تاثير فرهنگ و ادب پارسي بر ترکيه

تاثیر زبان پارسی بر زبان ترکی و تاثیر فرهنگ و ادبیات ایران بر ترکیه





پیش گفتار :

دكتر احمد كانار در فرهنگ معروف تركي – فارسي خود در مقابل آنكارا مي نويسد: آنقره، انگور و در مقابل آنكارالي: انگوري، اهل انگور.

اما اين تنها واژه فارسي راه يافته به تركي استانبولي نيست كه بر تارك پايتخت تركيه مي درخشد، به بركت حضور مولانا در تركيه ، تركي آناتولي نيمي از واژگان خود را از فارسي عاريت مي گيرد و از ياد نبريم كه مستشرقين به اين كشور "ايران خارجي" مي گويند. ايراني كه آن را نه آتاتورك بلكه مولانا بنا كرده است.در ادامه به يك هزارم واژگاني كه از زبان فارسي به تركي استانبولي رسوخ و رسوب كرده اشاره مي شود :

atesh آتش

nilufer نيلوفر

alev الو، آتش

badem بادام

mehtap مهتاب

avare آواره

derbeder دربه در

chare چاره

penjere پنجره
divar ديوار

siah سياه

bichare بي چاره

ash آش

chorba شوربا

arzu ميل ، آرزو

avaz آواز

avize آويزه ، چلچراغ

azad آزاد
bizar بي زار

gunah-bigunah گناه- بي گناه

bostan بوستان

zira زيرا

chunku چونكه

jip جيب

jam جام ، شيشه

shushe شيشه

jivanmert جوانمرد

jivan جوان

chakal شغال

chaydan قوري

bent بند

bahche باغچه

bahchivan باغچه بان

baht بخت
bahtiyar بختيار

bazubent بازوبند

tane دانه

chift جفت

damat داماد

dert درد

gam غم

gul گل رز
كلمات و تركيباتي كه از فارسي گرفته شده اند و در معناي ديگري به كار مي روند و يا آنكه در فارسي امروز ديگر چنين كاربردي رايج نيست :

chanta چنته به معناي كيف

chapraz چپ- راست به معناي صليب

abdest آب دست در معناي وضو

abdestane آب دست خانه ، محل وضو

beraber برابر: باهم بودن

chirkin چركين: زشت

gench گنج: جوان

nazik نازك: آدم با احساس

sahta ساخته: تقلبي

hasta خسته بيمار

hastane خسته خانه: بيمارستان

kar كار: سود و فايده

digerkan ديگر خواهي

cheyrek چهار- يك: يك چهارم

endishe انديشه: ترس

ainali آينه اي: زيبارو

tirendaz تيرانداز: خوش تيپ

chilekesh چله كش: زحمت كش ، بدبخت

gom گم، كسي را در زير خاك گم كردن ، مراسم تدفين


كلمات فانتزي كه معمولا معادل تركي دارند اما تركان علاقه مندند از آنها استفاده كنند مانند :
endam /gerdan/ buse/ dilber /chehre/ hazan /derya /destan/ dostane]


براي درك عمق و گستردگي كاربرد واژگان فارسي در تركي استانبولي اشاره به برخي اسامي افراد، روزها، ماهها، دستگاههاي موسيقي خالي از لطف نخواهد بود.


الف: اسامي افراد: در تركيه تركان علاقه دارند براي مردان از نام هاي عربي و براي زنان از نام هاي فارسي استفاده كنند :

bulent بلند

derya دريا

gulten گل تن

mujde مژده

ب: اسامي روزهاي هفته ، ماهها و فصول :


Pazar بازار، يكشنبه

Pazartesi يك روز بعد از" بازار" دوشنبه

charshamba چهارشنبه

pershembe پنجشنبه

hafta هفته

nisan نيسان
bahar بهار

son bahar آخرين بهار، پاييز

nevruz نوروز

پ: دستگاهها ، گروهها و كاست هاي موسيقي :


rastgah راست گاه

dugah دوگاه

sazinehavend ساز نهاوند

hemavaz هم آواز


ت: كلماتي كه تغيير فونتيكي زيادي داشته اند و تقريبا از مسير خود خارج شده اند اما هنوز قابل بازيابي هستند :


ahir- mirahir آخور ، ميرآخور

menekshe بنفشه

selvi سرو

chuval چال، گودال

fistik پسته

got گيتي

durbun دوربين

merdivan نردبان

chapul چپاول

اگر بخواهيم لغات عربي با كاربرد مشترك در فارسي و تركي را نيز وارد بحث كنيم دايره مطابقت و اشتراكات اين دو زبان بيش از پيش خواهد بود اما جالب آنكه تركان همان رفتاري را با واژگان عربي دارند كه يك فارس زبان . گويي فارس زبان ها از كلمات عربي گرته برداري كرده، آنها را تغيير داده و پس از گذراندن از صافي ذهن خود در اختيار تركان قرار داده اند.

بررسي دقيق تر اين مسئله نشان مي دهد انبوه واژگان عربي نه به دليل همنشيني تركان و اعراب بلكه از طريق پروسه انتقال مفاهيم فرهنگي و به ويژه ادبي و ديني از ايران به عثماني رفته است. به عنوان نمونه به واژگان و تركيبات زير توجه كنيد :

ث: واژگاني كه ريشه آنها عربي است اما در ادبيات فارسي تغيير ماهيت داده اند :


amjazade عموزاده

akitname عقد نامه

bedava بي دعوا: مجاني

emirber امربر: فرمان بردار

ezjumle ازجمله

helalzade حلال زاده
arifane عارفانه

jefakesh جفا كش

ibadetgah عبادتگاه

sirgah سرگاه ، محل اسرار، نام هتلي معروف درآنكارا





نتیجه گیری و ارزیابی نهایی:



اين كلمات تنها قطره از درياي هزاران واژه فارسي است كه در زبان تركي استانبولي بكار ميرود.براساسي بررسي هاي پروفسور محرم ارگين‌ 7000 واژه فارسي در زبان تركي استانبولي بكار برده مي شود.حال اين موضوع را در مورد زبان تركي آذري در نظر بگيريد.

علی الاصول نمی توان تاثیر زبانها بر یکدیگر را انکار نمود، چه تاثیر زبانها و نیاين كلمات تنها قطره از درياي هزاران واژه فارسي است كه در زبان تركي استانبولي بكار ميرود.براساسي بررسي هاي پروفسور محرم ارگين‌ 7000 واژه فارسي در زبان تركي استانبولي بكار برده مي شود.حال اين موضوع را در مورد زبان تركي آذري در نظر بگيريد.

علی الاصول نمی توان تاثیر زبانها بر یکدیگر را انکار نمود، چه تاثیر زبانها و نیم زبانهای بومی بر یکدیگر و یا تاثیر زبانهایی که امروزه هویتی مستقل دارند مانند فارسی، عربي و ترکی . این تاثیر به خودی خود نمی تواند ضعف پنداشته گردد، اگر به آن از دریچه زبان شناسانه نگریسته شود.

یکی اساتید برجسته ایران شناس دانشگاه استامبول که سرپرست موزه ی آثار و کتب خطی در استامبول نیز می باشد در خصوص تاثیر زبان فارسی بر زبان ترکی می گوید :

حداقل 30 درصد واژگان زبان ترکی از زبان فارسی است، ضمن اینکه تاثیر دوران هخامنشی و ساسانی بر اسلامبول، بی تردید بر زبان ترکی اثر درخشانی داشته است به ترتیبی که بدون شناخت ایران شناخت ترکیه غیر قابل امکان است و افسوس که چرا با تغییر خط، از آثار درخشان ایران بی بهره اند.

ایشان در جایی دیگر می گوید، بدون ایران نمی توانیم تاریخ ترکیه را بررسی و تحلیل کنیم. ترکیه ( عثمانی) بدون بخش ایرانی آن ناقص و غیر مفهوم بوده و بدون فرهنگ ایران ترکیه به موجودی ناقص مانند می گردد.

از طرفی بخش مهمی از آثار خطی ترکیه فارسی و مربوط به ایران است، مانند اشعار مولوی که فارسی و ایرانی است. آثار خط و نقاشی ها و کاشی کاری ها همه به خط ایرانی است و.... همه همه تاثیر این فرهنگ شگرف بر ترکیه را نشان میدهد.

م زبانهای بومی بر یکدیگر و یا تاثیر زبانهایی که امروزه هویتی مستقل دارند مانند فارسی، عربي و ترکی . این تاثیر به خودی خود نمی تواند ضعف پنداشته گردد، اگر به آن از دریچه زبان شناسانه نگریسته شود.اين كلمات تنها قطره از درياي هزاران واژه فارسي است كه در زبان تركي استانبولي بكار ميرود.براساسي بررسي هاي پروفسور محرم ارگين‌ 7000 واژه فارسي در زبان تركي استانبولي بكار برده مي شود.حال اين موضوع را در مورد زبان تركي آذري در نظر بگيريد.

علی الاصول نمی توان تاثیر زبانها بر یکدیگر را انکار نمود، چه تاثیر زبانها و نیم زبانهای بومی بر یکدیگر و یا تاثیر زبانهایی که امروزه هویتی مستقل دارند مانند فارسی، عربي و ترکی . این تاثیر به خودی خود نمی تواند ضعف پنداشته گردد، اگر به آن از دریچه زبان شناسانه نگریسته شود.

یکی اساتید برجسته ایران شناس دانشگاه استامبول که سرپرست موزه ی آثار و کتب خطی در استامبول نیز می باشد در خصوص تاثیر زبان فارسی بر زبان ترکی می گوید :

حداقل 30 درصد واژگان زبان ترکی از زبان فارسی است، ضمن اینکه تاثیر دوران هخامنشی و ساسانی بر اسلامبول، بی تردید بر زبان ترکی اثر درخشانی داشته است به ترتیبی که بدون شناخت ایران شناخت ترکیه غیر قابل امکان است و افسوس که چرا با تغییر خط، از آثار درخشان ایران بی بهره اند.

ایشان در جایی دیگر می گوید، بدون ایران نمی توانیم تاریخ ترکیه را بررسی و تحلیل کنیم. ترکیه ( عثمانی) بدون بخش ایرانی آن ناقص و غیر مفهوم بوده و بدون فرهنگ ایران ترکیه به موجودی ناقص مانند می گردد.

از طرفی بخش مهمی از آثار خطی ترکیه فارسی و مربوط به ایران است، مانند اشعار مولوی که فارسی و ایرانی است. آثار خط و نقاشی ها و کاشی کاری ها همه به خط ایرانی است و.... همه همه تاثیر این فرهنگ شگرف بر ترکیه را نشان میدهد.



یکی اساتید برجسته ایران شناس دانشگاه استامبول که سرپرست موزه ی آثار و کتب خطی در استامبول نیز می باشد در خصوص تاثیر زبان فارسی بر زبان ترکی می گوید :

حداقل 30 درصد واژگان زبان ترکی از زبان فارسی است، ضمن اینکه تاثیر دوران هخامنشی و ساسانی بر اسلامبول، بی تردید بر زبان ترکی اثر درخشانی داشته است به ترتیبی که بدون شناخت ایران شناخت ترکیه غیر قابل امکان است و افسوس که چرا با تغییر خط، از آثار درخشان ایران بی بهره اند.

ایشان در جایی دیگر می گوید، بدون ایران نمی توانیم تاریخ ترکیه را بررسی و تحلیل کنیم. ترکیه ( عثمانی) بدون بخش ایرانی آن ناقص و غیر مفهوم بوده و بدون فرهنگ ایران ترکیه به موجودی ناقص مانند می گردد.

از طرفی بخش مهمی از آثار خطی ترکیه فارسی و مربوط به ایران است، مانند اشعار مولوی که فارسی و ایرانی است. آثار خط و نقاشی ها و کاشی کاری ها همه به خط ایرانی است و.... همه همه تاثیر این فرهنگ شگرف بر ترکیه را نشان میدهد.