تيره Anacardiaceae

[shirin71]

تيره Anacardiaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:نام فارسي: خنجك
نام علمي Pistacia khinjuk نام محلي: پسته وحشي
نام فرانسه : lentisque de bombay
نام انگليسي: bomby mastiche
نام آلماني : Bombay Mastix

مشخصات گياهشناسي:
درختان رزين‌ار با برگهاي شاخه‌اي فرد با 5-2 جفت برگچه گرد و تخم مرغي تا كشيده و با حاشيه‌اي كم و بيش مژه‌دار گل‌هاي آن دو پايه, بدون گلبرگ و كوچك و مجتمع در خوشه ساده و با حاشيه‌اي مركب است. گل‌هاي نر داراي كاسه 5 قسمتي و 5 پرچم با ميله كوتاه و بساكهاي حجيم و بزرگند. كاسه گل‌هاي ماده داراي 4-3 بخشي و تخمدان يك خانه و خامه كوتاه و 3 شاخه است. ميوه شفت تك دانه داراي هسته‌اي با درون برچوبي و پريكارپ معطر و دانه‌هايي با لپه‌هاي سبزينه‌دار است. وجود مجاري ترشح كننده فراوان و محتوي زرين در منطقه آبكش اوليه به ويژه در زير كمان فيبري روي آن و همچنين توسعه آنها در آبكش ثانويه ساقه‌هاي سن كه بصورت حلقه رو به مركز آرايش حاصل مي‌كنند. وجود سلول محتوي رزين در بافت پارنشيم پوستي و عدم چنين مجاري ترشح كننده در بين سلولهاي اشعه مغزي از اختصاصات اين گياه است بر اثر ايجاد شكاف ائورزيني بنام سفز خارج مي‌شود. كه رنگ خاكستري مايل به سبز يا زرد مايل به سبز با بوي مطبوع دارد.

رويشگاه:
اين گياه در منطق كوهستاني شهرستان ساوه ( كوه نظر كرده, كوه دراز) و در ارتفاعات شهرستان دليجان ( كوه سياه هند در منطقه جاسب) وجود دارد.

خواص درماني :
نيرو دهنده, مدر, محرك است. پوست و برگ اين درخت به علت دارا بودن تانن زياد اثر قابض داشته و در اسهال‌هاي ساده مورد استفاده قرار مي‌گيرند. سابقاً از آن در موارد تاخير وقوع قاعدگي و در آلبومينوري استفاده بعمل مي‌آورد است قابض, رفع كننده بر افروختگي, بازكننده دانسته و در روغن آن خاصيت گرمي, خشكي, گدازندگي است.

تدوین:مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

[shirin71]

تیره گاوزبان
Boragianaceae

مقدمه

گیاهان این تیره غالبا علفی ، بوته‌ای ، بندرت درختچه‌ای یا درختی دارای برگهای متناوب و بدون گوشوارک هستند. گلها مجتمع در گل آذینهای گرزن دم عقربی و هر گل دارای 5 کاسبرگ ، 5 گلبرگ ، 5 پرچم و دو برچه است که این دو برچه بر اثر دیواره بندی کاذب به چهار خانه تک تخمکی تقسیم می‌شوند. تیره گاو زبان Boragianaceae شامل 95 جنس وبیش از 1600 گونه است که 250 گونه آن در جنس آفتاب پرست جمع شده‌اند. گیاهان این تیره در تمام مناطق معتدل و گرم و بویژه در مناطق مدیترانه‌ای فراوان می‌رویند و در مناطق و حواشی قطب شمال بسیار کمیاب هستند.

اختصاصات دستگاه رویشی

برخی از گیاهان این تیره مانند گاو زبان ، علفهایی یکساله و برخی مانند سمفتیوم به علت داشتن ساقه زیر زمینی چند ساله و پایا هستند. گونه‌های بوته‌ای چوبی و یا درختچه‌ای مانند کوردیا وتورنفوتیا بیشتر به مناطق گرمسیری و استوایی اختصاص دارند. برگها متناوب و بدون گوشوارک ، دارای پهنک یا بندرت دندانه‌دار و یا چند بخشی هستند. تمام اندامهای گیاه از کرکهای زبر و خشن با منشا اپیدرمی پوشیده شده است.

اختصاصات دستگاه زایشی

نوع گل آذین در این تیره کاملا مشخص است و وضع خاص آن از اختصاصات بارز این تیره بشمار می‌رود. گل آذین گرزن در این گیاهان ابتدا دو سویه است ولی در اولین انشعاب دو شاخه شده به گرزن یکسویه دم عقربی که دارای محوری همپا است کاهش می‌یابد. کاسه گل 5 بخشی ، جام گل پیوسته گلبرگ ، جام غالبا منظم و دارای پرآذین برهم نهاده یا لوله شده و تابیده است.

کاربردها و اهمیت اقتصادی

گیاهان این تیره هیچگونه مصرف خوراکی و یا صنعتی ندارند و در عوض دارای خاصیت دارویی هستند و تقریبا همه آنها لعاب‌دار و حاوی نیترات سدیم بوده مدر ملایم به حساب می آیند. گل ، ساقه و ریشه اغلب گیاهان این تیره اثر درمانی دارند. مثلا دانه سینوگلوسوم و برخی دیگر بطور خفیف خواب آور هستند. ریشه برخی از آنها مانند آلکانا تنکتوریا دارای ماده‌ای رنگین است که در بافت شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جنسهای گاو زبان در ایران

جنس انبو یا کوردیا

درختانی با ارتفاع متوسط یا درختچه‌هایی بدون کرک و دارای برگهایی کامل و ضخیم و چرمی هستند. کاسه گل لوله‌ای یا استکاین شکل ، جام معمولا قیفی شکل ، میوه شفت و دارای درون‌بر چوبی است. این جنس در ایران 3 گونه دارد که در نواحی جنوبی و سواحل خلیج فارس از جمله در بندرعباس می‌رویند.

جنس ارتیا

درختچه یا درختانی کوتاه با شاخه‌های بدون خار و بی کرک هستند. کاسه گل 5 قسمتی ، جام بشقابی شکل و یا تقریبا گسترده و چرخی با لبه‌های کوتاه تخم مرغی و برهم نهاده است. میوه شفت با 2 تا 4 هسته و دانه دارای لپه‌های غیر چین خورده است. از این جنس 2 گونه در بلوچستان و برخی نواحی جنوبی ایران نام برده‌اند.

جنس آفتاب پرست

گیاهانی علفی یا بوته‌هایی در پایه کم و بیش چوبی ، یکساله یا چند ساله هستند. گلهای سفید یا ارغوانی آنها کوچک ، بدون دمگل و مجتمع در گرزنهای یکسویه فشرده و بدون برگک هستند. برگها تخم مرغی شکل هستند. این جنس در ایران بیش از 50 گونه دارد که در نقاط مختلف پراکنده هستند.

جنس گاو زبان

گیاهانی هستند پایا و یا پس از گل دادن و تشکیل بذر از بین می‌روند. کاسه گل 5 قسمتی ، جام لوله‌ای است. بخش آزاد جام تقریبا دو قسمتی و دارای 5 لبه است. این جنس در ایران 2 گونه دارد که یک گونه آن همان گاو زبان معمولی به نام اکیوم آمنوم است که در شمال و نقاط دیگر می‌رویند.

جنس گل فراموشم مکن یا میوزوتیس

گیاهانی یکساله یا دو ساله و یا پایا و پوشیده از کرک هستند. گلها کوچک ، آبی رنگ و دارای کاسه‌ای زنگی شکل با 5 تقسیم کم و بیش عمیق هستند. جام گل دارای 5 لبه و گلویی است که بوسیله پولکهایی با لبه مدور مسدود می‌شود. این جنس در ایران دارای 9 گونه است.





http://www.pic.daneshju.ir/images/15192162995425647929.jpg

[shirin71]

تيره : Geraniaceae
گياهان اين تيره عموما علفی، دارای برگهای گوشوارک دار و گلهای منظم يا کم و بیش نامنظم اند. تيپ گلهای پنج پر، پنج چرخه ای و غير از جنس اروديوم، که ايزوستمون است، بقيه دارای پنج برچه تک تخمکی يا دو تخمکی و منحصرا دارای يک خامه اند. ميوه چند قندقه ای و قندقه ها( امريکاريها) در محل زبانکها از ستونک، يعنی محور خامه، جدا می شوند. نهنج شامل غده های نوشجايی است و اندامهای هوايی از کرکهای ترشح کننده اسانس پوشيده شده اند.گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسي: قيطران
نام علمي : Erodium ciconium
فرانسه: Bec de grue
انگليسي: Alfilaria, Strok,s Bill
عربي: ايره العجرز – غزيل
مشخصات گياهشناسي: گياهي است يكساله, كم و بيش پوشيده از كرك خيلي كوتاه بلندي گياه نيم‌متر تجاوز نمي‌كند. برگهاي آن شبيه برگ شوكران, مركب, داراي 13-7 برگچه, هر برگچه بيضي باريك و دندانه‌دار و نوك تيز است. گلي‌هاي آن قرمز و صورتي و گاهي سفيد است معمولاً در گروه 4-2 تايي با يك دم گل ظاهر مي‌شوند. ريشه آن ضخيم و گوشتي ميوه آن در قسمت بالاي ميوه زايده‌اي باريك و دراز و نوك تيز و سفت به شكل منقار لك‌لك دارد.
خواص دارويیبه عنوان قابض و براي بند آوردن خونريزي استفاده مي‌شود ضماد آن روي تومورها و زخمها استفاده مي‌شود و براي خردكردن سنگ و كاهش تب به خصوص تبهاي نوبه و زردي به كار مي‌رود, مدر و قابض است و براي كنترل بيماري قند خورد مي‌شود و قند ادرار را كاهشي مي‌دهد. غرغره آن براي تسكين درد گلو و كاهش ورم مخاط دهان و ورم لوزه بسيار نافع است. به مقدار محدود و مجاز به عنوان مسكن رحم و بند آورند خون مصرف مي‌شود در خيز عمومي بدن توصيه مي‌شود در كنترل دسيانتري مصرف مي‌شود مصرف گياه بايد با نظر پزشك باشد.

تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

[shirin71]

تيره: Liliaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند از:
نام فارسي: تره کوهی
نام علمي : Allium akaka
انگليسي: Gorden leed
فرانسه: pdreau

مشخصات گياهشناسی:
گياهي دو ساله پايا و برگهاي آن دراز و باريك اغلب خميده و افتاده به رنگ سبز تيره قسمت پايين ساقه سفيد است كه منتهي به يك پياز كوچك در داخل خاك مي‌شود گل‌هاي آن مجتمع و گروهي به شكل يك گلوله مدور و انتهاي ساقه گل دهنده رنگ هر يك از گل‌ها سفيد مايل به سبز يا گلي كه از آن دانه‌هاي سياه و پهن و ناصاف تره به دست مي‌آيد. بطور كلي دو نوع است نوع كوتاه و نازك و ناصاف تابستانه و ديگر تره فرنگي نوع زمستانه و بلند و برگهاي پهن و قوي قسمت مورد استفاده آن تخم است.

خواص دارويی :
ضد عفوني كننده روده‌ها و مدر است و براي معالجه رماتيسم و بيماريهاي كبدي مفيد است. ضماد آن براي نرم كردن ورمها مفيد است. ترشح ادرار و حيض را زياد مي‌كند و قاعده‌آور است. جوشانده يا پخته شده آن با جو براي درد سر, سينه, تنگي نفس و پرورده تره با سركه در باز كردن گرفتگي كبد و طحال و خوردن برگ پخته آن براي بواسير مفيد است براي خشك كردن رطوبتهاي رحم مفيد است. ضماد آن باسماق براي مخملك و زگيل و با نمك براي التيام زخمهاي بر مفيد است. خوردن آن بينائي چشم را كاهش مي‌دهد.

رويشگاه: اين گياه در اكثر نقاط كوهستاني استان بخصوص در شهرستانهاي شازند, ساوه, تفرش و اراك به طور پراكنده وجود دارد.

تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

ادامه دارد...

[shirin71]

گیاه نرگس از خانواده نرگسیان (Amaryllidaceae ) و تیره Narcissus می‌باشد.

نرگس گیاهی دائمی و پیازدار می‌باشد. پیازهای آن درشت و دارای ورقه‌های فلسی یا مطبق است.

به عبارت دیگر پیاز آن می‌تواند چندین سال متوالی گل دهد و گل آن همه ساله درشت تر گردد. گلهای نرگس به رنگ سفید، زرد، نارنجی، کم پر و پُر پر هستند.

برگهای این گیاه از بن ریشه بصورت صاف یا شیاردار بیرون می‌آیند و در طول ساقه قرار می‌گیرند.

نرگس‌ها به اندازه‌های مختلف یافت می‌شوند از گلهای 5 اینچی روی ساقه‌های 2 فوتی گرفته تا گلهای 5/0 اینچی روی ساقه 2 اینچی.


نرگس‌ها شاید آسانترین و مطمئن‌ترین پرورش از میان خانواده تمام گلها هستند و برای افراد مبتدی در باغبانی ایده‌ آل است.

پیاز و برگها حاوی کریستالهای سمی هستند که فقط حشرات اصلی می‌توانند بدون آسیب رساندن به آن از آن مصرف کنند هر چند ممکن است جانوران آنها را از زیر خاک بیرون بیاورند.




رده بندی انواع نرگس



رده بندی یک گونه کشت شده (قابل کشت) نرگس بر پایه توصیف و سنجش یا از یک رده بندی ارائه شده توسط فردی که گونه‌ها را به ثبت می‌رساند، پایه‌ گذاری شده است.


کد رنگ‌های استفاده شده برای توصیف رنگ نرگس‌ها به قرار زیر است:


W- سفید (سفید گونه) G- سبز Y- زرد P – صورتی O- نارنجی R- قرمز


در توصیف گل نرگس هر نرگس را به دو بخش تقسیم می‌کنیم

گلبرگ‌ ها

تاج گل



رویشگاههای طبيعی در ايران



در برخی نواحی ايران گياه نرگس به صورت خودرو وجود دارد که از آنجمله می‌توان به مناطقی در استان فارس نظیر کازرون و منطقه گله دار در شمال استان بوشهر و جنوب استان فارس اشاره نمود

مهمترين رويشگاه نرگس در ايران شهرستان بهبهان است كه در سال 92 ميلادي به عنوان بهترين نرگس دنيا شناخته شده است. همچنين درشهرستان شيراز نيز نرگس مي رويد




منابع
ويكي پديا

[shirin71]

نام فارسی: گل ساعتی

نام علمی: Passiflora incarnataL.

نام انگلیسی: Passion-flower herb. mypop

نام فرانسوی: Herbe de passiflore

نام آلمانی:Passionsblumenkrut, Flischfarbige passionsblume

نام عربی: زهر الالام

تیره: Passifloraceae

ریخت شناسی:

گل ساعتی گیاهی چند ساله و پایا است به ارتفاع 8 تا 9 متر که به صورت درختچه نیز دیده میشود. البته برخی از گونه های آن علفی و چند سله می باشد. ساقه های آن دارای پیچکهایی است که به گیاهان کناری می پیچد و از این طریق بالا رونده است. برگهای آن متانوب و بزرگ به طول 6 تا 15 سانتی متر ، دمرگدار و دارای پهنکی مرکب از سه لب عمیق با ظاهر برگچه مانند که سطح زیرین آنها کرکدار و کناره های آنها رگبرگهای شبکه ای مشاهده می شود. به طور کلی برگها دارای بریدگی های عمیقی هستند که آنها را به صورت برگهای مرکب یا چند برگچه در می آورد. گلهای این گیاه که زیبایی خاصی دارد ، درشت و منفرد است به قطر تقریبی 9 سانتیمتر که معطر است و منتهی به دمگل دراز میشود. در هر یک از گلها 3 براکته،5 کاسبرگ، 5 گلبرگ سفید رنگ، 5 پرچم یا بساک بزرگ و نارنجی دیده میشود. تخمدان کرکدار و سبز مایل به خاکستری بوده و زبر است و خامه گل دارای سه شاخه دراز است که در انتهای آنها کلاله های سرسان قرار دارد. از مشخصات دیگر کل اینست که در داخل جام آن ، تاجی از الیاف باریک سفید یا قرمز مایل به ارغوانی رنگ واقع در چند ردیف دیده می شود. میوه های گل ساعتی مسطح ، به رنگ مایل به سبز یا قهوه ای و با نقطه های گود و زیاد و دارای دانه های زرد مایل به قهوه ای است. به طور کلی میوه ها شبیه به گردو یا سیب کوچک است. که گوشت آن زرد رنگ و خوراکی است.[2،4،5،6،7]

اندام دارویی:

ریشه و اندامهای هوایی[2،4،5،6،7]

ترکیبات شیمیایی:

گل ساعتی حاوی فلاونوئید ها تا 2.5 درصد است که شامل مشتقات گلیکوزیدی است مثل: ویتکسین1، ساپونارین، اورینتین، همواورینتین، شافتوزید، ایزو شافتوزید، ویسنین و ...

همچنین دارای مقادیر کمی از گلیکوزیدهای سیانوژنیک بویژه ژینوکاردین، مقادیر ناچیز از یک روغن فرار که حاوی ترکیباتی مانند لیمونن و اوکالیپتول و کومن و آلفا – پینن و ... است.

در این گیاه مقادیر بسیار ناچیز و متغیر از آلکالوئید های ایندول( کمتر از 0.01 تا 0.09 درصد) که بطور عمده شامل هارمان، هارمول، هارمالین، هارمین و هارمالول می باشد. البته بعضی از منابع به طور کلی وجود این آلکالوئید ها را در این گیاه رد میکنند.

حضور ترکیبات دیگری مانند مالتول و اتیل مالتول (مشتقات گاما – پیرول) ، پاسیکول (یک پلی استیلن) ، اسیدهای چرب ، اسید فرمیک، اسید بوتیریک، سیتوسترول، استیگماسترول، قند و صمغ نیز در این گیاه گزارش شده است.

همچنین طبق گزارشات در هر صد گرم گوشت خام و دانه واقع در داخل میوه مواد زیر وجود داردد.:

آب 75 گرم، پروتئین 2.2 گرم، چربی 0.7 گرم ، هیدراتهای کربن بیشتر قند و نشاسته 21 گرم، کلسیم 13 میلی گرم، فسفر 64 میلی گرم، آهن 1.6 گرم، پتاسیم 348 میلی گرم، ویتامین A 700 واحد بین المللی ، تیامین خیلی کم، رایبو فلاوین 0.13 میلی گرم، نیاسین 1.5 میلی گرم و ویتامین C 30 میلی گرم.[4،5،6،7،9]



موارد استعمال:

گل ساعتی دارای اثر مسکن و آرامبخش بوده و در بیخوابی، اضطراب، دردهایی با منشا عصبی بویژه در کودکان ، اختلال در تنوس عضلانی، تاکی کاردی عصبی و آسم اسپاسمی مصرف میگردد. همچنین ریشه این گیاه اثرات ضد کرم برای معده را دارد.[5،9]

خواص و کاربرد:

در برمه از ریشه گل ساعتی به مقدار کم برای کشتن کرم معده می خورند ولی مقدار زیاد آن سمی و خطر ناک است. در هند و چین میوه آن را میخورند ولی ریشه تازه اش را مخدر و سمی میدانند. تجربه شده است که خوردن جوشانده ریشه تازه آن یک سگ قوی را پس از 40 دقیقه هلاک کرده است. برگهای گیاه دارای اسید سیانیدریک است پس مقدار زیاد آن سمی است. از عصاره برگهای گل ساعتی به نسبت نصف در یک حلال تهیه شده باشد در حدود 50 قطری در روز به عنوان آرام کننده دردهای عصبی و رفع بی خوابی و ضعف اعصاب خورده می شود. در فیلیپین برگهای له شده آن را برای التیام بر روی زخم میگذارند. از تنتور الکلی یک پنجم آن ، یعنی یک واحد گیاه در 5 واحد الکل 65 درصد که به مدت 2 تا 3 روز خیس کرده باشند؛ مقدار 30 تا 50 قطره در روز تجویز می شود.همچنین گزارشات جدید حاکی از این است که این گیاه خواص سم زدایی دارد و در درمان اعتیاد می تواند کاربرد داشته باشد.[5،9،13]

مقدار مصرف:

0.25 تا 1 گرم از اندامهای هوایی خشک شده گیاه سه بار در روز مصرف میشود. مقدار مزبور به صورت انفوزیون تهیه و مورد استفاده نیز قرار میگیرد. فرمهای دیگر مصرف شامل استفاده عصاره مایع ( 1به 1 در الکل 45 درصد) به مقدار 0.5 تا 1 میلی لیتر سه بار در روز و تنتور (1 به 8 در الکل 45 درصد) به مقدار 0.5 تا 2 میلی لیتر و سه بار در روز می باشد.

در مورد التیام زخمها و بریدگی های ساده که مثلا در جریان کارهای باغبانی پیش می آید ممکن است به طور ساده چند برگ و گل گیاه را له کرده و پس از شستن و تمیز کردن محل زخم روی بریدگی گذارد، و باند پیچی کرد و به عنوان آرامبخش و برای رفع خستگی و ایجاد خواب عمیق و همچنین برای پیشگیری از حمله های قلبی یک قاشق مربا خوری برگهای خشک آن در یک پیمانه (200 گرم) آب جوش ریخته و 15 دقیقه می خیسانند. از این دمکرده یک پیمانه قبل از خواب برای رفع بی خوابی خورده شود و برای سایر موارد تا 3 پیمانه در روز باید خورده شود.

همچنین چای حاصل از 2 گرم گیاه خشک تجویز شده است، دو تا سه فنجان از این چای در روز مصرف شود بهتر است یک یا دو فنجان از آن قبل از خواب باشد. بیشینه مصرف روزانه 4 تا 8 گرم گیاه خشک است.در عصاره های حاصل از این گیاه بسیاری از فرآورده های مسکن و نیز تعدادی از ترکیبات تقویت کننده قلب یافت می شوند.[5

عوارض جانبی و سمیت:

آثار جانبی در اثر مصرف آن تا به حال گزارش نشده است. سمیت حاد عصاره مایع دارو در موش که به صورت تزرییق داخل صفاتی و به مقدار بیش از 900 میلی لیتر به کیلوگرم استفاده شده بود، نیز گزارش شده است.

موارد احتیاط:

مقادیر مصرف زیاد گل ساعتی ممکن است باعث تسکین و تقویت درمان به شیوه مهار منوآمین اکسیداز گردد. از طرفی گزارش شده است که آلکالوئیدهای هارمان و هارمالین دارای اثر تحریکی بر روی رحم حیوانات آزمایشگاهی بوده است بنابراین نباید از مقادیر زیاد دارو هنگام بارداری و شیردهی استفاده شود همچنین گل ساعتی نباید به کودکان زیر 2 سال داده شود و برای سایر کودکان و اشخاص مسن تر از 65 سال مصرف آن باید از مقادیر کم شروع شود و به تدریج افزایش یابد. اگر در جریان مصرف این گیاه اختلالاتی در هاضمه رخ داد و یا اسهال ایجاد شد مقدار مصرف باید کاهش یابد و یا به طور کلی مصرف قطع شود.

زمان جمع آوری:

اندامهای هوایی پس از گلدهی و یا میوه دهی در پایان فصل تابستان جمع اوری می شود. همچنین میوه های رسیده را می توان در فصل پائیز جمع آوری نمود.



دامنه انتشار:

گیاه گل ساعتی بومی آمریکای شمالی و مرکزی و جنوبی بوده اما به علت داشتن گلهای زیبا به طور گسترده ای در اروپا کشت داده می شود. این گیاه معمولا در مناطقی که دارای آب و هوای ملایم باشد بخوبی رشد میکند.

در نواحی شمالی ایران گل ساعتی به وفور یافت می شود و در شهرهای دیگر که آب و هوای معتدله دارند و زمستان انها ملایم است هم این گیاه کشت می شود و جنبه زینتی دارد.

تکثیر:

گل ساعتی به راحتی از طریق بذر و قلمه تکثیر میشود.

تکثیر بذر گل ساعتی به این صورت است که بذور را در اوایل بهار که دمای هوا در حدود 18 تا 21 درجه سانتی گراد است در خاکهایی با زهکشی خوب می کارند. البته جوانه زنی بذور گل ساعتی به کندی صورت میگیرد و نامنظم می باشد.

تکثیر گل ساعتی از روش قلمه گیری هم به ابن صورت است که ساقه های نیمه رسیده یا نیمه خشبی را دز فصل تابستان از گیاه جدا میکنند و در ماسه کشت میدهند.

تحقیقات جدید نشاندهنده اینست که می توان این گیاه را به صورت مکمل در گلخانه های خیار کشت نمود. که این کار فواید زیادی دارد. به طور مثال در شهر هایی مثل یزد که گرمی هوا مانع از رشد بهینه گل ساعتی است می توان از این روش بهره گرفت.[1]

اکولوژی گیاه:

جوانه زنی بذر در دمای 18 تا 21 درجه صورت میگیرد و این گیاه خاکهایی حاصلخیز و با ذهکشی خوب را می پسندد و به راحتی در این خاکها رشد می کند. در مناطق معتدله این گیاه چندین سال عمر میکند و گیاه را در فصل بهار میتوان هرس شاخه نمود. گل ساعتی تا دمای منفی 15 درجه سانتی گراد را به خوبی مقاومت می کند. همچنین گل ساعتی محلهای افتابی را بیشتر ترجیح میدهد و خاکهایی را که PH آنها به سمت اسیدی است را بیشتر دوست دارد.



گونه های دیگر:

1) گل ساعتی با ساقه چهار گوش که به فرانسوی Pomme line و Passiflore a tiges carrees گفته می شود. نام علمی آن Passiflora quadrangularis L. است. این گیاه در تمام منطقه حاره کشت می شود و در جایی خودرو دیده نشده است.

2) گل ساعتی با برگهای شبیه به گیاه Laurier که به فرانسوی Maritambour گفته می شود. نا علمی این گیاه Passiflora laurifolia L. است.

3) گل ساعتی با گلهای آبی به فرانسوی Passifloe bleue و به انگلیسی Blue passionflower گفته می شود. نا علمی این گیاه Passiflora caerulea L. می باشد. میوه آن شبیه زرد آلو است و درشت و شیرین میباشد. در ایران سابقا در باغچه ها کشت می شده ولی این گیاه بومی برزیل است.

4) گل ساعتی passiflore edulis Sims که بومی برزیل است و به ایران وارد شده و در شمال کشت میشود.



خرده نگاری:

پودر اندامهای خشک شده گیاه گل ساعتی به رنگ سبز تیره بوده، بوی آن کمی معطر و طعم آن نا مشخص اما ملایم و خصوصیات میکروسکوپی آن از قرار زیر است:

بخشی از بافت مزوفیل (میانبرگ) که رگبرگها به همراه بلورهای اگزالات کلسیم از نوع دروز(قبه ای) در آن نمایان است(A)، چند بلور اگزالات کلسیم (B)، کرک و پوششی اختصاصی با دیواره نازک و اغلب منتهی به یک نوک مدور و قلابی شکل مربوط به اپیدرم ساقه و برگ(C)، تیپ روزنه نوع آنموسیتیک که فقط در اپیدرم تحتانی دیده میشود(D) و کرک پوششی با سلولهای اطراف پایه در اپیدرم(E).

آثار فارماکولوژی:

تحقیقات انجام گرفته بر روی حیوانات آزمایشگاهی نشان داده است که عصاره های این دارو دارای فعالیت اسپاسمولیتیک قابل مقایسه با اثر پاپاورین بوده و از طرفی دارای اثر تضعیف کننده مرکزی نیز می باشد. در تحقیقاتی دیگر اثرات سداتیو، تقویت زمان خواب آوری هگزوباربیتون، فعالیت ضد تشنجی(دوز زیاد) و کاهش فعالیت موتوری خودبخودی( دوز کم) مربوط به مالتول و اتیل مالتول باعث پوشاندن و پنهان کردن اثرات تحریکی آلکالوئیدی هارمان می شود.

روشهای مختلف کنترل های کیفی و کمی شیمیایی:

آزمایش خلوص- برای انجام این آزمایش از روش کروماتوگرافی لایه نازک استفاده می شود.

تهیه عصاره متانولی- مقدار 0.6 گرم از داروی پودر شده با مقدار 5 میلی لیتر متانول روی بن ماری در 60 درجه سانتی گراد به مدت 5 دقیقه تکان داده می شود و سپس حاصل صاف می گردد.

تهیه محلول شاهد- مقدار دو میلی گرم از هیپروزید و 2 میلی گرم از روتین در 10 میلی لیتر متانول حل می شود. مقدار 20 میکرو لیتر از عصاره متانولی و مقدار 10 میلی لیتر از محلول شاهد به طور مجزا و هر کدام به صورت یک بند به طول 2 سانتی متر به روی لایه نازک سیلیکاژل G کاشته می شود

سیستم حلال= آب – اسید فرمیک انیدر – اتیل متیل کتون – اتیل استات( 50- 30- 10- 10) و عمل گسترش تا ارتفاع 12 سانتی متر انجام می پذیرد.

برای ظاهر کردن لکه ها، پس از خشک کردن کروماتوگرام به مدت 5 دقیقه در دمای 105 درجه سانتی کراد در حالی که هنوز نرم است، ابتدا از محلول متانولی نچرال پرودکت و سپس از محلول ماکرو گول 400 ( معرف شمره 39) استفاده می شود.

برای تشخیص لکه ها از تابش 365 نانئ متری ماوراء بنفش استفاده می گردد.

در محلول شاهد دو لکه با فلورانس قهوه ای مایل به زرد یکی مربوط به روتین که در ثلث پائینی لایه نازک و دومی مربوط به هیپروزید که در قسمت وسط لایه نازک ظاهر میگردد. در عصاره متانولی گیاه، در محلی که گمی پائئین تر از محل لکه روتین است لکه ای با فلورانس سبز تیره وجود دارد که مربوط به ساپونارین می باشد بلافاصله زیر آن لکه ای با فلورانس قوی زرد مایل به سبز وجود دارد و در محلی که کمی پائین تر از محل لکه هیپروزید است لکه ای با فلورانس زرد قوی حضور دارد که مربوط به ایزو اورینتین بوده و بلافاصله بالای این لکه ، لکه ای دیگر با فلئرانس سبز کم رنگ و ضعیف تر وجوود دارد که پس از مدتی به فلورانس خاکستری مایل به سبز تبدیل می شود که مربوط به ایزو ویتکسین می باشد. در محلی که بلافاصله بالا تر از محل لکه هیپروزید است لکه ای با فلورانس کمی قوی و به رنگ زرد مایل به قهوه ای وجود دارد که مر بوط به اورینتین بوده و در محلی کمی بالا تر از لکه دیگر با فلورانسی که معمولا ضعیف است وجود دارد که مربوط به ویتکسین می باشد. لکه اخیر به رنگ سبز کم رنگ بوده اما به تدریج رنگ آن ضعیف تر شده و به رنگ خاکستری غیر شفاف تبدیل می شود.



سنجش های مرغوبیت:

میزان مواد محلول در آب – حداکثر 15 درصد می باشد

میزان خاکستر تام- حداکثر 11 درصد می باشدد

میزان خاکستر نامحلول در اسید کلریدریک – حداکثر 3 درصد می باشد.

تعیین مقدار فلاونوئید ها بر مبنای هیپروزید- ابتدا مقدار 0.2 گرم پودر در اندامهای هوایی را در یک ارلن 100 میلی لیتری ریخته و به آن یک میلی لیتر از محلول هگزا متیلن تترامین( متنامین) 0.5 درصد، 20 میلی لیتر استن، 2 میلی لیتر اسید کلرید ریک 25 درصد اضافه کرده و مخلوط به همراه پرل شییشه ای به مدت 30 دقیقه و با استفاده از مبرد رفلاکس میگردد. حاصل را با استفاده از قیف و پنبه در داخل بالن ژوژه 100 میلی لیتری صاف نموده و باقی مانده به همراه پنبه به بالن 100 میلی لیتری مجددا انتقال داده میشود و توسط 20میلی لیتر استن به مدت 10دقیقه رفلاکس میگردد.این عمل دوبار تکرار میگردد وحاصل صاف شده از هر بار به بالن ژوژه 100میلی لیتری منتقل میشود که پس از خنک شدن ،حجم ان بااستفاده از استن به 100میلی لیتر رسانده میشود .

20میلی لیتر از محلول تهیه شده به یک دکانتورانتقال داده میشود وتوسط 20 میلی لیتر اب و15میلی لیتر اتیل استات دکانته میگردد .فاز اتیل استات را جدا نموده وفاز استن واب را 3مرتبه وهربار با 10میلی لیتر اتیل استات دکانته کرده وفازهای اتیل استاتی را سپس با هم مخلوط نموده ودو مرتبه هربار با 50میلی لیتر اب شستشو داده؛ سپس فاز اتیل استاتی را توسط قیف وپنبه در یک بالن ژوژه 50 میلی لیتری صاف نموده و ان را توسط اتیل استات به حجم 50 میلی لیتر میرسانند .10 میلی لیتر از محلول تهیه شده به یک بالن ژوژه 25میلی لیتری انتقال داده میشود ویک میلی لیتر معرف کلرور الومینیوم به ان اضافه وسپس بامحلول 5درصداسید استیک در متانول تاحجم 25 میلی لیتر رسانده میشودتا به عنوان محلول نمونه استفاده شود .هم زمان 10میلی لیتر از محلول اتیل استاتی را فقط با محلول 5درصد اسید استیک در متانول در بالن ژوژه 25میلی لیتری رقیق مینمایند تابه عنوان شاهد استفاده گردد بعد از گذشت 30دقیقه ،جذب محلول نمونه در مقابل محلول شاهد در طول موج 425 نانومتر وبا استفاده از کوت 1سانتیمتدی اندازه گیری میشود.



طرز نگهداری:

اندامهای هوایی گیاه خشک شده باید در بسته بندیهای مناسب ودور از رطوبت وحرارت زیاد نگهداری شود

اشتباهات:

گونه های دیگر جنس پاسی فلورا(جنس گل ساعتی)ممکن است بجای گونه اصلی در بازارهای تجاری عرضه شود .بنابراین در تهیه گونه اصلی لازم است از روشهای شناسایی وکنترل های کیفی وکمی ذکر شده در فوق استفاده شود.

فراورده های موجود در بازار :

هارمالین(نوشدرمان)ولد فلور(نیاک).



وضعیت گیاه:

گل ساعتی به عنوان گیاه مورد استفاده در طب سنتی و نیز گیاه موثر در فارماکوپه های معتبر جهان به ثبت رسیده است. این گیاه طبق نظر مونوگراف کمسیون دارویی آلمان دارای وضعیت درمانی مثبت است و در مونوگراف کمیسیون متخصصین گیاهان دارویی در اروپا دارای رتبه 4 می باشد.

منابع:

1- سایت: http://plant.mihanblog.com/post/271 ، تولید گل ساعتی به عنوان كشت مكمل در گلخانه خیار سبز داربستی، دهقانی تفتی،م.، زارع زاده،ز. و مینائی‌فر،.ا، یزد ـ مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی یزد.

2- سایت: http://www.imp.ac.ir/webpage_f.php?web=4-4_f ،پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی

3- حاجی مهدی پور،ه.، رضازاده،ش.، حاجی آخوندی،ع.، پیرعلی همدانی،م.، رضایی،ا. و زاحدی،ح.،1386. بررسي مقايسه اي و افتراقي گونه هاي گل ساعتي (Passiflora incarnate L) و (Passiflora caerulea L) در گياه خام و فراورده هاي مرتبط. فصلنامه گياهان دارويي، 6 (23):

4- عبادی،م.،1387. اساس فارموکودینامیکی گیاهان دارویی، انتشارات مارلیک،تهران، صفحه 60.

5-فارماکوپه گیاهان دارویی، کمیته تدوین فارماکوپه گیاهی ایران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت غذا و دارو،1381

6- کریمی،ه.،1381. فرهنگ رستنی های ایران( جلد دوم).انتشارات پرچم،تهران، صفحه 332.

7-کریمی،ه.،1381. فرهنگ رستنی های ایران( جلد سوم).انتشارات پرچم،تهران، صفحات 244-243.

8- کلتز،ر.و گلدمن،ر. ترجمه اسدی،س.،1388. گیاهان دارویی و مواد غذایی برای طول عمر بیشتر، انتشارات اشجع،120 صفحه،

9- میرحیدر،ح.،1383. معارف گیاهی:کاربرد گیاهان در پیشگیری و درمان بیماری ها با ارائه آخرین تحقیقات علمی محققان و دانشمندان جهان؛جلد چهارم،دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران،560 صفحه.

10-نیکزاد،س.، حسینی،س.ح.، خزائلی،آ.، خانی،م. و آخوندزاده، ش.،1380. گل ساعتي در درمان محروميت تركيبات افيوني : مطالعه دو سو بي خبر تصادفي. فصلنامه گياهان دارويي، 1(1):68-63.

11-وینک،و.، فون ویک،ب.ا.، ترجمه: صفایی خرم،م.، خوسروشاهی،م.، جعفر نیا،س.، 1387. مهمترین گیاهان دارویی جهان.مجتمع آموزش کشاورزی سبز ایران، مشهد، 422 صفحه.

12-وزیریان،م.، خزائلی،آ.، نقوی،ح.و آخوندزاده، ش.،1380. بررسي اثرات ضد اضطرابي قطره گياه گل ساعتي در اختلال اضطراب فراگير در مقايسه بااگزازپام در يك كارآزمايي باليني دو سر كور. فصلنامه گياهان دارويي،1(1):38-29.

13- Kerachian ,N., Alaee, H., Charavi-Naini ,M. ,Pilevarian ,A. and Moghimi ,A., 2007.Effect of alcoholic extract of Avena sativa, Hypericum perforatum , Passiflora incarnate and Lavandula officinalis on symptoms of morphine withdrawal syndrome in rats. Vol.10: 313-322

[shirin71]

نخل روغنی


گیاهشناسی :

نخل روغنی با نام علمی guineensis Elaeis متعلق به خانواده نخیلات Palmaceae بوده از سواحل غربی آفریقا و کشورهای آسیایی نظیر اندونزی و مالزی منشاء گرفته است. نخل روغنی گیاهی یک پایه بوده و برخلاف خرما تولید پاجوش نمی کند. ساقه گیاه واحد و رشد آن منحصر به وجود جوانه انتهایی می باشد.برگها به صورت مارپیچ و با میانگره های کوتاه روی تنه ظاهر می شوند. با اینکه نخل روغنی گل اذین خوشه ندارد ولی میوه ها به صورت Cluster (مجتمع) تشکیل می شود.


http://www.pic.daneshju.ir/images/83989126064408903461.jpg


خصوصیات گیاهشناسی و ژنتیکی نخل روغنی :

باتوجه به اینکه این گیاه تولید پاجوش نمی کند، تنها از طریق بذر و یا کشت بافت قابل تکثیر می باشد.بذر گیاه در شرایط محیطی گرم و مرطوب بعد از طی 100 -90 روز جوانه می زند، با این وجود در شرایط نامساعد سالها جوانه نمی زند، از این رو اغلب باغداران تمایل به خرید و تهیه نهال هایی دارند که حاصل جوانه زنی و رشد بذور می باشد (در این حالت گیاه دارای 5 -4 برگ می باشد).

میوه های نخل روغنی به صورت متراکم در نزدیک یکدیگر به حالت Cluster رشد و نمو می کند و به لحاظ تقسیم بندی بوتانیکی سته می باشد (نظیر نخل خرما).

گیاه بالغ نخل روغنی، هرسال 25 -20 عدد برگ تولید می کند. باتوجه به نقش مستقیم برگها در میزان فتوسنتز، تعداد برگ، اندازه و وضعیت سلامت برگ بسیار مهم و قابل توجه می باشد. با این وصف باید اضافه نمود که چون گلها در قاعده برگ (Leat Base) تشکیل می شود، هرچه مقدار برگها بیشتر باشد، تعداد گلهای بیشتری تولید شده و در نتیجه به تعداد کلاسترهای میوه افزوده می شود.

از زمان کشت بذر و جوانه زنی آن، گیاهچه حاصل را به گلدان های پلاستیکی به مدت 5 -4 ماه منتقل می کنند. بعد از این مدت، گیاه رشد کرده را به خزانه منتقل کرده و به مدت یک سال در آنجا نگهداری می کنند.

در این مدت نگهداری، گیاه تولید حدود 15 برگ می کند که در این زمان به عنوان یک پایه بذری 18 -16 ماهه آماده انتقال و کشت به زمین اصلی می باشد. (بطور معمول هر ماه تولید یک برگ جدید می کند).

باردهی گیاه پس از گذشت 4 -3 سال از سن پایه بذری آغاز می گردد. در این سن گیاه ارتفاعی در حدود 2 متر دارد و بعد از آن بسته به رقم و شرایط اقلیمی منطقه کشت سالانه 70 - 35 سانتیمتر رشد طولی خواهد داشت. گیاه در سن 10 -6 سال بیشترین میزان عملکرد و تولید را دارد و این میزان تا سن حدود 30 سالگی به صورت اقتصادی خواهد بود، با این وجود بعد از این سن نیز گیاه باردهی خوبی دارد.

عملکرد متوسط نخل روغنی 4 -3 تن در هکتار می باشد.

گیاه کاشته شده در زمین اصلی ابتدا به مدت چند ماه تنها تولید گلهای نر می کند که این گلها در قسمت لیف (قاعده برگ) ظاهر می شود. بعد از این مدت، تولید گلهای ماده آغاز می شود و بعد از این مرحله تولید توام گلهای نر و ماده را خواهیم داشت.


http://www.pic.daneshju.ir/images/60313156952206650255.jpg

نگهداری و شرایط مناسب در خزانه :

طبق مباحث اخیر، پایه های بذری که تولید 5 -4 برگ نموده اند برای رشد و استقرار بهتر، توسعه ریشه و افزایش ذخایر کربوهیدرات در بافتها به خزانه منتقل می گردد. معمولاً باغداران در انتخاب پایه ای که تولید بذر می کند، دقت زیادی بکار می برند تا بهرحال بذر مربوط به گیاهی خوب و قوی و با عملکرد بالا باشد.

برای نگهداری مطلوب پایه های بذری و به دست آوردن پایه ای با رشد و قدرت مناسب، موارد زیر حایز اهمیت و توجه می باشند:

1 - انتخاب مکان خوب و مناسب برای خزانه: از جهت، قابل کنترل بودن، در دسترس آسان قرار داشتن قابل کشت و کار و سایر موارد فنی انتخاب باغ یا خزانه.

2 - انتخاب پایه های بذری مناسب :

در انتخاب پایه های بذری همان طور که قبلاً گفته شد، ضمن اینکه باید از پایه مادری مولد بذر اطلاع حاصل نمود، باید از بین پایه های بذری رشد کرده، آنهایی انتخاب شوند که قوی، شاداب، سالم،رشد معمولی (نه کند و نه سریع) و قطرتنه مناسبی داشته باشند. علی رغم اینکه نخل روغنی معمولاً به صورت دگرگشنی لقاح می یابد و حالت هتروزیگوتی در بذور (نتاج) بارز می گردد ولی در نظر داشتن سلامت گیاه مادری، عملکرد مطلوب، مقاومت به شرایط نامناسب و سایر ویژگیهای مطلوب به عنوان پایه مادری باید مدنظر واقع شود تا بذور تحت کشت، حتی الامکان از این دسته پایه های مادری انتخاب شوند.

3 - آبیاری منظم و دقیق، کوددهی مناسب و مطلوب : براساس آزمون خاک، مراقبت علیه بیماریها و آفات گیاهی و مبارزه دائمی با علف های هرز باید بطور دائم صورت گیرد.

4 - از مکانهایی که قبلاً محل کاشت گیاهانی چون کاکائو، قهوه و نخل روغنی بوده است نباید به عنوان خزانه استفاده کرد چرا که مواد مترشحه از ریشه این گیاهان از رشد مطلوب پایه های بذری می کاهد.

5 - خاک خزانه باید تا عمق 40 سانتیمتر شخم بخورد.

6 - کاشت گیاهان لگوم و برگرداندن آنها همراه با شخم اثر مطلوب و مفیدی در رشد و توسعه نهال بذری خواهد داشت.

7 - برای داشتن خزانه ای منظم و قابل رسیدگی، تسطیح خزانه ضروری می باشد.

8 - بلوک های استاندارد برای کشت در خزانه (منظور از بلوک همان کرت میباشد) به ابعاد 5/3 ×45 متر می باشد.

9 - کود کامل 20 :10: 10 به مقدار 250 کیلوگرم در هکتار اثرات خوبی در رشد داشته و در اغلب خزانه های پرورش نهال بذری نخل روغنی غیرقابل چشم پوشی می باشد.

10 - آبیاری باید در خارج از زمانهای گرم روز و در زمان طلوع یا غروب انجام گیرد با این وجود نیاز آبی این گیاه بالاست.

11 - برای جلوگیری از تبخیر سطحی خاک استفاده از پوشش مالچ توصیه می شود. با این وجود دورتادور نهال تا قطر 20 سانتیمتر را نباید پوشاند.

12 - استفاده از سایبان در خزانه نخل روغنی به دلیل حساسیت نهال های تازه کشت شده به آفتاب سوختگی و Blast الزامی می باشد. این موضوع در مناطق بسیار گرم جهان ضرورت بیشتری می یابد. ارتفاع مناسب برای این سایبان 5/2 متر می باشد.

13 - در صورت استفاده از سایبان (البته در نه مناطق بسیار گرم) نیازی به استفاده از مالچ نیست ولی مبارزه با علفهای هرز باید بطور مستمر و مفید انجام گیرد.

14 - با رعایت تمام موارد فوق و با نگهداری نهال بذری به مدت یک سال در خزانه، گیاه آماده کشت در زمین اصلی خواهد بود.


http://www.pic.daneshju.ir/images/62440448049010311229.jpg

کاشت :

نهال های رشد کرده با شرایطی که قبلاً بیان شد آماده کشت در زمین اصلی می باشند. حفر گودال با ابعاد 1 متر و مخلوط نمودن خاک سطح الارض با کود پوسیده حیوانی اولین قدم در این مهم میباشد. خاک باغ باید عمیق و مسطح باشد. ریشه نخل روغنی در هنگام برخورد با قسمت سخت خاک از رشد می ایستد و این توقف رشد، تأثیر منفی مستقیمی در عملکرد و رشد قسمت هوایی گیاه خواهد داشت.

تا جائیکه گیاه حتی قادر به جذب مقدار مناسب و مورد نیاز آب نیز نخواهد بود و باتوجه به نیاز آبی بالای این گیاه، کاهش عملکرد اولین تبعه منفی این موضوع خواهد بود.

علی رغم موارد فوق، خاک مزرعه باید حاصلخیز و دارای تهویه کافی باشد چراکه ریشه این گیاه به هوا و در اصل اکسیژن بالایی نیز نیازمند است.

از آنجا که این گیاه نیاز حرارتی و رطوبتی بالایی دارد، توجه به این دو اصل مهم و کلیدی در انتخاب منطقه مناسب کشت آن در کشور بسیار حائز اهمیت است.



شرایط محیطی مناسب برای کشت نخل روغنی :

اولین شرط لازم برای مناسب بودن یک منطقه جهت کشت نخل روغنی تأمین نیازهای حرارتی این گیاه است.

باتوجه به منشاء این محصول روغنی که نواحی آفریقایی و استوایی بوده است، نیاز حرارتی آن نیز کاملاً روشن است. این گیاه به حرارت روزانه 30 - 25سانتیگراد در طول سال نیازمند است.

یکی از عوامل مهم در تحریک گیاه به تولید برگ جدید حرارت می باشد. در ضمن با عنایت به این موضوع که به دلیل تشکیل گلها در قاعده هر برگ، مقدار برگهای تولید شده در گیاه نمایانگر تعداد کلاسترها یا همان عملکرد گیاه است. رابطه مستقیم بین تعداد برگ و عملکرد گیاه قابل استنتاج می باشد.

براساس تحقیقات انجام گرفته، کاهش دما از میزان یاد شده تولید برگ جدید را کاهش داده و در نتیجه آن تعداد گلها به دلیل تولید نشدن گل جدید نیز کاهش می یابد که در پی آن کاهش عملکرد صورت خواهد گرفت. علاوه بر این کاهش دما، حساسیت گیاه را نسبت به بیماریها افزایش داده و گیاه برای ابتلا به بیماری و حتی حمله آفات مساعدتر خواهد شد.

از دیگر موارد مورد نیاز گیاه، نور فراوان می باشد. نیاز نوری این گیاه بیش از حالت معمول است. چنانچه در مناطقی که در طول سال زمانهای ابری زیادی دارند توصیه نمی شود.

نیاز بالای نوری این گیاه به دلیل ماده سازی بالا و تولید روغن در آن می باشد. آزمایشات انجام شده، نشان می دهدکه نور زیاد باعث رشد برگها شده و متعاقب آن به دلیل افزایش سطح برگ که در واقع سطح فتوسنتزکننده است و افزایش در ماده سازی عملکرد گیاه افزایش می یابد و حتی تعداد گلهای بیشتری نیز تولید می شود.

نیاز دیگر گیاه آب فراوان است، بطوریکه کاهش میزان بارندگی بطور مستقیم رشد برگها و حتی تعداد برگهای جدید را کاهش می دهد. این کاهش در سطح و مقدار برگ مکانیسم مقاومتی گیاه در برابر کمبود رطوبت است تا حتی الامکان رطوبت موجود به هر نحو حفظ شده و از دست گیاه خارج نشود. با این تفاسیر در اثرکاهش رطوبت و کاهش سطح وتعداد برگها، تعداد گلها و در نتیجه عملکرد گیاه نیاز کاهش می یابد. طی بررسیهای انجام شده بهترین عملکرد این گیاه مربوط به مناطق گرمسیری دارای 1500 میلی متر بارندگی یا حتی بیشتر می باشد. این ویژگی در انتخاب منطقه موردنظر برای کشت نخل روغنی باید دقیقاً مدنظر واقع گردد. با این وجود در صورت وجود بارندگی با میزان یاد شده، انجام عملیات آبیاری منظم و کافی برای رسیدن به مقدار رطوبت گفته شده الزام می یابد. باید اضافه کرد که با وجود نیاز آبی بالای نخل روغنی ولی بارندگی زیاد (در حد 300 میلی متر) در زمان گرده افشانی و لقاح، باعث کاهش میزان گرده افشانی و کاهش محصول خواهد شد.



نگهداری پس از کاشت :

یکی از مهمترین و شاید اصلی ترین مرحله تعیین کننده میزان عملکرد نخل روغنی و حتی سایر محصولات باغی مرحله داشت می باشد.این مرحله در مورد نخل روغنی نیز اهمیت خاص خود را دارد.

در اینجا به برخی موارد مهم اشاره می شود:

1 - مبارزه دقیق و مستمر با علفهای هرز باغ حداقل تا محدوده ای 2 متری اطراف نهال.

2 - قطع دائمی برگهای خشک شده و یا با سن بیشتر از 6 سال از نزدیکی ساقه (تنه)

4 - قطع کلیه گلهای نر ظاهر شده روی گیاه تا زمان ظهور گلهای ماده (همانطور که قبلاً گفته شد در ابتدای رشد و توسعه نهال کشت شده نخل روغنی، گیاه صرفاً تولید گلهای نر می کند و ظهور گلهای ماده حداقل بعد از 6 ماه آغاز می شود. گلهای نر بودن وجود گلهای ماده عملاً جز مصرف مواد غذایی گیاه کاری نخواهد کرد.

5 - نخل روغنی به نمک های معدنی نیاز دارد. این نیاز معمولاً بالاتر از سایر گیاهان است، لذا این گیاه چنین خاکهایی را می پسندد.

6 - نخل روغنی در زمان جوانی به دلیل رشد قوی خود نیاز زیادی به کودهای ازته و به عبارتی نیتروژن دارد.

7 - پس از به بار نشستن نیاز گیاه به سوی پتاس تغییر جهت می دهد. افزایش میزان پتاسیم باعث افزایش تعداد کلاسترهای میوه و همچنین افزایش اندازه میوه ها می گردد.



بیماریها و آفات :

گیاه نخل روغنی دارای بیماریها و آفات چندی می باشد که اغلب با نخل خرما مشترک می باشند. بعنوان مهمترین آفت این گیاه، سوسک سرخرطومی حنایی می باشد که البته نخل روغنی را بیشتر از نخل خرما می پسندند تا جائیکه بعنوان میزبان اول این حشره شناخته شده است. از دیگر آفات مهم می توان به Strategus beetle, Augo some beetles, Rhinoceros beetles و Palm weevil یا همان Rhynchophora نام برد. سایر آفتاب نظیر زنجره ها، شته و کنه نیز از مهاجمان این گیاه می باشند.

جهت مبارزه با سوسکهای این گیاه اغلب روش طعمه سموم با استفاده از خاک اره و سوین در جوانه انتهایی استفاده می شود.

باید دقت کرد که گیاه زخمی نشود چرا که حشرات معمولاً تخمهایشان را درون اینگونه زخم ها می گذارند. برای مبارزه با موشها استفاده از پوشش توری فلزی اطراف تنه گیاه با ارتفاع مناسب مرسوم می باشد.

تنها نکته مهم بررسی وضعیت قرنطینه ای و پیش بینی وضعیت سوسک حنایی می باشد که در مناطق خرماخیز جهان می تواند مشکلات جدی به لحاظ میزبان بودن نخل روغنی ایجاد کند. برای این منظور تهیه نهال از نهالستانهای کاملاً تأیید شده و مورد اطمینان با ایجاد قرنطینه های ایزوله و فنی حداقل به مدت یک سال قابل بررسی و تأکید می باشد.



برداشت :

زمان برداشت در مورد نخل روغنی بسیار مهم است، چرا که بالاترین عملکرد به لحاظ روغن در میوه هایی حاصل می شود که در زمان مناسب برداشت شوند.

کلاستری که به این وضعیت مناسب رسیده باشد دارای میوه هایی در حالت تغییر رنگ به قرمز هستند و معمولاً در این زمان 6- 5 عدد میوه از آن کلاستر جدا شده و روی زمین می افتد.

اگر از این زمان بیشتر صبر کنیم، میوه ها می ریزند و علی رغم جمع آوری بسیار مشکل، مقدار روغن میوه و حتی کیفیت آن نیز به دلیل طولانی شدن زمان، پایین خواهد آمد.

همچنین اگر بخواهیم میوه ها را زودتر از موعد برداشت کنیم، به دلیل نارسی میوه ها، جداسازی آنها از کلاستر جهت عملیاتهای بعدی مشکل و هزینه برخواهد بود.

هرکلاستر در نخل روغنی با نام اختصاری FFB (Fresh Fruit Brunch) شامل 3000 -1000 عدد میوه که کلاً به وزن 20 -10 کیلوگرم می رسد و در نهایت می توان عملکرد گیاه را 35 -10 تن در هکتار تخمین زد.



وضعیت ساختاری میوه :

میوه نخل روغنی سته بوده که در مباحث باغبانی به قسمت گوشتی آن Pulp و به قسمت سفید رنگ درون هسته عبارت Kernel اطلاق می شود. هر دو قسمت نامبرده شده حاوی روغن می باشند. اطراف Kernal را پوسته ای چوبی احاطه کرده است که ضخامت این پوسته در ارقام مختلف، تفاوت می کند.

بطور مثال رقم dura دارای پوسته ضخیم و رقم Tenera پوسته نازک تری دارد.

همچنین رقم Pisifera پوسته ندارد. باتوجه به اینکه بیشترین کاربرد میوه نخل روغنی در تهیه روغن می باشد، می توان گفت که عملکرد این گیاه را میزان روغن آن مشخص می کند. در این خصوص بهترین میوه آن است که دارای پالپ زیاد، پوسته نازک و Kernal بزرگی باشد.

تحقیقات انجام شده بیانگر آن است که بهترین میوه برای تولید روغن میوه ای است که حاصل تلاقی گرده رقم Pisifera و ماده رقم dura باشد.

نگاهی به نخل روغنی پس از برداشت :

میوه برداشت شده باید حداکثر ظرف 24 ساعت تحت عملیات روغن گیری قرار گیرد چون با گذشت زمان طولانی تر از آن، شکل گرفتن اسیدهای چرب آزاد باعث تغییر در مزه و بد شدن طعم روغن خواهد شد، لذا احداث تأسیسات فرآوری نخل و روغن گیری باید در نزدیکی باغ باشد.

روغن اولیه حاصل از میوه CPO (Crude palm oil) رنگی بین قرمز و زرد دارد که باید تحت فرایندهای شفاف سازی و خالص سازی قرار گیرد.

باتوجه به اینکه حدود 20% از میوه را روغن شامل می شود می توان عملکرد روغن گیاه را بسته به رقم بین 7 -2 تن در هکتار ارزیابی نمود. در کشور مالزی این مقدار برابر با 2/3 تن در هکتار می باشد که این میزان روغن در هکتار از کلیه محصولات روغنی دیگر بیشتر می باشد. این مقدار در مورد گیاه سویا برابر با 5/0 تن روغن در هکتار می باشد.

در اغلب کشورهای زیرکشت نخل روغنی،تفاله میوه پس از روغن کشی به عنوان مالچ قابل استفاده می باشد. بطور کلی محصول نخل روغنی شامل 2/3 تن در هکتار روغن گوشت (CPO)، 34/0 تن روغن کرنل (PKO)و 42/0 تن گوشت کرنل (PKM) می باشد.

Kernel در نخل روغنی شامل 45% روغن و 55% گوشت می باشد. موضوع جالب در مورد روغن نخل روغنی این است که ترکیبات روغن میوه با روغن Kernal متفاوت است. این تفاوت خصوصیات خاصی را به هرکدام از این دو نوع روغن می بخشد.

روغن حاصل از گوشت میوه (Pulp ) شامل پلاسمتیک و اولئیک اسید می باشد که 5% اشباع شده است.

روغن حاصل از Kernel شامل میرسیتیک و لائوریک اسید و میزان 82% اشباع شدگی می باشد.



عملیات های فرآوری روغن :

برای استفاده از روغن نخل، فرایندهایی روی روغن اولیه صورت می گیرد که عبارتند از:

1 – Neutralisation (Degumming)نترالیزاسیون

طی این فرایند اسیدهای چرب آزاد از روغن خارج شده از میوه جدا می گردد. باتوجه به اینکه اسیدهای چرب آزاد می توانند به راحتی با اکسیژن ترکیب شوند و حاصل این ترکیب طعم بدی به روغن می دهد، انجام این مرحله الزامی می باشد.



2 - Bleaching (رنگ زدایی)

همانطور که قبلاً گفته شده، روغن استخراج شده از میوه رنگ قرمز تا زرد تیره دارد. این خصوصیت از موارد منفی در رابطه با صنایع روغن کشی بوده که از بازارپسندی آن به شدت می کاهد. به همین دلیل همواره در کارگاه های روغن سازی قسمت مهمی را به خود اختصاص می دهد.



3 - Deodorizing (از بین بردن طعم و بو)

معمولاً روغن استخراج شده از کلیه محصولات گیاهی دارای طعم و بوی اولیه نامطلوب بوده و از بین بردن آنها به بازارپسندی کمک فراوانی می کند. گرچه معمولاً روغن بدون انجام این مرحله قابل استفاده نمی باشد. برای این منظور اغلب از روش عبور بخار آب از میان روغن گرم شده تحت شرایط خلإ استفاده می شود.

پس از انجام 3 مرحله فوق بر روی روغن اولیه مایعی شفاف و روشن حاصل می شود که با نام RBDPO یا Refined,bleached,deodorized Palm oil شناخته می شود.

این روغن در دمای اتاق به صورت نیمه جامد می باشد و قابلیت های بالایی نظیر استفاده در ساخت مارگارین، مواد شوینده، ساخت بستنی و حتی پخت و پز را داراست.



4 - Froctionating of refind palm oil

طی این فرایند که فقط روی RBDPO انجام می گیرد، دو نوع محصول (روغن) حاصل می شود. انجام این فرایند به طریق سردکردن روغن تحت شرایط کنترل شده خاص صورت می گیرد.

در پایان این مرحله محصولات زیر حاصل می شود:

روغن اولئین 1- RBD Palm olein

روغن اسیترین 2- RBD Palm Stearin

روغن اول مایع زرد شفاف در دمای اتاق که درصد اولئیک آن بیش از پلاسمتیک می باشد.

روغن شماره 2 در دمای اتاق به صورت جامد سفید رنگ می باشد که البته با کمی حرارت سریعاً به مایع تبدیل می شود. در این روغن درصد اولئیک کمتراز پلاسمتیک می باشد.

از روغن شماره 1 به دلیل گفته شده اغلب در آشپزی، سرخ کردن و000 استفاده می شود در حالیکه روغن شماره 2 بیشتر در تولید مواد شوینده، مارگارین و سایر فرآورده های روغنی کاربرد دارد.



کاربردها:

پزشکی و داروسازی:

1 - تولید اسیدهای چرب 14C و 12C از روغن Kernel (هسته)

2 - تولید اسیدهای چرب 18C و 16C از روغن Pulp (میوه)

3 - تولید گلیسرین

4 - تولید الکل های چرب (اینگونه الکل ها از مهمترین ضدعفونی کننده ها به شمار می روند)

5 - تولید مسهل های طبی – گیاهی

6 - استفاده در قرص ها و شربتهای حاوی ویتامین های محلول در چربی



صنایع غذایی :

1 - تولید مارگارین

2 - انواع مایونز

3 - انواع سس های چرب و نیمه چرب

4 - ساخت روغن سالاد

5 - پخت نان، کیک

6 - صنایع بیسکویت سازی

7 - ساخت و پخت شکلات

8 - ساخت کرم و خامه مخصوص قهوه

9 - صنایع بستنی سازی

10 - مصارف پخت پز خانگی از جمله سرخ کردن، پخت کیک و شیرینی و000



صنایع آرایشی :

به دلیل جذب سریع و راحت روغن نخل روغنی توسط پوست بدن می توان در تولید و ساخت انواع مواد زیر از آن استفاده نمود.

1 – لوسیون و مرطوب کننده پوست

2 – کرمهای آرایشی

3 – کرمهای تغذیه و تقویت پوست

4 – انواع شامپوهای شستشو

5 - انواع شامپوهای نرم کننده مو

6 – شامپوهای بدن

7 – صابون های آرایشی


صنایع فلزی :

از روغن این گیاه بعنوان عامل خنک کنندگی در اغلب ابزارهای برنده، سوراخ کننده و تراشکاری و ابزارهای برنده با لبه های بسیار نازک استفاده می شود. همچنین این روغن بسیار مناسب جهت خنک نمودن تیغه های الماسی مته ها و سایر ابزار می باشد.


صنایع چرم :

استفاده این روغن در صنایع چرم بیشتر به عنوان جلادهنده، نرم کننده و ساخت واکس می باشد. قابل ذکر است که این گیاه کاربردهای جزئی دیگری نیز دارد که از حوصله این بحث خارج می باشد.

[shirin71]

تیره گل شیپوری
Araceae


http://www.pic.daneshju.ir/images/52936061781876134840.jpg

گیاهان تیره گل شیپوری، گیاهانی علفی و دارای متجاوز از 1500 گونه می باشند که به تفاوت در خشکی یا در نواحی مرطوب مردابی و یا به حالت شناور در آب بسر می برند. ساقه آنها به اشکال مختلف راست یا بالا رونده است.بعضی از آنها نیز بر روی گیاهان دیگر بسر می برند.

(Epiphyte) شکل ظاهری برگ در آنها متفاوت است بطوریکه ممکن است دارای پهنک دراز با رگبرگهای موازی یا دارای پهنکی تیر کمانی شکل با رگبرگهای پنجه ای و یا پهنک بزرگ و سوراخ دار باشند گلهای آنها عاری از دمگل و مجتمع به صورت نوعی سنبله است که در براکته بزرگی به نام اسپات (Spath) جای داشته مجموعاً اسپادیس Spadice نامیده می شود. گلهای متعدد اسپادیس به اشکال مختلف نر – ماده یا نر و ماده و واقع بر روی یک پایه (بندرت 2 پایه) می باشند. پوشش گل آنها در صورت موجود بودن مرکب از قطعاتی از2 ردیف 3 تایی میباشند.

تعداد پرچم در آنها متفاوت است بطوریکه گل ها ممکن است دارای یک و یا تعداد زیادی پرچم باشند. مادگی آنها در گلهای ماده غالباً از یک برچه ولی در گلهای نر - ماده معمولاً از 2 یا 3 برچه محتوی تخمک های فراوان تشکیل می یابد. میوه آنها بجز موارد معدود به صورت سته مرکب و هر یک از سته ها محتوی دانه آلبومن دار فراوان واقع در یک قسمت گوشتدار است.

جنس های مهم این تیره عبارتند از :

Acorus (دارای 2 گونه)
Monstera( گونه20)
Philodendron (متجاز از 100 گونه)
Arum (متجاوز از 15 گونه)
Colocasia ( گونه10)



نام فارسی: شیپوری
نام علمی: zantedesschia
خانواده: شیپوری ها Araceae


جنس گل شیپوری:
گیاهی است پایا با پیاز بیضوی به اندازه تقریبی یک دانه فندق که خارج آن قهوه ای و داخل آن سفید است.این گیاه در اروپای مرکزی یافت میشود.برگهای خشک شده و گاهی تازه وپیاز خشک آن بعنوان خلط اور برای از بین بردن ترشحات مخاط دستگاه تنفسی مصرف میشود. خود گیاه سمی است،گاهی گیاه جوان له شده را برای قسمتهای دردناک در بیماری روماتیسم بکار میرود.این گیاه به عنوان کشنده انواع کرمهای مصرف میشود.خصوصا اگر 100گرم از آن را جوشانده وبا یگ استکان سرکه مخلوط کنیم وآن را هنگام خواب میل نماییم

کاربرد انواع گونه های تیره ی شیپوری:

ایشاردیا امریکانا که اسپات سفید دارد به عنوان زینت در آپارتمانها نگهداری می‌شود و همیت گیاه را گل فروشها به غلط به نام آروم ، گل شیپوری ، گل بومی و یا گل عروس می‌نامند.
غده‌های ضخیم برخی از گل شیپوریها سرشار از مواد نشاسته‌ای است و در عوض میوه آنها به شدت سمی است. از برگ و ریزوم گونه‌ای به نام آکوروس کالاموس روغن می‌گیرند که مصارف صنعتی دارد.



اهمیت اقتصادی :

گیاهان تیره گل شیپوری (Araceae) به هیچ وجه گیاهان دارویی نیستند. برخی از آنها مانند کوکوکازیا غده خوراکی دارند و از دانه مونسترا دلی سیوزا که در ایران در گلدان کاشته می‌شود، در مکزیک عطر می‌گیرند. آنتوریوم به علت داشتن اسپات قرمز رنگ و با دوام چرمی از گلهای گران قیمت و زیستی است.


از انواع گل شيپوري گونه فوق z.AETHIOPICA براي نگهداري در اطاق مناسب است از آنجا كه برگها تا ميزان قابل توجهي رشد كرده و بزرگ مي شوند نياز گياه به آب بواسطه بالا بودن درصد تبخير بالاست . آب داده شده بايد حتي الامكان فاقد مواد آهكي باشد باين سبب آب باران براي آن مفيد است . خاك لازم است غني و مملو از مواد آلي باسد .

پس از سپري كردن يك دوره استراحت در ماههاي خرداد و تير گل شيپوري را مي توان از طريق گياهچه هاي كوچكي كه بوجود مياورد تكثير نمود . در تابستان گلدان را بيرون از اتاق گذاشته با سپري شدن دوره استراحت به آن مجددا آب و كود بدهيد . با آغازفصل سرما آنرا بداخل آورده تحت 10-8 درجه سانتيگراد نگهداري كنيد اگر حرارت محيط بالاتر از 12 درجه سانتيگراد باشد بهنر است پيوسته روي گياه آب بپاشيد تا از خشك شدن غنچه ها جلوگيري كرده باشيد . گلها درزمستان يا بهار پديدار ميشوند



اختصاصات دستگاه رویشی :

گیاه این تیره که بیشتر در نقاط مرطوب و مردابی می‌رویند. گیاهانی پایا و دارای ریزوم غده‌ای مانند آر وم و واجد انشعابات همپا هستند. بعضی از گیاهان این تیره دارای ساقه گوشتی غده مانند هستند و برخی از آنها دارای ساقه چوبی ولی خزنده و یا بالا رونده هستند که تقریبا حالت چسب دارند و ساقه آنها نیز دارای ریشه‌های هوایی آویخته متعدد است.



اختصاصات دستگاه زایشی :

گل آذین همیشه شامل میله (اسپادیس) غیر منشعب و حامل گلهای بدون دمگل است. گل ها تقریبا همیشه کوچک و بدون دم گل هستند و بطور عادی به سختی دیده می‌شوند. ولی در عوض چم چمه یا میله دان اکثرا بسیار بزرگ و به شکل صفحه‌ای برگ‌مانند یا گوشتی ضخیم و معمولا دارای رنگهای شفاف و درخشان است.



کاربرد انواع گونه های تیره ی شیپوری و خواص آن:

ایشاردیا امریکانا که اسپات سفید دارد به عنوان زینت در آپارتمانها نگهداری می‌شود و همیت گیاه را گل فروشها به غلط به نام آروم ، گل شیپوری ، گل بومی و یا گل عروس می‌نامند.
غده‌های ضخیم برخی از گل شیپوریها سرشار از مواد نشاسته‌ای است و در عوض میوه آنها به شدت سمی است. از برگ و ریزوم گونه‌ای به نام آکوروس کالاموس روغن می‌گیرند که مصارف صنعتی دارد.

در تقویم الابران بهترین داروی صفرابر و دوست معده مصرف شده واگر آن را با شقایق بجوشانیم علاج قطعی تنگی نفس و سل استخوانی است.گل شیپوری نباید بصورت خام مصرف شود.برای تقویت بینایی جوشیده آن با آب غوره مصرف شود بسیار مفید است.
اسانس ریزوم گل شیپوری بعنوان ضدنفخ و مقوی معده استفاده می شود.

[shirin71]

تیره گزنه Urticaeae



http://www.pic.daneshju.ir/images/86845370316504529013.jpg

مقدمه

تیره گزنه به راسته گزنه تعلق دارد. گیاهان این راسته علفی یا درختانی با برگهای منفرد یا متقابل و گوشوارک‌دار با گل آذینهای گرزن و گلهای نرماده یا تک جنس هستند. راسته گزنه دارای 4 تیره است که بیشتر به چهار طایفه از یک تیره شباهت دارند. اختصاصات و صفات کلی و مشترک این 4 تیره در وجود شیرابه یا لاتکس در اندامها ، وضع خاص میله پرچمها ، تعداد برچه‌ها و بالاخره شکل تخمک و نوع میوه است.
مشخصات تیره گزنه Urticaeae

گیاهان این تیره عموما علفی ، بندرت به صورت درختچه و درختی هستند. برگهای آنها گوشوارک دار با رگبرگهای پری شکل منفرد یا متقابل هستند. معمولا گلها تک جنس و دارای 5 کاسبرگ و 4 پرچم متقابل با کاسبرگها هستند. در تیره گزنه گل آذین به شکل گرزنهای مجتمعی است که از مجموع آنها سنبل گرزنهای متراکم بوجود می‌آید. مادگی شامل یک برچه با یک تخمک مستقیم و ایستاده است. میوه تقریبا همیشه به صورت یک فندقه است.

از اختصاصات تشریحی گیاهان این تیره یکی وجود سیستولیت در یاخته‌های بشره و دیگری داشتن یک حلقه فیبر کم و بیش چوبی شده در منطقه دایره محیطیه است. داشتن کرکهای گزنده در سطح برگ یا ساقه نیز یکی دیگر از صفات مهم برخی از جنسهای این تیره است. تقریبا فقدان لوله‌های شیرابه‌ای در تمام گونه‌ها یکی دیگر از صفات منفی این تیره است.تیره گزنه دارای 40 جنس و در حدود 500 گونه است که اکثر آنها در آمریکا ، هند ، مالزی و نواحی حاره‌ای می‌رویند. در آفریقا و اروپا گونه‌های این تیره بسیار نادر است.

تیره گزنه در ایران

جنس اورتیکا یا گزنه

در گروه گزنده این تیره سطح برگ و ساقه آنها از کرکهای گزنده پوشیده شده است و در ایران سه گونه دارد. یکی اورتیکا دیوئیکا یا گزنه دوپایه که بیشتر در نقاط مرطوب می‌روید و دارای برگهای ساده و دندانه‌دار است. دیگری اورتیکا کانابینا که دارای برگهایی با پهنک تقسیم شده است. از انواع دیگر گزنه یکی اورتیکا پیلولی فرا است که گل آذین متراکم ، کروی و کلافه مانند آن در دو طرف ساقه قرار دارد.

جنس پاریه تاریا

این جنس دارای پنج گونه غیر گزنده است. یکی از آن دو ، پاریه تاریا ژودایکا است که مخصوص ارتفاعات و شکاف دیواره‌های سنگی کوههاست و دیگری پاریه تاریا افی سینالیس که مخصوص کف جنگلهای مناطق مرطوب شمالی است.


جنس فورس کاه له آ

این جنس در ایران فقط یک گونه دارد. گلهای آن تک جنس هستند و در پوششی از گریبان کرکدار که شامل 4 تا 6 اندام برگی است به تعداد زیاد قرار دارند. گلهای نر دارای یک پرچم و معمولا در اطراف گریبان قرار دارند. همچنین یک گلپوش برگی شکل دارند که در قسمت پایین لوله مانند است و در بالا تقریبا شامل یک لبه است. گلهای ماده برخلاف گلهای نر در وسط گریبان دو برگی قرار دارند. برگها متناوب و د رطرفین دارای دو گوشوارک آزاد هستند. گونه منحصر به فرد این جنس فورس کاه له آ تناسیسیا است و در سواحل خلیج فارس می‌روید.

طایفه های تیره گزنه

* طایفه اورره: دارای کرکهای گزنده و یک جنس به نام اورتیکا است.

*طایفه بوهه مریه: فاقد کرکهای گزنده ، در گل ماده گلپوش تقریبا بهم پیوسته و فیبر منطقه پوستی نمو و قطری فوق‌العاده دارد.

* طایفه پاریه تاریه: فاقد کرکهای گزنده ، در گلهای ماده گلپوش مجزا ، گلهای نر و ماده در کنار برگهای گرزنهای کروی شکل را تشکیل می‌دهند.

[shirin71]

تیره آلاله


مقدمه

تیره آلاله (Rununculaceae) شامل 32 جنس و تقریبا 1200 گونه است که 250 گونه آن فقط به جنس آلاله و 170 گونه به جنس کله‌ماتیس تعلق دارند. تیره آلاله در واقع یکی از تیره‌های بزرگ نهاندانگان است و گیاهان آن بیشتر در نواحی معتدل و سرد و یا در نقاط کوهستانی نیمکره شمالی می‌رویند. تعدادی از گونه‌های این تیره در آسیا ، آسیا- اروپا ، اروپا و آمریکا انتشار دارند. همه آنها کم و بیش گونه‌های مجاور و نزدیک هم هستند و اصالت ساختار گل در گونه‌های قاره‌های ذکر شده حاکی از پیوند و خویشاوندی آنهاست. در ایران نیز تیره آلاله گونه‌های متعددی دارد. (15 جنس و بیش از 127 گونه)

اختصاصات عمومی

اختصاصات دستگاه رویشی

آلاله‌ها بطور کلی گیاهانی علفی ،‌ بندرت درختچه‌ای ، بالا رونده و دارای دمبرگهای پیچنده و پیچکی هستند مانند کله‌ماتیس. این گیاهان غالبا مانند تک‌لپه‌ایها به علت دارا بودن اندامهای زیرزمینی متورم ، نظیر سوخ ، غده ، ریزوم و ریشه‌های متورم ، پایا و چندساله‌اند. برگها ، جز در کله‌ماتیس‌ها که برگهای متقابل دارند ، معمولا منفرد و متناوب بوده و غالبا دارای نیام رشد یافته و پهنکهایی به اشکال متفاوت‌اند.

اختصاصات دستگاه زایشی

گلها گاهی منفرد یا انتهایی هستند ویا به صورت گل آذینهای مختلف ، مانند گرزن (خربق) ، خوشه (آکونیتوم) و خوشه گرزن با شاخه های بسیار (تالیکتروم) مجتمع‌اند. تیره آلاله در حالت کلی بی‌گلبرگ است، از این‌رو چگونگی پیدایش جام و تغییرشکل پرچمها به صورت گلبرگ در آنها اهمیت فراوان دارد.


اختصاصات طایفه‌های مختلف

طایفه کله ماتیده

این طایفه شامل دو جنس آتراژن و کله‌ماتیس است. جنس کله‌ماتیس در جهان بیش از 170 گونه دارد. در ایران نیز چند گونه از آن در دامنه‌های البرز و بخش شمالی ایران می‌رویند. کله‌ماتیس‌ها درختچه‌هایی بالارونده‌اند و با پیچش دمبرگها به صورت پیچک به تکیه‌گاه خود می‌چسبند. آرایش برگهای کله‌ماتیس ، برخلاف همه آلالگان ، متقابل و پهنک آن مرکب شانه‌ای است. گلها معمولا مجتمع و به صورت خوشه گرزن‌هایی در محل پیوستگی دمبرگ به ساقه ظاهر می‌شوند و گاهی نیز تک‌جنس و دوپایه‌اند.


طایفه آنمونه

این طایفه شامل گونه‌های علفی است و غالبا به علت داشتن ریزوم پایا هستند. برگها در گیاهان این طایفه یا مانند آنمون‌ها عمیقا پنجه‌ای هستند و یا نظیر تالیکتروم مرکب شانه‌ای و چند بار تقسیم شده‌اند. اساس ساختار گل ، با وجود شباهت به کله‌ماتیس‌ها ، به نحوی است که غالبا قطعات آن نظیر جنس آنمون نظم سه پر دارند و در زیر هر گل گریبانی از برگ وجود دارد که ممکن است فاصله آن از گل زیاد و یا چون کاسبرگ واقعی کاملا در زیر گل قرار داشته باشد. جنسهای اصلی این طایفه عبارت‌اند از آنمون و تالیکتروم.

طایفه آلاله

گل در این طایفه نسبت به دو طایفه قبلی کاملا متفاوت است، زیرا اولا پنج پر است و ثانیا گلپوش مضاعف دارد و جام رنگین آنها به رنگهای زرد ، سرخ یا سفید کاملا از کاسبرگ سبزرنگ متمایز است. نافه شامل پرچمهای فراوانی است که به صورت مارپیچهای متعدد روی نهنج قرار دارند. مادگی نیز متشکل از برچه‌های آزاد و فراوانی است که روی نهنجی برجسته و رشد یافته قرار دارند.

هر برچه به هنگام رسیدن فندقه‌ای را تشکیل می‌دهد. گلبرگها در بخش پایین خود دارای یکچاله نوشجایی واقعی هستند. تعداد قطعات گل و بویژه گلبرگها در این گروه کاملا مشخص نیست و ممکن است بیش از 5 قطعه باشند، ولی همیشه کمتر از تعداد پرچمهای واقع بر یک مارپیچ‌اند.

طایفه خربق

در واقع از مهمترین تقسیمات این تیره است، شامل جنسهای اصلی نظیر: کالتا ، ایزوپیروم ، سیاه دانه ، خربق (هله‌بوروس) ، کوپتیس ، ترولیوس ، دلفینیوم ، کونسولیدا ، آکونیتوم است. همه این جنسها گیاهانی علفی یکساله یا پایا هستند.

طایفه گل صدتومانی

این طایفه ، که شامل جنسهای پئونیا و هیدراستیس است، با طایفه خربق گروه طبیعی مشخصی را تشکیل می‌دهند که مادگی آنها شامل برچه‌های کم با تخمکهای فراوان‌اند.

کاربرد گیاهان تیره آلاله

بسیاری از گیاهان این تیره ، مانند کله‌ماتیس ، آنمون ، آدونیس ، آکونیتوم ، تاج‌الملوک ، زبان در قفا و پئونیا به عنوان گلهای زینتی در باغچه‌ها کاشته می‌شوند و گونه‌ها و واریته‌های زیادی از آنها به صورت پرورش یافته وجود دارند. در این تیره هیچ گونه‌ای دارای مصرف خوراکی یا صنعتی نیست و تقریبا همگی به علت دارا بودن گلوکوزیدها و آلکالوئیدها کم و بیش سعی هستند. از سایر مواد محتوی در آنها اطلاعات کافی دردست نیست.

بعضی از گونه‌ها از نظر پزشکی اهمیت فراوان دارند. مثلا آکونیتوم دارای آکونیتین و هیدراستیس حاوی بربرین و هیدراستین است. البته سایر گونه‌ها نیز الکالوئیدهای گوناگونی دارند که برخی از آنها در پزشکی و همچنین در ساختن حشره‌کشها مورد استفاده قرار می‌گیرند. بعضی از آلالگان مانند کله‌ماتیس ، فیکاریا ، هله‌بوروس (خربق) و پئونیا از گذشته‌های دور در طب سنتی و عطاری شناخته شده‌اند.

[shirin71]

تیره شب بو Brassicaceae


تیره شب بو تیره بزرگی از گیاهان گلدار جدا گلبرگ و دارای نمونه های فراوانی در ایران است و دارای 350 جنس و 4000 گونه می باشد که بیشتر در مناطق سرد معتدله نیمکره شمالی فراوانی دارند. بعضی از این گیاهان در هر آب و هوائی یافت می شوند و به همین علت نیز آن چنان پراکندگی حاصل کرده اند که حتی در دور افتاده ترین نقاط کره زمین می توان آنها را یافت. بر عکس تعدادی از آنها بر اثر سازش با محیط های خاص همیشه در شرایط آب و هوایی مشخص بسر می برند.

بیشترین انتشار آنها در آسیا و منطقه مدیترانه است.

از اختصاصات گیاهان این تیره آن است که عموماً علفی می باشند بندرت بین آنها نمونه هایی با اعضای چوبی شده می توان یافت. برگهای آنها غالباً ساده و گلهای آنها نر – ماده و شامل 4 کاسبرگ ، 4 گلبرگ و 6 پرچم است دو تا از پرچم های آنها کوچک و 4 تای دیگری بزرگ می باشند.


هر دو نوع پرچم این گیاهان در معدودی از آنها تغییرات نسبتاً محسوس بطوری که به علت عدم رشد 2 پرچم کوچک ممکن است گل دارای پرچم بزرگ بنظر برسد و یا آنکه پرچم های بزرگ اصولاً تغییرات مختصری حاصل نمایند مادگی آنهاشامل 2 برچه پیوسته به هم است و از اتحاد آنها تخمدانی فوقانی و یک خانه بوجود می آید. میوه آنها به دو صورت خورجین (Silique) و یا خورجینک (silicule) است که در غالب آنها با 4 شکاف طولی باز می شود.

در میوه های خورجینی طول میوه از 3 برابر عرض آن بیشتر است مانند شب بو ولی در میوه های به شکل خورجینک طول میوه از 3 برابر عرض آن کمتر می باشد مثل قدومه.

در بافت های مختلف بعضی از گیاهان تیره شب بو، گلوکزیدهایی بوجود می آید بر اثر هیدرولیز اسانس گوگرد دار آنها نتیجه می شود عمل هیدرولیز نیز بر اثر مداخله فرمان مخصوصی بنام میروزین (Myrosine) و مجاورت با آب در آنها صورت می گیرد. مطالعات بسیاری نشان می دهدکه اغلب گیاهان تیره شب بو دارای این فرمان در اندامهای خود می باشند ولی گلوکزید مذکور فقط در معدودی از آنها یافت میشود.

محل پیدایش میروزین در اندامهای این گیاهان بشرح زیر است :
در ریشه : معمولاً میروزین در پارانشیم پوستی و پارانشیم آبکشی بوجود می آید.
در ساقه : اختصاصاً در ناحیه ریشه زا (Pericycle) تشکیل می شود.
در برگ : اطراف دسته های آوندهای یافت می گردد.
در دانه : بوضع پراکنده در پارانشیم دانه و یا در اطراف دسته های چوب – آبکش لپه ها وجود دارد.
مصرف تعداد زیادی ازگیاهان این تیره به علت وجود گلوکزید اسانس های گوگرد دار در آنها است بر اثر وجود همین مواد است که در تغذیه نیز بکار می روند و یا به مصرف درمانی میرسند. بعضی از این گیاهان دانه های روغن دار دارند و از آنها روغن‌های مختلف برای مصارف تغذیه درمانی و یا صنعتی تهیه می گردد.

پراکنش این گیاه:

در ايران 97 جنس از تيره شب بو وجود دارد كه 51 جنس ازاين تعداد در منطقه آذربايجان مي رويند.

در بخش فلوريستيك اين تحقيق 112 گونه كه متعلق به 44 جنس مي باشند جمع آوري و شناسايي شده و به منظور افزايش ضريب اطمينان در هرباريوم دانشكده كشاورزي دانشگاه تبريز مورد مقايسه و تاييد قرار گرفتند .

[shirin71]

تیره مورد


نام فارسی: مورد
نام علمی: Myrtus communis
تیره: Myrtaceae

مشخصات گیاهشناسی:


نوع گیاه: درختچه پهن برگ

ارتفاع: ارتفاع این درختچه همیشه سبز حدود 2 متر است.

گلدهی: گل ها از اواسط بهار تا اوایل تابستان ظهور می یابد که جنبه زینتی ندارد.

فرم تاج: قطر تاج حدود 2 متر و فرم تاج به شکل انبوه با بافتی سبک است.

کاربرد: در فضای سبز از این گیاه با توجه به بافت نرم و انبوه آن برای پرچین سازی و زیباسازی حاشیه ها و وسط چمن ها استفاده می شود.

تکثیر: تکثیر این گیاه از طریق تهیه قلمه نیمه سبز امکان پذیر است.




http://www.pic.daneshju.ir/images/17125013013213784534.jpg

مورفولوژی:

گياه مورد از جمله گياهان نادري است كه به شكل گونه خاصي در مناطق محدودي در ايران و دنيا وجود دارد. درخچه هاي كوچكي كه ارتفاع آنها در شرايط عادي بين 1تا 3 متر مي رسد. از مشخصات آن مي توا ن به برگهاي هميشه سبز،پايا،برگها متقابل،ساده، نوك تيز، بدون تار و دندانه، چرمي به رنگ سبز تيره، وبويي معطر دارد.


گل:

سفید ومعطر ، محوری ،منفرد، تقریبا بزرگ ( تا قطر cm 2 ) دارای دمگل با دو برگك فرعی، بی دوام و زود ریز، كاسه گل دارای لوله چسبیده به تخمدان ، دارای 5 لبه گسترده ، پرچم ها متعدد، خامه یك عدد ، كلاله ساده ، تخمدان زیرین میوه آن سته،تقریبا گوشتی، تخم مرغی شكل ، به رنگ آبی تیره و متمایل به سیاه،دارای طعم شیرین و گس و دانه های متعدد است.



میوه :

ميوه آن از نظر رنگ حداقل بر دو نوع است كه حالت ا ول سياه متمايل به آبي و ديگري تا موقع رسيدن ميوه همچنان سفيد باقي مي ماند.ميوه مورد به صورت سته يا پوشينه (كپسول)، بيضوي يا مدور به بزركي يك نخود، داراي طعمي گس مي باشد.




http://www.pic.daneshju.ir/images/46413924259744729461.jpg

ساقه:

پو ست ساقه بشكل قطعاطي از آن جدا مي شود و مانند ساير قسمتهاي گياه بوي معطر از آن استشمام مي شود.بر روي اين ساقه ها نوعي برجستگي بنام گال بوجود مي آيد كه از آن نيز در مصارف درماني استفاده مي شود. در پوست اوليه ساقه،برگ،كليه قسمتهاي گل،ميوه و حتي دانه اين گياه كيسه هاي ترشحي اسانس وجود دارد.



برگ:

برگ‌ها متقابل، ساده به طول 3-1.5 و به عرض 1-0.7 سانتی‌متر ، تخم مرغی- سرنيزه‌ای نوك تيز، چرمی ، به رنگ سبز شفاف و درخشان، بدون رگبرگ.



زمان برداشت برگها:


درختچه هاي مورد بدليل شكل رشد خاص و عدم خزان ساليانه در كاشت در سطوح شيب دار ، چمن كاريها ،بولوارها و پاركها قابل استفاده مي باشد. بهترين زمان بر داشت برگهاي مورد از اواسط بهار تا اواسط تابستان مي باشد كه گياه از نظر شرايط اكولوژيكي داراي بيشترين ميزان عمل فتوسنتز مي باشد.

ارزش اقتصادي:

برداشت مورد در تناوبي 3 ساله انجام پذير است. در رويشگاههاي ممسني از هر متر مربع تاج پوشش گياه مورد بالغ افزون بر 4 كيلوگرم مورد تر يا حدود 1 كيلوگرم مورد خشك حاصل مي گردد. ميزان اسانس استخراجي از اين محصول به ازاي هر تن برگ سبز 2 تا 3 كيلو گرم است.

کاربرد:

در فضای سبز از این گیاه با توجه به بافت نرم و انبوه آن برای پرچین سازی و زیباسازی حاشیه ها و وسط چمن ها استفاده می شود.



نيازها:


نياز به آفتاب كامل و خاك حاصلخيز با زهكشي خوب دارد. به سرما نيمه مقاوم است و تا دماي 5 ـ درجه سانتيگراد را تحمل مي‌كند. در مناطق سردسير بايد آن را در ضلع جنوبي يا غربي ديوار كاشت. شرايط گرم و خشك را تحمل مي‌كند. اين درختچه در جنگلها و زمينهاي بايري كه در آن درختچه‌هاي كوچك روئيده‌اند و همچنين در بين درختان زيتون و دامنه‌هاي كم درخت كوهستاني مي‌رويد.



خواص دارويي:

▪ میکروب‌کشی و گندزدائی ـ اسانس. مقوی معده و جگر.
▪ استفاده در بیماری‌های تنفسی: برونشیت‌های عفونی/ تنگی نفس/ اسم‌نزله‌ای/ سرفه و خفقان
▪ استفاده در بیماری‌های مغز و اعصاب: صرع/ صداع/ نافع برای رطوبت دماغ
▪ رویاندن مو + روغن کنجد/ منع ریختن مو/ سیاهی رنگ مو ـ روغن
▪ مسهل قوی بلغم آب برگ + روغن کنجد
▪ قابض و محلل. التیام دهنده زخم‌ها جوشانده میوه در شراب. دفع کرم‌های آنال. بستن شکم و حابس اسهال. بازداشتن قی. در سوختگی با آتش ـ پاشیدن. رفع جمیع سموم. قطع خونریزی.



خواص در Herbal Medicine


۱) ضد انواع سرطان‌ها ـ به علت ترکیبات آلکولوئیدی مثل وین کریستین

۲) بهبود خونریزی شدید

۳) تقویت گردش خون خصوصاً در مغز

۴) در بیماری‌های عصبی

۵) درمان دیابت (با تحریک پانکراس)

۶) تقویت عملکرد مغز و حافظه (در آلزایمر یا دمانس)



ازدياد:


1ـ گرفتن قلمه چوب نرم از شاخه‌هايي كه چوب آنها كمي سخت شده است. اين قلمه ها را درگلخانه ريشه دار مي‌كنند. بكار بردن اسيد ايندول بوتيريك ممكن است به ريشه زايي كمك كند.
2ـ كاشت بذر در پاييز در دماي 21ـ 16 درجه سانتيگراد. پوسته سخت بذر را بايد قبل از كاشت با اسيد سولفوريك غليظ از بين برد.


محل رويش:

مورد درختچه اي هميشه سبز و زيبا كه اغلب گرماپسند بوده ودر مناطق گرمسيري ايران و بندرت در نواحي معتدله ومعتدله گرم مي ر ويد. مورد گاهي جنبه تقدس پيدا كرده،در كنار زياتگاهها و پرستشگاههاي مذهبي نيز كاشته شده است.عطر زيبا و دل انگيز برگهاي مورد جلوه اي خاص به اين درختچه ميدهد.

موادموثره مورد:

1- عصاره : این تركیب شامل تركیبات polyphenolic بوده كه اغلب ضد باكتری و قابض پوست می باشند .

2-اسانس (روغن فرّار ) : خواص اصلی مورد سبزمربوط به اسانس آن می باشد و تركیبات موجود درآن مجموعه اثرات درمانی ادعا شده را توجیه می نماید .



نتیجه گیری :

با توجه به خواص دارویی فراوان كه قسمتی از آن در بخش های گذشته ذكر شد و همچنین ارزش اقتصادی مناسب و قابلیت كشاورزی و زیست محیطی كه به صورت اختصاربیان گردید توجه به تكثیر وترویج كشت آن ضروری و لازم به نظر می رسد . در این راستا فعالیتهایی از طرف شركت داروسازی خرمان با همكاری سازمان جنگلها و مراتع در حال انجام می باشد





منابع

www.wikipedia.org (http://www.wikipedia.org/)

www.plantoftheweek.org (http://www.plantoftheweek.org/)

www.flowersinisrael.com (http://www.flowersinisrael.com/)
__________________

[shirin71]

تیره توت
Moraceae




تیره توت تیره بزرگی از گیاهان گلدار بدون گلبرگ و دارای بالغ بر 1000 گونه (در بعضی کتب علمی 1400 گونه) گیاه است که در 73 جنس (Emberger) جای داده شده اند. غالب آنها در نواحی استوائی و بین استوائی مخصوصاً در هند و مالزی و تعدادی از آنها نیز در مناطق دیگر پراکنده اند.
گیاهانی به صورت درخت یا درختچه و دارای انواع بالا روند بندرت علفی می باشند بعضی از آنها نیز بر روی درختان مختلف بسر می برند عموماً برگهای ساده و متناوب (بندرت متقابل) استیپول دار و گلهائی بر دو نوع نر و ماده ، واقع بر روی یک یا دو پایه و مجتمع به صورت گرزنهائی به وضع در هم و به حالت فشرده بر روی یک نهنج مشترک دارند. پوشش گل آنها در هر دو نوع گل از 2 تا 6 قطعه پیوسته به هم تشکیل می یابد.

http://www.pic.daneshju.ir/images/95781560715500008298.jpg
در گلهای نر آنها پرچم هائی به تعداد قطعات پوشش گل و در گلهائی ماده مادگی مرکب از 2 برچه مشاهده می شود که منحصراً یکی از آنها زایاست بطوریکه بر چه دیگر تدریجاً از بین می رود. تخمدان آنها محتوی یک تخمک است که آن هم پس از رسیدن به میوه معمولاً فندقه یا شفت تبدیل می گردد مجموعه میوه ها در این گیاهان نوعی میوه فراهم بوجود می آورد که قسمت گوشتدار آن را نهنج گل آذین و یا بندرت کاسبرگهای گل تشکیل می دهند.
از نظر تشریحی دارای این خاصیت می باشند که در غالب آنها فیبر پریسیکلیک و مجاری ترشحی شیرابه بدون جدار حد فاصل در غالب بافتها مخصوصاً در ناحیه آبکش دیده می شود.
رنگ شیرابه در غالب آنها شیری و در بعضی مانند Morus ها صاف و زلال و در برخی دیگر محتوی مواد کائوچوکی است.

http://www.pic.daneshju.ir/images/98649444703784435873.jpg
بشرة غالب این گیاهان پوشیده از تار است و بعلاوه خوشه آهکی سیستولیت در آنها مشاهده می شود.

از جنس های مهم این تیره عبارتند از :
Ficus (دارای 800 گونه)
Artocarpus (در حدود 50 گونه)
Morus ( گونه10)
Cecropia (در حدود 50 گونه)

واریته‌ها

Morus.nigra دارای برگهای بزرگ و قلبی شکل که در خرداد و تیر تا شهریور میوه‌های تمشک مانند آن می‌رسند، که می‌توان به صورت تازه و یا برای ساخت مربا از میوه‌های آن استفاده نمود. این میوه‌ها معمولا تا سن درخت به چهار یا پنج سالگی نرسیده باشد ظاهر نمی‌شوند. واریته دیگر Morus.alba یا توت سفید است که اصل آن از چین بوده و به ارتفاع 20 - 18 متر می‌رسد و در همه جا می‌توان آن را یافت و در مقابل نوسان درجه حرارت مقاوم است که در هوای گرم و خشک سازگاری بیشتر نشان می‌دهد و در مقابل سرما و کم آبی نیز مقاوم است. واریته توت مجنون نیز وجود دار که در جوانی زیباست ولی با گذشت سن از فرم می‌افتد و شاخه‌های زیرین خشک می‌شوند.


http://www.pic.daneshju.ir/images/87116386323605194297.jpg

جا و خاک مناسب

در هر نوع خاک ، در آفتاب یا سایه روشن به عمل می‌آید و چون سیستم ریشه سطحی و عمیق دارند لذا خاکهای عمیق و قوی و آهکی را ترجیح می‌دهد.

هرس

تا آنجا که امکان دارد هرس نکنید، مگر لازم باشد. در زمستان می‌توان شاخه‌های مرده را خارج نمود.

تکثیر

بذر از فروردین تا خرداد ماه بطور سطحی کاشته می‌شود و سپس آن را توسط شن‌کش با خاک مخلوط می‌کنند. (بهتر است قبلا میوه کامل را با ماسه بکوبید) بر روی آنها در شهریور می‌توان انواع مجنون ، توت سیاه معمولی و یا شاه توت را پیوند زد که در زمستان سال دوم قابل بهره برداری هستند. در پاییز یا اسفند در فضای بیرون می‌توان قلمه‌های 30 سانتیمتری آن را کاشت. با شاخه خوابانیدن نیز می‌توان اقدام به تکثیر نمود که در شهریور یا بهار انجام می‌شود.

http://www.pic.daneshju.ir/images/05846155067380778678.jpg

استفاده غذایی و دارویی

میوه شیرین و مطبوع توت خوراک انسان و برگ آن خوراک کرم ابریشم است. میوه سفید توت را خشک کرده و این میوه‌های خشک با اینکه شیرین هستند اما برای ابتلایان به بیماری قند ضرری ندارند. میوه توت چه خشک و چه تازه خشکی دماغ را برطرف می‌کند و از دوستان کبد و طحال است. جوشانده پوست ریشه و برگ توت ادرار را زیاد می‌کند و شیره برگهای آن به عنوان تب‌بر و التیام دهنده زخم در گذشته استفاده می‌شد. عصاره برگ توت ضد سم قوی است. قند توت باعث چاقی نمی‌شود.

[shirin71]

تیره خشخاش
Papaveraceae




گیاهانی عموماً علفی بندرت دارای اعضای چوبی و یا به صورت درختچه اند شامل 700 گونه می باشند که تعداد فراوانی از آنها تعلق به papaver ها دارند وسعت انتشار آنها در کره زمین زیاد می باشد بطوریکه در غالب نواحی معتدله نیمکره شمالی و حتی در مناطق سرد یافت می شوند ولی در نیمکره جنوبی بندرت ممکن است نمونه هایی از آنها مشاهده گردند این گیاهان برگهایی به وضع منفرد بر روی ساقه دارند پهنک برگ آنها نیز غالباً منقسم به قطعات باریک فراوان است گلهای آنها نر – ماده شامل 2 کاسبرگ زود افت 4 گلبرک (در 2 ردیف) تعداد زیادی پرچم و مادگی مرکب از تخمدانی چند خانه است. در بعضی از آنها 3 کاسبرگ و 6 گلبرگ دیده میشود.
از اختصاصات آنها این است که گلبرگ های آنها در حالت غنچه وضع چین خورده دارند ولی پس از شگفتن گل صاف می گردند.

میوه آنها پوشینه یا خورچین مانند و محتوی دانه های ریز بسیار است.
غالب گیاهان این تیره مانند papaver ها ، Glaucium ها ، Chelidonium ها و غیره مجاری ترشحی لاتکس مرکب از سلولهای منفرد با پشت سر هم با جدار عرضی سوراخ دار و یا بصورت مشبک دارند این سلولها و مجاری در پارانشیم ها مخصوصاً دربافت آبکش دیده می شوند.شیرا به آنها ممکن است شیری رنگ(papaver) ها یا زرد رنگ (Chelidonium) ها و یا قرمز رنگ در (Sanguinaria ها) باشد.گیاهان داروئی مهمی در این تیره وجود دارند که ارزش درمانی ارزنده آنها سبب گردیده که در بسیاری از مداواها با اثر قاطع بکار روند از بعضی از آنها مواد موثر بسیار مهمی استخراج می گردد که در پزشکی اهمیت فراوان دارد.

خشخاشOPIUM POPPY

خشخاش یا "کوکنار "گیاهی از تیره "خشخاشPAPAVERACEAE"است که نام علمی ان"PAPAVER SOMNIFERUM"میباشد.

این گیاه که "خشخاش سیاه"نیز نامیده میشود ،یکی از معروف ترین نمونه های این گیاه بوده که ار ان شیره تریاک "افیون"استخراج مینمایدن.

خشخاش که در طب سنتی ریشه،برگ،گل،کپسول و دانه ان مورد استفاده قرار میگیرد،دارای ماده سمی بنام "مرفین"است.

این گیاه با طبیعت سرد دارای خاصیت درمانی به شرح زیر میباشد:



دستگاه اعصاب

خشخاش،تسکین دهنده دستگاه عصبی وارام بخش است.

برگ خشخاش ،خواب اور وتسکین دهنده درد ها میباشد.

ضماد جوشانده پوست خشخاش ،بیخوابی،سردرد و درد های موضعی را درمان میکند.

روغن گل خشخاش،درد موضعی ،سردرد ودیگر درد های عصبی را تسکین داده و ورم های دردناک را التیام میبخشد.



دستگاه گوارش

جوشانده پوست خشخاش ،درمان کننده التهاب معده و اسهال های مزمن و خونی است.

عصاره پوست خشخاش،دل درد را تسکین میدهد.

شیاف پوست خشخاش ،درمان کننده اسهال های مزمن میباشد.



اختلالات صفراوی

جوشانده رشه خشخاش،اختلالات کبدی وراهای صفراوی را برطرف نموده و از پر شدن کیسه صفرا جلو گیری میکند.



اختلالات کلیوی

دانه های خشخاش،اختلالات کلیوی را برطرف نموده و سوزش مثانه و مجاری ادرار رابرطرف میسازد.



اختلالات تنفسی

دانه های خشخاش ،برطرف کننده سینه درد و سرفه های خشک است.

روغن خشخاش نیز سینه درد را درمان می کند.



ناراحتی های پوستی

ضماد گل خشخاش مخلوط اب گشنیز ، اگزما ، جوشهای ریز خار دار و الرژی های پوستی را برطرف میسازد.

خلاصه انکه خشخاش گیاهی داروئی با اثر خواب اور ،و تسکین درد ها که بایستی در حد اعتدال مورد استفاده قرار گیرد .

خشخاش التیام دهنده درد ها و اختلالات عصبی ،گوارشی ،صفراوی،کلیوی،تنفسی و پوستی است.

با جوشانده ریشه این گیاه ،فشار خون ،ضماد گل ان سوزش و خارش چشم و اورام بر طرف میشود.

خشخاش در افراد سرد مزاج سبب بروز اختلالات ریوی ،گوارشی ،عصبی،جنسی و پوستی میشود.

یکی از فراورده های معروف خشخاش"تریاک"است که در صنعت دارو سازی مصرف میشود و در طب سنتی مورد استفاده پزشکان قرار می گیرد.

در طب سنتی تریاک در درمان اسهال ،زخم روده و معده،تنگی نفس،نقرس حاد ،سردرد،پیچش شکم،جرب،و خارش های پوستی ،بصورت شیرابه،ضماد،قطره ،پودر،استفاده میشود.

استمرار در مصرف معجون وداروهائیکه با تریاک تهیه میشوند ،موجب اعتیاد وزیاو روی در مصرف ان سبب مسمومیت ومرگ میگردد.

باید دانست که نو دیگر خشخاش ،"خشخاش سفیدPAPVER RH OEAS"است که به ان "خشخاش بستانی" یا"شقایق"میگویند.

خشخاش بحری یا"مامیثاGISUCIUM CORNICULATUM"نوع دیگر شقایق است که دارای خاصیت داروئی میباشد.

[shirin71]

تیره بلوط
Faguceae


گیاهانی به صورت درخت یا درختچه و دارای انواع پراکنده در جنگلهای مناطق معتدله نیمکره شمالی می باشند عموماً برگهائی کامل یا لوب دار و گلهائی یک پایه بندرت 2 پایه، نر – ماده یا پلی گام) و مجتمع به صورت شاتون دارند. شاتون نر آنها شامل گلهائی است که هر یک کاسه ای مرکب از 5 تا 7 تقسیم نا مساوی و فلس مانند دارند ولی این حالت در همه آنها عمومیت ندارد زیرا در بین آنها گیاهان با گلهای کاملاً برهنه و عاری از هر گونه پوشش نیز دیده می شوند گلهای ماده این گیاهان معمولاً به صورت شاتونهای کم گل مجتمع می باشند در هر گل ماده آنها کاسه ای رشد نیافته و متصل به مادگی 3 تا 6 برچه ای مشاهده میشود. از مشخصات این گیاهان آن است که گلهای ماده آنها در کنار براکته‌های محور گل آذین، در نوعی پوشش پیاله مانند بنام Cupule محصور می باشد و از این جهت است که این تیره را cupuliferae نیز می نامند این پوشش از نمو قسمتی از محور گل آذین و یا از مجموعه براکته‌هائی که معمولاً در کناره هر گل ماده دیده میشود حاصل می گردد.


میوه آنها فندقه است و علت آن نیز این است که فقط یکی از 3 تا 6 خانه تخمدان زایا می ماند و در آن خانه نیز فقط یکی از تخمک ها به صورت دانه تغییر شکل حاصل می کند پوشش پیاله مانند مذکور در طی دوران نمو میوه رشد حاصل می کند و تمام یا قسمتی از میوه را نیز فرا میگیرد.
از جنس مهم این تیره Fagus (دارای 10 گونه) Castanea و Quercus را می توان نام برد.

مقدمه

کلمه بلوط را می‌توان به صورت عمومی در مورد صدها گونه درخت از رده Quercus بکار برد. این رده ، بومی نیمکره شمالی است که شامل گونه‌های برگریز و همیشه سبز می‌باشد که از نواحی سردسیر تا گرمسیری آسیا و آمریکا گسترش دارند. درخت بلوط ، درختی آشنا و تنومند است که برگ‌هایش در زمستان می‌ریزد و طول آن تا چهل متر می‌رسد و شاخ و برگ‌های آن دورا دور تنه‌ درخت را که پوستی صاف و خاکستری رنگ دارد و با گذشت سالیان شکافهایی بر می‌دارد، می‌پوشانند. برگ‌های دوک مانند آن در هر طرف 3 تا 7 لوب دارند و گل‌های شاتوتی در کنار آنها ظاهر می‌شوند. در فصل پاییز گل‌های بارور درخت ماده ، میوه‌های بلوط به رنگ قهوه‌ای مایل به سبز را تولید می‌کنند.
http://www.pic.daneshju.ir/images/67315863942186478642.jpg

http://www.pic.daneshju.ir/images/08483339776536456775.jpg

بلوطها درختانی هستند دارای شکل توپر ، حجیم و گسترده با تاجی گنبدی شکل و برگهای موج‌دار در لبه و همچنین میوه‌هایی ایجاد می‌کنند که درون یک محفظه فنجان مانند قرار دارند. بلوط یک بخش اساسی از نواحی روستایی ما در غرب کشور است که به صورت درخت و درختچه وجود دارد. برگهای کنگره‌دار بلوط ممکن است بیضی شکل یا کشیده و باریک باشند و یا در پاییز به ارغوانی روشن بگرایند.

http://www.pic.daneshju.ir/images/07135867653557395055.jpg

http://www.pic.daneshju.ir/images/52063704008438522091.jpg

http://www.pic.daneshju.ir/images/01382308268906165850.jpg
این درختان دارای تنه‌ای بزرگ و برگهایی که برای تصفیه هوا و سایه افکنی ارزش بسیاری دارند و البته مناسب برای خاکهای کم عمق نیستند.

واریته‌ها

Quercus.robur درختی بلند ، دارای برگهایی با برندگی دندانه‌ای نوک تیز یا بریدگی عمیق کنگره‌دار. این درخت به علت رشد زیاد برای فضاهای کوچک و متوسط مناسب نمی‌باشد.

http://www.pic.daneshju.ir/images/42636479479646121099.jpg
دارای یک واریته ستون مانند است که برای فضاهای کوچک مناسب است. برای خاکهای گچ‌دار Quercus.petraea که خیلی شبیه بلوط معمولی است مناسب می‌باشد. بلوط سریع‌الرشد ترکی (Quercus.corris) دارای رشد سریع و جوانه‌های زمستانه با ریشک بلند است.

http://www.pic.daneshju.ir/images/93865657270360634975.jpg

بلوط قرمز (Quercus.rubra) نیز به سرعت رشد می‌کند و به صورت یک درخت بزرگ تا ارتفاع 24 متر می‌رسد و اگر در خاک اسیدی کاشته شود برگها در پایان فصل به ارغوانی می‌گرایند. بلوط دائم سبز (Quercus.ilex) بابرگهای کشیده بدون دندانه که می‌توان آن را به صورت درختچه نیز تربیت نمود و از آن به عنوان پرچین استفاده کرد چون هرس شدید را به خوبی تحمل می‌کند.


گونه‌های بومی

Quercus.castaneifera درجنگلهای شمال ، Quercus.sessilifolia بلوط کوهی مخصوص نواحی مرتفع جنگل ، Quercus.macranthera بلوط آذری مخصوص نقاط بسیار بلند ، Quercus.atropatana گز و مازو ، بلوط جنگلی در نقاط نیمه مرطوب. Quercus.persica مازوی گزانگبین در نقاط خشک.


http://www.pic.daneshju.ir/images/64779139238155667248.jpg

زیستگاه طبیعی

درخت بلوط در خاک پر رس مرطوب رشد می‌کند، ولی خاک‌های شنی را نیز تحمل می‌نماید. این درخت در مناطق جنگلی و پست یافت می‌شود. بلوط سفید یک گیاه بومی آمریکای شمالی است که از آن استفاده‌های دارویی می‌شود.

هرس

هرس گونه‌های خزان کننده در آذر ماه و گونه‌های همیشه سبز در فروردین انجام می‌گیرد.

تکثیر

بوسیله کشت بذر بطور معمول انجام می‌پذیرد. دو گروه بلوط موجود است: گروه بلوطهای سیاه (که میوه‌ها در سال دوم می‌رسند) و گروه بلوطهای سفید (که میوه‌ها در همان سال اول می‌رسند). بذر گروه بلوطهای سفید یا بدون دوره استراحت یا دوره استراحت کوتاه بوده و به جز چند اسثتناء به محض رسیدن در پاییز قابل کشت هستند. بذر گروه بلوطهای سیاه دارای دوره رشد جنینی بوده و نیاز به استراتیفیه شدن (0 تا 2 درجه سانتیگراد) برای یک تا سه ماه دارند. میوه‌ها اغلب مورد حمله سر خرطومی (مخصوصا در انبار) قرار می‌گیرند. فرو بردن میوه ها در آب ْ49 درجه سانتیگراد به مدت 30 دقیقه از میزان خسارت آفت بسیار خواهد کاست.

در موقع کاشت ابتدا بذرها را درون ظرف آب فرو برده و آنهایی که شناور می‌مانند غیر قابل کاشت هستند. جهت جلوگیری از رشد طولی ریشه به خاطر اینکه بتوان نهال بذری را به راحتی جابجا کرد بهتر است در زیر محل بذرکاری از صفحات سیمی مشبک مسی استفاده نمود. نوک ریشه اصلی به این صفحه برخورد کرده و از رشد باز می‌ماند. روشهای مختلف پیوند با موفقیت بر روی بلوطها انجام می‌پذیرد فقط پیوند بلوطهای گروه سفید روی پایه‌های این گروه و پیوند بلوطهای گروه سیاه بر روی پایه‌های این گروه امکان پذیر است. تکثیر بلوط از راه قلمه یا خوابانیدن معمولا با عدم موفقیت همراه بوده است.

خواص چوب بلوط

چوب بلوط فشره و محکم است و نماد قدرت و استقامت می‌باشد و از گذشته‌ خیلی دور یکی از مهم‌ترین مصالح ساختمانی در اروپای شرقی بوده است. در گذشته علاوه بر مصرف انبوه الوار بلوط در ساختمان‌سازی ، از چوب بلوط برای ساختن کشتی‌های بازرگانی و جنگی استفاده گسترده می‌شده است .
درخت بلوط در میان مردم کشور‌های اسکاندیناوی ، یونان و روم محل سکونت الهه‌ باروری و نشان دهنده‌ قدرت و باروری بوده است. روزگاری از تمام قسمت‌های درخت، استفاده‌های پزشکی به عمل می‌آمده است.

در افسانه‌های عامیانه قرون وسطا آمده که تماس یک میخ با قسمت صدمه‌ دیده‌ی بدن و سپس فرو کردن همان میخ در درخت بلوط سبب می‌شده است که بیمار شفا یابد. زمانی برگ‌های بلوط را بر روی زخم و بریدگی‌های بدن می‌گذاشتند تا زخم التیام پیدا کند، اما امروزه گیاه پزشکان تنها از پوست درخت بلوط استفاده دارویی می‌کنند. خاصیت قابض‌کنندگی پوست بلوط ، عامل قطعی درمان اسهال‌های شدید می‌باشد و خاصیت گندزدایی و ضد میکروبی آن برای مداوای عفونت‌های گلو تجویز می‌شود. چای پوست بلوط یک تقویت‌کننده است و مخلوط پوست و میوه‌ی درخت بلوط یک پادزهر را بوجود می‌آورد. میوه‌ درخت بلوط معمولا برشته و آسیاب می‌شود و از آن قهوه تهیه می‌نمایند .

[shirin71]

تیره فرفیون
Ephorbiaceae


مقدمه

تیره فرفیون (Ephorbiaceae) حدود 20 جنس و 4500 گونه در جهان دارد که 1000 گونه آن در جنس فرفیون ، 50 گونه در جنس کروتون و حدود 50 گونه در جنس فیلانتوس و بقیه گونه‌ها در سایر جنسها قرار دارد. گیاهان این تیره با انتشار وسیع خود تقریبا در سراسر جهان بویژه در هند و مالزی و مناطق گرمسیری آمریکا مانند برزیل پراکنده هستند. طایفه فیلانته از این تیره به استرالیا اختصاص دارد و گونه‌های آن تقریبا همگی در آنجا جمع شده‌اند.

اختصاصات عمومی

اختصاصات دستگاه رویشی

معدودی از جمعیت عظیم گونه‌های فرفیون مانند فرفیونهای سرزمین ما (بجز در دو مورد ، مانند افوربیا لاریکا و آندرکنه کولشیکا ، و برخی از بوته‌هایی که تقریبا حالت درختچه‌ای دارند) ، علفی هستند و بخش بزرگ آنها را گونه‌هایی چوبی و درختچه‌ای و درختی تشکیل می‌دهند. برخی از گونه‌های درختی این تیره ، مانند افوربیا رزینیفرا که در کویرها و بیابانهای آفریقا می‌رویند، دارای شکل بیابانی مشابه کاکتاسه‌ها هستند.

راس ساقه‌های فرعی و ضخیم و متورم آنها در راستای ساقه اصلی به فرم شمعدانهای عظیم و غول پیکر رشد می‌کند. برگها در این گیاهان به تیغ و خار تبدیل می‌شوند. در گونه‌های استرالیایی این تیره ، مانند فیلانتوس ، شاخه‌ها تقارن محوری را از دست داده و مسطح می‌شوند و همسان برگ به صورت کلادود درمی‌آیند. در عوض ، برگهای حقیقی آنها تحلیل رفته به پولک تدیل می شوند.

گاهی نیز ساقه برخی از آنها ، علاوه بر مسطح و برگ مانند شدن ، بر اثر تقسیمات و تغییرات ثانوی به برگهای مرکب شانه‌ای نظیر برگهای میموزا (از تیره حبوبات) شباهت پیدا می‌کند. آرایش برگها روی ساقه به شکلهای بسیار متفاوت از نوع متناوب ، منفرد ، متقابل و چرخه‌ای است. پهنک برگها در جنس افوربیا کامل و درجنسهای دیگر دارای تقسیمات متفاوت به شکلهای گوناگون است. مثلا پهنک برگهای کوچک دارای تقسیمات پنجه‌ای سطحی و در هوآ به صورت پنجه‌ای مرکب است.

اختصاصات دستگاه زایشی

گلها در این تیره در گل‌آذینهای مختلف و متفاوت به اشکال خوشه‌ای و یا خوشه گرزنهای تک جنس و یا دو جنس نر و ماده مجتمع می‌شوند. شکل خاص سیاتیومی گل آذین در گیاهان این تیره بویژه فرفیونها در واقع حد نهایی اختصاصی بودن را در گروه بسیار گسترش یافته و پیشرفته این گیاهان تشکیل می‌دهد که شامل عده زیادی از گیاهان این تیره است.

در سیستم سیاتیوم ، گلهای ماده همیشه در زیر گلهای نر قرار دارند و در حقیقت سیاتیوم اجتماعی از گرزنهای متعدد و یا گرزنهای چند سویه است که گلهای مختلف در آن دارای رشدی عکس رشد قطعات یک گل منفرد معمولی هستند زیرا در آنها ابتدا گل ماده مرکزی ظاهر می‌شود و سپس گلهای نر با نظمی در جهت گریز از مرکز و از داخل به خارج ظاهر می‌گردند،‌ درصورتی که در یک گل معمولی پرچمها همیشه مقدم بر برچه‌ها ظاهر می‌شوند. گلها در تیره فرفیون عموما تک جنس هستند.

کاربرد و اهمیت اقتصادی

بیشتر گونه‌ها و جنسهای این تیره مانند ، هیپومان ، هورا ، توکسی دندرون سمی هستند مصرف دارویی ندارند، ولی از شیرابه افوربیا زینیفرا که تحریک کننده پوست است در پزشکی استفاده می‌کنند. از دانه‌های کرچک ، روغن کرچک (مسهل) و از کروتون تیگلیوم ، مواد تحریک کننده پوست می‌گیرند. این گیاهان مقدار زیادی از ارقام صادراتی آفریقا را تشکیل می‌دهند و آنها را برای مصارف گوناگون بکار می‌برند.

از مواد ترشحی کرکهای سطح دانه مالوتوس فیلیپینن سیس ، پودر کامالا تهیه می‌کنند که کشنده کرمهای انگلی است و بویژه برای دفع کرم کدو بسیار موثر است. از دانه‌های روغنی ساپیوم سیفروم و آلوریتس نیز روغن گرفته می‌شود. ریشه ستبر مانیهوت اوتیلیسیما سرشار از موادی با کاربردهای گوناگون است. بالاخره از شیرابه هوآ ، مانیهوت و ساپیوم کائوچو تهیه می‌شود.

شرح جنسهای تیره فرفیون

جنس کروتون

این جنس شامل500 تا 600 گونه است، خاستگاه اصلی آن آمریکاست و همه آنها گیاهانی درختچه‌ای با گلهایی تک جنس هستند. گلهای نر دارای کاسه و جام و گلهای ماده بدون گلبرگ و گاهی بدون کاسبرگ‌اند. گونه‌های بی‌شماری از آن مصارف دارویی و اقتصادی دارند.

جنس آلوریتس

این جنس ، که خاستگاه آن هندوستان است ، دارای گونه‌های مختلفی با میوه شفت مانند و محتوی روغن سیکاتیف است.

جنس ژاتروفا

دارای برگهای سه گوش کامل و یا چند بخشی است. میوه آن کپسول سرخ رنگ و محتوی دانه‌های روغنی با خاصیت مسهلی است. خاستگاه این جنس برزیل است ولی در تمام مناطق گرمسیری کاشته می‌شود.

جنس مالوتوس

از معروفترین گونه‌های این جنس، با خاستگاه هند و اتیوپی ، باید جنس مالوتوس فیلیپین سیس را نام برد که به صورت درختان کوچک دارای گل آذین و کپسول پوشیده از کرکهای ترشح کننده با خاصیت دفع کرم کدوست و از عصاره آن برای منظور یاد شده استفاده می‌شود.

جنس هوآ

این جنس شامل درختانی بزرگ با برگهای مرکب سه برگچه‌ای است. از شیرابه ترشحی ساقه آن در ساختن کائوچو استفاده می‌شود. یکی از مهمترین گونه‌های این جنس برازیلینسیس با خاستگاه برزیل است که در اندونزی ، مالزی ، هند و چین و سیلان نیز به فراوانی کاشته می‌شود. گونه دیگر آن به نام هوآ گویاننسیس در گویان می‌روید و با آنکه مرغوبیت گونه اول را ندارد از آن نیز کائوچو گرفته می‌شود.

جنس هورا

گونه معروف آن به نام هورا کریپتاس در آمریکای گرمسیری می‌روید و دارای میوه حقیقی به صورت اسکیزوکارپ (شیزوکارپ) است.

[shirin71]

سنبل الطیب
Valerianaceae



نام لاتین:Valeriana officinalis L.
نام انگلیسی: Common valerian , Cat`s valerian
نام فارسی: سنبل الطیب – علف گربه
نام عربی: حشیشه القطه

شرح گیاه

گیاهی علفی و دارای ساقه قوی به ارتفاع 5/0 تا 5/1 حتی 2 متر است به حالت خودرو در جنگلهای کم درخت و مخصوصاً حاشیه جریانهای آب یا گودالها می روید. آنچه که تشخیص این گیاه را در همان نظر اول امکان پذیر می سازد ارتفاع نسبتاً زیاد گیاه و شیارهای عمیق ساقه آن است که بر روی آن برگهائی با ظاهر شبیه به برگ بعضی Fraxinus ها مشاهده می شود. ریزوم آن پوشیده از ریشه های فراوانی است که از بعضی از آنها انشعابات منتهی به جوانه خارج می گردد و این خود در تکثیر پایه های گیاه در یک ناحیه کمک فراوان می کنند. در قاعده ساقه این گیاه مجاور سطح خاک، تعدادی فلس مشاهده می شود که تحتانی ترین قسمت ساقه را می پوشانند. برگهای آن دارای وضع متقابل و منقسم به 7 تا 11 برگچه بیضوی، نوک تیز و دندانه دار است ولی گاهی برگهای منقسم به 11 تا 23 برگچه باریک نیز در گیاه مشاهده می گردد که ظاهری باریکتر از دیگران دارد. قسمتهای فوقانی ساقه دارای برگهائی مرکب از برگچه های نسبتاً باریک به تعداد کمتر است. بوی مطبوع ریزوم گیاه چون گربه را به سمت خود جلب می کند بطوریکه جانور در اطراف آن به جست و خیز می پردازد از این جهت این گیاه را علف گربه نیز می نامند. گلهای این گیاه دارای رنگ سفید یا صورتی و بوئی مطبوع است و در اواخر خرداد تا اوایل مرداد نیز به صورت گل آذین دیهیم سه شاخه با ظاهر چتر مانند بر روی ساقه ظاهر می شود. جام گل آن لوله ای ، متورم و منتهی به پهنکی منقسم به 5 لوب نا مساوی است. در داخل آن 3 پرچم و یک مادگی مرکب از تخمدان سه برچه ای دیده می شود که 2 تای آنها بتدریج تحلیل می رود و منحصراً سومی باقی می ماند و در خاتمه به میوه ای فندقه و منتهی به یک دسته تار در انتها تبدیل می گردد. دانه آن دارای رویانی با لپه های بزرگ مسطح است.


نیاز اکولوژیکی

سنبل الطیب در طول رویش به هوای معتدل و آب نسبتا زیادی نیاز دارد. این گیاه را در مناطقی با بارندگی سالانه بین 600 تا 700 میلی متر می توان کشت کرد. بذر سنبل الطیب در دمای 18 تا 20 درجه سانتی گراد و در حضور نور و رطوبت کافی جوانه میزند. تاریکی مانع رویش بذر گیاه می شود. سنبل الطیب را در خاکهایی با بافت متوسط، حاصلخیز و غنی از ترکیبات و مواد هوموسی و بازه کشی مناسب باید کشت کرد. ضخامت زیاد سطح الارض سبب گسترش و توسعه ریشه و نیز سبب افزایش عملکرد آن می شود. آب ایستائی برای سنبل الطیب مناسب نیست و سبب کاهش عملکرد ریشه و مواد موثره آن می شود. خاکهای سنگین و بسیار مرطوب برای کشت گیاه مناسب نیست.

آماده سازی خاک

آماده سازی خاک به زمان و روش کشت سنبل الطیب بستگی دارد. چنانچه این گیاه در فصل پائیز کشت شود باید پس از برداشت محصول قبل هنگام آماده سازی خاک 15 تا 20 تن در هکتار کود حیوانی کاملاً پوسیده به زمین اضافه نموده، شخم متوسط زده شود. در صورت لزوم با اضافه کردن 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر، 20 تا 30 کیلوگرم اکسید پتاس و 30 تا 40 کیلوگرم در هکتار ازت به خاک باید دیسک مناسبی به منظور شکستن کلوخه ها زده شود و سپس زمین تسطیح و برای کشت گیاه آماده گردد. چنانچه سنبل الطیب در فصل بهار کشت شود از انجام اعمالی که سبب کاهش رطوبت خاک شود باید خودداری نمود.


تاریخ و فواصل کاشت

سنبل الطیب را با هر گیاهی به تناوب می توان کشت نمود لیکن چنانچه در فصل پائیز به انتقال نشاء های سنبل الطیب به زمین اصلی اقدام شود، بهتر است با گیاهانی مانند غلات، خردل، نخود و سبزیجات به تناوب کشت گردد ولی اگر در فصل بهار به انتقال نشاء اقدام شود بهتر است با گیاهان وجینی به تناوب کشت شود. سنبل الطیب نسبت به گشت مداوم در یک زمین بسیار حساس است و تکرار کشت آن در یک زمین پس از دو تا سه سال امکان پذیر است. تاریخ کشت گیاه به شرایط آب و هوائی محل رویش بستگی دارد. زمان مناسب برای کشت مستقیم اوایل بهار است در اینصورت بذرها مستقیماً در زمین اصلی و در ردیفهای به فاصله 40 سانتی متر کشت میشود. برای کشت غیر مستقیم اواسط تابستان (نیمه دوم تیر) زمان مناسبی می باشد. در کشت غیر مستقیم بذرها در ردیفهایی به فاصله 15 تا 20 سانتی متر در خزانه کشت می شوند. و روی آنها را باید با خاک برگ به ضخامت 1/0 سانتی متر پوشاند. بمنظور ایجاد تراکم در بستر سطحی خاک غلتک مناسبی زده می شود. پس از دو تا دو و نیم ماه هنگامی که ارتفاع نشاء ها به 15 تا 17 سانتی متر رسید (اواخر شهریور – مهر) آنها را باید به زمین اصلی در ردیفهایی به فاصله 40 تا 50 سانتی متر و فاصله دو بوته در هر متر طولی 20 تا 25 سانتی متر منتقل نمود. در اوایل بهار نیز می توان نشاء ها را به زمین اصلی منتقل کرد. فصل پائیز زمان مناسبی برای تکثیر رویشی سنبل الطیب است. چنانچه انتقال نشاء ها با ماشین انجام گیرد فاصله ردیف ها نباید از 50 سانتی متر کمتر باشد.


کاشت

کاشت و تکثیر سنبل الطیب توسط بذر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم صورت می گیرد.

کاشت مستقیم : با استفاده از ردیف کار بذرها به صورت سطحی در ردیفهایی به فاصله 40 سانتی متر کشت می شوند. پس از کشت انجام غلتک مناسب سبب تسریع و هماهنگی در جوانه زدن و رویش بذر میشود.

کاشت غیر مستقیم : در اواسط تابستان (نیمه دوم تیر) بذرها را خزانه ای که آماده شده است کشت می کنند روی بذرها را حداکثر 1/0 سانتی متر با خاک برگ می پوشانند. سپس غلتک مناسبی زده می شود. چون نور و رطوبت سبب تسریع در جوانه زنی بذر می شود سطح خزانه را با پوششهای مناسبی می پوشانند پس از سبز شدن باید به برچیدن پوششهای مذکور اقدام نمود. برای هر هکتار زمین به 500 تا 700 متر مربع خزانه نیاز است در هر متر مربع به یک گرم و برای هر هکتار زمین به 500 تا 700 گرم بذر نیاز است و نشاء ها در اواخر شهریور تا اوایل مهر که ارتفاع آنها بین 15 تا 17 سانتی متر می رسد باید به زمین اصلی منتقل شوند. با آغاز فصل سرما از رشد و نمو گیاهان کاسته می شود و اندام هوائی گیاهان بر اثر سرما خشک می گردد ولی ریشه ها زنده و از فعالیت خفیفی برخوردارند اوایل بهار سال بعد گیاهان از رشد سریعی برخوردار گشته و ساقه گل دهنده ظاهر می‌شود. تذکر : اوایل بهار نیز نشاء ها را می توان به زمین اصلی منتقل کرد لیکن عملکرد ریشه کاهش پیدا می کند. تکثیر رویشی : تکثیر رویشی از طریق تقسیم بوته صورت می گیرد. درتکثیر رویشی گیاهان بسرعت به گل رفته و ریشه توسعه نمی یابد. از این‌رو بندرت از این روش استفاده می‌شود.

داشت

چنانچه نشاء ها در فصل پائیز به زمین اصلی منتقل شوند،ریشه آنها ممکن است به بیرون از خاک رشد کنند از اینرو اوایل بهار باید غلتک مناسبی بر روی گیاهان زده شود. در فصل بهار (اواسط بهار) باید 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت به صورت سرک به خاک اضافه شود. مبارزه با علفهای هرز در طول رویش گیاه نقش عمده ایس در افزایش عملکرد ریشه دارد. برگردان کردن خاک بین ردیف ها نه تنها سبب تهویه خاک و افزایش عملکرد ریشه می شود بلکه دراز بین بردن علفهای هرز بسیار موثر است. لذا همراه مبارزه شیمیایی با علف های هرز وجین مکانیکی آنهانیز ضرورت دارد. چنانچه نشاء ها در فصل بهار به زمین اصلی منتقل شده باشند از علف کش آرزین به مقدار 5/2 تا 5/3 کیلوگرم درهکتار و چنانچه نشاء ها در فصل پائیز منتقل شده باشند اوایل بهار قبل از رویش گیاه از همین علف کش به مقدار 5/3 تا 5/4 کیلوگرم در هکتار می توان استفاده نمود. در سال دوم رویش نیز از علف کش آرزین (Aresin) به مقدار 4 تا 5 کیلوگرم در هکتار می توان استفاده نمود. بیماریهای قارچی سنبل الطیب عبارتند از سفیدک سطحی که برای مبارزه با آن می توان از سموم گوگرد دار استفاده نمود. از دیگر بیماریهای قارچی سفیدک دروغی و قارچ لکه برگی می باشد. لار و برخی حشرات می تواند صدمات زیادی به گیاهان وارد آورد. تناوب کشت مناسب، استفاده از آفت کشهایی مانند دی متوات (Dimethoate) نقش عمده ای در کنترل آنها دارد.

برداشت

ریشه سنبل الطیب مانند هر ریشه حاوی ماده موثره، در اواخر رویش (پائیز یا زمستان) از بیشتری مقدار ماده موثره برخوردار است. چنانچه نشاء ها در پائیز به زمین اصلی منتقل شده باشند باید در فصل پائیز (مهر – آبان) سال بعد برداشت شوند. اگر نشاء ها در فصل بهار به زمین اصلی منتقل شده باشند بندرت در فصل پائیز همان سال برداشت میشوند. در اینصورت نیز توصیه می شود ریشه ها در فصل پائیز بعد برداشت شوند برداشت ریشه در فصل پائیز سال سوم مناسب نیست قبل از برداشت ریشه ابتدا باید اندام های هوایی گیاهان را برداشت کرد. در سطوح کم کشت پس از آبیاری زمین، با بیل یا چهار شاخ اقدام به برداشت ریشه میشود. ولی در سطوح وسیع با استفاده از ماشین(مانند ماشینی برداشت سیب زمینی) محصول ریشه را باید برداشت کرد. پس از برداشت ریشه آنها را با آب جاری شسته و بلافاصله در دمای 40 تا 50 سانتی گراد خشک نمود. در سال دوم رویش عملکرد ریشه خشک 5/1 تا 2 تن در هکتار و در سال سوم از عملکرد آن کاسته می‌شود. اگر هدف جمع‌آوری بذر باشد. بذرهای سنبل الطیب از اواخر اردیبهشت بتدریج می رسند. بذرهای رسیده از گیاه جدا و به کمک پاپوسها به سهولت به اطراف پراکنده می شوند. لذا در برداشت بذر باید دقت نمود تا هدر نرود. روشهای یک مرحله ای با دو مرحله ای روشهای دیگری برای جمع آوری بذر در سطوح وسیع کشت هستند. در روش یک مرحله ای هنگامیکه قسمت اعظم بذرها می رسند ساقه های گل دهنده را باید جدا و سپس خشک کرد. پس از خشک کردن بذرها را بوجاری تمیز و جمع آوری کرده در مکان مناسب باید نگهداری نمود. در روش دو مرحله ای قبل از رسیدن کامل بذرها ساقه گل دهنده را جدا کرده و برای مدتی روی زمین قرار می دهنده تا کاملاً برسند در مرحله دوم به برداشت، خشک کردن ، تمیز کردن آن اقدام می شود.مقدار عملکرد بذر به روش برداشت آنها بستگی دارد و بین 30 تا 200 کیلوگرم در هکتار است.

دامنه انتشار

نواحی شمال غربی کشور مانند میشوداغ، اطراف اصفهان (مناطق کامو و دالان کوه)



فرآوری

ریشه ی سنبل الطیب دارای اسانسی است که اهمیت فوق العاده ای در صنایع دارویی دارد. مهمترین اجزای اسانس سنبل الطیب عبارتند از: والرون، آلفا پینن، بتا پینن، اسید ایزو والرنیک و ... .

[shirin71]

ژینکو (جینکو ـ درخت پرسیاوشان)


نام علمی: Ginkgo biloba
نام انگلیسی: Ginkgo - Maidenhair Tree
تیره : ژینکو Ginkgoaceae

معرفی و گیاهشناسی:

ژینکو یکی از قدیمی ترین گیاهان روی زمین است که به دلیل قدمت 200 میلیون ساله اش به فسیل زنده مشهور می باشد و از این لحاظ دارای اهمیت خاصی در علم گیاهشناسی است. ژینکو درختی است از زیرشاخه ی بازدانگان و تنها گیاه باقیمانده از خانواده ی ژینکو می باشد. ژینکو درختی است دوپایه (به ندرت یک پایه) و خزان کننده که ارتفاع آن به 30 تا 50 متر هم می رسد. برگ های دولبه ی آن به صورت متناوب بر روی شاخه ها قرار می گیرند. گل های زرد رنگ نر در این گیاه به فرم گل آذین شاتون و گل های ماده به صورت مجتمع در انتهای شاخه ها قرار دارند و ایام گلدهی آن در فصل بهار می باشد. عمل گرده افشانی توسط باد صورت می گیرد و میوه هایی شفت مانند بوجود می آیند.

نکته ی مهم در مورد این درخت، شناسایی پایه ی نر از پایه ی ماده در ایام قبل از بلوغ آن است. در برخی منابع آمده است که از روی عمق بریدگی برگ ها (برگ های پایه های ماده دارای بریدگی های کمتری هستند)، زمان ریزش برگ ها (برگ های پایه های ماده دیرتر از پایه های نر ریزش می کنند) و ... می توان به این موضوع پی برد ولی بهترین راه این است که تا زمان شکوفه دهی درختان منتظر بمانیم و یا از روش های تجزیه ی DNA استفاده نمائیم.

اسامی ژینکو بیلوبا:

نام قدیمی جینکو بیلوبا Salisburia adiantifolia بوده است و نیز دارای نامهای رایج درخت پر سیاوش مویی و درخت چهل تاج می‌باشد و همچنین نامهای چینی زیادی برای آن وجود دارد. در ژاپن نیز به آن Icho و به میوه آن Ginnan می‌گویند. این درخت وقتی که جوان است دارای شکل هرمی با شاخه‌های بلند قائم و قلمی است و هنگامی که مسن‌تر شد تاج آن پراکنده و نامنظم می‌شود. این درخت می‌تواند تا 35 متر طول و 10 متر قطر ساقه داشته باشد. این درخت برگ ریز است و برگهای آن بر روی شاخه‌های بلند پراکنده هستند در حالی که در رأس شاخه‌های کوتاه تراکم یافته‌اند. شاخه‌های کوتاه این درخت نمود بسیار جالبی از گیاه جینکو هستند که هر ساله تاجی از برگهای جدید درست می‌کنند و همچنین تولید میکروسپورانژیوم و تخمک توسط این شاخهای کوتاه صورت می‌گیرد.

شاخه‌های کوتاه پس از چند سال که زمان آن در واریته های مختلف فرق می‌کند بلند شده و تولید برگهای پراکنده و غیر مجتمع می‌نمایند. شاخه‌های بلند معمولا یک شاخه کوتاه انتهایی برای چند سال بعد ایجاد می‌نمایند. این قابلیت تولید شاخه‌های کوتاه می‌تواند دلیل آن باشد که چرا مدت زمان رشد درخت در مقایسه با سایر نهاندانگان طولانی است. و همچنین می‌تواند روشن سازد که چگونه درخت می‌تواند از این قابلیت خوب برای بقا برخوردار باشد. برگهای جینکو دارای دمبرگ بلند بوده و در شکل و اندازه‌های متنوع هستند. در کل برگهای جینکو دارای دو لوب ، فاقد رگبرگ میانی و بطور غیر عادی کنگره‌دار هستند.


http://www.pic.daneshju.ir/images/86717672610825437366.jpg

رگبرگها مکررا منشعب می‌شوند و بعضی از آنها درهم ادغام می‌گردند. این گیاه دوپایه بوده و اسپورانژیومهای آن روی شاخه‌های کوتاه تشکیل می‌شوند. میکرواسپورانژیومها با آرایش نگینی یا تسمه‌ای به تعداد 3 تا 6 عدد بر روی شاخه قرار گرفته‌اند و هر یک مانند یک محور نوسانی پرچمهای زیادی را که نزدیک بهم مرتب شده‌اند، در بر می‌گیرند. پرچم در حقیقت یک برآمدگی با پایه کوتاه با 2 تا 4 کیسه گرده است که به صورت طولی شکاف می‌خورند.

مگاسپورانژیومها معمولا به تعداد 1تا 3 عدد به صورت افراشته بر روی شاخه قرار می‌گیرند و هر یک شامل یک شاخه بلند هستند که یک تخمک را در هر سمت خود نگه می‌دارد. تخمک بدون پایه و صاف بوده و در پایه دارای یقه می باشد و برهنه است. میوه ی جینکو شفت مانند با گوشت نارنجی است که یک درون بر چوبی را می پوشاند. جنین معمولا 2 تا 3 لپه است. میوه‌های جینکو در پاییز در هنگام افتادن مقادیر زیادی بوتیریک اسید تولید می‌کنند که سبب ایجاد بوی نامطبوع و زننده‌ای می‌شود.

نیازهای اکولوژیکی و پراکنش:


ژینکو درختی است نورپسند که به استرس هایی نظیر خشکی، آلودگی هوا و خاک و ... مقاوم می باشد. در خاک هایی با بافت های مختلف، pH های گوناگون و ... می تواند رشد کند. (در مورد محیط رشد ایده آل آن اطلاعاتی در دست نیست.)
ژینکو بومی شرق آسیا (کشور چین) است و در اکثر نقاط جهان امروزه پرورش داده می شود. در کشورمان نیز بصورت پراکنده در شهرهای شمالی، اطراف تهران، مشهد و ... کاشته شده است.



کاشت، داشت و برداشت:


اطلاعات محدودی در این زمینه در دسترس می باشد. تکثیر این گیاه به دو طریق جنسی (بذر) و غیرجنسی (قلمه، پیوند و کشت بافت) امکان پذیر می باشد. تکثیر از طریق قلمه بیشتر مورد توجه می باشد زیرا در این روش جنسیت درختان حاصله مشخص خواهد بود. امروزه تکثیر این گیاه توسط کشت بافت بسیار مورد توجه قرار گرفته و تحقیقات گسترده ای در مورد بهینه سازی این روش در حال انجام می باشد.
برگ ها و گاها دانه های این گیاه مورد برداشت قرار می گیرند. بهترین زمان برداشت برگ ها در اواسط اردیبهشت و اوایل خرداد ماه است که میزان مواد موثره ی برگها در حالت ماکزیمم می باشد.

فرآوری:


برگ های این گیاه دارای ترکیباتی چون: فلاونوئیدهای گلیکوزیدی (مانند کوئرستین، کامپروفیل)، بی فلاونوئیدها، جینکولیدها و ... می باشند. مواد موثره ی برگ ها توسط روش های عصاره گیری استخراج می گردند.

خواص درمانی و کاربرد:


با آنکه اثرات فیزیولوژیکی بیشماری برای این گیاه شناخته شده است ولی بهبود گردش خون در مغز و افزایش متابولیسم سلولی بیشتر مورد توجه بوده اند. به دلیل اثرات ذکر شده، امروزه از برگ های این گیاه برای درمان بیماریهایی که در اثر افزایش سن پدید می آیند نظیر آلزایمر، افسردگی، بیماری های قلبی - عروقی و ... استفاده می شود. در داروخانه های کشورمان قرصی با نام جینگومد موجود می باشد که از برگ های این گیاه حاصل شده است.

در ضمن این گیاه (عمدتا پایه های نر) به دلیل مقاومت بسیار خوب به شرایط فضای سبز شهری و زیبایی آن بخصوص در فصل پائیز، در پروژه های فضای سبز شهری مورد استفاده قرار می گیرد.
تاثير مصرف جينكوتيدي (Ginkgo T.D) در كاهش وزوز گوش ذهني:

براي بررسي تاثير داروهاي جينكوبيلوبا و جينكوتيدي (مشابه ايراني) روي وزوز گوش، اين تحقيق با روش كارآزمايي باليني از نوع دوسوكور با روش كنترل توسط شاهد انجام شد. جينكوبيلوبا روي اختلالات حافظه موثر است، خون‌ رساني عروق مغزي را بهبود مي‌ بخشد و روي سلول هاي عصبي، آثار محافظت ‌كننده دارد. تحقيقات انجام شده، تاثير متفاوتي را از اثر جينكوبيلوبا روي وزوز گوش گزارش كرده اند.


پراکنش و خاستگاه:

خاستگاه راسته جینکوآلس متعلق به دوره پرمین (200 تا 225 میلیون سال پیش) می‌باشد. به نظر می‌رسد که تکامل این گیاه در دوره ژوراسیک (100 میلیون سال پیش) به اوج خود رسیده باشد و فرم برگهای جینکو از آن زمان تغییر نکرده است. جینکو پراکندگی بسیار وسیعی در سطح کره زمین داشته است و فسیل آن تقریبا در هر مکانی از جمله استرالیا و نیوزیلند یافت می‌شود. شایان ذکر است که فسیل گونه دیگری به نام Baiera برگهایی بسیار شبیه به برگهای جوان جینکو و برگهایی که از پایه درخت تولید می‌شوند دارد. از این سابقه مشخص می‌شود که چرا جینکو با نام فسیل زنده نامیده می‌شود. تکامل این درخت در حدود 125 میلیون سال پیش هنگامی که هنوز دایناسورها بر روی زمین پرسه می‌زدند پایان یافت و از آن زمان بدون تغییر باقی مانده است.


http://www.pic.daneshju.ir/images/20039791493886693930.jpg

جینکو بیلوبا در حقیقت یک عضو تنهای زنده از نژاد مقتدر گیاهان شاخه خود است و بنابراین پیوست با ارزش و دقیقی میان حال و گذشته دور زمین محسوب می‌شود. امروزه درخت جینکو بطور طبیعی در مناطق کوهستانی دور در چین شرقی می‌روید با این حال بطور مصنوعی در مناطق وسیعی از جهان از جمله چین ، کره و ژاپن کاشته می‌شود. قدیمی‌ترین نمونه‌های جینکو در باغهای کهن معابد ، قصرها و پرستشگاه‌های ژاپن وحود دارد و چند درخت مشهور جینکو نیز در این مکانها قرار دارد. جینکو به دلیل مقاومت در برابر آلودگی هوا در شهرهای آلوده بسیرا مناسب است و نیز در برابر حملات قارچی و حشره ای و آفات مقاوم است.
__________________