پیشگفتار

ابوالمجد مجدود بن آدم ، سنایی غزنوی ، اگر از شعرای بزرگ نباشد ، بدون شک ، از شعرای صاحب سبک زبان پارسی است و لقب حکیم ، به قول خود او ، برازنده ی اوست :


خاک غزنی چو من نزاد حکیم

آتشی باد خوار آب ندیم

از همه شاعران به اصل و به فرع

من حکیمم ، به قول صاحب شرع


البته همه ی شاعران عارف وغیر عارف ، او را به بزرگی و پیشوایی ستوده اند .

تاریخ تولد او معلوم نیست ، عده ای 437 و گروهی 463 و بعضی 467 گفته اند که تاریخ اخیر صحیح تر به نظر می رسد.

در تاریخ وفات او نیز اختلاف است . در پایان نسخه خطی حدیقة الحقیقه ، که در کابل تحریر شده ،

تاریخ وفات 529 نوشته شده است ، اما مرحوم مدرس رضوی ، تاریخ درگذشت او را بعداز سال 535

می ذاند ، ولی بالاتفاق سال عمر او را شصت و دو سال نوشته اند .

دوران کودکی و نوجوانی را در غزنین ، در بین خانواده ای که اگر از بزرگان درباری نبوده اند ، اهل کرام بوده اند

پدری دارم از نژاد کرام

از بزرگی که هست آدم نام


آثار سنایی


1. دیوان قصاید و غزلیات و رباعیات و مقطعات ، که شامل حدود چهارده هزار بیت است . در این دیوان ،

غزلیات او ، مخصوصا قلندریات او ، جای ویژه ای در ادبیات فارسی دارد.

2. کتاب حدیقةالحقیقه ، که به نامهای الهی نامه و فخری نامه نیز مشهور است و در نوع خود از

شاهکارهای مهم ادبیات فارسی است و اولین کتاب مثنوی عارفانه است ،

که کسی پیش از آن بر این اسلوب کتابی ندوین نکرده است . حدیقه در حدود ده هزار بیت است

که متاسفانه در هنگام مرگ سنایی ناتمام بوده و مدون نگشته و بعد ازاو کسانی که در صدد جمع آن

برآمده اند ،دست رسی به ابیات کامل آن نیافته اند .

هر یک به قدری که دست رسی به ابیات آن یافته فراهم و جمع کرده اند .

3. سیر العباد الی المعاد : مثنویی عارفانه و رمزی است که نوعی سفر به عالم روحانی را می نمایاند

و می توان آن را در ردیف کتابهایی چون ارداویراف نامه و کتاب الغفران ابو العلا معری و مقدمه ای بر کمدی الهی دانته دانست .

4. کارنامه بلخ یا مطایبه نامه ، منظومه ی کوتاهی در حدود 500 بیت در بحر خفیف که سنایی غزنوی آن

را در بلخ سروده و به غزنه فرستاده است.

5. تحریمة القلم : مثنوی کوتاهی است در بحر خفیف و حدود 100 بیت که درباره ی حرمت قلم و خطاب به آن پرداخته و مسایل عرفانی دقیقی را بازگو کرده است .

6. مکاتیب سنایی : که مجموعه ای از جند نامه و مکتوبه است که سنایی به یاران خویش نوشته است.

7. طریق التحقیق

8. عقل نامه

9. مثنویهای عشقنامه و سنایی آباد ، که این سه اثر فوق را به دلایل سبک شناسی ، نمی توان از

سنایی دانست . به غیر از این مثنویها ، آثاری چون «غریب نامه » و « زاد السالکین » و «بهرام و بهروز »

نیز به سنایی رقم خورده است که مرحوم مدرس رضوی و دکتر شفیعی کدکنی ، آنها را مردود دانسته اند.