دیوان اشعار سیف فرغانی

[sorna]

مرا که در تن بی‌قوت است جانی خشک

ز عشق دیدهٔ تر دارم و دهانی خشک


تو را به مثل من ای دوست میل چون باشد

که حاصلم همه چشمی تر است و جانی خشک


ز چشم بر رخم از عشق آن دو لالهٔ تر

مدام آب بقم خورده زعفرانی خشک


درو ز سیل بلایی بترس اگر یابی

ز آب دیدهٔ من بر زمین مکانی خشک


اگر لب و دهن من به بوسه تر نکنی

بپرسش من مسکین کم از زبانی خشک؟


بر توانگر و درویش شکر کم گوید

گدا چو از در حاتم رود به نانی خشک


به آب لطف تو نانم چو تر نشد کردم

همای‌وار قناعت به استخوانی خشک


ز خون دیده و سوز جگر چو مرغابی

منم به دام زمانی تر و زمانی خشک


ز سوز عشق رخ زرد و اشک رنگینم

بسان آبی تر دان و ناردانی خشک


سحاب‌وار به اشکی کنم جهانی تر

چو آفتاب به تابی کنم جهانی خشک


ز آه گرمم در چشمهٔ دهان آبی

نماند تا به زبان تر کنم لبانی خشک


مرا به وصل خود ای میوهٔ دل آبی ده

از آنکه بر ندهد هیچ بوستانی خشک


میان زمرهٔ عشاق سیف فرغانی

چو بر کنارهٔ بام است ناودانی خشک

[sorna]

هلال حسن به عهد رخ تو یافت کمال

که هم جمال جهانی و هم جهان جمال


ز روی پرده برافگن که خلق را عید است

هلال ابروی تو همچو غرهٔ شوال


محیط لطف چو دریا مدام در موج است

میان دایرهٔ روی تو ز نقطهٔ خال


رخ تو بر طبق روی تو بدان ماند

که بر رخ گل سرخ است روی لالهٔ آل


ز نور چهرهٔ تو پرتوی مه و خورشید

ز قوس ابروی تو گوشه‌ای کمان هلال


به پیش تست مکدر چو سیل و تیره چو زنگ

به روشنی اگر آیینه باشد آب زلال


ز خرقه‌ها بدر آیند چون کند تاثیر

شراب عشق تو در صوفیان صاحب حال


به وصف آن دهن و لب کجا بود قدرت

مرا که لکنت عجز است در زبان مقال


گدای کوی توام کی بود چو من درویش

به نزد چون تو توانگر عزیز همچون مال


ز شاخ بید کجا بادزن کند سلطان

وگرچه مروحه گردان ترک اوست شمال


چو کوزه ز آب وصالت دهان من پر کن

به قطره‌ای دو که لب خشک مانده‌ام چو سفال


رخ تو دید و بنالید سیف فرغانی

چو گل شکفت مگو عندلیب را که منال


بیا که در شب هجران تو بسی دیدیم

«جزای آنکه نگفتیم شکر روز وصال»

[sorna]

ای ز زلفت حلقه‌ای بر پای دل

گر درین حلقه نباشد وای دل


هر که را سودای تو در سر بود

در دوکونش می‌نگنجد پای دل


غرقهٔ گرداب حیرت از تو شد

کشتی اندیشه در دریای دل


آن سعادت کو که بتوانیم گفت

با تو ای شادی جان غمهای دل


نه دلم را در غمت پروای من

نه مرا در عشق تو پروای دل


رفته همچون آب در اجزای خاک

آتش عشق تو در اجزای دل


چون غمت را غیر دل جایی نبود

هست دل جای غم و غم جای دل


هر دو عالم چیست نزد عارفان

ذره‌ای گم گشته در صحرای دل


سیف فرغانی چو حلقه بسته‌دار

جان خود پیوسته بر درهای دل

[sorna]

تنی داری بسان خرمن گل

عرق از وی روان چون روغن گل


صبا از رشک اندام چو آبت

فگنده آتش اندر خرمن گل


چمن از خجلت روی چو ماهت

شکسته چون بنفشه گردن گل


گر از رویت بهار آگاه باشد

پشیمان گردد از آوردن گل


به سیل تیره ابر نوبهاری

بریزد آب روی روشن گل


غم تو در گریبان دل من

چو خار آویخته در دامن گل


منم از خوردن غمهای تو شاد

چو زنبور عسل از خوردن گل


اگر از خاک کویت بو بگیرد

قبای غنچه و پیراهن گل


چو در برگ از خزان زردی فزاید

ز روح نامیه اندر تن گل


مها از سیف فرغانی میازار

نخواهد عندلیب آزردن گل


گلت را همچو بلبل دوست‌دارست

جعل باشد نه بلبل دشمن گل

[sorna]

چو بیند روی تو ای نازنین گل

کند بر تو هزاران آفرین گل


تو با این حسن اگر در گلشن آیی

نهد پیش رخت رو بر زمین گل


اگر بلبل کند ذکر تو در باغ

ز نامت نقش گیرد چون نگین گل


چو از ذکر لبت شیرین کند کام

شود در حلق زنبور انگبین گل


گلی تو از گریبان تا به دامن

بهر جانب بریز از آستین گل


اگر در خانه گل خواهی به هر وقت

برو آیینه برگیر و ببین گل


ندارد باغ جنت همچو تو سرو

نباشد شاخ طوبی را چنین گل


به رنگ و بو چو تو نبود که چون تو

خط و خالی ندارد عنبرین گل


اگر با من نشینی عیب نبود

که دایم خار دارد همنشین گل

[sorna]

چو روی تو گل رنگین ندیدم

تو را چون گل وفا آیین ندیدم


من اندر مرکز رخسار خوبان

چو خالت نقطهٔ مشکین ندیدم


ندیدم چون تو کس یا کس چو تو نیست

ز مشغولی به مه پروین ندیدم


چو تو ای بت رخت را سجده کرده

بت سنگین دل سیمین ندیدم


برآرم نعرهٔ عشقت چو فرهاد

که چون تو خسرو شیرین ندیدم


چو تو در روم نبود دلستانی

نه اندر چین ولی من چین ندیدم


به سوی سیف فرغانی نظر کن

که چون او عاشق مسکین ندیدم

[sorna]

گر کسی را حسد آید که تو را می‌نگرم

من نه در روی تو، در صنع خدا می‌نگرم


من از آن توام و هر چه مرا هست توراست

روشن است این که به چشم تو، تو را می‌نگرم


خصم گوید که روا نیست نظر در رویش

من اگر هست و اگر نیست روا، می‌نگرم


تشنه‌ام، نیست شگفت ار طلبم آب حیوة

دردمندم، نه عجب گر به دوا می‌نگرم


نور حسنی‌ست در آن روی، بدان ملتفتم

من در آن آینه از بهر صفا می‌نگرم


روی زیبای تو آرام و قرار از من برد

من دگر باره در آن روی چرا می‌نگرم


هر طرف می‌نگرم تا که ببینم رویت

چون تو در جان منی من به کجا می‌نگرم


به حیات خودم امید نمی‌ماند هیچ

چون به حال خود و انصاف شما می‌نگرم


مدتی شد که به من روی همی ننمایی

عیب بخت است نه آن تو چو وامی‌نگرم


سیف فرغانی در غیر نظر چند کنی

گل چو دستم ندهد ز آن به گیا می‌نگرم


ور میسر نشود دیدن رویت چه کنم

«می‌روم وز سر حسرت به قفا می‌نگرم»

[sorna]

تا نقش تو هست در ضمیرم

نقش دگری کجا پذیرم


آن هندوی چشم را غلامم

و آن کافر زلف را اسیرم


چشم تو به غمزهٔ دلاویز

مستی است که می‌زند به تیرم


ای عشق مناسبت نگه‌دار

او محتشم است و من فقیرم


صدسال اگر بسوزم از عشق

و این خود صفتی است ناگزیرم،


باشد چو چراغ حاصلم آن

کاخر چو بسوختم بمیرم


گر عشق بسوزدم عجب نیست

کو آتش تیز و من حریرم


شمعم که به عاقبت درین سوز

هم کشته شوم اگر نمیرم


در گوش نکردم از جوانی

پندی که بداد عقل پیرم


برخاسته‌ام بدان کزین پس

«بنشینم و صبر پیش گیرم»


دل زنده به عشق تست غم نیست

گر من ز محبتت بمیرم

[sorna]

ای غم تو روغن چراغ ضمیرم

کم مکن ای دوست روغنم که بمیرم


کز مدد روغن تو نور فرستد

سوی فتیل زبان چراغ ضمیرم


چون به هوای تو عشق زنده دلم کرد

شمع مثال ار سرم برند نمیرم


یوسف عهدی به حسن و گرچه چو یعقوب

حزن فراق تو کرده بود ضریرم


چون ز پی مژدهٔ وصال روان شد

از در مصر عنایت تو بشیرم


از اثر بوی وصل چون دم عیسی

نفحهٔ پیراهن تو کرد بصیرم


سوی تو رفتم چو مه دقیقه دقیقه

کرد شعاع رخ تو بدر منیرم


سلسله در من فگند حلقهٔ زلفت

همچو نگین کرد پای بسته به قیرم


مست بدم گر سپاه حسن حشر کرد

تاختن آورد و عشق برد اسیرم


بر در شهر دلم نقاره زد و گفت

کز پی سلطان حسن ملک بگیرم


جان بدر دل برم چو اسب به نوبت

چون ز رخ دوست شاه یافت سریرم


خاتم دولت چو کرد عشق در انگشت

من ز نگینش چو موم نقش پذیرم


کس به جز از من نیافت عمر دوباره

ز آنکه جوان شد ز عشق دولت پیرم


از پی شاهان اگر چو زر بزنندم

من بجز از سکهٔ تو نام نگیرم


من به سخن بانگ زاغ بودم و اکنون

خوشتر از آواز بلبل است صفیرم


وز اثر قطره ابر عشق، صدف وار

حامل درند ماهیان غدیرم


چون دلم از غش خود چو سیم صفا یافت

با زر خالص برابر است شعیرم


رقص کن اکنون که گرم گشت سماعم

بزم بیا را که خمر گشت عصیرم

[sorna]

از عشق دل افروزم، چون شمع همی سوزم

چون شمع همی سوزم، از عشق دل افروزم


از گریه و سوز من او فارغ و من هر شب

چون شمع ز هجر او می‌گریم و می‌سوزم


در خانه گرم هر شب از ماه بود شمعی

بی‌روی چو خورشیدت چون شب گذرد روزم


در عشق که مردم را از پوست برون آرد

از شوق شود پاره هر جامه که بردوزم


هر چند فقیرم من گر دوست مرا باشد

چون گنج غنی باشم گر مال بیندوزم


دانش نکند یاری در خدمت او کس را

من خدمت او کردن از عشق وی آموزم


چون سیف اگر باشم در صحبت آن شیرین

خسرو نزند پنجه با دولت پیروزم