را


زآنکه چون سلطان عشق اندر دل ماوا گرفت

محو گرداند ز مردم عادت و اخلاق را


هر که بی اوصاف شد از عشق آن بت برخورد

کان صنم طاقست اندر حسن و خواهد طاق را


ذره‌ای از حسن او در مصر اگر پیدا شدی

دل ربودی یوسف یعقوب بن اسحاق را


گر سر مژگان زند بر هم به عمدا آن نگار

پیکران بی جان کند مر دیلم و قفچاق را


هر که روی او بدید از جان و دل درویش شد

زر سگالی کس ندید آن شهرهٔ آفاق را



| وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)

[sorna]

مرد بی حاصل نیابد یار با تحصیل را

جان ابراهیم باید عشق اسماعیل را


گر هزاران جان لبش را هدیه آرم گویدم

نزد عیسا تحفه چون آری همی انجیل را


زلف چون پرچین کند خواری نماید مشک را

غمزه چون بر هم زند قیمت فزاید نیل را


چون وصال یار نبود گو دل و جانم مباش

چون شه و فرزین نباشد خاک بر سر فیل را


از دو چشمش تیز گردد ساحری ابلیس را

وز لبانش کند گردد تیغ عزراییل را


گر چه زمزم را پدید آورد هم نامش به پای

او به مویی هم روان کرد از دو چشمم نیل را


جان و دل کردم فدای خاکپایش بهر آنک

از برای کعبه چاکر بود باید میل را


آب خورشید و مه اکنون برده شد کو بر فروخت

در خم زلف از برای عاشقان قندیل را


ای سنایی گر هوای خوبرویان می‌کنی

از نخستت ساخت باید دبه و زنبیل را


| وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) |

[sorna]

ساقیا دل شد پر از تیمار پر کن جام را

بر کف ما نه سه باده گردش اجرام را


تا زمانی بی زمانه جام می بر کف نهیم

بشکنیم اندر زمانه گردش ایام را


جان و دل در جام کن تا جان به جام اندر نهیم

همچو خون دل نهاده ای پسر صد جام را


دام کن بر طرف بام از حلقه‌های زلف خویش

چون که جان در جام کردی تنگ در کش جام را


کاش کیکاووس پر کن زان سهیل شامیان

زیر خط حکم درکش ملک زال و سام را


چرخ بی آرام را اندر جهان آرام نیست

بند کن در می پرستی چرخ بی آرام را


| وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) |

[sorna]

ساقیا دانی که مخموریم در ده جام را

ساعتی آرام ده این عمر بی آرام را


میر مجلس چون تو باشی با جماعت در نگر

خام در ده پخته را و پخته در ده خام را


قالب فرزند آدم آز را منزل شدست

انده پیشی و بیشی تیره کرد ایام را


نه بهشت از ما تهی گردد نه دوزخ پر شود

ساقیا در ده شراب ارغوانی فام را


قیل و قال بایزید و شبلی و کرخی چه سود

کار کار خویش دان اندر نورد این نام را


تا زمانی ما برون از خاک آدم دم زنیم

ننگ و نامی نیست بر ما هیچ خاص و عام را


| وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) |

[sorna]

من کیم کاندیشهٔ تو هم نفس باشد مرا

یا تمنای وصال چون تو کس باشد مرا


گر بود شایستهٔ غم خوردن تو جان من

این نصیب از دولت عشق تو بس باشد مرا


گر نه عشقت سایهٔ من شد چرا هر گه که من

روی بر تابم ازو پویان ز پس باشد مرا


هرنفس کانرا بیاد روزگار تو زنم

جملهٔ عالم طفیل آن نفس باشد مرا


هز رمان ز امید وصل تو دل خود خوش کنم

باز گویم نه چه جای این هوس باشد مرا


چون خیال خاکپایت می‌نبیند چشم من

بر وصال تو چگونه دست رس باشد مرا


| وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) |

[sorna]

نیست بی دیدار تو در دل شکیبایی مرا

نیست بی‌گفتار تو در دل توانایی مرا


در وصالت بودم از صفرا و از سودا تهی

کرد هجران تو صفرایی و سودایی مرا


عشق تو هر شب برانگیزد ز جانم رستخیز

چون تو بگریزی و بگذاری به تنهایی مرا


چشمهٔ خورشید را از ذره نشناسم همی

نیست گویی ذره‌ای دردیده بینایی مرا


از تو هر جایی ننالم تو هر جایی شدی

نیست جای ناله از معشوق هر جایی مرا


گاه پیری آمد از عشق تو بر رویم پدید

آنچه پنهان بود در دل گاه برنایی مرا


کرد معزولم زمانه گاه دانایی و عقل

با بلای تو چه سود از عقل و دانایی مرا


| وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) |

[sorna]

غزل شمارهٔ ۱۷





ای به بر کرده بی وفایی را

منقطع کرده آشنایی را


بر ما امشبی قناعت کن

بنما خلق انبیایی را


ای رخت بستده ز ماه و ز مهر

خوبی و لطف و روشنایی را


زود در گردنم فگن دلقی

برکش این رومی و بهایی را


چنگی و بربطی به گاه نشاط

جمله یاری دهند نایی را


با چنان روی و با چنان زلفین

منهزم کرده‌ای ختایی را


آتشی نزد ماست خیز و بیار

آبی و خاکی و هوایی را


بار ندهند نزد ما به صبوح

هیچ بیگانهٔ مرایی را


چون بود یار زشت پر معنی

چکنم جور هر کجایی را


چو شدی مست جای خواب بساز

وز میان بانگ زن سنایی را


| وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون) |

[sorna]

مرحبا مرحبا برای هلالا

آسمان را نمای کل کمالا


چند ازین پرده ز آفتاب برون آی

جان ما را بخر ز دست خیالا


اندر آی اندر آی تا بشناسیم

از جمال تو حال را ز محالا


ای همه روی بر خرام به منظر

تا رهد دیده زین شب همه خالا


اشهب صبح در گریزد از شرم

چون بجنبد ز ابلق تو دوالا


روشنی را نشان به اوج شرف بر

تیرگی را فگن به برج و بالا


ای ز پرده زمانه آمده اینجا

مرحبا مرحبا تعالی تعالا


عقل و دینمان ببر تراست مباحا

جان و دلمان ببر تراست حلالا


تا سنایی چو دید گوید ای مه

حبذا و جهک المبارک فالا


| وزن: فعلاتن مفاعلن فعلاتن