دگزامتازون و موارد مصرف آن

موارد مصرف :

دگزامتازون برای درمان جایگزینی در نارسایی غده فوق کلیوی استفاده می شود.
این دارو همچنین در درمان علامتی اختلالات التهابی و آلرژیک و در جهت سرکوب سیستم ایمنی بکار
می رود.
دگزا متازون در هیپرپلازی مادرزادی غده فوق کلیوی، ادم مغزی، شوک بیماریهای التهابی رماتیسمی و همچنین جهت تشخیص سندرم کوشینگ و افسردگی آندوژن بکار می رود.

مکانيسم اثر :

دارو با عبور از غشاء سلولی به گیرنده های خود در سیتوپلاسم متصل شده و کمپلکس دارو _ گیرنده وارد هسته سلولی می شود.
این کمپلکس با اتصال به نواحی خاصی از DNA موجب تحریک روند رونویسی mRNA و به دنبال آن ساخت آنزیم هایی می گردد که در نهایت مسئول اثرات سیستمیک کورتیکواستروئیدها با جلوگیری از تجمع سلول های التهابی در ناحیه التهاب، مهار فارگوسیتوز و آزاد شدن آنزیم های مسئول در التهاب ومهار ساخت و آزاد شدن واسطه های شیمیایی التهاب،اثرات ضد التهابی خود را اعمال می کند.

فارماکينتيک :

دگزامتازون سریعاً و به خوبی از دستگاه گوارش جذب می شود.
فرم تزریقی آن نیز از عضله به خوبی جذب می شود. بطور عمده در کبد و مقادیری نیز در کلیه و بافت ها به
متابولیت های غیر فعالتبدیل شود.

می

موارد منع مصرف :

1)تزریق داخل مفصلی این دارو در مواردی مانند جراحی ترمیمی مفاصل، اختلالات انعقادی خون، شکستگی داخل مفصلی،
عفونت اطراف مفصل یا سابقه ابتلا به آن، پوکی استخوان اطراف مفصل به دلایل غیر آرتریت و مفصل ناپایدار نباید مصرف شود.

2) در پیشگیری از سندرم زجر تنفسی نوزادان، در صورت وجود آمنیونیت، عفونت با

نام تجاری: دكادرون
▪ معرفی دارو:
دگزامتازون یك كورتیكواستروئید با اثر طولانی است كه برای بسیاری از عفونتهای پوست و بافتهای نرم ناشی از حساسیت یا التهاب تجویز میشود. دكسامتازون را میتوان برای درد و خشكی مفاصل ناشی از آرتریت روماتوئید به داخل مفاصل تزریق كرد. در موارد اورژانسی برای درمان شوك و ورم مغز (بر اثر آسیب مغزی، سكته مغزی یا تومور)، آسم و آمفیزم به داخل ورید تزریق میشود. برای درمان التهاب چشم، قطرههای چشم موجود است. مصرف مقدار كم این دارو بهمدت كوتاه بهندرت عوارض جانبی ایجاد میكند. با این وصف، مانند دیگر كورتیكواستروئیدها، درمان طولانی مدت با مقدار مصرف زیاد این دارو میتواند عوارض جانبی ناخوشایند و خطرناكی بهدنبال داشته باشد.
▪ طرز استفاده از دارو:
این دارو برای شما تجویز شده بدون توصیه پزشك آنرا تغییر ندهید.
▪ اشكال دارو: قرص، آمپول، قطره چشمی- اسیدی.
▪ مقدار و زمان مصرف: روزی ۲ تا ۴ نوبت همراه با غذا (خوراكی)، ۱ تا ۶ ساعت یك قطره (برای قطره چشم).
▪ مقدار مصرف برای بزرگسالان: معمولاً ۰/۵ تا ۱۰ میلیگرم در روز.
▪ شروع تأثیر دارو: ۱ تا ۴ روز.
▪ ادامه اثر دارو: برخی تأثیرات این دارو ممكن است چند روز طول بكشند.
▪ توصیه غذائی: ــــــــ
▪ نگهداری از دارو: در محیط بسته، خشك، خنك و به دور از دسترسی اطفال و نور باشد.
▪ فراموش كردن نوبت دارو: به محض یادآوری دارویتان را مصرف كنید. اگر نوبت بعدی ۲ ساعت دیگر است فعلاً یك نوبت مصرف و از نوبت بعد صرفنظر كنید.
▪ متوقف كردن دارو: بدون اجازه پزشك دارو را ترك نكنید. ترك دارو باید تدریجی باشد.
▪ مصرف مقدار اضافی: سعی نكنید بیش از مقدار تجویز شده مصرف كنید. داروی اضافی ممكن است نشانههای غیرعادی در شما به وجود آورد كه در این صورت به پزشك اطلاع دهید.
▪ عوارض نامطلوب:
عوارض جانبی تنها در صورتی ایجاد میشود كه این دارو را به مقدار زیاد و برای مدت طولانی مصرف كنید. در درمانهای طولانی مدت، این عوارض دقیقاً تحت نظر پزشك قرار میگیرند.
۱) نشانهها - سوء هاضمه ، شیوع شایع، موارد مشورت با پزشك حاد.
۲) نشانهها - افزایش وزن، شیوع بهندرت، موارد مشورت با پزشك حاد.
۳) نشانهها - آكنه و دیگر اختلالات پوستی، شیوع بهندرت، موارد مشورت با پزشك حاد.
۴) نشانهها- احتباس مایعات، شیوع بهندرت، موارد مشورت با پزشك همه موارد.
۵) نشانهها- ضعف عضلات، شیوع بهندرت، موارد مشورت با پزشك همه موارد.
۶) نشانهها- تغییر رفتار، شیوع بهندرت، موارد مشورت با پزشك همه موارد.
▪ تداخل داروئی:
۱) داروهای ضد دیابت: دگزامتازون اثر این داروها را كاهش میدهد. برای جلوگیری از بالا رفتن غیرطبیعی قندخون بهتر است مقدار مصرف این دارو تنظیم شود.
۲) باربیتوراتها، فنی توئین و ریفامپیسین: اثر دكسامتازون را كاهش میدهند .لذا مقدار مصرف آن باید تنظیم شود.
۳) داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی: احتمال سوءهاضمه را (در صورتیكه با دكسامتازول مصرف شوند) افزایش میدهند.
۴) واكسنها: دكسامتازون با برخی از واكسنها واكنش نشان میدهد. از پزشك راهنمائی بخواهید.
▪ احتیاط:در موارد زیر پزشك را مطلع سازید.
۱) زخم معده، آب سیاه، سل، افسردگی و ناراحتیهای روحی، تبخال (عفونتهای هریس)، مصرف داروهای دیگر.
۲) برای خانمهای باردار: بیضرر بودن این دارو برای دوران بارداری هنوز قطعی نیست.
۳) برای خانمهای شیرده: این دارو به شیر مادر راه پیدا میكند اما به مقدار طبیعی بیضرر است.
۴) برای اطفال و كودكان: از مقدار دارو كم كنید.
۵) برای سنین بالای ۶۰: مشكلی نیست.
۶) مصرف این دارو در حین رانندگی و كارهای دشوار: مشكلی نیست.
▪ الكل: از نوشیدن الكل بپرهیزید. مصرف دكسامتازول و نوشیدن الكل خطر زخم معده را افزایش میدهد.
▪ استفاده بلند مدت:
استفاده طولانی مدت از این دارو میتواند منجر به آب سیاه، آب مروارید، دیابت، شكنندگی استخوان، نازك شدن پوست و تأخیر رشد كودك بشود. كسانی كه از این دارو به مدت طولانی استفاده میكنند باید یك كارت درمانی با خود حمل كنند.
▪ خلاصه:
۱) گروه داروئی: كورتیكو استروئید
۲) خطر مصرف اضافی: كم
۳) میزان وابستگی: كم
۴) داشتن نسخه: بله
۵) به صورت ژنریك: بله

كورتيكواستروئيدها ( ضد التهاب استروئيدي )





كورتيكواستروئيدها و از آن جمله داروي دگزامتازون ، پردنيزولون ، بتامتازون و ... داروهايي هستند كه عملشان مشابه با عمل هورمونهاي مترشحه از قشر فوق كليوي انسان است و اغلب در مواردي استفاده مي شود كه بدن اتسان قادر به ساخت كافي اين هورمونها نمي باشد .

همچنين اين داروها در موارد التهاب ( تورم ، قرمزي ، درد) درمان فرم هاي خاص آرتزيتيس ( بيماري التهابي مفاصل ) بيماريهاي پوستي ، خوني ، كليوي ، چشم ، تيروئيد ، روده اي ، آلرژي ( حساسيت ) شديد و آسم استفاده مي شود .

اين دارو در درمان انواع ويژه سرطانها نيز كاربرد دارد .

اين دسته دارويي همچنين يكي از انواع داروهاي دوپينگ رايج در ميان ورزشكاران دوپينگي است كه متاسفانه مدتي است كه در برخي باشگاههاي بدنسازي به همراه ساير استروييدهاي آنابوليك ( هورمون هاي مردانه ) با وعده هاي دروغين و با قيمت هاي گزاف به افراد تزريق مي شود .



در اين مقاله سعي بر آن شده است كه نكاتي كليدي در مورد داروي خوراكي دگزامتازون براي بيماراني كه به صورت طولاني مدت از اين دارو استفاده مي كنند توضيح داده شود .





چگونگي استفاده از داروي دگزامتازون :



در صورتي كه پزشك مقدار معيني از دارو را تجويز نموده است هرگز مقدار مصرف آن را كم و زياد نكنيد و به طور ناگهاني آن را قطع نكنيد . قطع مصرف ناگهاني دارو مي تواند باعث كاهش اشتها ، ناراحتي معده ، استفراغ ، گيجي و حواس پرتي ، سردرد ، تب و درد مفاصل و ماهيچه ها ، پوسته ريزي و كاهش وزن شود در صورتي كه دارو به صورت طولاني مدت مصرف شود پزشك شما حتماً مصرف آن را به تدريج براي شما كاهش خواهد داد تا زماني كه مقادير مصرف ( دوزاژ دارو ) كاملاً سازگار با بدن شما شود .



( پس بنابراين هرگز آن را ناگهاني قطع نكنيد . )





قبل از مصرف دگزامتازون به موارد زير توجه داشته باشيد :



1-در صورت حساسيت به دگزامتازون ، آسپرين يا هر داروي ديگري به پزشكتان توضيح دهيد .

2-به پزشكتان در مورد همه داروهايي كه استفاده مي نمائيد توضيح دهيد مخصوصاً داروهايي مانند رقيق كننده هاي خون يا آنتي كواگولانت مانند وارفارين ، داروهاي ضد روماتيسم ،آسپرين ، سيكلوسپورين ، ديگوكسين ، ديورتيك ها ، افدرين ، استروژن ، كتوكونازول ، قرصهاي
ضد بارداري خوراكي ،فنوباربيتال ،فني توئين ، ريفامپين ، تئوفيلين ، ويتامين ها

3-در صورتي كه شما بيماري قارچي داريد ( به غير از روي پوستتان ) نبايد بدون اجازه پزشك از داروي دگزامتازون استفاده كنيد .

4-در صورت داشتن هر يك از بيماريهاي كبدي ، كليوي ، روده اي ، بيماري قلبي ، ديابت ، اختلال در عملكرد غده تيروئيد ، فشار خون بالا ، بيماريهاي رواني ، مياستني گراويس ، پوكي استخوان ، عفونت چشمي ، هرپس ، صرع و سل را مطلع سازيد .

5-در صورت حاملگي و شير دهي پزشك خود را مطلع سازيد .

6-در صورت داشتن هر گونه عمل جراحي شامل عمل جراحي دندان و ... پزشكتان را بايد باخبر باشد .

7-در صورت داشتن سابقه هر گونه زخم ( زخم گوارشي ، زخم هاي باز و ... ) و يا دريافت مقادير مصرف ( دوزهاي ) بالا از آسپيرين و يا داروهاي ضد روماتيسم پزشكان را مطلع سازيد .



محدوديت رژيم غذايي هنگام مصرف :



بيمار بايد در هنگام مصرف دارو يك رژيم كم سديم ، كم نمك ، سرشاراز پتاسيم يا يك رژيم پروتئين داشته باشد .

دگزامتارون مي تواند باعث ناراحتي معده نيزشود بنابراين بهتر است دارو با غذا يا شير مصرف شود .

در صورت فراموش كردن يك نوبت از دارو به شرط آنكه فاصله زيادي تا زمان مصرف نوبت بعدي از دارو وجود داشته باشد آن نوبت به محض ياد آوري مصرف شود در غير اين صورت تنها نوبت دوم مصرف گردد .



عوارض جانبي دارو :



داروي دگزامتازون مي توان باعث عوارض جانبي نيز بشود كه در صورت طولاني شدن ويا از بين رفتن هر گونه ازاين علائم بايدپزشك را مطلع ساخت عوارض جانبي شامل :

1-تحريك پذيري و ناراحتي معده

2-استفراغ

3-سردرد

4-گيجي

5-بي خوابي

6-بي قراري

7-افسردگي

8-اضطراب

9-آكنه و جوش

10-افزايش رشد مو

11-بدن به آساني كبود و كوفته مي شود .

12-دوره هاي قاعدگي نامنظم يا غايب خواهد شد .



در صورت رويت هر يك از علائم زير پزشك را فوري مطلع سازيد :

1 - راش پوستي 2- تورم در صورت ، اندام هاي انتهايي قوزك پا 3- اشكال و اختلال در بينايي 4- سرماخوردگي يا عفونتي كه براي مدت طولاني ادامه دار است . 5- ضعف عضلات 6- مدفوع سياه يا قيري رنگ





سايرعوارض كورتيكواستروييدها :



پوكي استخوان ، چاقي ، اختلال حافظه ، قرمزي پوست ، افزايش ميزان چربي كه باعث پف كردن فرد و علامتي به نام صورت ماه شكل ( صورت گرد ) و تنه بوفالو ( تجمع چربي در نقاطي مانند سينه و پهلو ) افزايش تحليل پروتئيني بافتي و اختلال ضربان قلب مي گردد .





ساير اطلاعاتي كه يك بيمار بايد بداند :



·پزشك شماممكن است آزمايشاتي را بنويسد كه دوز دارو و پاسخ بدن به داروي دگزامتازون را چك كنند اين آزمايشات مخصوصا در كودكان به دليل اثرات كاهش دهنده رشد استخواني دگزامتازون اهميت دارد .

·در صورت بدتر شدن وضعيتتان سريعا پزشك را مطلع سازيد .

·هنكام مراجعه به پزشك به همراه خود كارتي را داشته باشيد كه بر روي آن مورد بادداشت شده باشد : تعداد دوزهاي دريافتي به همراه تاريخ كه در صورت افزايش و يا كاهش تدريجي آن به دقت نوشته شود .

·اين دارو ممكن است شما را نسبت به بيماري مستعد و آسيب پذير كند اگربيمار شما در معرض بيماري آبله مرغان ، سرخك ، و يا سل در هنگام دريافت اين دارو است به پزشك گزارش دهيد . انجام واكسيناسيون يا هر گونه ايمن سازي ديگري و يا حتي انجام هر گونه تست پوستي تنها بايد اجازه پزشك باشد .

·هر گونه صدمه و آسيب يا نشانه هاي عفونت را ( تب ، درمان اتفاق مي افتد ) را گزارش دهيد .

·پزشك امكان دارد وزن روزانه را از شما بخواهد بنابراين خو درا هر روز وزن كرده و هر گونه تغيير غير طبيعي را به پزشك گزارش دهيد .

·اگر خلط بيمار شما ضخيم شده يا رنگش تغيير كرده است و به رنگ سبز با زرد درآمده ، پزشك را مطلع سازيد زيرا اين موارد مي تواند نشانه عفونت باشد .

·دگزامتازون مي تواند باعث افزايش سطح خون شود بنابراين در صورتي كه به بيماري ديابت (قند خون ) مبتلا هستيد و همزمان اين دارو را نيز استفاده مي كنيد سطح قند خونتان را در منزل كنترل و پيگيري كنيد تست گلوكز ( قند ) خون و تست ادراري گلوكز را به دفعات بيشتر انجام دهيد و سپس به پزشكتان در مورد افزايش قند خونتان و يا وجود قند در ادرار حتماگزارش دهيد بنابراين با توجه به مقادير آزمايشات و البته با صلاحديد پزشكتان دوزداروهاي ديابت شما و همچنين رژيم غذايي تان ممكن است تغيير يابد .



تهیه و تنظیم : معاونت غذا ودارو جهرم