مکان های دیدنی شهر یزد

[sorna]

http://www.pic.p30ask.com/images/16094923091569444714.gif (http://www.pic.p30ask.com/)



موقعیت : مرکز ایران
مجاورت : شمال: استان اصفهان شمال شرقی : استان خراسان جنوب غربی: استان فارس جنوب شرقی : استان کرمان غرب: استان اصفهان
آب و هوا: به علت قرار داشتن بر روی کمربند خشک جهانی دارای زمستانهای سرد و نسبتاً مرطوب و تابستانهای گرم و طولانی و خشک
وسعــــت: حدود 72156 کیلومتر مربع وسعت معادل تقریباً 37/4 درصد از وسعت کل ایران
جمعـیــت: 750769 نفر در سال 1375
تقسیمات:
شهرستانها: ابرکوه، اردکان، بافق، تفت، خاتم، صدوق، طبس، مهریز، مِیبُد، یزد
مرکـــــز : يزد

[sorna]

قبره پیرنارستانه - یزد به فاصله 30 کیلومتری شمال خاوری شهر یزد روستایی بر بلندای کوهی قرار گرفته است


مشهور به نارستانه عمارت زیارتگاه پیرنارستانه بر بلندای آن روستا واقع شده و قرنهاست معبد و زیارتگاه زرتشتیان است. این بنا از دوران ساسانیان برجای مانده است.

مقبره شیخ زین العابدین علی خاموش - یزد این مقبره در روستای ندوشن در 35 کیلومتری یزد، قرار دارد. بنای آن مرکب از دو اتاق با سقف گنبدی است و اطرافش را قبرستانی احاطه کرده است.



شیخ علی از عرفا و صوفیه بود که به شهادت رسید و مزارش زیارتگاه و محل نذورات است و مردم به آن احترام بسیار می*گذارند. بنای آن خشتی و گلی و عاری از کاشی، گچ کاری و سایر تزئینات است. قدیمی*ترین اثر تاریخی*دار آن تکه سنگی به اندازه 25 * 20 سانتی متر است که اشعاری به خط نستعلیق بر آن نقر شده است. صندوق چوبی مشبک روی مزار، تعدادی رحل وقف شده، قرآن خطی نفیس به خط نسخ مربوط به قرن هفتم هجری، قندیل*های مزار و... از آثاردیدنی و جالب توجه این بقعه هستند.

قلعه عزت آباد - ابرکوه قلعه ای به صورت باغ بزرگ و خشکیده ای و به صورت مربع است و چهار برج حفاظتی در چهار زاویه آن وجود دارد.



عمارتی دو طبقه و خشتی در وسط باغ وجود دارد. قدمت بنا به دوره اواخر زندیه و قاجاریه مربوط است.

میدان خان - یزد این میدان وسیع و خوش طرح و سبک، از مکان*های زیبای شهر یزد و یکی از آثار محمد تقی خان (متوفی در 1213) است.



در چهار سوی میدان، دکان*هایی قرار دارد. پیش روی آن*ها سایبان راهرو گونه ای ساخته شده و سر در دکان*ها هلالی است. این میدان راهی به قیصریه و راهی به مسجد ریگ دارد. مدرسه شفیعیه در زاویه شمال خاوری آن واقع شده است. میدان خان جزو مجموعه ای است که محمد تقی خان با طرحی هماهنگ آن را به وجود آورد. این مجموعه مشتمل بر مدرسه و قیصریه است و جملگی آن*ها جزو نقاط دیدنی شهر محسوب می*شوند.

مسجد بزرگ پشت باغ - یزد این بنا در محله پشت باغ یزد واقع شده و از آثار سال 1220 هـ.ق است.



محراب شبستان زمستانی، مزین به کاشی*های خشتی گل و بوته*دار دوره قاجاری به ابعاد 25×25 سانتی متر است. از آثار تاریخی دیگر مسجد، زیلوی قدیمی مورخ 1223هـ.ق و لوح قبر کاشی مورخ 1130 هـ.ق است

مسجد بیاق*خان - یزد این بنا در سربازخان و نزدیک پنجه*علی واقع شده و از آثار دوره قاجاریه است که توسط شاهزاده محمد ولی میرزا ـ حاکم یزد در سال*های 1243 به بعد ـ و مادرش بنا شده است.


این مسجد دارای ایوان بزرگ تابستانی به ابعاد 28×20 متر با هشت ستون در میان و شبستانی زمستانی به ابعاد 18×11/5 متر به آن هم با هشت ستون در میان است. در زیلوهای قدیمی موجود در مسجد، تاریخ 1242 ه*.ق یافته شده است.

مسجد چهل محراب - یزد این مسجد در محله فهادان، نزدیکی مدرسه ضیاییه، متصل به حمام ابوالمعالی و روبه روی مجموعه عرب ها واقع شده است.



این بنا توسط خواجه شمس*الدین محمد تازیکو در قرن هفتم ساخته شده است. مسجد چهل محراب دارای صحن، گرم خانه، سردرب و غرفه*ها و زیارتگاه های کوچکی در اطراف صحن و مأذنه ای بر سر درب ورودی است. سردرب ورودی دارای نماسازی آجری است. دیوارهای صحن از اندود ریگ آهک پوشیده شده است و در ضلع جنوبی صحن مقبره ای در اصطلاح محلی «مزارآقا» دیده می*شود. محراب*های از جنس کاشی مسجد در ضلع های خاوری، باختری و در مقبره ضلع جنوبی تعبیه شده است

مسجد محله ابوالمعالی - یزد این مسجد در محله ابوالمعالی یا بوالمیری، از محلات قدیم یزد و ظاهراً منسوب به خواجه کمال*الدین ابوالمعالی بن برهان الدین لطف الله یا خواجه حاجی ابوالعمالی ـ هر دو مربوط به قرن 8 هجری است.



در این محله دو مسجد، موسوم به مسجد بزرگ و مسجد کوچک وجود دارد. مسجد بزرگ، درگاهی دارد که ازاره آن با کاشی*های شمش صلحی لاجوردی در حاشیه ای از قطعات کاشی معرق پوشش یافته است. بر روی این زمینه لاجوردی رنگ، مربع*هایی از کاشی معرق در گوشه*های ازاره نصب شده و بر این مربع*ها، نقوش ساده هندسی براساس ستاره*های هشت پر طرح شده است. مسجد کوچک که بر روی آب انباری واقع شده در محراب یک قطعه کاشی محرابی لاجوردی به ابعاد45×30 سانتی متر است که از ساخته*های قرن هفتم هجری است.این کاشی آسیب دیده و احتمال می*رود از مسجد چهل محراب به این مسجد منتقل شده باشد.

[sorna]

مزرعه شریف - مهریز این روستا در 20 کیلومتری جنوب خاوری مهریز و یک کیلومتری باختر جاده یزد ـ کرمان قرار دارد.



دو قلعه کهن درنزدیکی مزرعه و یک قلعه دیگر در داخل آن مهم ترین آثار تاریخی روستا را تشکیل می*دهند. روستای مزرعه شریف در یک منطقه کویری قرار گرفته و دارای آب و هوای معتدل خشک است.

مسجد جامع - بافق مسجدجامع*بافق*که اصطلاحاً مردم به آن مسجد جمعه هم می*گویند،*در دو قسمت تابستانی و زمستانی طراحی شده است.



که در قسمت تابستانی آن شبستانی با بادگیرهای بزرگ به سبک مسجد جامع کبیر یزد در دو ردیف با پایه*های محکم بنا شده که مسقف به دو لایه بوده است که امروزه تخریب شده و مسجد نوساز دیگری به سبک نوین بنا گردیده است. بنای مسجد چندان کهنه نیست و به عصر صفوی نمی*نماید. در پیشانی ایوان و شبستان آن کاشی کاری قاجاری هست که قسمتی از آن ریخته است. درباره مؤسس و بانی اولیه مسجد سخنان زیادی بر سر زبان هاست و مشهورترین بانی و مؤسس شخصی است بنام ملا محمد باقر که گفته می*شود مدتی امام جماعت مسجد را عهده دار بوده است.

مسجد جامع - اردکان مسجد جامع کنار بازار و در محله قدیمی واقع و از قرن دهم است. یکی از زیلوهای قدیمی آن مورخ 1038 هـ.ق است


مسجد خصوصیتی از نظر کاشی*کاری و گچ*بری و تزیینات ندارد. درب بزرگ ورودی آن چوب*کاری است با قطعاتی به شکل مخنس و اخیراً روی آن با رنگ پوشانیده*اند. بر روی دماغه دست چپ در هشت قطعه فلز بشکل مربع کوبیده بوده که فعلاً چهار قطعه به قسمت فوقانی باقی است بر این قطعات فلزی (الله – محمد) به خط کوفی کنده کاری شده است.

مسجد جامع كبير- يزد بنای اصلی آن را متعلق به قرن ششم هجری قمری وپیش از ان می دانند لیکن مسجد جامع کنونی مربوط به زمان آل مظفر و قرن هشتم هجری می باشد


درخشان ترین بنای شهر یزد مسجد جامع آن است که بنایی بسیار فاخر و زیبا است.این مسجد مجموعه ای است از درخشندگی كاشی*ها، بلندی منارها، زیبایی گچ كاری، گشادی صحن، خوابیدگی گنبدو بالاخره شبستان زمستانی وسیع* آن كه هر یك عنصر و عاملی از بزرگی، زیبایی و هنرمندی این یادگار ارجمند و هزار ساله یزد است و مساحت مسجد جامع را علی جندقی یزدی 9800 و ماكسیمم سیر و 7000 متر مربع نوشته*اند. در كنار این مسجد كتاب خانه ای به نام كتاب خانه وزیری احداث شده كه گنجینه ای نفیس از قرآن*ها و كتاب*های خطی است. این مسجد تا پیش از انقلاب اسلامی محل برگزاری نماز جمعه بود اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی به لحاظ محدودیت فضای آن جا مراسم نماز جمعه به مسجد مرحوم آخوند ملا اسماعیل منتقل شده است.این بنا از آثار گرانبهای ایران و در حقیقت گنجینه ای از معماری است.

مسجد جامع اشکذر صدوق این بنا در اشکذر در 20 کیلومتری شمال باختری یزد واقع شده و از آثار قرن نهم هجری است.



در شبستان این مسجد محرابی سنگی در حاشیه ای از کاشی معرق دارد که بر آن عبارات قرآنی نقوش گیاهی و نقش قندیل آویزانی را در میانه نقر کرده اند. ازاره اطراف محراب با کاشی های شش ضلعی در حاشیه ای از کاشی های سیاه و سفید معرق قرن نهم هجری پوشیده شده است. محراب سنگی شکسته شده است.

مسجد جامع عتیق - یزد بنای مسجد زمانی که بنیاد نخستین آن توسط علاءالدوله گرشاسب گذاشته شد در میان شهرستان یعنی در داخل حصار قدیم قرار داشت.


به تدریج در وضع آن، خواه از لحاظ الحاق قسمت ها و ابنیه جدید و خواه از نظر مرمت و تجدید بنا و یا از نظر کاشی کاری و تزیینات الحاق دخل و تصرفاتی حادث شد.بانی مسجد قدیم گرشاسب بن علی بن فرامرز بن علاء الدوله کالنجار از دوده کاکوییان یعنی از دودمان آل بویه است. پس از بنای اصلی مسجد قدیم بنای دیگری در همان قرن در محوطه مسجد به وجود آمده که جماعت خانه ای است که دختران فرامرز بن علی از خاندان کاکویی بنا کردند. از قسمت های دیگر مسجد قدیم دو غرفه است یکی از غرفه*ها را امیر شمس*الدین قاضی ساخته و دیگری را امیر بلغدر که از حکام یزد است که در عهد غازان خان بدین سمت گمارده شد.

[sorna]

مسجد زیرده - اردکان مسجد کوچکی است که ظاهراً در اوایل قرن دهم در محله زیرده بنا شده و قدیمی*ترین مسجد اردکان است و آن مسجد سفلی هم گفته*اند.



بر درب ورودی قسمت تابستان آن دری ساده است که عباراتی به خط نسخ بر آن کنده کاری شده است

مسجد زردک - اردکان زردک در 10 کیلومتری شمال اردکان واقع شده و چنانچه از ظواهر امر معلوم می*شود و هم*چنین کتب تاریخی نشان می*دهد اهالی اردکان قبل از اینکه به محل فعلی کوچ نمایند در این محل سکونت داشتند



هنوز هم باوجود گذشت زمان می*توان خرابه*های بازار مسجد و حسینیه و قلعه و دروازه قدیمی اردکان را مشاهده نمود. تنها اثر تاریخی که تا امروز در زردک نسبتاً سالم باقی مانده مسجد معروف زردک است. این مسجد اگر چه کوچک بوده ولی به سبک بسیار زیبایی ساخته شده است. قسمت*های مختلف آن خراب شده و فعلاً گنبد محراب آن باقی است محراب آن به سبک جالبی گچ بری شده است.

مسجد سرپلک - یزد این بنا در سرپلک یا سرپل یزد واقع شده و بنای اولیه آن به اعتبار وجود کاشی*های دوره تیموری از آثار قرن نهم هجری است



در دوره*های بعد از جمله سال 1123هـ.ق و توسط شخصی به نام حاجی نصیر قبله، تعمیر و بازسازی شده است. بخش*هایی از ازاره مسجد و دست اندازهای غرفه*های آن با کاشی*های مسدس آب رنگ در حاشیه باریکی از معرق و نقوشی گیاهی در قرن نهم هجری مزین شده است. بالای سر در مسجد لوحی از کاشی نصب شده که بر آن اشعاری به خط نستعلیق مربوط به تعمیرات سال 1123هـ.ق کتیبه شده است.

مسجد شاه ولی - تفت این مسجد بزرگ که گرمخانه و قسمت تابستانی دارد، در تفت واقع شده است.



آثار جالب توجه و تاریخی آن عبارت*اند از : سنگ مرمر محراب به اندازه 64 * 125 سانتی*متر که نقش قندیل و کنده کاری*های گل و بته و «اقم الصلوه...» در حاشیه*اش و لا اله الا الله به خط نسخ خوش در پیشانی آن نفر شده است. در ورودی چوبی مشبک بسیار ظریف که لفظ «محمد» چند بار در حلقه*هایی با نهایت اسنادی بر آن کنده کاری شده و در اطراف این درب کتیبه*ای از کاشی معرق به خط نسخ نصب است که روی آن نام دوازده امام نوشته شده است. بالای سر محراب، یک شبکه گچ بری بسیار خوب و خوش طرح برای نورگیری قرار دارد و در حاشیه*اش تاریخ 1339 دیده می*شود.
مسجد شاه عبدالقیوم - یزد این بنا در محله شاه عبدالقیوم واقع شده و ظاهراً از آثار دوره صفوی است به نظر می*رسد شاه عبدالقیوم از کلانتران یزد در اوایل دوره صفوی بوده باشد.


اسلوب بنا و مشبک*های کاشی مربوط به دوره صفوی است. بنای مسجد دارای ایوان تابستانی و شبستان زمستانی است. در شبستان زمستانی دو شبکه هواگیر از کاشی با منفذهای مسدس، یکی بر بالای محراب و دیگری بر بدنه خاوری نصب شده است.

[sorna]

چکچکو (یا) پیریسوز - اردکان محلی است در کوه*های میان اردکان و انجیره (در راه طبس) که از یزد هشت فرسنگ فاصله دارد و به علت ریزش مختصر آب از کوه*های سنگی سخت و بریده به «چک چک» موسوم است.


زرتشتیان به آن جا اعتقاد می*ورزند و مقدسش می*شمارند و بناهای متعدد مرفه برای ایامی که به زیارت می*روند ساخته*اند. این محل به علت آن*که در میان کوه قرار گرفته از دور شکوه و زیبایی خاصی دارد. زرتشتیان این محل را پیرنسوز می*خوانند و روز سوم تا دهم تیرماه برای زیارت و نذورات به این جا می*آیند و مخصوصاً گوسفند ذبح می*کنند. در این محل مانند پیر هریشت ساختمان ها و آب انبارهایی ساخته*اند که قدیمی*ترین آن ها در عصر ناصرالدین شاه بنا شده و سبب این امر که اثار و ابنیه زرتشتی یزد در این زمان ساخته شده سیاست رفق و مدارایی است که ناصرالدین شاه نسبت به آنان پیش گرفته بود.

نارین قلعه (نارنج قلعه ) - میبد نارین*قلعه یا نارنج*قلعه مهمترین بناى تاریخى شهرستان میبد است. این قلعه از بناهاى مربوط به دوره اشکانی و قبل از اسلام است و در دوران مظفریان تعمیراتى در آن صورت گرفت


اطراف آن خندقی بوده است و نقب های زیر آن گاهی تا یک فرسنگ امتداد دارد.در محرم 744هجری قمری جنگ سرنوشت سازی که باعث پیروزی آل مظفر بر چوپانیان گشته در این محل اتفاق افتاده است. مساحت این قلعهٔ هفت**طبقه، سه هکتار و داراى برج و بارو و دربندهاى متعدد است و بالاى تپه*اى مسلط بر شهر میبد قرار دارد. قطر پایین*ترین حصار قلعه که قسمت بزرگى از آبادى میبد را در بر مى*گرفت، پنج و در بعضى قسمت*ها به بیست متر مى*رسیده است.

نارنج قلعه چهار برج گرد بلند دارد و باید دانست که آنچه امروز از آن باقی مانده قسمت مرکزی آن است و نشانه هایی از برج ها و باروها در روستای کوچک(کوشک) از آن باقی است. کوشک یا کوچک نزدیک ترین روستا به دژ بوده است و بیشتر آن را باغ ها و قنات ها و آسیاب در بر می گرفته است. تا همین نزدیکی ها زیباترین بادگیرها و خانه ها و کوچه های سابات دار بسیار قدیمی در جهان را در این محله ی زیبا می توانید شاهد باشید.

نارنج*قلعه داراى اتاق*هاى متعددى بوده است که در حال حاضر قسمت*هایى از این اتاقک*هاى کوچک تودرتو، موجود است و بسیارى از آنها نیز به علت قرار گرفتن در طبقات پایین و ریختن راهروها هنوز کشف نشده است. مردم محل بر این اعتقادند که بناى این قلعه مربوط به دوران سلیمان پیغمبر است

چشمه غربالبیز - یزد این چشمه از چشمه* های باستانی منطقه است و آثار تاریخی متعدد مانند سفال، مفرغ، مجسمه و ... در اطراف آن به دست آمده است.


این چشمه از دامن کوه «مذوار» می*جوشد و در کتاب*های تاریخی یزد از آن یاد شده است. این چشمه زیبا و تماشایی به ویژه در فصل بهار مشتاقان بسیاری را به دیدار خود می*کشاند و یکی ازتفریح گاه*های مردم یزد است.

کاروان سرای خان - یزد کاروان سرای خان در روستای رباط خان و در 292 کیلومتری شهر یزد واقع شده است.قدمت این بنا به عهد صفوی برمی*گردد.



کاروان سرای خان بنایی است آجری، ورودی بنا در ضلع شمالی به یک هشتی با پوششی گنبدی می*رسد، با سقفی که با آجر نماسازی شده که در طرفین آن نیز دو غرفه با پوشش گنبدی قرار گرفته و دو راه پله جهت دسترسی به بام بنا در این دو غرفه ساخته شده است. در نمای بیرونی همین ضلع، یازده صفه به چشم می*خورد که صفه میانی مدخل بنا و پنج صفه به قرینه در طرفین مدخل است. در ضلع جنوبی کاروان سرا در قسمت میانی، هشتی، کلاه فرنگی و بادگیر تعبیه شده که از ظرایف هنری برخوردار است. اصطبل کاروان سرا در چهار بدنه آن ادامه یافته و دارای مدخلی در چهار گوشه حیاط است ولی بنا آجر فرش است که هم چون سایر قسمت های بنا نسبتاً سالم مانده است

کاروان سرای خان پنج - یزد این کاروان سرا در گذشته در کنار راه قدیمی یزد به بافق قرار داشته، با ساخت راه جدید اندکی از راه به دور افتاده و نسبت به راه فعلی در گودی قرار گرفته است.



ساخت این کاروان سرا به عهد قاجاریه برمی*گردد. کاروان سرای خان پنج ساختمانی است که در برخی از قسمت های آن از جمله سقف بنا از تخته سنگ نیز استفاده شده است. ورودی کاروان سرا در ضلع شمالی قرار داشته و روبه روی در ورودی در ضلع شمالی (برج آجری) دو طبقه ای دیده می*شود که اطراف آن شکل خاکریز به خود گرفته و احداث برج را بر تپه ای بلند به خاطر می*آورد. کاروان سرا شامل آب انبار نیز است که آب انبار و مخزن از جنس آجر بنا شده و نسبتاً سالم است. برج آجری دو طبقه نیز ساختمانی نسبتاً سالم دارد و به نظر می*رسد نسبت به ساختمان کاروان سرا از قدمت کم تری برخوردار باشد. بنافاقد تزیینات است. قسمت بیرونی، میانی برج و دست انداز بام با آجر نماسازی شده است.


کاروان سرای علی آباد - یزد این کاروان سرا در آبادی علی آباد بر سر راه یزد به کرمان واقع شده است. این کاروان سرای وسیع و محکم از آجر ساخته شده و بانی آن محمد ولی میرزا پسر فتح علی شاه است.



بنای آن از سمت جاده دارای 14 صفه است و بلندی دیوارهای آن به پنج متر می رسد. چهار برج در چهار گوشه آن قرار دارد. مساحت کاروان سرا در حدود چهار هزار متر مربع است.

گنبد سنگی هگ - ابرکوه بقعه ای است چهار ضلعی (70/5×70/5) از قرون هشتم هجری، دارای گنبد این اثر تماما از سنگ سفید ساخته شده و گنبد آن از سوی خارج دارای پوشش آجر است.



اثر مذکور دارای چهار درب ورودی است و چهار پنجره بر بالای آن در زیر گنبد قرار دارد. در جنوبی را با همان سنگ اصلی بنا از ابتدا مسدود کرده اند. در این بنا سه کتیبه وجود دارد که به خط نسخ منسوب شده است. شبیه این بنا از حیث ترکیب و اسلوب دو مزار یکی نزدیک طارم و دیگری بالای سر قورگ در راه داراب به بندر عباس نیز وجود دارد

گنبد عالی - ابرکوه قدیمی *ترین، مهم ترین و محکم* ترین بنای تاریخی ابرقو «گنبد علی» یا به گفته برخی*ها، «*گنبد عالی» است.



بنای مزبور، یک برج سنگی هشت ضعلی است که بر بالای تپه*ای در خاور ابرقو و مشرف به محل شهر قدیم واقع شده است. در بالای قسمت هشت ضلعی بنا، یک کتبه کوفی با خطوط درشت وجود دارد. این برج، به قرن پنجم هجری تعلق دارد و مدفن عمیدالدین شمس الدوله از خاندان شاهان دیلمی و نوه نصربن حسن بن فیروزان دیلمی صاحب اشکور از نواحی معروف دیلم است. خاندان او به علت رقابت*ها و کشمکش*ها، مجبور به مهاجرت از شمال ایران به اصفهان و نواحی مرکزی شد. مقبره شمس*الدین، به سبک بناهای نواحی شمالی ایران ساختهشده است.

[sorna]

پیر هریشت - اردکان زیارتگاه پیر هریشت در پانزده کیلومتری اردکان،بر دامن کوه*هایی پست واقع است. دلیل اعتقاد زرتشتیان به آن غیب شدن کنیز بانوی یزدگرد در این محل بوده است.



در این جا برای زائران چند دستگاه ساختمان مسکونی و سه آب انبار ساخته شده است و هر سال در روز هیجدهم فروردین زرتشتیان برای زیارت به این محل می*آیند و بیتوته می*کنند. بنای زیارتگاه منحصر به یک اتاق و یک پستو است. در قسمتی از سنگ کوه همواره آتش روشن است. در وسط اتاق مدخل ، کلکی وجود دارد که بر آن نیز آتش می*افروزند.

آب انبار - یزد این آب انبار دارای شش بادگیر می باشد و 180سال پیش در دوره قاجاره ساخته شده است


برای شهرهای کویری همچون یزد ارزش آب بیش از هر جای دیگر احساس می شود. در این شهر بیش از 75 آب انبار وجود دارد.از ویژگیهای مهم این اثر تاریخی دو دهانه بودن این آب انبار است که دارای تزئینات مقرنس کاری می باشد و دارای 55 پله ورودی در قسمت جنوبی است که بین پله 25 و 26 از بالا یک هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد

آب انبار فهادان - یزد این بنا در محله فهادان و در نزدیکی چند بنای دیگر قدیمی واقع شده است



براساس نوشته «جامع مفیدی» و سنگ نوشته بنا، در حدود سال 1115 هـ.ق توسط خواجه محمد امین (به نوشته جامع مفیدی) و یا حاجی محمد مؤمن (به نوشته کتیبه)، ساکن محله فهادان و از کدخدازادگان معتبر ابرندآباد، ساخته شده است. در این محله آب انبار دیگری از دوره قاجاریه و منسوب به حمام گودک، وجود دارد.

آآب انبار چهارسوق - یزد این بنا در نزدیکی میدان میر چخماق، بازارچه قصاب*ها و درکوچه آب انبار شش بادگیری واقع است. بنای اولیه آب انبار مربوط به دوره قاجاریه است که در سال 1371 هـ.ق بازسازی شده است.


این بنا دارای دو ورودی شمالی و جنوبی است. راه پله*های ورودی در دو طرف مخزن و در امتداد یک دیگر قرار گرفته*اند. راه پله*ها از دو قسمت روباز و سرپوشیده تشکیل شده و سر درب ورودی آن ها در ابتدای قسمت سرپوشیده قرار دارد. از ورودی جنوبی توسط 55 پله به مخزن می*توان رسید. در جلو سر درب این راه پله که در میانه پله 25 و 26 (از بالا) قرار گرفته، یک هشتی با کف آجر فرش قرار دارد. مخزن آب انبار مدور است و بر روی آن 6 بادگیر زیبای هشت وجهی تعبیه شده است. نیمی از این بادگیرها مربوط به بنای اولیه آب انبار و نیم دیگر مربوط به بازسازی بنا است. بادگیری*های جدید توسط استاد علی سیاه و استاد غلامرضا ساخته شده*اند. آب انبار شش بادگیری در دوره اخیر بعد از تعمیرات به شماره 1600 به ثبت تاریخی رسیده است.

آب انبار نصرآباد - یزد این بنا در محله نصرآباد و خیابانی به همین نام واقع شده و از آثار دوره قاجاریه است.



بنا دارای مخزنی بزرگ با دو راه پله، ویژه مسلمانان و زرتشتیان، چهار بادگیر هشت ضلعی با بدنه آجری و کتیبه تاریخی است. راه پله*ها به موازات یکدیگر و در طرفین مخزن مدور آب انبار قرار دارند. بر بالای یکی از سردرب ها، سنگ نوشته ای نصب شده که بر آن نام معمار*، بانی و تاریخ ساخت حک شده است. آب انبار نصرآباد در سال های اخیر به ثبت تاریخی رسیده است.

آب انبار کلار - میبد این بنا در خارج از حصار قدیمی میبد و کنار مجموعه*ای تاریخی ـ مشمتل بر رباط شاه عباسی ، چاپارخانه، یخچال و آب انبار ـ واقع شده و براساس کتیبه تاریخی آن در سال 1070 هـ.ق (دوره صفویه) ساخته شده است.


این آب انبار که از انواع میان راهی بوده و با ساباطی به کاروان*سرا متصل بوده، دارای مخزنی مدور با راه پله، گنبدی مخروطی شکل و 4 بادگیر یک طرفه است و محور راه پله با مرکز مخزن در یک راستا است. مخزن بنا ظاهراً با آب باران پر می*شد. بر جرز سمت چپ مدخل بنا سنگ نوشته*ای نصب شده که براساس محتوای آن ، میرزا محمد سمیع فرزند میرزا محمد ابراهیم ، به سر کاری خواجه محمد تقی فیروزآبادی این بنا را ساخته است. در کنار این بنا، ویرانه یخچالی قدیمی به شکل مخروطی و با عمق 15 متر (از سطح زمین) دیده می*شود.

آب انبار وقت و ساعت - یزد این بنا در میدان وقت و ساعت واقع شده و از آثار دوره صفویه و سال 1121 هـ.ق است. آب انبار دارای راه پله و مخزنی مدور است.


محور راه پله در راستای محور مرکزی مخزن قرار ندارد بلکه مخزن با فاصله ای در کنار و منتهی الیه پلکان قرار گرفته است. در مدخل بنا کتیبه ای سنگی به ابعاد 48 * 115 سانتی* متر نصب شده است. بادگیر و عناصر مختلف از زیبایی و تناسب خوبی برخورداراست. این بنا در دوره اخیر تعمیر و به شماره 1611 به ثبت تاریخی رسیده است.

[sorna]

آب انبار کوشک نو - یزد این بنا در محله کوشک نو و حسینیه ای به همین نام واقع شده و از آثار دوره صفوی است.



آب انبار کوشک نو به جهت ارزش تاریخی و ویژگی*های معماری به شماره 1608 به ثبت تاریخی رسیده است.

آب انبار بوطیری - ابوالمعالی - یزد این بنا در ابتدای بازار بوطیری و نزدیک خیابان سید گلسرخ واقع شده و از آثار دوره صفویه است که در سال 1047 هـ.ق توسط ملک قاسم پسر خواجه محمدعلی بنا به وصیت پدر ساخته شد ه است.



سنگ نوشته تاریخی بنا بر مدخل آب انبار نصب شده و خطاط خط نسخ آن، بورایی گچربی و حجار آن محمدزمان یزدی است. این بنا راه پله ای سرپوشیده با هواکشی در قسمت پاشیر و مخزنی مدور دارد. مسیر راه پله در بخش*های مختلف دارای دو عرض متفاوت است.

آآب انبار باغ گندم - یزد این بنا در محله گندم شهر یزد واقع شده و براساس کتیبه کاشی معرق موجود بر سر در آن، به سال 971 هـ.ق ساخته شده است.



کتیبه کاشی بنا به طول 20/3 متر مشتمل براشعاری به خط نستعلیق نظام الدین حافظ است. لچکی*های بالای سر در نیز دارای تزیینات کاشی معرق است

آب انبار جنک - یزد این بنا در کوچه پشت مسجدجامع واقع شده و قدیمی ترین آب انبار تاریخ دار یزد به شمار* می آید.


بر مدخل ورودی بنا، سنگ نوشته و کتیبه ای از کاشی معرق نصب شده که براساس محتوای آنها بنا در سال 878 هـ.ق توسط لطف الله نامی ساخته شده است. آب انبار راه پله ای به عرض 40/1 متر ـ بدون پاگرد راه پله ـ و مخزنی مدور با یک بادگیر دارد. این بادگیر دارد. این بادگیر تنها در دو جهت دارای روزنه یا شبکه است.


آب انبار خواجه دو دهنه - یزد این بنا در بخش شمالی میدان خان یزد واقع شده و براساس نوشته «جامع مفیدی» در زمان شاه عباس اول، توسط خواجه شاهمیر استرآبادی در حدود سال 997 هـ.ق ساخته شده است.



این آب انبار دارای دو راه دسترس، یکی از طریق بازار و دیگری از طریق میدان خان است و به همین جهت به آب انبار دو دهنه شهرت دارد. راه پله*ها در امتداد یکدیگر و مخزن درمیانه آن دو قرار گرفته است. روشنایی داخل راه پله*ها از طریق روزنه*های تعبیه شده در طاق تأمین می*شود. آب انبار خواجه دارای دو مخزن با یک پاشیر مشترک و یک مخزن دیگر با یک راه پله و پاشیر مجزا است. بادگیرهای بنا از دو جهت باز و دارای شبکه است. بنا فاقد کتیبه تاریخی است. این بنا در دوره اخیر تعمیر و به شماره 1609 به ثبت تاریخی رسیده است.

آب انبار خورمیز بالا - مهریز این بنا در منطقه خورمیز بالای مهریز واقع شده و از انواع آب انبارهای صحرایی با بنای زیبا و برجی شکل است.



روش برداشت آب؛ دستی و با استفاده از شیب زمین و بازشوهای متعدد است. مخزن آب انبار؛ دارای دو دهنه برای ورود و خروج آب و هم*چنین هواکش است.بر سراسر سطح بام آب انبار برجی استحفاظی از آجر و خشت خام ، به قطر 11 و ضخامت دیواره 2 و ارتفاع 10 متر ساخته*اند. در این برج 4 پنجره نیز تعبیه شده است.

آب انبار دروازه مالمیر - یزد این بنا در محله مالمیر، خیابان امام خمینی واقع شده و به نوشته «جامع مفیدی» از آثار اواسط قرن دهم هجری و در زمره ساخته*های خواجه مقصود علی صباغ (بانی آب انبار کوچک مصلای عتیق) است


لچکی*های سر در بنا با کاشی*های معرق و نقش گل و بوته مزین بوده که از بین رفته است. این بنا به هنگام ساخت در خارج از شهر یزد بوده است.

آب انبار رستم گیو - یزد این بنا در خیابان شهید منتظر قائم یزد واقع شده و از آثار اوایل دوره پهلوی است.


آب انبار رستم گیو به دهانه و عمق مخزن 15 متر توسط استاد خرم نژاد ساخته شده و راه پله آن در راستای مرکز مخزن قرار گرفته است. راه پله از دو قسمت روباز و سرپوشیده تشکیل شده است. سر در بنا در ابتدای قسمت سرپوشیده قرار دارد.


ب انبار شهدای فهرج - یزد این بنا در روستای فهرج ـ واقع در جنوب خاوری یزد و در مجموعه شهدای فهرج واقع شده و از آثار دوره قاجاریه است.


براساس کتیبه سنگی مدخل بنا، آب انبار در سال 1226 هـ.ق توسط آقای محمد جعفر فرزند آقا ابوتراب بافقی ساخته شده است. سر درب ورودی* آب انبار در قسمت زائرسرای مجموعه قرار گرفته و بر روی سر درب آن اتاقی ساخته شده و مخزن آب نیز 2 بادگیر دارد

[sorna]

آب انبار شاه ولی - تفت این بنا در کنار حسینیه شاه ولی و بازار تفت و باختر مجموعه شاه ولی واقع شده و فاقد کتیبه تاریخی است اما قدمت حسینیه شاه ولی به قرن نهم هجری باز می*گردد.



آب انبار دارای مخزنی مدور با چهار بادگیر است. مسیر راه پله تماماً سرپوشیده است و از طاق*بندی جالب توجهی برخوردار است و بخشی از آن به شکل یکی از پوشش*های مسجد جامع اصفهان درآمده است. مسیر راه پله دو عرض متفاوت دارد و سردر در ابتدای راه پله و در بخش عریض آن قرار گرفته است. محور راه پله با مرکز مخزن در یک راستا نیست بلکه مخزن با فاصله*ای از منتهی*الیه راه پله و در کنار آن قرار گرفته است.

آب انبار شاابوالقاسم - یزد این بنا در محله شاابوالقاسم (شهاب الدین قاسم طراز) و مجاور حسینیه ای به همین نام واقع شده و از ساخته*های دوره صفویه است.



بر طبق نوشته مؤلف «جامع مفیدی»، این بنا توسط خواجه علی اکبر طراح که در قرن پانزدهم هجری می*زیست، ساخته شده است. در این محل سنگ نوشته ای مبنی بر وقف بنا به تاریخ 1082 هـ.ق وجود دارد. این بنا دارای مخزنی مدور، راه پله و بادگیر است. محور مخزن و راه* پله در یک راستا قرار ندارد. راه پله آن 76 پله دارد که هر کدام به ارتفاع 20 و عرض 40-30 سانتی متر است. عمق آب انبار نیز حدود 15 متر است.


آتش و رهرام (بهرام) - یزد این عمارت که در فهرست آثار معماری معاصر یزد قرار دارد. به همت زرتشتیان یزد و پارسیان هند در سال 1313 خورشیدی تحت نظارت و سرپرستی آقای ارباب جمشید امانت بنا شد.



ساختمان اصلی در وسط حیاطی بزرگ بر بلندی قرار دارد و آن را درختانی همیشه سبز احاطه کرده*اند. حوضی مدور و بزرگ در محور ورودی بنا به آن زیبایی خاصی بخشیده است.آتش در محفظه ای بلندتر از سطح زمین در اتاقی نسبتاً وسیع و دور از تابش خورشید قرار گرفته و اتاق*هایی برای مراسم نیایش پیرامنون آن طراحی شده است. در مورد قدمت تاریخی آتش این آتشکده، گویند که نزدیک به 1515 سال پیش این*آتش از آتشکده ناهید پارس به روستای هفتادر (نزدیک عقدا) منتقل شد و از آن جا به ترک آباد در اردکان نقل مکان کرد و پس از سی سال نگه داری درغار اشکفت یزدان آن را در سال 1325 خورشیدی به شهر یزد آوردند و در خانه دستور بزرگ شهر، در محله دستوران جای داده شد و از آن جا به گهن بار خانه و محل کنونی این آتش، خیابان آیت اله کاشانی کوچه آتشکده انتقال یافت. سرستون*ها و ازاره*های سنگی این بنا با نقوش برجسته زیبا، کار هنرمندان اصفهانی است که در اصفهان تراش خوردند و به یزد حمل شدند. به نظر می*رسد معماری بنا تا حدودی از معماری آتشکده*های پارسیان هند تأثیر گرفته باشد.

آتشکده زرتشتیان - یزد آتشکده زرتشتیان یکی از اماکن دیدنی مربوط به زرتشتیان است.



این بنا شامل ساختمان و باغ مشجری است که در قرن اخیر ساخته شده ولی آتش مقدس که نزد زرتشتیان محترم شمرده می باشد دارای قدمتی یکهزار وپانصد ساله بوده و همیشه باید روشن نگاه داشته شود. در این مکان نگهداری و از آن مراقبت می شود

آرامگاه شهدای فهرج - یزد مجموعه بناهای ویران شهدای فهرج در 2 کیلومتری فهرج یزد و تقریباً متصل بدان قرار دارد


بنا به روایات تاریخی مدفن «ابی عبدالله بن احمد بن ابوالیسر بن عبدالله بن تمیمی» و «حویطب بن هانی» و «عمربن عاص» از سرداران سپاه اسلام ـ است که در زمان یزد گرد، آخرین پادشاه ساسانی به قتل رسیده*اند.در خصوص تاریخ ساخت بناها در کتب تاریخی آمده که بنای مقبره و مدرسه کنار آن را «امیر مبارزالدین محمد مظفر» ساخته و مولانا شمس الدین محمد بافقی آن را تجدید عمارت کرده و خانقاهی بر آن اضافه کرده است. تاریخ ساخت مقبره سال 747 هـ.ق ذکر شده است.این مجموعه در اصل شامل مقبره، مدرسه و خانقاه بود که امروزه تنها ویرانه*های آن ها بر جای مانده و فقط از طریق کاوش*های باستان شناسی می*توان اطلاعاتی درباره آن ها به دست آورد.

آرامگاه طاووس - ابرکوه آرامگاه طاووس در محلی که اکنون مدرسه خواجه نظام الملک است، قرار داشته است


در گذشته بنای تاریخی دیگری وجود داشته که آرامگاه حسن بن کیخسرو و دخترش بی بی عایشه ملکه خاتون بوده است که به نام آرامگاه طاووس خوانده می شد و نبایستی آن را با آرامگاه طاووس الحرمین که حمدالله مستوفی در نزهه القلوب از آن یاد کرده یکی دانست.

[sorna]

بقعه و مدرسه سیدشمس الدین - یزد این بقعه شامل خانقاه و مدرسه بازار و گرمابه و آب انبار می*شده که تنها آب انبار و بقعه در حال حاضر موجود است و بازار آن نیز در حال رکود است.


ایوان بلند آن کاشی کاری معرق و رنگارنگ است که بسیار زیباست. بر اساس کتیبه تاریخ این بنا 767هـ.ق است. گچ بری*های بسیار ظریف و خوب در این مجموعه به کار گرفته شده است. در وسط سقف ایوان بلند ترنج بزرگی نقش بسته و در گوشه*های سقف، گل و بوته*های زیبا نقش داده شده است. کتیبه ای به خط نسخ و کتیبه ای هم به خط کوفی بر روی زمینه آبی رنگ باقی مانده است. مقرنس کاری و تزیینات دیگر درون سقف از لحاظ هنری بسیار دیدنی است. در داخل ایوان، سنگ قبر مرمری مربوط به بهاءالدین فراش موجود است که تاریخ 850 هـ.ق را نشان می*دهد.نقاشی*های داخلی پوسیده شده و رو به ویرانی است. دور محراب بزرگ آن بر روی سنگ مرمر سوره آیه الکرسی به صورت نوار تزئینی جلوه*گری می*کند. نقش گل نیلوفر با رنگ آبی و سفید و نیز به صورت گچ بری موجود است و نور بقعه به وسیله چهار نورگیر پنجره ای در پایه قوس های جناغی سقف و درب ورودی آن تعبیه شده است. در چهار گوشه بقعه اطاقک*هایی تاریک جهت دفن اموات وجود دارد.کف بقعه با آجر فرش شده است. خانقاهی در ضلع راست بقعه است که فعلاً از آن به عنوان انبار و مسکن خادم استفاده می*شود.

آسیاب آبی اشکذر صدوق این بنا در ضلع جنوب خاوری در فاصله 20 کیلومتری شهریزد واقع شده و از آثار قرن هشتم هجری است.



بنا دارای دالان شیب دار یعنی راه ورود به صحن اصلی بوده، 56 متر طول و 10/4 متر عرض دارد. صحن آسیاب به شکل هشت ضلعی است که چهار ضلعش هر کدام 80/4 و چهار ضله دیگرش هر کدام 75/2 متر است. هر یک از اضلاع کوچک غرفه ای به عمق یک متر دارد. در ضلع خاوری و باختری دو اطاق با جلوخانی تعبیه شده است. غرفه جنوبی صحن محل دستگاه آسیاب یعنی دول و آخوره است. سقف صحن آفتاب گنبدی است. مصالح آسیاب تماما از آجر است و ترکیب سقف و مقرنس کاری های صحن اصلی آن با نقوش هندسی که در آن ایجاد کرده اند از ابتکار های جالب توجه معماری ایرانی است.

بقعه زرندیان - یزد این بنا در مریاباد در حومه یزد واقع و بقعه ای قدیمی است که در دوره اخیر آن را مرمت و سفیدکاری و نماسازی کرده*اند.



مدفون بقعه را سید ناصرالدین ـ از نزدیکان امام زاده جعفر مدفون در شهر یزد ـ ذکر کرده*اند. بنای بقعه براساس کتیبه چوبی ضریح، مربوط به قرن دهم هجری و بانی آن شمس الدین محمد ابرقوهی است. بنای اصلی بقعه به پیش از قرن دهم هجری قمری مربوط است.


بقعه سید پنهون - یزد این بقعه در محله فهادان شهر یزد واقع و بنایی بسیار ساده شامل دو اتاق کوچک بدون هیچگونه ارزش معماری است و فقط یک قطعه کاشی کاری به صورت ستاره چهار پر در آن قرار دارد.



نام واقعی صاحب بقعه سید تاج الدین جعفر است که یکی از اعقاب امام زاده ابوجعفر یزد است. از نوشته*های تاریخی چنین برمی آید که از حدود قرن نهم هجری مزار سید تاج الدین جعفر به عنوان «سید پنهون» معروف شده است.

بقعه شاه سید رضا - یزد بقعه ای است با گنبدی بلند، به اسلوب گنبدهای دیگر یزد (مانند شاه کمال، گنبد هشت و …) که در اساس، جزیی از مجموعه بنای مفصل*تری بوده است و هنوز آثار صفه و ایوان قسمت باختری متصل به آن باقی است.


این بنا نزدیک چهار منار قرار دارد و به مزار شاه سید رضا مشهور است و از زیارتگاه*های یزد است. وسعت گنبد و ضخامت دیوارهای آن (بعد از بقعه سید رکن الدین) از دیگر گنبدهای یزد بیشتر است. هر ضلع آن 25/9 متر و ضخامت دیوارهایش 35/2 متر است.علت انتساب بقعه به شاه سید رضا، احتمالاً به خاطر وجد سنگ قبری از آن شاه سید رضا نامی است که در 955 فوت شده است. این بنا از آثار قرن هشتم هجری است و طبعاً ارتباطی با شاه سید رضا ندارد. حدس ضعیف این است که بنا، بقایایی از مدرسه غیاثیه چهار منار است مدرسه را امیر غیاث الدین علی حسینی وزیر شاه شیخ ابواسحق در سال 740 ساخت و خود زیر گنبد آن به خاک سپرده شد.

بازار یزد این مجموعه که ستون فقرات شهر قدیمی یزد را تشکیل می*دهد، در دوران پهلوی با ساخت خیابان شاه (خیابان قیام فعلی) به دو نیم شد



برخی فضاهای اصلی آن، مانند بازار ارسی دوزها، بازار محمد علی خان و بازار پنج علی تخریب شد. نیمه شمالی بازار در حال حاضر از رونق اقتصادی بیشتری برخوردار است.عمده*ترین کالاهای موردمعامله، پارچه و شیرینی*های یزدی، طلا و فرش است. قیصریه که حد فاصل میدان و مدرسه خان قرار دارد،*از لحاظ معماری نسبت به سایر بازارها از انتظام فضایی بهتری برخوردار است و با دو درب چوبی که دارای ارزش هنری هستند، بسته می*شود. در این بازار، اکنون پارچه*های یزدی عرضه می*شود. قدیمی*ترین بخش بازار یزد، بازار حاجی قنبر است که از قرن نهم هجری به یادگار مانده و جزیی از مجموعه فرهنگی ـ تاریخی امیر چخماق است. در قرن سیزدهم هجری بر سر درب این بازار تکیه ای زیبا و بلند به شیوه ی دیگر تکیه*ها و حسینیه*های یزد ساخته شد که یکی از معرفه*های شهر یزد است. عمده تزیین*های آن از کاشی معلقی است.

قسمت*های مختلف بازار یزد عبارتست از :

بازار خان، بازار زرگری، بازار پنجه علی، بازار قیصریه، بازار علاقبندی، بازار کاشیگری، بازار چیت سازی، بازار ملا اسمعیل، بازار افشار، بازار حاجی قنبر، بازار محمد علی خان، بازار جعفرخان، بازار صدری (شاهزاده فاضل)، بازار دروازه مهریز، بازار مسگری و بازار نخود بریزی.

سایر شهرهای استان یزد نیز بازارهای مخصوص و جالب توجه دارند.

باغ دولت آباد - یزد باغ دولت یکی از باغ*های معروف ایرانی است که در زمان محمد تقی خان (دوره زندیه) طراحی و ساخته شد



مجموعه تاریخی باغ دولت آباد شامل قسمتهای عمارت کلاه فرنگی، بادگیر، حرمخانه بهشت آیین، عمارت مستخدمین،دیوان خانه ،اصطبل و شتر خانه، سر در اصلی آب انبار و باغ مشجر است.

حمام مسجد جامع - یزد این بنا که اکنون از میان رفته است دراوایل قرن حاضر در مجاورت مسجد جامع یزد قرار داشته و ظاهراً از ساخته*های زمان آل مظفر بوده است.



مدخل اصلی حمام در بازار مجاور و رو به روی جلوخان مسجد واقع بوده و بنای حمام مشتمل بر فضاهای وسیع و هشت ضلعی برای رخت کن، گرمخانه و همچنین خزینه*های متعدد و فضاهای کوچک تر دیگر بوده است.

حمام گلشن (بزرگ گازرگاه) - یزد حمام گلشن یا حمام بزرگ گازرگاه در محله قدیمی گازرگاه حدفاصل خیابان*های مهدی و امام خمینی و سلمان فارسی قرار گرفته است.



این اثر در مجاورت مسجد و حسینیه و در جوار باغ معین التجار یزدی بوده است. حمام گلشن واقع در محله گازرگاه یزد یکی از بناهای دوره قاجاریه است که با معماری خاص حمام*ها احداث شده و این حمام در روزگاران گذشته از رونق خاصی برخوردار بوده است و مانند سایر حمام*ها در جوار مسجد و تکیه واقع شده است. اثر مذکور همانند دیگر حمام های قدیمی به چهار قسمت تقسیم می*شود.

حمام خان - یزد این بنا در مجاورت میدان خان و بازارچه کاشیگری واقع شده و توسط محمد تقی خان ـ سرسلسله خاندان مشهور به خوانین یزد که در سال 1161 هـ.ق به حکم رانی یزد رسید ـ ساخته شده است.



حمام خان (گرمابه نور) دارای سه مسیر دسترس است که آن را به میدان خان، بازارچه کاشیگری و بافت مسکونی مجاور مرتبط می*سازد. بنای حمام مشتمل بر ورودی*ها،سربینه،گرمخانه و فضاهای مرتبط با آن ها و هم چنین استخری در کنار گرمخانه است. فضای سربینه از نظر مساحت و تزیینات از سایر فضاها مشخص تر بوده و در اطراف آن سکوهای نشیمن و رخت کن و جای نهادن کفش تعبیه شده است. این فضا با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و روشنایی آن از طریق نورگیر زیبای تعبیه شده در گنبد تأمین می*شود. سطوح داخلی سربینه در اصل با نقاشی*های مزین بوده که امروزه تنها بخشی از آن تزیینات بر جای مانده است. حمام خان یزد در دوره اخیر تعمیر و بازسازی شده و با تغییر کاربری به چایخانه سنتی تبدیل یافته و جدیداً نیز به ثبت تاریخی رسیده است.

[sorna]

حمام خرمشاه - یزد این بنا در بلوار شهید صدوقی شهرستان یزد واقع شده و از آثار اواخر دوره قاجاریه یا اوایل دوره پهلوی به شمار می آید که هم اکنون نیز مورد استفاده است.


بنای حمام متشکل از یک حمام بزرگ و اصلی و یک حمام کوچک و فرعی است. حمام اصلی دارای هشتی ورودی، رخت کن، گرم خانه و خزینه است. فضای میانی رخت کن و گرمخانه با گنبدنی نیم کروی پوشش یافته و در رأس گنبدها، نورگیرهایی تعبیه شده است. سطح زیرین گنبد رخت کن، دارای آجر چینی و رنگ آمیزی تزیینی است. این بنا در کل از معماری قابل توجهی ـ در مقایسه با دیگر حمام*های تاریخی ـ برخوردار است

خانقاه شیخ علی بنیمان - یزد این خانقاه در بیداخوید یزد واقع و بنایی مشتمل بر بقعه، خانقاه و مسجد است که از آثار معتبر و ارزشمند منطقه به شمار می*رود.



بر فراز خانقاه گنبدی قرار دارد و درون بقعه سه قبر دیده می*شود که یکی از آن ها متعلق به عارف نامدار شیخ علی بنیمان است.بنای خانقاه تقریباً به همان طرح و اسلوب قدیم پا برجاست و به مناسبت کتیبه*ها و آثار تاریخی و هنری دارای اهمیت است.

خانه ملک زاده - یزد خانه ملک*زاده در محله فهادان به فاصله تقریبی 200 متری مدرسه ضیاییه و در نزدیکی مسجد چهل محراب واقع است.



قدمت خانه ملک*زاده چون دیگر خانه*های قدیمی شهر یزد به عصر قاجار می*رسد. خانه ملک*زاده ساختمانی از مصالح خشت و گل با به کارگیری آجر در برخی قسمتها است.تزیینات بنا شامل گچ بری و آیینه کاری پنج دری و نماسازی و کاربندی گچی دیوارهای حیاط و درب های چوبی برجای مانده فضاهای خانه است

خانه محمودی - یزد این خانه بخشی از مجموعه بزرگ و قدیمی مجموعه عرب هاست. این خانه قدمتی 130 ساله دارد و در دوره قاجاریه احداث شده است


متعلق به طایفه ای از تجار معروف به عرب های بحرینی بوده و رونق و گسترش کاری آن ها باعث توسعه این مجموعه مسکونی عظیم شده است. مصالح به کار رفته در بنا شامل: خشت و گل، آجر و سنگ،کاه و گچ، چوب و موادی که از پوسته درخت نخل بدست می آید، بوده است. در تمام بدنه*های حیاط و راهروها و ایوان ها قاب*بندی با گچ و سیم گل صورت پذیرفته است. فضاهای داخلی اغلب گچ بری*های متناسب را دارا است.تمامی درب ها گره چینی و دارای شیشه*های رنگی است که ارزشمندترین آن ها درب های ارسی تالار تابستانی «شکمدریده» است. لبه*های بام دارای تزیینات آجر بوده و دور تا دور بام در دیواره*های حائل قطارهای طاق نما اجرا شده است.

خانه مشروطه - یزد خانه مشروطه در خیابان امام واقع شده است. این خانه با سبک معماری سنتی حیاط مرکزی و قدمتی حدوداً 200 ساله مربوط به دوره قاجاریه است.



حدود 70 سال قبل توسط مرحوم ابوالحسن مشروطه پدر آقای محمود مشروطه از آقایان اکرمی خریداری نموده*اند. خانه دارای یک حیاط مرکزی است که حوض مستطیل شکلی در میان حیاط واقع و در دو طرف آن باغچه درخت گل کاری است درب ورودی خانه در ضلع شمالی و پس از ورودی به هشتی خانه و راهرو به حیاط خانه وارد می*شویم در چهار طرف حیاط اتاق هایی مناسب فصل ساخته شده است. اتاق های یک دری دو دری و سه دری و چهار دری که از ویژگی های معماری سنتی خانه*های یزدی است؛ مشاهده می*شود.اطاق دو دری خانه معروف به اتاق مادر بزرگ را آقای محمود مشروطه به صورت گنجینه ای زیبا آراسته*اند و اشیای عتیقه فراوانی در این اتاق جمع آوری و به نمایش گذاشته شده است. اتاق ضلع جنوبی که احتمالاً قبلاً تالار بوده؛اکنون به صورت اتاق چهار دری تابستانی از آن استفاده می*شود. طبقه زیرین به جوی آب و فضایی مشهور به زیر زمین تعلق داردکه ویژه استراحت در تابستان و نگه داری میوه در گذشته بوده است.

خانه آقا زاده - ابرکوه یکی از منازل قدیمی شهرستان ابرکوه که با توجه به خصوصیات اقلیمی و آب و هوایی خاص مناطق کویری ساخته شده؛ خانه آقازاده است.



قسمت شاخص و قابل توجه این بنا بادگیر دو طبقه آن است که در قدیم همانند کولر عمل می*کرده است. قدمت این خانه به عهد قاجاریه بر می گردد.

رباط و چاپارخانه - میبد رباطی است آجری که در دیوار طرف ورودی آن هفت دهنه طاق نماسازی شده و سر درب مرتفعی دارد.



با این که ویرانی در آن رخنه کرده ولی هنوز مورد استفاده است و جنبه انباری دارد. این رباط را میرزا محمد امین ساخته است. رباط موجود میبد که بنایش به شیوه عصر قاجاری است بر کنار شاهراه قدیم واقع است. در جوار رباط بنای چاپارخانه که خلل بر ارکانش افتاده قرار دارد. چاپارخانه از بناهای عصر قاجار است.

رباط ابوالقاسم رشتی - اردکان این رباط با کاروان سرای بزرگ و خوش طرح ، وسط آبادی عقدا و در کنار شاهراه بنا شده و از آثاری است که به شکل و شیوه رباط**های شاه عباسی به همت حاج ابوالقاسم رشتی از تجار مشهور عصر خود ساخته شده است.



رباط دارای بادگیری بند است که از فاصله دور دیده می*شود. در صفه شمالی روبه*روی درب ورودی، یک لوحه سنگی به خط نستعلیق به دیوار نصب شده که نام واقف و بانی رباط بر آن حک شده است.

رباط برج - اردکان کاروان*سرایی است که در ارجنان بر لب جاده عقدا به اردکان از آجر ساخته شده و در منظر عمومی قرار دارد از آثاری است که در دوران قاجاریه بنا کرده*اند.


برج منفردی که روبه روی رباط بر کنار استخر آب دیده می*شود؛ نیز از دوره قاجاری است.

رباط خرگوشی - اردکان این رباط که از بناهای دوره شاه عباس صفوی است نزدیک باتلاق گاوخونی (آبادی عقدا) بر سر راه قدیمی (مالرو) واقع شده است.



بیابان خرگوشی در کناره خاوری و جنوب گاوخونی واقع شده و رباط آن نیز به همان نام خرگوشی معروف شده است. این رباط 60 کیلومتر تا عقدا و 120 کیلومتر تا ندوشن فاصله دارد و راه آن از طریق خلیل آباد سرو علیا و بعد از طریق آبادی کایون است. این رباط بسیار عالی و بزرگ از سنگ و آجر ساخته شده است. طول و عرض آن در حدود 80 * 80 متر است و قسمت*های زیادی از آن خراب شده است.

رباط زین الدین - یزد رباط زین الدین در 60 کیلومتری جاده فعلی یزد ـ کرمان واقع شده و تاریخ احداث آن همزمان با مجموعه گنجعلی خان کرمان است.



کاروان سرا، طرحی مدور دارد که پنج برج پیوسته آن را حفاظت می*کنند و یکی از نمونه*های نادر در میان کاروان سراهای کشور است. ساختمان بنا، آجری و با کیفیت خوبی اجرا شده است. اتاق*ها، صفه*های استراحت مسافران، شاه نشین، شترخان و بادگیر، فضاهای داخلی کاروان سرا را که در سال*های اخیر مرمت شده است تشکیل می*دهند. در طراحی معماری فضاهای رباط زین الدین، اعداد یک، پنج و دوازده ملحوظ شده*اند. اعدادی که در مذهب تشیع از احترام و تقدس بالایی برخوردارند.چاپارخانه و یک چشمه کوچک و فضایی مشجر رباط را فرا گرفته است. با توجه به موقعیت بسیار خوب و کیفیت مطلوب ساختمان رباط،* برای تبدیل آن به تأسیسات رفاهی بین راهی امروزین طرح*هایی تدارک دیده شده است.

[sorna]

عمارت حجت آباد وزیر - یزد حجت آباد در شمال باختری شهر یزد، حدوداً 35 کیلومتری آن، در محل تقاطع راه یزد ـ تهران و جاده طبس واقع شده است و از آبادی های شهرستان یزد، بخش اشکذر و دهستان رستاق است.



باغ،عمارت،حمام، آب انبار، بازار و ساباط حجت آباد وزیر را شخصی به نام میرزا محمد مستوفی بنا کرده که در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه فرماندار کردستان بود. پس از دو سال به تهران آمده و به سمت وزیر مشاور نایل می*شود از آن جایی که اصلیتش یزدی بود و به سبب تعلقات ملکی قصد عزیمت به آن دیار را می*کند و سپس با حفظ سمت وزارت حکومت یزد را نیز عهده*دار می*شود. از اینجاست که بناهای یاد شده دربالا عنوان وزیر را به خود می*گیرند نام حجت آباد نیز از آن سبب برگزیده شد که این مکان ها به نیت امام زمان ساخته شده*اند.قسمت*های مهم مجموعه حجت آباد مشتمل بر آب انبار، ساباط، کاروان سرا،حمام، عمارت و باغ است. این مجموعه در مسیر قنات قدیمی به نام حجت آباد قرار داشته که در نهایت به حوض درون محوطه عمارت ختم می*شده و پس از آن برای آبیاری باغ مورد استفاده بوده است. حمام این مجموعه دارای حوض هشت ضلعی با نورگیرهای سقفی و فضاهای جنبی است که یا بدون استفاده مانده و یا بر اثر مرور زمان از خاک و شن*های روان پر شده است. عمارت که در مجاورت ضلع باختری باغ است، در حدود 130 سال قدمت دارد. عمارت به صورت مستطیل کشیده ای برابر 20×35 متر مساحت 1400 متر مربع در سه طبقه زیر زمین هم کف طبقه بالا ساخته شده است و عمده مصالح ساختمان خشت و گل و آجر است. بنادر جبهه*های باختری به دیوار باغ متصل و سه جبهه دیگر آن آزاد و دارای نمای اصلی عمارت نمای خاوری است و ورودی اصلی در میانه این بنا قرار دارد. هشت ورودی قدیمی از طریق هشت راه ارتباطی طولی و عرضی افراد را به داخل بنا هدایت می*کند.

[sorna]

مکانهای مذهبی یزد

مجموعه امير چخماق


امير جلال الدين چخماق از سرداران و امرا شاهرخ تيموری و حاکم يزد با همکاری همسر خود فاطمه خاتون در جهت آبادانی يزد مجموعه ای شامل تکيه، ميدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه، آب سرد . از همه مهمتر مسجد امير چخماق را بنيان نهادند. سنگ نصب شده در کرباس مسجد به طرف ميدان و نثر وقفنامه بر آن به خط نسخ، شبکه های ظريف از کاشی های معرق دور خارجی گنبد محراب صفه اصلی با طاقنمای مقرتس کاری و اين مسجد را از نظر مرتبه زيبايی بعد از مسجد جامع قرار داده است. اين بنا مسجد جامع نو نيز ناميده شده است. اين مجموعه در قرن هشتم هجری قمری بنا نهاده شده است


مسجد جامع کبير

اين مسجد يکی از باارزشترين ميراث تاريخی هنری و گنجينه ای معماری اسلامی است. بانی ساختمان اصلی مسجد را علاء الدوله گرشاسب آل بويه – قرن ششم هجری – می دانند ولی مسجد کنونی مربوط به آل مظفر و تيموريان قرن هشتم و نهم هجری است. از امتيازات هنری و معماری اين مسجد می توان قدرت و استواری کاشيکاريهای نفيس و جالب، سر در بلند، دو کتيبه نفيس يکی به خط کوفی و ديگری به خط ثلث بر روی کاشی لاجوردی معرق در کنار سر در باشکوه، دو مناره زيبا و تزئينات کاشی کاری شده ديوارهای داخلی شبستان و زير گنبد و خارج گنبد را نام برد. ارتفاع مناره های آن حدود 48 متر و ارتفاع سر در آن در حدود 24 متر می باشد


مسجد ريگ

اين مسجد که کاروانسرای مخروبه بوده است، توسط امير معين الدين اشرف بنا گرديد. منار گلی مزين به کاشی با خطوط و نقوش مهندسی، قفسه ای چوبی در بالای منار کتيبه خط ثلث بر کاشی معرق در سه طرف در، در کنده کاری دو لنگه ای کاشی های شش ضلعی فيروزه ای و آبی با حاشيه های سياه سفيد مرسوم قرن نهم هجری در بدنه محراب و طاقنمای محراب با گچکاری مقرنس از برجستگيهای مهم اين مسجد به شمار می رود

امامزاده جعفر

امامزاده جعفر از نوادگان امام صادق (ع) و مهمترين زيارتگاه مورد احترام مردم يزد، در محله قديمی مصلی عتيق واقع شده است. وی در زمان خلافت متوکل عباسی از مدينه به يزد مهاجرت کرد و به شاگردی در دکان آهنگری پرداخت. وی در سال 423 ه. ق. در گذشت و در محل فعلی دفن شد

مسجد ملا اسماعيل

اين مسجد بزرگ در جنوب ميدان خان قرار گرفته است و اثر همت والای آخوند ملا اسماعيل عقدائی در سال 1222 می باشد. اين مسجد مشتمل است به ايوان وسيع با دهنه 75/15 متر و شبستان با 32 ستون و گنبد های بسی عالی، نقش و نمای آجری درگاهها و گاهی تلفيق شده به کاشی و سنگ مکتوب در طرف چپ بالای سر در بزرگ ورودی با مطالبی با خط نستعليق و سنگ لوحه های مختلف.

مسجد شاه طهماسب

اين مسجد در ميدان بعثت واقع بوده است. بانی بنای قديمی آن بيگم دختر شاه طهماسب صفوی است که به همسری نور الدين مير ميران از خاندان شاه نعمت الله در آمد، از بنای قديم آن چيزی باقی نمانده مگر دو سنگ مرمر يکی در محراب و ديگری بر ستون ميدان

مسجد فرط

مسجد کوچکی واقع در محله دار الشفا که گفته شده بعد از خروج ابو مسلم در خراسان و تسلط او بر يزد آنرا ساخت و امام رضا (ع) هنگام سفر از مدينه به خراسان در اين مسجد عبادت نموده است. بر اساس سنگ محراب آن زمان احداث آنها را هشتصد تا نهصد سال قبل تخمين می زنند

مسجد چهل محراب

اين بنا در قرن هفتم هجری توسط خواجه شمس الدين محمد بنا شده است. علت شهرت آن به چهل محراب آن است که در آن چهل محراب کاشی تعبيه شده بود. در حال حاضر فقط شش قطعه از کاشی باقی مانده است

بقعه سيد شمس الدين

اين در سال 767 هجری قمری بنا شده است. اين بنا دارای ايوان بلند، نقاشی و ترئينات گچ بری می باشد. ايوان بلند آن دارای کاشيکاری معرق و رنگارنگ است. در وسط سقف ايوان بلند ترنجی بزرگ و در گوشه های سقف گل و بوته های زيبايی نقش داده شده است. در داخل ايوان سنگ قبر مرمری، مربوط به بهاءالدين فراش موجود است که تاريخ 850 را نشان می دهد

بقعه سيد رکن الدين

اين بنا در سال 725 هجری قمری بنا نهاده شده است و محل دفن سيد رکن الدين محمد قاضی می باشد. اين بنا دارای گنبد، گچ بريهای خطوط اسليمی داخل ايوان بلند و مقرنسهای چهار گوشه بنا و مخراب بلند می باشد. در داخل بقعه آثار تزئينات آجرکاری و خطوط کوفی و نستعليق بر ديوارها و حتی در قسمت سقف که با آب رنگ نقاشی شده است به چشم می خورد

مسجد جامع فهرج
اين مسجد که در 30 کيلومتری شرق يزد قرار گرفته، از خشت و گل ساخته شده است. تاريخ بنای آن به صدر اسلام باز می گردد. اين مسجد در تاريخ معماری اسلامی – ايرانی از اهميت ويژه ای برخوردار است. ستونهای قطور و پوشش تاق آن از نوع پيز گهواره ای است و مناره مسجد که از گل ساخته شده است به دوره های بعدی مربوط می باشد.

بقعه دوازده امام

اين بقعه مشتمل بر دوازده گنبد منفرد در سال 429 هجری به دستور ابوسعيد و ابو يعقوب از امرای علاءالدوله فرامرز ساخته شد. در اين بقعه کتيبه ای به خط کوفی بالای سر در گاه نمای که در حاشيه ای از نقوش گل و بوته قرار دارد و سنگ قبر فخر الدين اسفنجردی از مشايخ بزرگ قرن هشتم به اندازه 92×60 که در محراب نصب شده است توجه بينندگان را به خود جلب می کند.


بقعه شيخ احمد فهادان
اين بقعه مدفون شيخ احمد و برادرش از اهالی اسفنجرد است. اين دو از عرفای زمان خويش بودند که به يزد آمدند و در محله فهادان سکنی گزيدند. از بنای اصلی آن تنها گنبدی با بادگيرهای کاشی کاری مربع شکل و محراب کاشی کاری شده معرق باقی مانده است.

[sorna]

مسجد میر چقماق ( مسجد جامع نو ) ـ یزد *

مسجد امیر چخماق که در تاریخ‏های یزد به نام مسجد جامع نو نیز خوانده شده است در دوره صفویه به همت امیر جلال الدین چخماق شامی حاکم یزد از امراء و سرداران و مقرب درگاه شاهرخ و زن او ستی (بی بی) فاطمه خاتون احداث شده است. این مسجد در سال 841 هـ.ق به پایان رسید.از حیث زیبایی، وسعت، اهمیت و اعتبار بعد از مسجد جامع شهر قرار دارد.

در توصیف این مسجد باید گفت که در کریاس (ساختمان جلوی درب وروردی) مسجد به میدان میر چخماق باز می‏شود، سنگی نصب گردیده که بر آن متن وقفنامه‏ای به خط نسخ نقر شده است.



در طرف راهروی شمالی که از درب کریاس به صحن وارد می‏شود، شبکه‏هایی ظریف از کاشی‏های معرق در پنجره‏ها نصب شده‏اند. قسمتی از سردر صفحه ایوان کاشیکاری معرق شده است و جرزهای آن آجری رنگ می‏باشد. دور خارجی گنبد و بر کمربند آن عبارت "السلطان ظل الله...." به کوفی بنایی تکرارشده است.



محراب صحنه اصلی از کاشی معرق است با ساختمانی مقرنس کاری که در وسط آن سنگ مرمر بسیار خوشتراشی به اندازه 1/15 * 3/38 متر نصب شده است. و در وسط منقرص کاری یک گل مربع به اندازه 54 * 95 سانتیمتر نصب است و در دست چپ ایران، یک سنگ مرمر به اندازه 28 * 30 سانتیمتر نصب شده است.سر در شرقی مسجد دارای کتیبه‏ای از کاشی معرق به خط ثلث محمد الحکیم است.

گنبد مسجد خمیده و ترکدار است با کاشی سبز رنگ کاشی شده و پیرامون آن نیز کتیبه‏ای به خط کوفی قرار دارد

[sorna]

*** باغ دولت آباد *** یزد
باغ دولت آباد *** یزد

در اصلی این مجموعه در خیابان شهید رجایى قرار گرفته است و در دیگرى که در بلوار دولت آباد قرار دارد ورودى نداشته و تقریباً در دست مرمت و بازسازى است. به همین علت تردد از در اصلى انجام مى گیرد. هنگام ورود از یک هشتى نسبتاً بزرگ عبور مى کنیم که محل ارائه و فروش صنایع دستى از قبیل سفال است .


این مجموعه یادگارى است از دوره هاى افشاریه و زندیه که شامل عمارت سردر، ساختمان هشتى و بادگیر، عمارت بهشت آئین و تالار آینه، عمارت تهرانى آب انبار دو دهانه و باغ ناصر است. بناى این مجموعه به سال ۱۱۶۰ مى رسد که توسط فردى به نام محمدتقى خان بافقى که به خان بزرگ معروف بوده ساخته شده و در حدود ۲۶۰ سال قدمت داشته و محل اقامت حاکم وقت و معاصر با شاهرخ میرزا و کریم خان زند بوده است. فضاى سبز باغ درختان میوه مانند انگور و سرو و کاج داشته و همچنین گل هاى محمدى و سرخ نیز در باغ دیده مى شوند.

درهاى ساختمان اصلى از چوب و به صورت کنده کارى دیده مى شود و در داخل بنا اتاق هاى متعددى قرار دارد که در اکثر این اتاق ها حوضى قرار گرفته و درهاى یکى از اتاق ها که رو به حیاط و باغ باز مى شود، با شیشه هاى رنگارنگ با طرح هاى زیبا مزین شده که در هنگام وجود خورشید و پرآب بودن حوض منظره زیبایى از نقاط رنگى منعکس شده را بر روى حوض مرمرین به نمایش مى گذارد. در یکى دیگر اتاق ها بادگیر معروف دولت آباد قرار دارد که با ارتفاع زمین ۳۳ متر از زمین بلندترین بادگیر از نوع خود بوده و به خوبى یک کولر مى تواند خنکى ساختمان را تامین کند.

[sorna]

*** نارین قلعه (نارنج قلعه ) میبد ***یزد
نارین قلعه (نارنج قلعه ) میبد *یزد

نارین ‌قلعه یا نارنج‌ قلعه مهمترین بناى تاریخى شهرستان میبد است. این قلعه از بناهاى مربوط به دوره اشکانی و قبل از اسلام است و در دوران مظفریان تعمیراتى در آن صورت گرفت. اطراف آن خندقی بوده است و نقب های زیر آن گاهی تا یک فرسنگ امتداد دارد.در محرم 744هجری قمری جنگ سرنوشت سازی که باعث پیروزی آل مظفر بر چوپانیان گشته در این محل اتفاق افتاده است. مساحت این قلعهٔ هفت‌‌طبقه، سه هکتار و داراى برج و بارو و دربندهاى متعدد است و بالاى تپه‌اى مسلط بر شهر میبد قرار دارد. قطر پایین‌ترین حصار قلعه که قسمت بزرگى از آبادى میبد را در بر مى‌گرفت، پنج و در بعضى قسمت‌ها به بیست متر مى‌رسیده.
نارنج قلعه چهار برج گرد بلند دارد و باید دانست که آنچه امروز از آن باقی مانده قسمت مرکزی آن است و نشانه هایی از برج ها و باروها در روستای کوچک(کوشک) از آن باقی است. کوشک یا کوچک نزدیک ترین روستا به دژ بوده است و بیشتر آن را باغ ها و قنات ها و آسیاب در بر می گرفته است. تا همین نزدیکی ها زیباترین بادگیرها و خانه ها و کوچه های سابات دار بسیار قدیمی در جهان را در این محله ی زیبا می توانید شاهد باشید.
نارنج‌قلعه داراى اتاق‌هاى متعددى بوده است که در حال حاضر قسمت‌هایى از این اتاقک‌هاى کوچک تودرتو، موجود است و بسیارى از آنها نیز به علت قرار گرفتن در طبقات پایین و ریختن راهروها هنوز کشف نشده است. مردم محل بر این اعتقادند که بناى این قلعه مربوط به دوران سلیمان پیغمبر است

[sorna]

یدنی های زیبای باستانی و طبیعی یزد *
*
*
*
**
*
به خشنودی اهورامزدا
گرفته شده از سایت امرداد

شواز، روایتی از شكوه معماری


زهرا شوازی


روستای شواز در فاصله 95 كیلومتری جنوب شرقی استان یزد در ادامه سلسله جبال شركوه قرار دارد. پشت روستا متصل به كوه و مقابل روستا باز و منتهی به دشت وسیع است.
این روستا از آبادیهای قدیمی یزد است. قبرستان های قدیمی آن چه در شواز و چه در شواز كهنه و قلعه محكم و بزرگ و مرتفع آن دال بر گهنگی آبادی است. اما آنچه تاریخ زیست در این منطقه را به گذشته‌ای دور متصل می‌كند، وجود سنگ نگاره‌هایی است كه در یك مطالعه تطبیقی و در مقایسه با سنگ نگاره‌های كوه ارنان ( كه قدمتی 7 تا 12 هزار سال را دارد) مشابهتی را نشان می‌دهد كه تاكنون مطالعات باستانی ‌شناسی روی آن صورت نگرفته است.
موقعیت استقرار و شرایط توپوگرافی آن كه مشابهت زیادی با روستای توران پشت نیر دارد‌، وسعت زیاد كفه طاقستان را تحت تسلط خود دارد و كیفیتی اساطیری را به ذهن متبادر می‌سازد. این ویژگی باعث شده كه بتواند خطر هجوم غارتگران و م*****ین را كه بیشتر از سمت كفه و منطقه فارس روستا را تهدید می‌نموده خنثی نماید و بدین وسیله دوری فاصله از مركز وشهرهای بزرگ را جبران نماید.
قلعه شواز نماد استواری علاوه بر موقعیت استراتژیكی روستا، وجود قلعه رفیع در ارتفاع مناسب و در پیشانی روستا ضریب دفاعی آن را دو چندان نموده است.
ایرج افشار در كتاب یادگارهای یزد درباره این قلعه می‌گوید: «مهمترین قلعه كوهستانی كه در خاك یزد بنا شده، قلعه رفیع، محكم و با عظمت و خوش منظر شواز است. این قلعه را بر فراز صخره‌ای سنگی از سنگ‌های سخت رسوبی به ارتفاع یكصدمتر كه از اطراف پرتگاه‌ها و خاكریزهای تند دارد، بنا كرده‌اند و قلعه زیست و زندگی بوده است. كه مساحت آنرا 5000 متر مربع تخمین زده‌اند.»
دیوارهای اصلی بنا از سوی برون سنگی و از سوی درون خشت است. جرزهای اتاق‌ها و سقف‌ها نیز بیشتر از خشت بنا شده است و جزیی آجر در طاق سردرها به كار برده‌اند ولی درگاه ورودی قلعه از آجر است. قلعه در طرف شرق گاو پهلوی مرتفعی دارد كه از آجر بنا شده است و از آن در كشیدن آب استفاده می‌كرده‌اند.
در سنگی قلعه در اندازه 7/1 *1 متر از نوع سنگهای رسوبی همان تپه است و پاشنه گرد آن نیز از سنگ می‌باشد. این در سنگی را در دوره‌های ناامنی متاخر برداشته‌اند و به جای در چوبی نصب كرده‌اند. برخی معتقدند همزمان با ساخت قلعه در ورودی نیز ساخته شده است.

این در بعد از مرمت قلعه توسط میراث فرهنگی به داخل قلعه منتقل شده و به جای آن یك درب چوبی نصب شده است. سقف یكی از اتاقهای قلعه با تیرهای چوبی از جنس چوب سنجد پوشیده شده است.
این چوب نسبت به انواع دیگر از مقاومت و استحكام در برابر فرسودگی، رطوبت و موریانه خوردگی برخوردار است. مصالح این قلعه از سنگ (ازاره دیوارهای قلعه و اتاقها و طبقات اول) و خشت و گل است.
در یك نگاه سه نوع خشت را می‌توان تشخیص داد: خشتهای به ابعاد 5، 30، 30 و خشت‌های 72.72.3 و خشت‌های بزرگ به ابعاد 40.40، 10 سانتیمتر و قطر ملاط‌ها 5/2 الی 5 سانتیمتر متغیر است. ملاط‌ها از جنس گل و گاه با كاه خرد شده و ریگ اندود و دیوارها از گل است. خشت‌ها به لحاظ ساخت و فرم نیز سه گونه است. خشت‌های با گل و ریگ كه محكم وسفت است و خشت‌هایی كه با گل بسیار نرم هستند كه نمونه‌هایی از این دو در كاوش سایت باستانی غربال بیز مشاهده شده است. خشت‌های نوع سوم كه همان خشت‌های بزرگ وقطور به ابعاد 40.40.10 است از مصالح متداول پیش از اسلام بویژه عصر ساسانی است. از ویژگی‌های دیگر این قلعه، داشتن برج‌هایی برای دیدبانی و حفاظت از قلعه است كه قسمت‌هایی از آن با سنگ ازاره و خشت ساخته شده است.
اما نكته قابل توجهی كه در مورد این برجها وجود دارد ساخت آنهاست. به نحوی كه پس از ساخت برج با خشت، نمای آن را جهت استحكام بخشی و افزایش مقاومت در برابر حملات و تهاجم بیگانگان با سنگ كار شده است.
به اعتقاد دكتر جنیدی صاحب نظر در فرهنگ و تمدن پیش از اسلام، این شیوه برج سازی اقتباسی از فرهنگ ساسانیان و متعلق به معماری آن دوره است. از ویژگی‌های بارز قلعه سنگی شواز وجود قوس‌ها متعلق به دوران پیش از اسلام است. برخی از قوس‌ها این دژ حالتی میان قوس دایره‌ای اشكانی، ساسانی و جناقی پس از اسلام را دارند كه نمونه آن در محل گنجینه آتشكده آذر گشب نیز دیده شده است. بر بدنه سنگی یكی از دیوارهای داخل قلعه سنگ نبشته‌ای متعلق به قرن 6 كشف شده كه تاكنون در هیچ منبعی به آن اشاره نشده است.
این سنگ نبشته در عین اینكه هنرمندانه نیست بسیار ابتدایی و با نوشتارها بدتركیب بر روی هم و در مكانی كه در معرض دید همگان نیست به شیوه نامناسب كتابت و حجاری شده است.

براساس مطالعاتی كه بر روی سنگ نبشته‌های اسلامی استان صورت گرفته هنوز كتیبه‌ای متعلق به قرن 6 در بنایی (قلعه، مسجد، مدرسه و...) كه به اصطلاح كتبیه ساخت باشد دیده نشده است. تمام كتبیه‌های بررسی شده متعلق به قرن 6 مربوط به سنگ قبر و سنگ محراب است، كه نمونه‌های آن نیز در قبرستان شواز موجود می‌باشد. اما سنگ نبشته مكشوفه داخل قلعه منحصر به فرد است و در تعیین تاریخ قلعه دارای اهمیت است. برای تعیین تاریخ ساخت قلعه نیاز به مقایسه این قلعه با قلعه‌های دیگر در سطح استان است اما به دلیل اینكه در دوره‌های ساسانی و اسلامی به بعد حتی تا دوره‌ قاجار و پهلوی مسكونی بوده و بارها با مرمت وبازسازی و توسعه فضاهای آن ََََََََََپرداخته شده آن را متعلق به اواخر اشكانی و ساسانی می‌دانند.
در اواخر اشكانی و اوایل ساسانی اغلب قلعه‌های دفاعی بر تپه‌های مرتفع سنگی ساخته می‌شدند تا علاوه بر افزودن عظمت و شكوه قلعه بر محیط اطراف قلعه نیز اشراف داشته باشد. كه این امر باعث می‌شده توانایی قلعه جهت دفاع و جلوگیری از تهاجم بیگانگان نسبت به ساكنین قلعه چند برابر شود. به اعتقاد دكتر جنیدی همانطور كه برجهای ساسانی جهت استحكام بخشی و افزایش توان دفاعی با سنگ نماسازی می‌شده‌اند این قلعه نیز به شیوه معماری ساسانی ساخته شده است. چند قطعه سفال خاكستری مكشوفه داخل قلعه كه دو قطعه آن با تزیین به شیوه كنده است احتمالا" از نوع سفال‌های خاكستری دوره تاریخی می‌باشند. وجود چند مغازه در داخل قلعه كه در دل سنگ كنده شده‌اند حكایت از قدمت آبادی و شواز كهنه محلی است غیر مسكونی با فاصله 5 كیلومتری شواز در راه نصرآباد كه هیچ نوع آبادانی از آن به جای نمانده است و منحصرا" در این محل بقایای قبرستانی قدیمی و چند مغازه كه در دل كوه كنده شده‌اند و در دامنه كوه شواز كهنه وجود دارند.
قبرستان شواز قبرستان شواز از قبرستانهای عجیب در خاك یزد است. بالای سر وپایین سر قبرها دو تخته سنگ نتراشیده و زمخت و كلفت و پهن به طور عمودی در زمین نصب شده و حدود نیم متر از زمین ارتفاع دارد. بر این سنگها هیچ‌گونه مطلبی نقش نشده است. نمای عمومی قبرستان و ترتیب و رنگ سنگها و رنگ تیرگی آنها حكایت از كهنگی قبرستان دارد.
این قسمت از قبرستان، كهنه تر از قبرهایی است كه دارای سنگهای مورخ قرن 6 تا 8 هجری است. اهم سنگ قبرهای نوشته‌دار قبرستان به خط نسخ بر روی سن‌گها نامنظم سیاه رنگ طبیعی است. تعدادی هم سنگ قبرهای مرمر از قرن 10 و 11 هجری نیز بدست آمده است.
این قبرستان در حال حاضر روبه تخریب كامل است و اكثر قبرهای آن توسط افراد غیربومی كه به دنبال یافتن اشیاء عتیقه و قدیمی در آن بوده‌اند تخلیه شده است. سنگ قبرهای آن نیز به گفته اهالی روستا توسط میراث فرهنگی جمع‌آوری شده است.
سوتیتر
مهمترین قلعه كوهستانی كه در خاك یزد بنا شده، قلعه رفیع، محكم و با عظمت و خوش منظر شواز است.

[sorna]

آثار باستاني و مناطق ديدني در يزد



جاذبه‌هاي گردشگري‌

ويژگيهاي متنوع طبيعت در استان يزد اغلب براي جهانگردان و مردم غيربومي جالب و پركشش است. استان يزد يكي از ديدنيهاي اين خطه به شمار مي‌آيد، از يك سو پهنه‌هاي بياباني و تپه‌هاي ريگ روان و از سوي ديگر و به فاصله نزديك ارتفاعات زيباي شيركوه و ييلاقات سرسبز، دره‌ها و دامنه‌هاي آن كه از جلوه‌هاي جذاب براي تفريح و بهره‌مندي از طبيعت است. در يزد مركز استان بناها و فضاهاي تاريخي ، بازارها و ساير اماكني كه در بافت قديم شهر قرار دارند، از جاذبه‌هاي تفريحي و توريستي به شمار مي‌آيند.‌ مساجد استان يزد- با توجه به مذهبي بودن و دارالعباده بودن يزد، مساجد زيادي در جاي جاي اين استان به چشم مي‌خورد كه در اين ميان قديمي‌ترين مسجد ايران يعني مسجد جامع فهرج نيز قرار دارد.

اين بناي خشت و گلي كه از صدر اسلام به همان صورت اوليه باقي‌مانده در 30 كيلومتري شرق يزد قرار دارد. از ديگر مساجد مي‌توان به مسجد جامع كبير يزد اشاره كرد كه به لحاظ سير تحول تاريخي، شيوه ساختماني و تزئينات به كار رفته در آن از اهميت بالائي برخوردار است. ضمنا سر در رفيع و منحصر به فرد، مقرنس‌هاي معرق، در نفيس چوبي منبت‌كاري شده"، ايوان مزين به اسماء مباركه الهي به صورت خط كوفي، مناره‌ها، محراب معرق، كتيبه‌هاي ثلث و كوفي اين مسجد را در رديف آثار كم نظير جهان اسلام قرار داده است. از ديگر مساجد تاريخي و مهم استان مي‌توان به مسجد ملا اسماعيل، مسجد ميرچقماق، مسجد ريگ و مسجد چهار منار اشاره كرد.‌



زيارتگاههاي زرتشتيان‌

زيارتگاه پيرناركي، پير چك چك از زيارتگاههاي زرتشتيان در استان يزد است كه هر ساله شمار زيادي از زرتشتيان از اقصي نقاط ايران و جهان براي زيارت به اين زيارتگاهها مي‌آيند. زيارتگاه پير چك چك (پير مراد) از مهمترين زيارتگاههاي زرتشتيان است و يكي از جاذبه‌هاي گردشگري استان يزد به شمار مي‌آيد. همچنين دخمه و خيله‌هاي آن در 15 كيلومتري جنوب شرقي يزد در بلندكوهي كه به كوه دخمه معروف است واقع شده‌اند و بر بلندي اين كوه در عمارت سنگي "مدوربرج" ساخته شده است كه با نامهاي دخمه مانك‌جي ليمجي هاتريا و دخمه گلستان مشهور است.‌



خانه‌هاي قديمي‌

خانه‌هاي قديمي از جمله بناهاي ارزشمندي هستند كه يادآور زندگي سنتي مردم اين منطقه است. اين خانه‌ها از نظر معماري و قدمت اهميت فراواني دارند. تنها در اين شهر است كه هنوز خانه‌هاي دوران ايلخاني قابل سكونت هستند. از ويژگيهاي مهم اين خانه‌ها مي‌توان به حياط مركزي آن، تالار، اتاقهاي سه دري، پنج دري و كرياس اشاره كرد. ديوارهاي بلند، نحوه آرايش و سازماندهي فضاهاي گوناگون دورتادور حياط و نماسازي زيبا از ديگر ويژگيهاي مهم و منحصر به فرد اين خانه‌هاست. قديمي‌ترين خانه ثبتي در يزد "خانه توانا" متعلق به دوران ايلخاني است. از ديگرخانه‌هاي قديمي يزد مي‌توان به خانه محمودي، خانه لاريها، خانه عرب‌زاده، خانه تقديري، خانه آقازاده ابركوه و خانه مرتاض اشاره كرد.‌



آب انبارها

يكي از شاخص‌ترين نشانه‌هايي كه منظر عمومي شهر يزد را از ديگر شهرهاي كشور متمايز مي‌سازد، آب انبارهاي آن است كه از عمده‌ترين مصالح ساخت آن "ديمه" است كه از آهك، خاكستر و ماسه بادي تشكيل شده است. اين آب انبارها كه معمولا در مركز محله‌هاي شهر واقع شده‌اند از چهار عنصر اصلي خزينه پاشير، گنبد و بادگير تشكيل شده‌اند. از جمله اين آب‌انبارها مي‌توان به آب انبار 22 بهمن تفت، آب‌انبار شاه ولي تفت، آب‌انبار هفت بادگيري صدوق و آب‌انبار شش بادگيري يزد اشاره كرد.‌



بادگيرها

شهر يزد همواره بين ايرانيان به شهر بادگيرها معروف است كه در واقع اين بادگيرها سيستم تنفسي شهر محسوب مي‌شوند كه بيشتر به فضاهاي مسكوني و قديمي تعلق دارند و از چهار بخش عمده، بدنه، قفسه، تيغه‌ها و سقف ساخته شده‌اند كه بدنه آنها به صورت مكعب مستطيل يا منشور و قاعده آنها اغلب به شكل مربع، مستطيل يا هشت وجهي است.‌



يخچالهاي خشتي‌

يخچالهاي خشتي زيباي استان يزد در گذشته براي نگهداري يخ مورد استفاده بوده است. قديمي‌ترين اين يخچالها در شهرستان ابركوه، صدوق و ميبد ديده مي‌شود و قدمت آنها به دوران قاجار باز مي‌گردد. انباشتن يخ در مخزن و پوشاندن سطح يخ از پوشال و كاه در فصل زمستان و استفاده از آن درفصل تابستان از كاربري اين يخچالهاي خشتي بوده است. ديواره‌هاي سايه‌دار، حوض يخبند، مخزن يخچال و گنبد چهار قسمت اصلي يخچالها را تشكيل مي‌دهد.‌

سروهاي كهن يزد

درختان سرو از جمله درختان ديرزيست در استان يزد است كه تعدادشان در يزد كم نيست و در طول دورانها و زمانهاي گذشته در مقابل حوادث و بلاياي طبيعي مقاومت كرده‌اند كه از آن جمله به سرو 5 هزار ساله ابركوه، سرو 1500 ساله مگاباد و سرو اشكذر مي‌توان اشاره كرد.‌ سرو اشكذر مرتفع‌ترين سرو استان يزد است كه بيش 40 هزار ارتفاع داشته و محيط تنه آن 3 متر و قطر تاج آن 5/10 متر است.‌ در ميان اين سروها، سرو ابركوه مورد توجه گردشگران بوده به طوريكه ماركوپولو در خاطرات سفرش مي‌نويسد "يكي از چند سروي كه در ايران ديده‌ام خوش بالاي ابركوه است كه همچون آبشاري سبز از آسمان فيروزه‌فام بر روي زمين تفيده ابركوه فرومي‌آيد و از هر طرف كه دارد ابركوه شوي سرو كهنسال و پرطراوت مانند چراغ دريايي سبزي ما را به بندر درياي كوير و خورشيد تابان فرامي‌خواند.‌



موزه‌ها

در استان يزد در مجموع 14 موزه فعال است و 2موزه با نام موزه مردم‌شناسي تفت و موزه سفال ميبد نيز در دست ساخت است. موزه آب، موزه آئينه روشنايي، موزه سكه و مردم‌شناسي حيدرزاده، موزه مردم‌شناسي ابركوه، موزه مردم‌شناسي مهريز، موزه مردم‌شناسي اردكان، موزه وزيري، موزه رجال، موزه علوم طبيعي و موزه پست ميبد از جمله اين موزه‌ها به شمار مي‌آيند.

موزه آب - اين موزه محل مناسبي براي شاخت ابزار و ادوات مربوط به آب است. لوازم مختلف حفر قنات، ابزار حجم اندازه‌گيري آب، وسايل تأمين روشنايي در قنات، وقفنامه‌هاي قديمي و اسناد توزيع آب از جمله وسايلي است كه در اين موزه نگهداري مي‌شود. موزه آينه روشنايي - عمارت اين مجموعه متعلق به سال 1320 هجري شمسي است و از تزئينات گچبري، نقاشي روي ديوار و آينه كاري برخوردار است. اشياء اين موزه شامل نفت سوزها، شمع‌سوز، (آبي، پايه‌دار، نصبي) و اشياء پيه‌سوز است.‌

موزه اسناد و نسخ خطي ميرزامحمد كاظميني - از آثار ارزشمند اين گنجينه گرانقدر قرآن (مربوط به سده هفتم هجري)، نسخه‌اي از ديوان حافظ (سده نهم هجري و شجره‌نامه آدم تا خاتم سلسله سادات عريضي به طول 39 متر را مي‌توان نام برد. موزه سكه و مردم شناسي حيدرزاده - اين موزه كه در خانه عرب‌زاده راه‌اندازي شده است داراي 4 هزار سكه مربوط به دوره‌هاي مختلف تاريخي، مجموعه رنجير، انگشتر، مجموعه چراغ ته‌سوز و شمار زيادي از اشياء باارزش مردم‌شناسي است.‌

موزه مردم‌شناسي ابركوه - اين موزه در خانه صولت با زيربناي 2200 متر مربع واقع است و تفنگ، سندهاي تاريخي ، سكه حضرت امام رضا(ع)، اشياء تزئيني و وسايل روشنائي و ماكت از جمله اشياء با ارزش آن است. موزه مردم‌شناسي مهريز - اين موزه در حمام التصريح كه از بناهاي دوران قاجار است، برپا شده است و در آن ابزار و ادوات جنگي، كشاورزي، پوشاك سنتي، ظروف شيشه‌اي و سفالي براي بازديد علاقه‌مندان به نمايش گذاشته شده است.‌



بافت قديم يزد

يزد نخستين شهر خشت خام و دومين شهر تاريخي جهان است و بافت تاريخي اين شهر با مساحت عرصه 743 و مساحت‌

حريم 5000 هكتار به تازگي در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است. اين بافت تاريخي شامل محلاتي همچون فهادان، كوچه بيوك، خرمشاه، سرجمع، ميرقطب، يعقوبي، شش بادگيري و... است كه در اين ميان مرحله فهادان از قديمي‌ترين محلات است.‌در اين بافت تاريخي خانه‌هاي دوره ايلخاني همچنان مسكوني هستند و از اين نظر منحصر به فردي است.



صنايع دستي يزد

از عمده‌ترين صنايع دستي استان يزد مي‌توان به فرشبافي اشاره كرد كه 50 درصد آن به خارج از كشور صادر مي‌شود، از ديگر صنايع دستي اين استان زيلوبافي است كه مهمترين مركز اين صنعت شهرستان ميبد است و قديمي‌ترين زيلو با طرح زيباي محرابي را مي‌توان در موزه تخصصي زيلوي اين شهرستان ديد كه مربوط به سده 808 هجري قمري است. همچنين اين استان تنها استان كشور است كه هنوز در آن ايكات و دارايي بافته مي‌شود. ترمه‌هاي اين شهر همواره مورد توجه جهانگردان و گردشگران بوده است. سبدبافي، زرگري سنتي، چاقوسازي، منبت‌كاري، خراطي، گيوه بافي و آهنگري از ديگر صنايع دستي اين استان است.‌



سوغات يزد

از مهمترين سوغات يزد مي‌توان به ترمه، سفال، شيريني‌هاي سنتي نظيرلوز، باقلوا، قطاب، پشمك و سوهان يزدي اشاره كرد. سيدحسيني رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان يزد اعلام كرد: ستاد نوروزي براي استقبال و راهنمايي مسافران نوروزي و نظارت بر اماكن اقامتي و پذيرايي استان تشكيل شده است و با همكاري ساير نهادها و دستگاه‌هاي دولتي به صورت شبانه‌روزي آماده ارائه خدمات به گردشگران و مسافران نوروزي است.‌ وي افزود: اطلاع‌رساني به گردشگران و مسافران نوروزي از طريق پايگاههاي مختلف و توزيع اقلام تبليغاتي از قبيل 30 هزار بروشور معرفي اماكن تاريخي و فرهنگي يزد، جاذبه‌هاي گردشگري و طبيعي و صنايع دستي و نقشه راهنماي استان از جمله اين خدمات است.

وي نظارت بركار هتلها، اماكن ديدني، مجتمع‌‌هاي بين راهي و آماده‌سازي مكانهاي گردشگري را از ديگر برنامه‌هاي ستاد اعلام كرد. گفتني است؛

هم اكنون افزون بر 25 هتل در استان آماده‌پذيرايي از مسافران نوروزي هستند كه هتل‌هايي چون كاله، گلشن، ملك‌التجار، هتل كاروانسراي يزد و... جزو هتل‌هاي سنتي است. هتل‌هاي رز، هتل سنتي يزد، بهجتي و خاتم نيز از جمله هتل‌هاي در دست ساخت هستند كه تا پايان سال جاري افتتاح خواهند شد.‌

همچنين آب انبار شش بادگيري، مسجد جامع كبيريزد، باغ دولت‌‌آباد، خانه لاريها، زندان اسكندر، آتشكده زرتشتيان، بقعه سيد شمس‌الدين و... از جمله بناهايي هستند كه براي بازيد گردشگران نورپردازي و آماده‌سازي شده‌اند. مدير روابط عمومي شهرداري يزد گفت: با تجهيز مبادي ورودي شهر به پايگاه اطلاع‌رساني مسافران نوروزي و نصب چادر در كنار پايگاهها، نقشه راهنماي شهر بين مسافران توزيع مي‌شود.‌

نيكونژاد افزود: مسئوليت كميته ستاد نوروزي رفاه و تعاون به عهده شهرداري است. همچنين نمايندگاني از اصناف، نيروي انتظامي، بهداشت و... در اين پايگاهها براي حل مشكلات مسافران حاضر خواهند بود.‌

وي افزود: تجهيز معابر و مسيرهاي اصلي شهر به تابلوهاي راهنما كه با هزينه و سرمايه‌گذاري شهرداري صورت گرفته از ديگر تسهيلات براي مسافران است.

وي افزود: افزون بر 100 چادر براي مسافران نوروزي در پارك هفت‌تير و پارك كوهستان پيش‌بيني شده است كه در كنار چادرها خدمات امنيتي با مستقر شدن نيروي انتظامي ارائه مي‌شود. مدير روابط عمومي شهرداري يزد در پايان تصريح كرد: پيش‌بيني‌هاي لازم براي تامين نان مسافران با همكاري اتحاديه صنف نانوايان به عمل آمده است.

[sorna]

برج خاموش در یزد


دخمه یا قلعه خاموشان ( برجهای خاموش) , این سه ساختمان پرعظمت از بین دیگر ساختمانهایی که بر بلندای تپه وجود داشته اند باقی مانده اند , این بناها در مجاورت یزد ( در حدود 15 کیلومتری جنوب غرب ) قرار دارند جاییکه جسد زرتشیان را به پای برج می آوردند و تشریفات مذهبی ای را در حضور اقوام و آشنایان فرد مرده انجام می دادند , سپس کشیشان جسد را به داخل برج می بردند و آنرا بر روی سنگهای مسطح کف زمین قرار می دادند , بدین گونه با دوری از خاک , آب و آتش ( عناصر الهی که آلوده کننده هستند) , روح فرد مرده متعلق به اهورامزدا می شد . بعد ازمدتی کوتاه کلاغها و لاشخورها جسد را از هم میدریدند و تکه تکه می کردند, پس ازآن استخوانها را بدرون چاله ای در مرکز برج می انداختند. در پای برجها بقایای ساختمانهایی دیده می شود که زمانی در مراسمهای تشییع جنازه به کار می رفت. هنگامیگه هنوز از برجها برای تدفین زرتشتیان استفاده می کردند , تنها کشیشها اجازه ورود به درون برجها را داشتند. امروزه بازدید برخی ازآنها برای عموم آزاد است. درداخل این تپه ساختمانهای زرتشتی متروکه دیگری هم وجود دارند که شامل یک چشمه خشک شده, یک آشپزخانه و یک دستشویی می شوند. سنت قرار دادن اجساد در برج خاموش در حدود پنجاه سال پیش در دنیای زرتشتیان منسوخ شد و ازآن زمان آتش جاودانه به درون آتشکده تازه ساخته شده در مرکز شهر یزد انتقال یافت. در حقیقت , ازاین برجها تا سال 1987 و تا زمانیکه همه اجساد زرتشتیان رادر قبرستان پای برجها دفن کردند استفاده می شد.

[sorna]

آتشكده زرتشتيان شامل ساختمان و باغ زیبایی است كه در سده اخیر ساخته شده است. در این محل آتش مقدس كه برای زرتشتیان محترم می باشد نگهداری و از آن مراقبت می شود. ساختمان اصلی در وسط حیاط قرار دارد و آنرا درختانی همیشه سبز احاطه كرده اند. حوضی مدور و بزرگ در محور ورودی بنا به آن زیبایی خاصی بخشیده است. آتش در محفظه ای بلندتر از سطح زمین در اتاقی نسبتا وسیع و دور از تابش خورشید قرار گرفته و اتاقهایی برای مراسم نیایش پیرامون آن طراحی شده است.

http://www.pic.p30ask.com/images/84562008604995070789.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

[sorna]

دخمه شهر یزد
دخمه زرتشتیان در انتهای جنوبی شهر یزد در حوالی منطقه صفائیه در بالای تپه ای نسبتا مرتفع قرار دارد. در این محل دو دخمه وجود دارد كه یكی قدیمی تر بنام هانجكی هاتریا (زرتشتی هندی الاصل) و دیگری كه جدیدتر می باشد به نام گلستان معروف است. در وسط این دو دخمه چاله ای سنگی وجود دارد كه زرتشتیان مردگان خود را در آن قرار می داده اند. دخمه گلستان دارای قطر 25 متر و ارتفاع دیوار از سطح تپه 6 متر است و دخمه هانجكی دارای قطر 15 متر می باشد .

http://www.pic.p30ask.com/images/58787812597594780525.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

[sorna]

زیارتگاه پیر سبز (زیارتگاه پیر چک چک، چک چکو، زیارتگاه زرتشتیان)
زیارتگاه پیر سبز در 52 كيلومتري شمال شرقي يزد در نزدیکی شریف آباد (اردکان) در دامنه ی کوهی در یک سراشیبی تند و در دره عمیقی در بخش "خرانق اردکان" قرار دارد و گفته می شود نام "چک چک" یا "چک چکو" از صدای قطره های آبی گرفته شده که از صخره ای می چکد.
بر اساس باورهای مردم، این مکان مقدس جایگاه پنهان شدن "حیات بانو یا نیک بانو"، یکی از شاه دخت‌های ساسانی می باشد که در هنگام حمله ی تازیان به این مکان گریخته و پناه گرفته بود و بعدها چوپانی او را در خواب می ‌بیند و نیک بانو به او می‌ فرماید تا بنای پیر سبز را بنیان گذارد. دراین نیایشگاه درخت کهنسالی وجود دارد که به باور زرتشتیان، این درخت عصای نیک بانو دختر یزد گرد آخرین پادشاه ساسانی است که پس از فرورفتن در زمین به درخت بزرگی تبدیل شده است.
نیایشگاه پیر سبز امکانات رفاهی مانند برق، آب آشامیدنی و تعدادی اتاق دارد که برای استراحت ساخته شده که به آنها "خیله" می گویند.
در داخل یکی از اتاق ها نیز چاهی به عمق بیش از 50 متر وجود دارد که زرتشتیان به نیت برآورده شدن حاجتشان، نخی را بر دور طناب این چاه گره می زنند.
هر سال، زرتشتیان تمام دنیا، بین چهاردهم تا هجدهم ژوئن برای انجام مراسم مذهبی در اینجا جمع می شوند. از مراسم ویژه ی این مکان می توان به خواندن اوستا و نیایش اهورامزدا، پختن نوعی آش و غذاهای دیگر برای نذورات و دستگیری از مستمندان اشاره کرد.

http://www.pic.p30ask.com/images/13816174699768470198.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

[sorna]

http://www.pic.p30ask.com/images/66630190475870919203.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

http://www.pic.p30ask.com/images/52284586864381449301.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

[sorna]

دخمه های شریف آباد اردکان
دخمه محلي است که زرتشتيان از دير باز تا حدود چهل سال پيش، اموات خود را طبق اصول، فرهنگ و آداب و سنن مذهبي خود و طي انجام مراسم ويژه در آن مي نهادند تا طعمه کرکس هاي کوه هاي اطراف شوند. وسط فضاي ميان تهي دخمه چاهي وجود دارد که به "استودان" معروف است و استخوان هاي به جاي مانده از اجساد را داخل آن مي ريختند.
پس از مدتي و طي مراسمي خاص، محوطه داخل دخمه جارو و ضد عفوني مي شد و بار ديگر دخمه مذکور مورد استفاده قرار مي گرفت. در حقيقت محوطه داخلي دخمه ها مانند گورستاني بود که چندين بار از آن استفاده مي شد.


http://www.pic.p30ask.com/images/85093742387212964584.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

[sorna]

زیارتگاه پیر هریشت اردکان یزد
از زیارتگاه های زرتشتیان است که آرامگاه بانوی پیشکار ویژه خاندان یزدگرد ساسانی می باشد به نام مروارید ، و به هریشت شناخته می شود ، پس از تاخت و تاز تازیان این بانوی بزرگوار نیز به همراه دیگر فرزندان و همسر یزد گرد که به یزد پناه آورده بودند آواره شده و هر کدام در گوشه ای از یزد به تنهایی و در بی کسی و به صورتی معجزه آسا جان به جان آفرین تسلیم می کنند .

http://www.pic.p30ask.com/images/53703675095392214342.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

[sorna]

http://www.pic.p30ask.com/images/86027568941948655658.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

http://www.pic.p30ask.com/images/04726235387135124296.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

[sorna]

نارین قلعه میبد
می گویند این قلعه را دیوها ساخته اند. همه گنج حضرت سلیمان هم این جاست. احمد كاتب در تاریخ جدید یزد می نویسد: دیو به فرمان سلیمان، قلعه میبد بساخت... هیچ پادشاه، این قلعه را به جنگ و لشگر نگرفته است. و او را قلعه دالان خوانند.
محمد شبانکاره ای در مجمع الانساب ساختمان کهندژ یا دژ دالان را سرآغازهمه ی آبادی های یزد می داند.
بر این گمانم كه نزدیک سه هزار سال پیش، اقوام ماد در زمان جنگ های داخلی ایران، آن را ساختند. پیچ های تو در توی قلعه نشان می دهد كه این جا قبلا یك شهر پرماجرا بوده است. بعضی ها نارین قلعه را همان دژ سفید شاهنامه فردوسی می دانند. این قلعه در بالای یك تپه و مسلط به منطقه ساخته شده و اطراف آن را خندق كنده اند و در هر گوشه نیز برجی برای نگیبانی و اتاق هایی تو در تو برای زندگانی مردمان. بعضی می گویند قلعه نظامی بوده و برخی با توجه به شكل پنج طبقه آن، احتمال می دهند زیگورات بوده و از آن به عنوان یك مركز مذهبی و معبد استفاده می شده است. خشت های بزرگ آن باید که یادگاری از دورانی پیش از هخامنشی ها باشد.
یک روایت افسانه ای حکایت از آن دارد که میبد در زمان «کیومرث» بنیان گذاری شد و نخستین آدمیان از راه آب و دریا به این سرزمین پا گذاشتند. راه های باستانی آن را سواران مادی، پارسی، اشکانی و ساسانی درنوردیدند. «نارین قلعه» میبد، کهن ترین سند تاریخی و شهرسازی استان یزد است. برخی نیز آن را ساخته ی سپیبد ساسانی میبدار یا مهبد می دانند. مهبود البته از سرداران قباد و انوشیروان بود .


http://www.pic.p30ask.com/images/42671238905771456316.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

[sorna]

برج کبوترخانه ی میبد
قدمت برج كبوترخانه ميبد به دوران قاجار برمي‌گردد و در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده و در جنوب شرقي باروي قديم شهر ميبد واقع شده است. اين برج به صورت استوانه‌اي ساخته شده و داراي تزيينات قطار بندي آجري و گچي است كه مانع تردد مارها به داخل برج مي‌شود، ولي در برج‌هاي مكعبي و چند قلو ترفندهاي ديگري مانند ايجاد قوس به داخل انجام شده است. زماني كه كبوتران احساس خطر مي‌كنند به طور ناگهاني به پرواز در مي‌آيند كه اين امر موجب ايجاد ارتعاشي داخل برج مي‌شود و براي رفع اين مشكل، علاوه بر ساختن يك طبقه در ميانه برج، طاقهايي بين استوانه خارجي و داخلي ايجاد كرده‌اند تا طول برج كاهش يافته تا ضمن استحكام سازه از ارتعاشات نيز جلوگيري مي‌كند. نوارهاي گچي اطراف ديوار، تله مارگير، گنبد كنگره‌اي و طاق بندي با گچبري‌هاي خاص از ديگر ويژگي‌هاي برج كبوتر خانه ميبد است.ساخت كبوتر خانه، يكي از تجربيات ارزنده كشاورزي سنتي يزد و اصفهان است كه‌در استان يزد دو كبوترخانه ميبد و كسنويه باقي مانده است.پيش از رواج كودهاي شيميايي كشاورزان مناطق كويري يزد واصفهان از فضله پرندگان براي افزايش بهره‌وري خاك استفاده مي‌كردند وبراي‌اين منظور بناهايي كه كبوترخانه ناميده مي‌شد، در اطراف آبادي‌ها مي‌ساختند.


http://www.pic.p30ask.com/images/46700770341335535590.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

http://www.pic.p30ask.com/images/07837276342284036110.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

[sorna]

روستاهای چَم و مبارکه (همه زرتشتی نشین)
دو روستای کوچک از بخش های شهرستان تفت می باشد که در نزدیکی شهر یزد قرار دارند ، روستا نشینان آن همه زرتشتی بوده و از روستاهای بسیار کهن می باشد ، جدا از حال و هوای کهن ساخت و بومی آن دارای سروهای چند صد ساله می باشد .

http://www.pic.p30ask.com/images/96662291767493895829.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

[sorna]

دخمه ی روستای چم :


http://www.pic.p30ask.com/images/64044396552258891062.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

http://www.pic.p30ask.com/images/49367159314906421163.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)

[sorna]

واژه مهر پیمان و دوستی معنی می‌دهد . در ایران باستان ، جشن مهرگان پس از نوروز دارای اهمیت ویژه‌ای بود . دلیل آن این است كه هر دو آغاز فصل‌های سال را نوید می‌دادند .
نوروز آغاز تابستان و مهرگان آغاز زمستان را به هر ماه می‌آوردند زیرا در آن زمان سال به دو فصل تقسیم شده بود . فصل اول ، تابستان بود كه از جشن نوروز شروع می‌شد و هفت ماه ادامه داشت . جشن مهرگان كه از روز مهر شروع می‌شد تا شش روز پس از آن ادامه می‌یافت و جشن شادی بر پا می‌شد . انگیزه‌ای كه به پیدایش جشن مهرگان در تاریخ ایران نسبت می‌دهند پیروزی ایرانیان بر ضحاك ستمگر ، به رهبری كاوه آهنگر است كه او را در بند آوردند و فریدون را به عنوان رهبر خود برگزیدند . این جشن در روز 10 مهر ، روزی كه نام روز و ماه یكی بود جشن گرفته می‌شد و مانند نوروز سه جنبه نجومی ( طبیعی ) ، تاریخی و دینی داشت .

از نظر نجومی ، مهرگان چند روز پس از اعتدال پاییزی جشن گرفته می‌شد . ( اعتدال پاییزی اول مهر صورت می‌گیرد ) . و جشن برداشت محصولات كشاورزی است .

از نظر تاریخی ، در این روز نیروی داد و راستی به سركردگی كاوه آهنگر بر ارتش دروغ و ستمگری آژی دهاك ( ضحاك) پیروز شد و فریدون به شاهی رسید . مبارزه راستی و دروغ ، داد و ستم در ایران ریشه دینی دارد و همه جشن‌های ملی هم به گونه‌ای این مبارزه و پیروزی نهایی حق بر نا حق را نشان می‌دهد . ولی ، در تاریخ مهرگان این جنبه درخشندگی ویژه را دارد .

از نظر دینی ، در فرهنگ ایرانی مهر یا میترا به معنای فروغ خورشید و مهر و دوستی است . همچنین مهر نگهبان پیمان و هشدار دهنده به پیمان شكنان است .
هم اكنون زرتشتیان در روز مهر از ماه مهر به آتشكده و نیایشگاه می‌روند . با تهیه خوراك‌های سنتی از یكدیگر پذیرایی می‌كنند و با نیایش و برنامه‌های فرهنگی مانند سخنرانی‌های ملی و آیینی سرود ، شعر و دكلمه جشن مهرگان را با شادی بر پا می‌دارند



سفره ی مهرگان

خوان یا سفره ی مهرگانی نیز همچون سفره ی هفت سین نوروز و دیگر سفره های جشن های ایرانی، هفت چینی از میوه ها و خوراکی هاست همراه با شاخه هایی از درختان «سرو»، «مورد» و «گز» و شربتی از عصاره ی «هوم»(هَئومَه) که با شیر رقیق شده و نان مخصوص «لورگ» که روی پارچه ای ارغوانی گرد ِیک آتش دان چیده می شوند.

هفت میوه همچون سیب، انار، ترنج، سنجد، بی (به)، انگور سفید، انجیر، کُـنار، زالزالک، ازگیل، خرمالو و ...
آجیل ویژه ای از هفت خشکبار از جمله مغز گردو، پسته، مغز فندق، بادام، تخمه، توت خشک، انجیر خشک، نخودچی و ...
آش هفت غله از گندم، جو، برنج، نخود، عدس، ماش و ارزن.
کاسه ای پر از آب و گلاب و سکه و برگ آویشن همراه با گل های بنفشه و نازبو (ریحان)، آیینه، سرمه دان، شیرینی و بوی های خوش همچون اسفند و عود و کُندر.

[sorna]

http://www.pic.p30ask.com/images/25543010409377292778.jpg (http://www.pic.p30ask.com/)