Printable View
سه شهریار و پنج خاقان یا سه شهریار و پنج امپراتور (به چینی: 五帝 三皇؛ به پین یین: Sānhuáng wǔdì؛ به وید جایلز: San-huang wu-ti)، حاکمان اساطیری و قهرمانان فرهنگی چین در طول دورانی می‌باشند که فاصلهٔ سالهای ۲۸۵۲ پیش از میلاد تا ۲۲۰۵ پیش از میلاد را در بر می‌گیرد.این دوران مصادف با زمان قبل از دوران دودمان شیا می‌باشد.
ترجمه دقیق و واقعی کلمهٔ دی یا 帝 [به معنای ایزدشاه، یا پادشاهی که مقام الوهیت نیز دارد]، دشوار و مسئله دار است، این کلمه پس از ظهور دوران امپراتوری چین شی هوانگ (秦始皇) اغلب با استفاده از مفهوم مدرن آن، که تا قبل از این سابقه نداشته، ترجمه شده‌است. حال آن که معنی اصلی، و ترجمه آن به احتمال زیاد مفهومی از برتر بودن یا عالی بودن را می‌رساند، و به جای امپراتور به نوعی ابرانسان، اشاره می‌کند. این نکته در کتاب شانگ دی (上帝) نیز انعکاس یافته، و نوعی برتری و الوهیت در دوران سلسله شانگ نیز بدان نسبت داده شده‌است. بدین ترتیب ماهیت تعبیر 帝، در اصل نمایانگر مسیری است که به شیوه‌های نیایش گونه و عبادی منتهی می‌شود و به سه شهریار و پنج خاقان مقامی در ورای مقام معمول شهریاران و امپراطوران چین می‌بخشد.
سه شهریار، که گاهی اوقات با عنوان سه فرد باعظمت و عالی نسب و عظیم الشأن هم شناخته می‌شوند، در تاریخ اسطوره‌ای چین به ایزدشاهان یا نیمه خدایانی اطلاق می‌شد که استفاده از قدرت جادویی خویش، موجبات بهبود و توسعهٔ زندگی مردمان خود را فراهم می‌آوردند. امّا از آنجا که این شهریاران سرچشمه‌ای سرشار از فضایل و نیکی‌ها بودند، دوران زندگی آنها طولانی بود و فرمانروایی آنان در طی یک دوره صلح درازمدت صورت می‌گرفت.
البته در متون تاریخی گوناگون چین، هویت‌های مختلفی به سه شهریار نسبت داده شده‌است. از جمله در کتاب مشهور ثبتیات مورخ بزرگ یا همان شیجی که توسط سیما کیان نوشته شده‌است، در فصلی که بوسیلهٔ سیما ژن اضافه شده‌است، عنوان دولت هریک از شهریاران سه گانه چنین ثبت شده‌است:
پادشاه آسمانی (天皇) ؛
پادشاه زمینی (地 皇) ؛
پادشاه بشر (泰皇) یا:(人 皇)
در دو منبع چونکیو یوندو شو (春秋 运 斗 枢) و چونکیو یوان مینگ بائو (春秋 元 命 苞) سه شهریار با عناوین ذیل مشخص شده‌اند:
فوهسی (伏羲)
نوگوا(女娲)
شن نونگ(神农)
فوهسی و نوگوآ به ترتیب یک ایزد مرد و یک الهه زن هستند که با یکدیگر زن و شوهر می‌باشند و اجداد نوع بشر پس از بروز سیل ویرانگر به شمار می‌آیند.اختراع و تنظیم اولیه هشت نماد یا همان باگوآ (ژیان تیان با گوا، 先天 八卦) به فوسی نسبت داده می‌شود. شن نونگ مخترع کشاورزی و همچنین اولین کسی است که به استفاده از گیاهان با اهداف پزشکی اقدام نمود.
افسانه ئی چینگ این گونه آغاز می‌شود:
« در زمانهای قدیم و در دوران فرمانروایی پادشاه فوهسی، هنگامی که او به بالا می‌نگریست، آسمان و ستارگان را مشاهده می‌کرد و بعد به جستجو در زمین می‌پرداخت و هنگامی که او رو به پایین نگاه می‌کرد، به تماشای پرندگان و جانوران می‌پرداخت تا ببیند که این جانداران چگونه در محیط زیست خود، زندگی می‌کنند. بدینسان او نمونه‌هایی از دور و نزدیک جمع آوری نمود و سپس هشت نشانهٔ یین و یانگ را خلق نمود.(اینها همان هشت نماد بودند که از با گوآ تشکیل شده بودند) تمام این کارها برای شبیه سازی قوانین جهان صورت گرفته بودند.... فوهسی مُرد و پس از مرگ او، شن نونگ برخاست. او روش شخم زدن زمین را پدید آورد و به مردمان نیز این شیوه را آموخت و به آنها یاد داد که چگونه محصولات خویش را بپرورانند و چطور ماهیگیری بکنند. او همچنین پول و بازار را نیز، به منظور انجام مبادلات کالا اختراع نمود.
» شانگ شو دو ژوان (尚书 大 传) و بای هو تونگیی (白虎通 义)، نوگوآ را با سویرن(燧 人)، که مخترع آتش به شمار می‌آید، جایگزین کرد. همچنین دیو آنگ شیجی(帝王 世纪) نیز، نوگوآ را با امپراتور زرد (黄帝) که جدّ اعلای تمامی افراد دودمان هان به شمار می‌آید، جایگزین نمود.
پنج خاقان یا پنج امپراتور، پنج تن از زمامداران افسانه‌ای چین باستان بودند که از نظر اخلاقی پادشاهانی حکیم و خردمند و بی عیب و نقص محسوب می‌شدند. با توجه به ثبتیات مورخ بزرگ، این پنج امپراطور عبارت بودند از:
هوانگ دی یا امپراتور زرد (黄帝)
جوان سیون (颛 顼)
امپراتور کو (帝 喾)
امپراتور یاو (尧)
امپراتور شون(舜)
یاو و شون، همراه با یوی بزرگ (禹)، بنیانگذاران دودمان شیا محسوب می‌شدند و همچنین از آنان با عنوان سه امپراتور نیز نام برده می‌شد. این سه پادشاه، بعدها و در تاریخ چین، توسط کانفوسیان‌ها بعنوان الگوهای فرمانروایی و مثال‌ها و نمونه‌های برجسته اخلاقی در نظر گرفته شدند. شانگشو ژو (尚书 序) و دیوانگ شیجی به جای امپراطور زرد، شامل شائوهائو (少昊) می‌باشند.
نغمه‌های چو (楚辞) پنج خاقان را به عنوان خدایان جهات مختلف شناسانده‌است:
شائوهائو(شرق)
جوان سو(شمال)
امپراتور زرد (مرکز)
شن نونگ(جنوب)
فوهسی(غرب)
کتاب مناسک (礼记) پنج امپراتور را با پنج دودمان (五 氏) معادل هم فرض نموده‌است، که شامل:
یوچائو- شی (有巢氏)
سویرن - شی (燧人氏)
فوهسی - شی (伏羲 氏)
نوگوآ - شی (女娲 氏)
شن نونگ - شی (神农氏)
هرچند که هریک از افرادی که با عنوان امپراطور تعیین شده‌اند، تنها افرادی با نقش مهم و سهم بزرگ در ادارهٔ امور بوده‌اند و یا فرمانروایان نامدار اتحادیه‌های قبیله‌ای به شمار می‌رفته‌اند. از سالنامه بامبو و همچنین از تاریخ‌های کلاسیک چین، چنین برداشت می‌شود که مقام و موقعیت این خاقان ها، از طریق انتخاب آنان توسط روسای دیگر اتحادیه‌های قبیله ای به دست می آمده است. وقتی که این فرمانروایان از دنیا می رفته اند، این احتمال وجود داشته که فرزندان آنان در تکیه زدن بر جای پدر در مقام فرمانروای قبیله خودشان توفیق یابند، اما انتصاب فرزندان به جای پدر در مقام فرمانروای اتحادیه‌های قبیله ای، بدین طریق صورت نمی گرفته است. در ضمن میزان قدرت این پنج امپراتور، به مراتب کمتر از میزان قدرتی بوده که امپراتوران تاریخ واقعی چین در اختیار داشته اند، چراکه خاقانهای تاریخ واقعی چین بر مردم این سرزمین، سلطهٔ مطلق داشته اند.
نخستین امپراتور تاریخی چین، یعنی چین شی هوانگ (秦始皇) با ترکیب دو عنوان شهریار (皇 یا همان هوانگ) و ایزدشاه (帝 یا همان دی) اصطلاح جدیدی را برای کلمه امپراتور، ابداع نمود که هوانگدی (皇帝) خوانده می شد.
در اوایل سلسله ژو (همان دودمان جو)، این حاکمان اسطوره ای به عنوان نوعی توتم از سایر لردهای فئودال، منفک شدند و ارج و مقامی متفاوت از آنان یافتند، طوریکه با یکدیگر تا حد زیادی ارتباط داده شدند، و ضمن بخشیدن نوعی مقام الوهیت به آنها به عنوان بخشی از آیین‌های عبادت اجدادی مورد ستایش و پرستش واقع شدند. این خاقان ها، به عنوان اشراف قوم، در طول دوران هایی که در تاریخ چین، به دوره بهاری و پاییزی یا دوره ایالت‌های متخاصم شهرت داشتند، به درگیری و مبارزهٔ متناوب با دیگران می پرداختند، و این درگیری‌ها به شکل گیری حکم‌های مختلفی میان طوایف و قبایل منجر می گشت و از جمله اغلب ائتلاف‌ها و ازدواج هایی شکل می گرفت که در نتیجهٔ آنها می توانست توتم هایی شکل گیرد که خود را به صورت عنوان‌های قوم و خویشی نشان می داد.
در دورهٔ فرمانروایی دودمان هان، امپراتوران پنج گانه در کتاب معروف شیجی با طرح هایی که در خلق آنها از خون استفاده شده به تصویر کشیده شده اند، البته در این طراحی‌ها شرح و تفصیل هایی که در نوشته‌های قبلی یافت می شد و برتری‌ها و شایستگی‌های پنج خاقان را برجسته کرده بود، تقریبا به طور کامل حذف شده است. نکته دیگری که در مورد این ایزدشاهان وجود داشت، تمایلی بود که نسبت به دادن ظاهری انسانی به آنان وجود داشت. شرح‌های اولیه در مورد آنان مشتمل بر انتساب توانایی‌های ماوراء الطبیعه به آنها و همچنین تجسم آنان با آناتومی و ظاهر فیزیکی اغلب شبیه به جانوران بود. اما در دورهٔ سلسلهٔ هان، ظاهری انسانی به این امپراتوران داده شد و آنها تقریبا به صورت یک انسان عادی ترسیم شدند که گرچه بزرگ جلوه داده شده بود، اما به طرز بارزی خوش ظاهر و حق به جانب به نظر می رسید.
دودمان شیا یا دودمان خاقانهای نیکوکار(چینی:夏朝) نخستین دودمان شاهی در چین است؛ که از سال ۱۹۸۹ تا ۱۵۵۸ پیش از میلاد فرمان می‌رانده‌اند. این دودمان مرز بین اسطوره و تاریخ است؛ برخی شواهد باستانشناسی وجود چنین دودمانی را تأیید کرده‌است، با این حال برخی مورخین در اصل وجود آن تردید دارند.
دودمان شانگ
دودمان شانگ(چینی:商朝) یا دودمان یین(殷代) بر اساس منابع سنتی چین، دومین دودمان شاهی این کشور است، در حالی که دودمان شیا نخستین دودمان در روزگار قدیم چین دانسته می‌شود؛ با این حال با توجه به این که در مورد وجود دودمان شیا تردید وجود دارد؛ مورخان این را مسلم می‌دانند که دودمان شانگ نخستین دودمانی است که در اسنا تاریخی ثبت شده است. پس از دودمان شانگ، دودمان جو در چین فرمان راندند. دودمان شانگ در حدود قرن 16 قبل از میلاد بنیان نهاده شد و در قرن 11 قبل از میلاد سرنگون شد که در حدود 600 سال دوام یافت. پایتخت شانگ ها، شهر آن یان بود.
یافته‌های باستانشناسی
ویژگی عمده تمدن شانگ، کتیبه نگاری بر استخوان و لاک لاک پشتان است؛ باستانشناسان در اوایل قرن بیستم دریافتند که کتیبه‌های نگاشته شده بر استخوانها و لاکها، واژه‌هایی از عصر شانگ را شامل می‌شود. این کتیبه‌ها که جیا گو ون نامیده می‌شود، در دهکده شیائوتن نزدیک شهر این واقع است و در کتب باستانی نیز به آن اشاره شده است. استخوان‌های حیوانات و لاک‌های لاک پشتان وسیله‌ای برای گرفتن فال برای پادشاه بود. اکنون، در خرابه‌های شهر " این " جمعا 160 هزار قطعه استخوان یافت شده است؛ برخی از آنها کامل و برخی تکه‌های بدون کلمات است . همانند استخوان‌های حکاکی شده، ظروف مفرغی اشیای ویژه سلسله " شانگ" است که در این دوره این صنعت بسیار گسترش یافت.
دودمان ژو
دودمان چو(چینی: 周朝 چو چائو دودمانی بود که پس از دودمان شانگ و پیش از دودمان چه این از سال ۱۱۲۲ پیش از میلاد تا ۳۵۶ پیش از میلاد در چین فرمان راند. مدت فرمانروایی دودمان چو از همه دیگر دودمانهایی که در آن سرزمین فرمان راندند، بیشتر است؛ با این حال تاریخ فرمانروایی این دودمان کاملاً مشخص نیست. در این دوره، فلسفه چینی گسترش و توسعه یافت و فیلسوفان بزرگی چون کنفسیوس، لائوتزه و شانگ یانگ پیدا شدند. پایتخت فرمانروایان این دودمان هائوجینگ بود.
دودمان چه‌این
سلسلهٔ چین یا چه‌این یا کین (چینی:秦朝) سلسله‌ای است که پس از دودمان چو و پیش از دودمان هان در چین فرمان راندند. فرمانروایی ایشان از سال ۲۲۱ تا ۲۰۶ پیش از میلاد به طول انجامید. یکپارچگی و اتحاد سرزمینی چین در سال ۲۲۱ پیش از میلاد، در زمان فرمانروایی چین شی هوانگ تی آغازگر امپراتوری بود که بر تمام چین فرمان می‌راند؛ این امپراتوری تا زمان دودمان چینگ چائو ادامه یافت. ادیان تائوئیسم و کنفوسیانیسم، ادیان غالب مردم در زمان دودمان چین چائو بود.
دودمان هان
دودمان هان، که بعد از دودمان چه‌این به قدرت رسید، بین سالهای ۲۰۶ قبل از میلاد و ۲۲۰ میلادی، حدود ۴۰۰ سال بر چین فرمانروایی می‌کرد. این زمان طولانی یکی از پرتأثیرترین دوره‌ها در تاریخ چین بوده‌است و تا آشوب کلاه‌زردها و دوره سه امپراتوری ادامه پیدا کرد.
اکثر مردم چین، اکنون خود را از قوم هان می‌دانند، که به علت حکومت طولانی این سلسله این قومیت اکثریت مطلق را پیدا کرد.
امپراتور گائوزو
گائوزو یا لیوبانگ، اولین امپراتور سلسلهٔ هان بود. او بر شیانگ یو، همدست اشراف زاده خود، غلبه کرد و به شاهی رسید. سلسله‌ای که او تاسیس کرد، هان نام گرفت. در دوران او چین همچنان یکپارچه ماند. او همچنین آیین کنفوسیوس را، به عنوان آیین رسمی کشور، برگزید.گائوزو در سال ۱۸۸ پیش از میلاد، یعنی تنها پس از هفت سال سلطنت، درگذشت.
دوران درگیری بر سر پادشاهی
پس از مرگ گائوزو، پسرش، لیویینگ (هودی) به سلطنت رسید ولی عمر کوتاهی کرده و در ۲۳ سالگی درگذشت. پس از مرگ او ون دی به سلطنت رسید.
امپراتور وو دی
در سال ۱۴۱ پیش از میلاد، نتیجه ون دی بر تخت سلطنت نشست و به نام امپراتور وو دی یکی از ارجمندترین فرمانروایان چین شد. او با قبایل کوچگر ساکن مرزها جنگید و آنان را شکست داد. سپس راه ابریشم را به وجود آورد. اقدامات او، هان را به بالاترین قدرت و عظمت خود رساند.
پس از وو دی
وو دی صاحب فرزندانی از دو ملکه بود. هنگامی که وو دی درگذشت، صدراعظمش هوئوگوانگ نایب السلطنه لیوفو-لینگ پسر وو دی شد. لیوفو-لینگ، که امپراتور ژائودی نام گرفت، مدت زیادی حکومت نکرد و در ۲۲ سالگی درگذشت. امپراتور بعدی کم تر از یک ماه دوام آورد و به سبب ناشایستگی برکنار شد. پس از او نوبت به شوان دی، نواده یکی از ملکه‌های وو دی رسیدو شوان دی هجده ساله بود که امپراتور شد و تا آن زمان یک همسر و پسر داشت. شوان دی ۲۵ سال با لیاقت بر امپراتوری فرمانروایی کرد. پسرش، یوان دی، در اقدامات خود ناموفق ماند و پس از درگذشتش در ۳۳ پیش از میلاد، کشمکش بر سر جانشینی سلطنت دوباره آغاز گشت. در این میان، وانگ مانگ، وزیر مقتدر دربار سلطنتی، در سال نهم پس از میلاد سلطنت را غضب کرد.
سلسله هان پسین
اشراف که با اقدامات وانگ مانگ مخالف بودند، او را گردن زدند و لیوشیو از خاندان قدیمی هان را بر تخت سلطنت نشاندند. او در سال ۲۵ میلادی، تمام مخالفان خود را سرکوب کرد و به مدت ۳۲ سال بر امپراتوری فرمان راند.
اقدامات گوانگ وو دی
لیوشیو خود را گوانگ وو دی نامید و لقب امپراتور اختیار کرد. سپس پایتختش را از چانگان به لوئویانگ انتقال داد. در دوران او، سیستم کشوری دوباره فئودالی شد.
شورش‌های دهقانی
در این دوره، شورش‌های بسیاری در سراسر چین اتفاق افتاد. نظیر شورش گروه‌های ابروسرخ‌ها، زرد سربندان و پنج پیمانه برنج.
سقوط دودمان هان پسین
در سال ۱۸۴، زردسربندان با یک نیروی سیصدهزار نفری شورش‌های گسترده‌ای را در چندین ناحیه اطراف پایتخت برپا کردند. سرانجام نیروهای امپراتوری، شورشیان را پس از ماه‌ها نبرد شکست دادند. در سال ۲۲۰ میلادی، آخرین امپراتور هان، شیین دی، از سلطنت کناره گیری کرد و امپراتوری به سه پادشاهی تقسیم شد که هرکدام مدعی تاج و تخت هان بودند. تا چهارصد سال بعد، امپراتوری یکپارچه‌ای پدید نیامد.
دوره سه امپراتوری
فرمانروایی سه امپراتور، دوره‌ای است از تاریخ چین که به فروپاشی امپراتوری هان و آشوب کلاه‌زردها در ۱۸۴ (میلادی) برمی‌گردد. در این دوره سه حکومت بر سرزمین چین فرمانروایی می‌کردند.
امپراتوری شوهان در جنوب شرقی چین با پادشاهی لیوبی
امپراتوری وی در شمال چین با پادشاهی ساو ساو
امپراتوری وو در جنوب غربی چین با پادشاهی سون‌کوان
این سه امپراتوری با یکدیگر نیز می‌جنگیدند به طوری که دو امپراتوری وو و شوهان بر علیه وی متحد شده ودر جنگی بزرگ امپراتوری وی را شکست دادند.
دودمان تانگ
امپراتوری تانگ(چینی:唐朝) دودمان شاهی در چین بود که از سال ۶۱۸تا ۹۰۷ میلادی بر آن سرزمین فرمان راند؛ پیش از این دودمان، دودمان سوئی بر چین فرمان می‌راندند؛ بنیانگذار این امپراتوری، لی بود که در هنگام فروپاشی امپراتوری سوئی، او و خانواده اش در چین قدرت گرفتند.
تاریخچه سیاسی
در سال ۶۱۸ میلادی، یک مسؤول دولتی شورشی به نام لی‌شی‌مین، در شهر سلطنتی چانگ، قدرت را به دست گرفت. او پدرش گائوتزو را به عنوان اولین امپراتور سلسلهٔ تانگ منصوب کرد. پس از وو، شیانگ تسونگ، حکومت خود را آغاز کرد. پس از شکسته شدن ارتش تانگ در جنگ با مسلمانان عرب، امپراتور چین تسلط خود را بر نواحی مرکزی آسیا از دست داد. شورش آن‌لوشان در این دوره بی‌نظمی بسیاری ایجاد کرد؛ اما سرانجام این شورش سرکوب شد. شورش‌های متعدد باعث زوال قدرت فرمانروایان تانگ شد؛ تا این که سرانجام هوانگ‌چائو موفق به تسخیر و غارت شهر چانگ شد.
فرهنگ و جامعه
ادبیات
دوران سلسلهٔ تانگ، دوران شکوه و عظمت شعر و ادبیات در چین بود. لی‌پو یک شاعر رمانتیک بود که از شراب، عشق و طبیعت تقدیر می‌کرد. وی پیرو آیین لائوتسه بود. از دیگر شاعران بزرگ عصر تانگ، توفو بود که از آیین کنفوسیوس پیروی می‌کرد. بیشتر اشعار توفو دربارهٔ مسایل انسانی‌است. در این دوره شاعران گروه‌هایی تشکیل دادند؛ مهم‌ترین این گروه‌ها گروه جام شراب بود که بیش از ۲۳۰۰ شاعر در آن عضو بودند؛ آثار شعری آنان در مجموعه‌هایی گرد هم آمده‌اند؛ این اشعار عموماً در بیش از ۱۲۰۰ سال پیش نوشته شده‌اند.
دین و فلسفه
در عصر تانگ، سه آیین در میان مردم چین رواج داشت. آیین لائوتسه، آیین کنفوسیوس و آیین تائو مهم‌ترین این آیین‌ها بودند. دین بودایی که از هند وارد چین شد، به زودی در آنجا گسترش پیدا کرد. دین بودا با آداب و رسوم کنفوسیوس ترکیب شد و روش ذن را به وجود آورد. در اواسط قرن نهم میلادی، امپراتور ووتسونگ دستور داد که معابد و صومعه‌های بوداییان را ویران کنند. در این دوره، بسیاری از بوداییان وادار شدند که آیین بودا را ترک کنند. در عصر تانگ، گروهی از مبلغان مسیحی و مسلمان وارد چین شدند و به تبلیغ پرداختند؛ اما این ادیان در چین طرفداران چندانی نیافت.
دودمان سونگ
دودمان سونگ(چینی:宋朝) یکی از دودمانهای حاکم بر چین بود که بین سالهای ۹۶۰ تا ۱۲۷۹ بر چین فرمان می‌راند؛ پیش از این دودمان پنج سلسله و ده پادشاهی، و پس از آن دودمان یوآن حکم راندند. دودمان سونگ، نخستین دولت جهان بود که اقدام به چاپ اسکناس یا پول کاغذی نمود. دودمان سونگ را عموماً به دو بخش سونگ شمالی و سونگ جنوبی تقسیم می‌کنند. سرسلسله این دودمان، امپراتور تایزو بود که از سال ۹۶۰ تا ۹۷۶ پادشاهی کرد.
تاریخچه سیاسی
پس از فروپاشی دودمان تانگ، بیش از پنجاه سال در چین پنج دودمان و ده پادشاهی بر چین حاکم بودند؛ تا این‌که در شخصی به نام چائوکوانگ‌یین سلسلهٔ سونگ را تأسیس کرد. در میانه‌های سدهٔ دهم میلادی، گروهی از اقوام بیابان‌گرد که خیتان نامیده می‌شدند، از مغولستان به مرزهای شمالی چین حمله‌ور شدند. آنها همچنین موفق شدند جنوب منچوری را تصرف کنند.
در حدود سال ۱۱۰۰، جورچن‌های مغول به چین یورش آوردند. در چنین شرایطی دولت سونگ با جورچن‌ها علیه خیتان‌ها یکپارچه شد. سرانجام خیتان‌ها شکست خوردند، اما اتحاد با جورچن‌ها پایدار نبود و اقوام مغول در شمال چین آغاز به پیشروی کردند. در نتیجه، شمال چین به دست جورچن‌ها افتاد و دولت سونگ به سمت جنوب عقب‌نشینی کرد.
در چنین شرایطی چین شمالی قلمرو دولت جورچن اعلام شد و شهر پکن به پایتختی برگزیده شد. چین جنوبی نیز قلمرو دولت سونگ باقی ماند و پایتخت آن شهر هانگ‌چو بود.
روش‌های جنگ و نظامیگری
باروت که در سدهٔ شانزدهم از جایگاه ویژه‌ای در جنگ‌ها برخوردار گردید، در روزگار دودمان سونگ در چین ابداع گردید. چینی‌ها موشک‌های علامت دهنده، نارنجک‌های انفجاری و فشفشه‌های آتش‌بازی را ساختند؛ اما توپ‌های جنگی چینی از چوب‌های سخت به جای آهن ساخته شده بودند. چینی‌ها در جنگ علیه جورچن‌ها از این جنگ‌افزارها بهره گرفتند.
دودمان مینگ
امپراتوری مینگ(چینی:明朝) یا امپراتوری مینگ بزرگ دودمان پادشاهی چین از سال ۱۳۶۸ تا سال ۱۶۴۴ میلادی بود، که پس از فروپاشی پادشاهی مغولان یوآن بنیاد گذاشته شد. مینگ آخرین دودمان پادشاهی چینیان بود که هان‌ها قدرت اصلی را در دست داشتند. هونگ‌وو، رهبری شورش عمومی علیه پادشاهی یوآن را بر عهده داشت.
تاریخچه سیاسی
هونگ‌وو پس از پیروزی سلسلهٔ پادشاهی مینگ را بنیان نهاد. هویی‌تی، نوهٔ جوان هونگ‌وو جانشین او گردید، وی درگیر کشمکشی طولانی با عموهای خود شد تا این که سرانجام در قصر خود سوزانده شد.
یونگ‌لو، سومین امپراتور سلسلهٔ مینگ بود. او در آغاز حکومتش دستور به کشتار دسته‌جمعی پیروان هویی‌تی داد. او بر مغولان تسلط یافت و دیوار چین را تعمیر نمود. یونگ‌لو، چنگ هه، دریانورد مسلمان را به سفر دریایی فرستاد.
یونگ‌لو خانوادهٔ سلطنتی و خدمتکاران دربار را از نان‌کینگ که پایتخت هونگ‌وو بود؛ به پکن منتقل کرد. در این زمان یونگ‌لو به ساختن شهر ممنوعه فرمان داد.
شهر ممنوعه، مجموعه‌ای وسیع از باغ‌ها و تالارهای مخصوص مراسم و جشن‌ها و نیز بناهای سلطنتی بود. این مجموعه که در شهر پکن قرار داشت، با دیوارهای بلندی به رنگ قرمز احاطه شده بود. دهقانان و مردم عادی حق ورود به شهر ممنوعه را نداشتند. خانوادهٔ امپراتور تحت مراقبت شدید زندگی می‌کردند و از شهر ممنوعه خارج نمی‌شدند.
در سال ۱۴۹۹، لشکریان مغول، سپاه چین را شکست دادند و امپراتور چنگ‌تونگ را دستگیر کردند. هشت تن از مشاوران سلطنتی که به «هشت ببر» معروف بودند؛ ادارهٔ چین را در دست گرفتند. در سال ۱۵۱۰ لیوچین، رهبر هشت ببر عزل شد و ثروت شخصی خود را از دست داد.
چیاچینگ از امپراتوران پرقدرت سلسلهٔ مینگ بود. در دوران حکومت چیاچینگ، دهقانان ناراضی به شورش پرداختند؛ اما چیاچینگ شورش‌های آنان را سرکوب کرد. چیاچینگ به تجار پرتغالی اجازه داد تا یک مرکز داد و ستد در چین تأسیس کنند. در این دوره بعضی از مبلغین مسیحی که اعضای فرقهٔ ژزوئیت‌ها بودند؛ به چین راه یافتند.
یک رییس قبیله به نام نورهانچی، تمامی قبایل ساکن منچوری را با هم متحد ساخت و استان لیائوتونگ را که تحت حکومت سلسلهٔ مینگ قرار داشت؛ مورد تاخت و تاز قرار داد. نوادگان نورهانچی از این منطقه، مزاحمت‌هایی برای امپراتور مینگ به وجود آوردند.
آخرین امپراتور سلسلهٔ مینگ، چونگ‌جن (چونگ‌چنگ) بود. در زمان حکومت او شورشیان پکن را تصرف کردند. چونگ‌چنگ نیز به خودکشی دست زد. سپاهیان منچوری از هرج و مرج در پکن استفاده کردند، و فرماندهٔ جوان سپاه، فولین، پایان حکومت مینگ را اعلام نمود و خود را امپراتور چین دانست.
دودمان چینگ
دودمان چینگ یا دودمان منچو آخرین سلسله پادشاهی در چین بوده است که از سال ۱۶۴۴ تا ۱۹۱۲ بر چین حکمرانی می کرد. این دودمان با براندازی دودمان مینگ به قدرت رسید و با تشکیل جمهوری چین عمر این سلسله پایان یافت.
این سلسله توسط قبیله منچو در منچوری واقع در شمال شرقی چین کنونی بنیان گذاشته شد. این امپراتوری در قرن ۱۸ به اوج خود رسید و از آن زمان رو به افول نهاد. دوران این سلسله مصادف با شروع مدرن سازی چین و همچنین دخالت ها و کشمکش ها با دول استعماری بود. آخرین پادشاه این سلسله پویی در ۱۲ فوریه ۱۹۱۲ از سلطنت خلع شد.