دیوان اشعار سیف فرغانی

[sorna]

عشق را حمل بر مجاز مکن

جان ده ار عاشقی و ناز مکن


با خودی گرد کوی عشق مگرد

مؤمنی بی‌وضو نماز مکن


دست با خود به کار دوست مبر

به سوی قبله پا دراز مکن


با چنین رو به گرد کعبه مگرد

جامهٔ کعبه بی‌نماز مکن


چون دلت نیست محرم توحید

سفر کعبه و حجاز مکن


از پی تن قبای ناز مدوز

مرده را جز کفن جهاز مکن


قدمت در مقام محمودی‌ست

خویشتن بندهٔ ایاز مکن


راز در دل چو دانه در پنبه است

همچو حلاج کشف راز مکن


به نسیمی که بر دهانت وزد

لب خود همچو غنچه باز مکن


باز کن چشم تا ببینی دوست

چون بدیدی دگر فراز مکن


تا توانی چو سیف فرغانی

عشق را حمل بر مجاز مکن

[sorna]

بپوش آن رخ و دلربایی مکن

دگر با کسی آشنایی مکن


به چشم سیه خون مردم مریز

به روی چو مه دلربایی مکن


ز من پند بنیوش و دیگر چو شمع

به هر مجلسی روشنایی مکن


مرو از بر ما و گر می‌روی

دگر عزم رفتن چو آیی مکن


به امثال من بعد ازین التفات

به سگ روی نان می‌نمایی، مکن


سخن آتشی می‌فروزی، مگوی

نظر فتنه‌ای می‌فزایی، مکن


مرا غمزهٔ تو به صد رمز گفت

تو نیز ای فلان، بی‌وفایی مکن


به چشمی که کردی به ما یک نظر

به دیگر کس ار آن نمایی، مکن


چو شمع فلک نور از آن روی تافت

تو روشن‌دلی تیره‌رایی مکن


گر او را خوهی ترک عالم بگوی

تو سلطان وقتی گدایی مکن


محبت وفاق است مر دوست را

خلافی به طبع مرایی مکن


چو معشوق رند است و می می‌خورد

اگر عاشقی پارسایی مکن

[sorna]

ای شکر لب نظری سوی من مسکین کن

ترک یک بوسه بگو کام مرا شیرین کن


دهن و قند لبت پستهٔ شکر مغزست

تو از آن پسته مرا طوطی شکرچین کن


نرگس مست بگردان، دل و جان برهم زن

سنبل جعد بیفشان و جهان مشکین کن


ز آن تنی کز سمن و یاسمنش عار آید

دم به دم پیرهنی پر ز گل و نسرین کن


تو ز کار دگران هیچ نمی‌پردازی

تا بگویم که نگاهی به من غمگین کن


همه ذرات جهان از تو مدد می‌خواهند

آفتابا نظری سوی من مسکین کن


عالمی بیدق نطع هوس وصل تواند

آخر ای شاه رخ خود سوی این فرزین کن


با تو در هر ندبم دست عمل جان بازی است

ببری یا ببرم؟ عاقبتم تعیین کن


نخوهم دیدن خود آرزویم دیدن تست

روی چون آینه بنما و مرا خودبین کن


آستان در تو خواستم از دولت، گفت

تا برو سر نهم ای بخت مرا تمکین کن


گفت هیهات که آن خوابگه شیران است

آن به تو کی رسد از خاک چو سگ بالین کن


از پی فاتحهٔ وصل دعایی گفتم

تا برین ختم شود فاتحه را آمین کن


سیف فرغانی شوریده شد از دیدن تو

تو به شیرین لب خود شور ورا تسکین کن

[sorna]

ای چشم من از رخ تو روشن

چشمی به کرشمه بر من افگن


اکنون که به دیدن تو ما را

شد چشم چو آب دیده روشن،


جان و دل و عقل هر سه هستند

در عشق تو چون دو چشم یک تن


ای مردم چشم دل خیالت!

دارم ز تو من درین نشیمن،


در جامه تنی چو ریسمانی

در سینه دلی چو چشم سوزن


دل در طلب تو هست فارغ

چون مردم چشم از دویدن


روی تو به نیکویی مه و نور

چشم من و خواب آب و روغن


شد چشم بد و زبان بدگوی

اندر حق تو ز همت من،


نابینا همچو چشم نرگس

ناگویا چون زبان سوسن


ای دلبر دوست تو همی باش

ایمن پس ازین ز چشم دشمن


تا چشم بود نهاده در سر

تا جان باشد نهفته در تن


از روی تو چشم بر نداریم

کز روی تو جان ماست گلشن

[sorna]

ای لب لعلت شکرستان من!

وی دهنت چشمهٔ حیوان من!


تا سر زلف تو ندیدم دگر

جمع نشد حال پریشان من


درد فراق تو هلاکم کند

گر نکند وصل تو درمان من


بی‌لب خندان تو دایم چو آب

خون چکد از دیدهٔ گریان من


هست بلای دل من حسن تو

باد فدای تن تو جان من


من تنم و مهر تو جان من است

من شبم و تو مه تابان من


جز تو در آفاق مرا هیچ نیست

ای همه آن تو و تو آن من


گر به فراقم بکشی راضیم

هم نکنی کار به فرمان من


گر چه فغان می‌نکنم آشکار

الحذر از نالهٔ پنهان من


ناله چو بلبل کنم از شوق تو

ای رخ خوب تو گلستان من


سیف همی گوید تو یوسفی

بی تو جهان کلبهٔ احزان من

[sorna]

مرغ دلم صید کرد غمزهٔ چون تیر او

لشکر خود عرض داد حسن جهان گیر او


باز سپید است حسن، طعمهٔ او مرغ دل

شیر سیاه است عشق، با همه نخجیر او


عشق نماز دل است، مسجد او کوی دوست

ترک دو عالم شناس اول تکبیر او


هست وضوش آب چشم، روز جوانیش وقت

فوت شود وصل دوست از تو به تاخیر او


عشق چو صبح است دید روی چو خورشید دوست

بر دل هر کس که تافت نور تباشیر او


خمر الهی است عشق ساقی او دست فضل

بی خبری از دو کون مبدا تاثیر او


عشق چو آورد حکم از بر سلطان حسن

در تو عملها کند حزن به تقریر او


عشق جوان نورسید تا چو خرابات شد

خانقه دل که بود عقل کهن پیر او


مرغ دل عاشق است آن که چو قصدش کنی

زخم خوری چون هدف از پر بی تیر او


گر تو ندانی که چیست این همه نظم بدیع

دوست به حسن آیتی‌ست وین همه تفسیر او


ورنه تو بیدار دل حال چو من خفته را

خواب پریشان شمار وین همه تعبیر او


زمزمهٔ شعر سیف نغمهٔ داودی است

نفخهٔ صور دل است صوت مزامیر او

[sorna]

به رنگ خود نیم زان رو وز آن مو

که گل را رنگ بخشد مشک را بو


دو چشمم خیره شد دروی ندانم

نگارستان فردوس است یا رو


ندارد هیچ خوبی فر آن ماه

ندارد پر طاوسان پرستو


دهان چون پسته و پسته پر از قند

لبان چون شکر و شکر سخن‌گو


عجب گر ملک روم و چین نگیرد

نگار ترک رو با خال هندو


ز من چون شیر از آتش می‌گریزد

بلی از سگ گریزان باشد آهو


نهاده دام اندر حلقهٔ زلف

فگنده تاب در زنجیر گیسو


ایا چون ساحری کار تو مشکل

ایا چون سامری چشم تو جادو


اگر در گلشن آیی، سرو آزاد

زند در پیش بالای تو زانو


کسی را وصل تو گردد میسر

که جان بر کف بود زر در ترازو


اگرچه آسمانش پشت باشد

نیارد با تو زد خورشید پهلو


کسی کو پیش گیرد کار عشقت

نهد کار دو عالم را به یک سو


جفای تو وفا باشد ازیرا

ز نیکو هرچه آید هست نیکو


از آن ساعت که تیر غمزه خوردم

من از دست کمانداران ابرو،


هماندم سیف فرغانی بدانست

که جرم عاشقان جرمی است معفو

[sorna]

چو هیچ می‌نکنی التفات با ما تو

چه فایده است درین التفات ما با تو؟


برای چیست تکاپوی من به هر طرفی؟

چو در میانه مسافت همین منم تا تو


ز بس که خلعت عشق تو جان من پوشید

خیالم است که در جامه این منم یا تو


به چشم معنی چندان که باز می‌نگرم

ز روی نسبت ما قطره‌ایم و دریا تو


پس این تویی و منی در میانه چندان است

که قطره بحر ببیند تو ما شوی ما تو


ترا به بردن دلهای خلق معجزه‌ای است

که دلبران همه سحرند و دست بیضا تو


اجل به کشتن من قصد داشت، عشقت گفت

که این وظیفه از آن من است فرما تو


شب وصال دهان بر لبم نهادی و گفت

منم به لب شکر و طوطی شکرخا تو


بدان که هست تو را با دهان من نسبت

که در جهان به سخن می‌شوی هویدا تو


فدا کند پس ازین جان و دل به دست آرد

چو دید بنده که در دل همی کنی جا تو


ز فرقت تو چو مرده است سیف فرغانی

توی به وصل خود این مرده را مسیحا، تو!

[sorna]

ای صبا قصهٔ عشاق بر یار بگو

خبری از من دلداده به دلدار بگو


از رسانیدن پیغام رهی عار مدار

به گلستان چو درآیی سخن خار بگو


چون به حضرت رسی امسال، بدان راحت جان

آنچه از رنج رسیدست به من پار، بگو


ور به قانون ادب بر در او ره یابی

با شفا یک دو سخن از من بیمار بگو


خبر آدم سرگشته به رضوان برسان

قصهٔ بلبل شوریده به گلزار بگو


چون بدان خسرو شیرین ملاحت برسی

بیتکی چندش ازین مخزن اسرار بگو


غزلی کز من گوینده سماعت باشد

به اصولی که در آن طبع کند کار بگو


ور بپرسد که به رویم نگرانی دارد

شعف بنده بدان طلعت و دیدار بگو


خادمانی که در آن پردهٔ عزت باشند

در اگر بر تو ببندند ز دیوار بگو


ور بدانی که دوم بار نیابی فرصت

وقت اگر دست دهد جمله به یک بار بگو


کای ازو روی نهان کرده چو اصحاب الکهف!

او سگ تست مرانش ز در غار بگو


سیف فرغانی بی روی تو تا کی گوید

ای صبا قصهٔ عشاق بر یار بگو

[sorna]

ای رقعهٔ حسن را رخت شاه

ماییم ز حسن رویت آگاه


روی تو مه تمام بر سرو

رخساره گل شکفته بر ماه


در کوی تو کدیه کردن ای دوست

نزد همه همچو مال دلخواه


ما از همه کمتریم در ملک

ما از همه پس تریم در راه


کس نور صفا ندید در ما

کس آب بقا نیافت در چاه


نی مسند فقر را ز من صدر

نی رقعهٔ عشق را زمن شاه


بربسته گلو چو میخ خیمه

پوشیده نمد چو چوب خرگاه


از صورت من جداست معنی

آمیخته نیست دانه با کاه


زین خرقه بود فضیحت من

کز پوست بود هلاک روباه


بر کسوت حال من چنان است

این خرقه که بر پلاس دیباه


آلوده به صد دراز دستی

این دامن و آستین کوتاه


ای گشته ز یاد دوست غافل

ذکرش ز زبان حال آگاه


چندان بشنو که حلقه گردد

در گوش دل تو های الله


تا دوست به دامت اوفتد سیف

از خویش خلاص خویشتن خواه