حیــــــــــــــــــدر بابایه سلام (شهـــــــــریار)

[Sara12]

حیــــــــــــــــــدر بابایه سلام (شهـــــــــریار) با سلام محضر دوستان و شاعران و بزرگان اهل ادب

حقیر در نظر دارم منظومه جهانی استاد سیدمحمدحسین بهجت تلخص به شهریار بزرگ را به 5 ترجمه بتفکیک در اینجا ثبت نمایم لذا از بزرگوران استدعا دارم چنانچه نظری دارن در تایپک اینجانب اعلام و یا توسط پیام خصوصی بنده را راهنمائی فرمایند.


ارادتمند همه ی بزرگواران

[Sara12]

نگاهی کوتاه به چگونگی منظومه

منظومه " حیدر بابا (http://www.azardl.com/)یا سلام "




حیدر بابا یا سلام

حيدربابا نام کوهى در زادگاه استاد محمد حسين بهجتى تبريزى ملقب به شهريار است . منظومة «

حيدربابايه سلام » نخستين بار در سال ١٣٣٢ منتشر شد و از آن زمان تا کنون به زبانهاى مختلفى ترجمه

شده است . ليکن ترجمه بى بديل آن به شعر منظوم فارسى توسط دکتر بهروز ثروتيان شاهکارى

ماندگار است . مترجم در توضيح هدف (http://www.azardl.com/)خود از انجام اين کار بسيار دشوار مى گويد : « زيبايى يک شعر در

وزن و آهنگِ کلماتِ همنشين در يک بيت و هماهنگى آواها از نظر نرمى و درشتى و حتى برداشت و

فروداشتِ حرکات نهاده شده که ذوق و استعداد هنرمند آنها را به هم دوخته ، است تا خواست دل او را

به صورتى مؤثر و دل انگيز بيان کند . از همين روست که هر گونه تغيير در صورتِ شعر زيبايى و دلربايى

آن را پريشان مى سازد بى آنکه شايد به شکل خيالى يا معنى آن لطمه اى بزند . » با اين حال مترجم

معتقد است که هيچ ترجمه اى قادر به انتقال کاملِ بار احساسى و معنوى موجود در اين اثر نيست .

منتقدان در توجيه ترجمه (http://www.azardl.com/)زيباى ايشان اين مثل فرانسوى را متذکر شده اند که : ترجمه به زن مى ماند

اگر وفادار باشدزيبا نيست واگر زيبا باشد وفادار نيست .

حيدربابا سندى زنده است ، و پرده اى رنگين و برجسته از زندگى در روستا را نشان مى دهد . مضمون

اغلب بندهاى آن شايستة ترسيم و نقاشى است . زيرا از طبيعت جاندار سرچشمه مى گيرد . قلب پاک

و انسان دوستِ شهريار بر صحنه ها نور مى ريزد و خوانندگان شعرش را به گذشت هاى دور مى برد .

نيمى از اين منظومه نامنامه و يادواره است که شاعر در آن از خويشان وآشنايان و مردم زادگاه خود و

حتى چشمه (http://www.azardl.com/)ها و زمينها و صخره هاى اطراف خشگناب نام مى برد و هر يک را در شعر خود جاودانگى مى بخشد .

[Sara12]

HEYDER BABA’YA SELÂM ( با الفبای لاتین )






Mohammedhuseyin Hajimiragha oghlu Shahriyar was born in 1906 in KHushgenab village

situated near Tabriz in Iran and died in 1988. He has got his primary and secondary education

in Tabriz, then entered the medical faculty of the University in Tehran but could not finish it.

He was one of the most outstanding poets of XX century. He created such beautiful and rich

in content poems as “ Yalan dunya ” (“Decisive world”), “ Turk dili ” (“ The Turkish language ”),

“Derya eledim”, “Belali bash”, “Sazli shairimiz Xazinin ruhuna” (“To the honor of our poet

Khazi”), «?zadlig gushu «Varlig» (“The bird of freedom “Varlig”), “Veten” (“ The motherland”);


Such his lyrical poems which are written in persian language as “Azerbaijan”, “Unudulmush

saz” (“Forgotten saz”), “Intizar” (“Nostalgia”), “Arazin qayiqlari” (“Boats of Aras”) and his big

poems as “Haqqin sesi” (“The voice of justice”), “Sheir ve hikmet” (“The poem and the

wisdom”), “Nishapurda gunesh batarken” (“When in Nishapur the sun sets”) should be

mentioned. Shahriyar wrote his famous poem “Heyderbabaya salam” in 1954. This poem

exposed the wide horizons for the development of Azerbaijani poetry in the World

[Sara12]

]ترجمه منظومه " حیدر بابا " به زبان انگلیسی


Mohammedhuseyin Hajimiragha oghlu Shahriyar was born in 1906 in KHushgenab

village situated near Tabriz in Iran and died in 1988. He has got his primary and secondary

education in Tabriz, then entered the medical faculty of the University in Tehran but could

not finish it. He was one of the most outstanding poets of XX century. He created such

beautiful and rich in content poems as “ Yalan dunya ” (“Decisive world”), “ Turk dili ” (“

The Turkish language ”), “Derya eledim”, “Belali bash”, “Sazli shairimiz Xazinin

ruhuna” (“To the honor of our poet Khazi”), «?zadlig gushu «Varlig» (“The bird of

freedom “Varlig”), “Veten” (“ The motherland”);


Such his lyrical poems which are written in persian language as “Azerbaijan”,

“Unudulmush saz” (“Forgotten saz”), “Intizar” (“Nostalgia”), “Arazin qayiqlari” (“Boats

of Aras”) and his big poems as “Haqqin sesi” (“The voice of justice”), “Sheir ve

hikmet” (“The poem and the wisdom”), “Nishapurda gunesh batarken” (“When in Nishapur

the sun sets”) should be mentioned. Shahriyar wrote his famous poem “Heyderbabaya

salam” in 1954. This poem exposed the wide horizons for the development of Azerbaijani

poetry in the World.

[Sara12]

حيدربابا ، ايلديريملار شاخاندا

سئلر ، سولار ، شاققيلدييوب آخاندا

قيزلار اوْنا صف باغلييوب باخاندا

سلام اولسون شوْکتوْزه ، ائلوْزه !

منيم دا بير آديم گلسين ديلوْزه

ترجمه فارسي :

حيدربابا چو ابر شَخَد ، غُرّد آسمان

سيلابهاى تُند و خروشان شود روان

صف بسته دختران به تماشايش آن زمان

بر شوکت و تبار تو بادا سلام من

گاهى رَوَد مگر به زبان تو نام من

نوشته لاتين :

Heyder Baba, ildirimlar sakanda,

Seller, sular sakkildayib akanda,

Kizlar ona saf baglayib bakanda,

Selâm olsun sevkatize, elize,

Menim de bir adim gelsin dilize[/color


ترجمه انگليسي :

Haydar Baba when it thunders,

[COLOR=purple]Floods rush down

Girls stand back and watch,

I hail your glory and your people,

May you remember our names too.


ترجمه استانبولي :


Haydar Baba, yıldırımlar çakınca,

Seller sular şakıldayıp akınca,

Kızlar ona saf bağlayıp bakınca,

Selām olsun, şevketinize, elinize,

Benim de bir adım gelsin dilinize.

[Sara12]

حيدربابا ، کهليک لروْن اوچاندا

کوْل ديبينَّن دوْشان قالخوب ، قاچاندا

باخچالارون چيچکلنوْب ، آچاندا

بيزدن ده بير موْمکوْن اوْلسا ياد ائله

آچيلميان اوْرکلرى شاد ائله



ترجمه فارسي:

حيدربابا چو کبکِ تو پَرّد ز روى خاک

خرگوشِ زير بوته گُريزد هراسناک

باغت به گُل نشسته و گُل کرده جامه چاک

ممکن اگر شود ز منِ خسته ياد کن

دلهاى غم گرفته ، بدان ياد شاد کن

نوشته لاتين

Heyder Baba, kehliklerin uçanda,

Göl dibinden dovsan kalkib, kaçanda,

Bahçalarin çiçeklenib açanda,

Bizden de bir mümkün olsa, yâd ele,

Açilmayan ürekleri sâd ele.

ترجمه انگليسي :

When your partridges take flight,

When the rabbits hop out of the bushes,

When your gardens have burst into blossoms,

May you remember our name too,

And make our depressed hearts happy.

ترجمه استانبولي :

Haydar Baba, kekliklerin uçunca,

Çalı dibinden tavşan kalkıp kaçınca,

Bahçelerin çiçeklenip açınca,

Bizi de bir mümkün ise yād eyle,

Açılmayan yürekleri şād eyle.

[Sara12]

(٣)

بايرام يئلى چارداخلارى ييخاندا

نوْروز گوْلى ، قارچيچکى ، چيخاندا

آغ بولوتلار کؤينکلرين سيخاندا

بيزدن ده بير ياد ائلييه ن ساغ اوْلسون

دردلريميز قوْى ديّکلسين ، داغ اوْلسون

ترجمه فارسي :

چون چارتاق را فِکنَد باد نوبهار

نوروزگُلى و قارچيچگى گردد آشکار

بفشارد ابر پيرهن خود به مَرغزار

از ما هر آنکه ياد کند بى گزند باد

گو : درد ما چو کوه بزرگ و بلند باد

نوشته لاتين

Bayram yeli çardaklari yikanda,

Novruz gülü, kar çiçegi çikanda,

Ag bulutlar köyneklerin sikanda,

Bizden de bir yâd eyleyen sag olsun,

Derdlerimiz koy dikkelsin dag olsun.

ترجمه انگليسي

When Nowruz gales uproot garden shelters!

[COLOR=red]And Nowruz flowers and snow drops blossom!

When the clouds wring out their clothes!

Greetings to those who remember us,

Let our sighs turn into mountains.



ترجمه استانبولي:

Bayram yeli çardakları yıkınca,

Nevruz gülü, kar çiçeği çıkınca,

Ak bulutlar gömleklerini sıkınca,

Bizi de bir yād eyleyen sağ olsun,

[B]Dertlerimiz koy dikelsin, dağ olsun.

[Sara12]

(٤)


حيدربابا ، گوْن دالووى داغلاسين !

اوْزوْن گوْلسوْن ، بولاخلارون آغلاسين !

اوشاخلارون بير دسته گوْل باغلاسين !

يئل گلنده ، وئر گتيرسين بويانا

بلکه منيم ياتميش بختيم اوْيانا

نوشته لاتين

Heyder Baba, gün dalivi daglasin,

Üzün gülsün, bulaklarin aglasin,

Usaklarun bir deste gül baglasin,

Yel gelende ver getirsin bu yana,

Belke menim yatmis bahtim oyana.




ترجمه فارسي :

حيدربابا چو داغ کند پشتت آفتاب

رخسار تو بخندد و جوشد ز چشمه آب

يک دسته گُل ببند براى منِ خراب

بسپار باد را که بيارد به کوى من

باشد که بخت روى نمايد به سوى من

ترجمه انگليسي:

Haydar Baba may the sun warm your back,

Make your smiles and your springs shed tears,

Your children collect a bunch of flowers,

Send it with the coming wind towards us,

Perhaps my sleeping fortune would awaken!

ترجمه استانبولي

Haydar Baba, güneş sırtını dağlasın,

Yüzün gülsün, çeşmelerin ağlasın,

Çocukların bir deste gül bağlasın,

Yel gelince ver getirsin bu yana,

Belki benim yatmış bahtım uyana.

[Sara12]

(٥)

حيدربابا ، سنوْن اوْزوْن آغ اوْلسون !

دؤرت بير يانون بولاغ اوْلسون باغ اوْلسون !

بيزدن سوْرا سنوْن باشون ساغ اوْلسون !

دوْنيا قضوْ-قدر ، اؤلوْم-ايتيمدى

دوْنيا بوْيى اوْغولسوزدى ، يئتيمدى


ترجمهْ فارسي


حيدربابا ، هميشه سر تو بلند باد

از باغ و چشمه دامن تو فرّه مند باد

از بعدِ ما وجود تو دور از گزند باد

دنيا همه قضا و قدر ، مرگ ومير شد

اين زال کى ز کُشتنِ فرزند سير شد ؟

نوشته لاتين
Heyder Baba, gün dalivi daglasin,

Üzün gülsün, bulaklarin aglasin,

Usaklarun bir deste gül baglasin,

Yel gelende ver getirsin bu yana,

Belke menim yatmis bahtim oyana.


ترجمه انگليسي :

Haydar Baba may you be fortunate!

Be surrounded with springs and orchards!

May you live long after us!

The world is paved with events, deaths and losses!

This world has long been childless and an orphan


ترجمه استانبولي :

Haydar Baba, senin yüzün ak olsun,

Dört bir yanın çeşme olsun, bağ olsun,

Bizden sonra senin başın sağ olsun,

Dünya kaza ve kader, ölüm yitimdir,

Dünya boyu oğulsuzdur, yetimdir.

[Sara12]

(٦)

حيدربابا ، يوْلوم سنَّن کج اوْلدى

عؤمروْم کئچدى ، گلممه ديم ، گئج اوْلدى

هئچ بيلمه ديم گؤزللروْن نئج اوْلدى

بيلمزيديم دؤنگه لر وار ، دؤنوْم وار

ايتگين ليک وار ، آيريليق وار ، اوْلوْم وار


ترجمه فارسي :

حيدربابا ، ز راه تو کج گشت راه من

عمرم گذشت و ماند به سويت نگاه من

ديگر خبر نشد که چه شد زادگاه من

هيچم نظر بر اين رهِ پر پرپيچ و خم نبود

هيچم خبر زمرگ و ز هجران و غم نبود


نوشته لاتين

Heyder Baba, senin üzün ag olsun,

Dört bir yanin bulak olsun, bag olsun,

Bizden sora senin basin sag olsun,

Dünya kazov-kader, ölüm-itimdi,

Dünya boyu ogulsuzdu, yetimdi.

ترجمه انگليسي :


Haydar Baba my way differed from yours,

Life passed, I could not come until late!

I could not learn what happened to your beautiful ones,

Did not know there were perilous paths,

Losses, separations and death.

ترجمه استانبولي :

Haydar Baba, yolum senden ayrıldı,

Ömrüm geçti, gelemedim geç oldu,

Hiç bilmedim güzellerin ne oldu,

Bilmezidim dönemeç var, dönme var,

Kaybolma var, ayrılık var, ölüm var.

[Sara12]

(٧)

حيدربابا ، ايگيت اَمَک ايتيرمز

عؤموْر کئچر ، افسوس بَرَه بيتيرمز

نامرد اوْلان عؤمرى باشا يئتيرمز

بيزد ، واللاه ، اونوتماريق سيزلرى

گؤرنمسک حلال ائدوْن بيزلرى

ترجمه فارسي :

بر حقِّ مردم است جوانمرد را نظر

جاى فسوس نيست که عمر است در گذر

نامردْ مرد ، عمر به سر مى برد مگر !

در مهر و در وفا ، به خدا ، جاودانه ايم

ما را حلال کن ، که غريب آشيانه ايم

نوشته لاتين :

Heyder Baba, igit emek itirmez,

Ömür geçer efsus bere bitirmez,

Nâmerd olan ömrü basa yetirmez,

Biz de vallah unutmarik sizleri,

Görenmesek helâl edin bizleri.

ترجمه انگليسي :

Haydar Baba good sons are faithful,

Life passes, regrets are wasteful,

Disloyal sons won't live long,

Believe me we have never forgotten you,

Forgive us if we failed to see you.

ترجمه استانبولي:

Heyder Baba, Mir Ejder seslenende,

Kend içine sesden-köyden düsende,

Asik Rüstem, sazin dillendirende,

Yadindadir ne hövlesek kaçardim,

Kuslar tekin kanad çalib uçardim.

[Sara12]

(٨)

حيدربابا ، ميراژدر سَسلننده

کَند ايچينه سسدن - کوْيدن دوْشنده

عاشيق رستم سازين ديللنديرنده

يادوندادى نه هؤلَسَک قاچارديم

قوشلار تکين قاناد آچيب اوچارديم


ترجمه فارسي :

ميراَژدَر آن زمان که زند بانگِ دلنشين

شور افکند به دهکده ، هنگامه در زمين

از بهر سازِ رستمِ عاشق بيا ببين (http://www.azardl.com/)

بى اختيار سوى نواها دويدنم

چون مرغ پرگشاده بدانجا رسيدنم

نوشته لاتين :

Heyder Baba, Mir Ejder seslenende,

Kend içine sesden-köyden düsende,

Asik Rüstem, sazin dillendirende,

Yadindadir ne hövlesek kaçardim,

Kuslar tekin (http://www.azardl.com/)kanad çalib uçardi

ترجمه انگليسي :


Haydar Baba when Mir Azhdar calls for pilgrimage,

And the village is filled with busy noise,

While Ashig Rustam played his saz,

Do you remember how with such enthusiasm we used to run?

Flapping like winged birds to fly?

ترجمه استانبولي:

Haydar Baba, Mir Ejder seslenince,

Köy içine ses ve seda düşünce,

Āşık Rüstem sazını dillendirince,

Hatırında mıdır ne korkuyla (http://www.azardl.com/)kaçardım,

Kuşlar gibi kanat çalıp uçardım.

[Sara12]

شنگيل آوا يوردى ، عاشيق آلماسى

گاهدان گئدوب ، اوْردا قوْناق قالماسى

داش آتماسى ، آلما ، هيوا سالماسى

قاليب شيرين يوخى کيمين ياديمدا

اثر قويوب روحومدا ، هر زاديمدا

ترجمه فارسي :

در سرزمينِ شنگل آوا ، سيبِ عاشقان

رفتن بدان بهشت و شدن ميهمانِ آن

با سنگ ، سيب و بِهْ زدن و ، خوردن آنچنان
!
در خاطرم چو خواب خوشى ماندگار شد

روحم هميشه بارور از آن ديار شد


نوشته ْ لاتين :

Sengülava yurdu, asik almasi,

Gâh da gedib orda konak kalmasi,

Das atmasi, alma-heyva salmasi,

Kalib sirin yuhu kimin yadimda,

Eser koyub, ruhumda her zadimda.

ترجمه انگليسي :

Ashig apples from Shangulava village,

Staying there as a guest now and then,

Throwing stones at the apple and quince trees,

All have stayed in my memory like sweet dreams!

Have left traces in my soul and whole being!


ترجمه استانبولي:]

Şengülava yurdu, āşık elması,

Bazen gidip orda misafir kalmak,

Taş atmak, elma ayva düşürmek,

Kalmış tatlı uyku gibi hatırımda,

İz bırakmış ruhumda, her şeyimde

[Sara12]

(١٠)


حيدربابا ، قورى گؤلوْن قازلارى

گديکلرين سازاخ چالان سازلارى

کَت کؤشنين پاييزلارى ، يازلارى

بير سينما پرده سى دير گؤزوْمده

تک اوْتوروب ، سئير ائده رم اؤزوْمده


ترجمه فارسي :

حيدربابا ، قُورى گؤل و پروازِ غازها

در سينه ات به گردنه ها سوزِ سازها

پاييزِ تو ، بهارِ تو ، در دشتِ نازها

چون پرده اى به چشمِ دلم نقش بسته است

وين شهريارِ تُست که تنها نشسته است


نوشته لاتين :


Heyder Baba, Kuru gölün kazlari,

Gediklerin sazak çalan sazlari,

Ket kövsenin payizlari, yazlari,

Bir sinema perdesidir gözümde,

Tek oturub, seyr ederem özümde.

ترجمه انگليسي :

Haydar Baba the geese of Guri lake,

The musical melody of the wind at twisted highways,

The summer and autumn seasons of the village,

Are like moving pictures in front of my eyes!

I sit and watch them within myself!


ترجمه استانبولي :

Haydar Baba, Kuru Göl'ün kazları,

Gediklerin ıslık çalan sazları,

Kendin köyün sonbaharları, yazları,

Bir sinema perdesidir gözümde,

Tek oturup seyrederim kendimde

[Sara12]

(١١)

حيدربابا ،‌ قره چمن جاداسى

چْووشلارين گَلَر سسى ، صداسى

کربليا گئدنلرين قاداسى

دوْشسون بو آج يوْلسوزلارين گؤزوْنه

تمدّونون اويدوخ يالان سؤزوْنه

ترجمه فارسی

حيدربابا ، زجادّة شهر قراچمن

چاووش بانگ مى زند آيند مرد و زن

ريزد ز زائرانِ حَرَم درد جان وتن

بر چشمِ اين گداصفتانِ دروغگو

نفرين بر اين تمدّنِ بى چشم و آبرو

نوشته لاتین

Heyder Baba, Karaçemen caddasi,

Çovuslarin geler sesi, sedasi,

Kerbelâ’ya gedenlerin kadasi,

Düssün bu aç, yolsuzlarin gözüne,

Temeddünün uyduk yalan sözüne.

ترجمه انگلیسی

Haydar Baba, Gara Chiman's Road,

The sound of pilgrims' reciting,

May all the troubles of Karbala pilgrimers

Fall in the eyes of the greedy ones,

We are misled by the lies of 'civilization'!

ترجمه استانبولی

Haydar Baba, Kara Çimen caddesi,

Kervancıların gelir sesi sedası,

Kerbelā'ya gidenlerin kazāsı,

Düşsün bu aç yolsuzların gözüne,

Medeniyetin uyduk yalan sözüne

[Sara12]

(١٢)

حيدربابا ، شيطان بيزى آزديريب

محبتى اوْرکلردن قازديريب

قره گوْنوْن سرنوشتين يازديريب

ساليب خلقى بير-بيرينن جانينا

باريشيغى بلشديريب قانينا


ترجمه فارسی

شيطان زده است است گول و زِ دِه دور گشته ايم

کنده است مهر را ز دل و کور گشته ايم

زين سرنوشتِ تيره چه بى نور گشته ايم

اين خلق را به جان هم انداخته است ديو

خود صلح را نشسته به خون ساخته است ديو

نوشته لاتین

Heyder Baba, seytan bizi azdirib,

Mehebbeti üreklerden kazdirib,

Kara günün ser-nüvistin yazdirib,

Salib halki bir-birinin canina,

Barisigi belesdirib kanina.

ترجمه انگلیسی

Haydar Baba, Satan has misled us!

Has dug love out of our hearts,

Has dictated to us the fate of dark days!


Has turned the people against each other!

Friendship is drowned in blood!

ترجمه استانبولی

Haydar Baba, şeytan bizi azdırmış,
Muhabbeti yüreklerden kazdırmış,
Kara günün alın yazısını yazdırmış,
Salmış halkı birbirinin canına,
Barışı bulaştırmış kanına.

[Sara12]

(١٣)

گؤز ياشينا باخان اوْلسا ، قان آخماز

انسان اوْلان بئلينه تاخماز

آمما حئييف کوْر توتدوغون بوراخماز

بهشتيميز جهنّم اوْلماقدادير !

ذى حجّه ميز محرّم اوْلماقدادير !


ترجمهْ فارسي :

هرکس نظر به اشک کند شَر نمى کند
انسان هوس به بستن خنجر نمى کند
بس کوردل که حرف تو باور نمى کند
فردا يقين بهشت ، ‌جهنّم شود به ما
ذيحجّه ناگزير ،‌ محرّم شود به ما



نوشته لاتين :


Göz yasina bakan olsa, kan akmaz,

Insan olan hancer beline takmaz,

Amma hayif, kör tutdugun burakmaz,

Behistimiz cehennem olmakdadir,

Ziheccemiz meherrem olmakdadir


ترجمهْ انگليسي :


Blood is not shed if one sees another's woe!

He who is human never carries a dagger!

Alas, ignorance is a blinding trap!

Our paradise is replaced with hell!

Our happy days are turning mournful!



ترجمه استانبولي :

Gözyaşına bakan olsa kan akmaz,
İnsan olan hançer beline takmaz,
Ama yazık kör tuttuğunu bırakmaz,
Cennetimiz cehennem olmaktadır,
Zilhiccemiz muharrem olmaktadır.

[Sara12]

(١٤)

خزان يئلى يارپاخلارى تؤکنده

بولوت داغدان يئنيب ، کنده چؤکنده

شيخ الاسلام گؤزل سسين چکنده

نيسگيللى سؤز اوْرکلره دَيَردى

آغاشلار دا آللاها باش اَيَردى


ترجمهْ فارسي :


هنگامِ برگ ريزِ خزان باد مى وزيد

از سوى کوه بر سرِ دِه ابر مى خزيد

با صوت خوش چو شيخ مناجات مى کشيد

دلها به لرزه از اثر آن صلاى حق

خم مى شدند جمله درختان براى حق


نوشته لاتين :


Hazan yeli yarpaklari tökende,

Bulut dagdan yenib kende köçende,

Seyhülislam gözel sesin çekende,

Nisgilli söz üreklere deyerdi,

Agaçlar da Allah’a bas eyerdi.



ترجمهْ انگليسي :


When autumn leaves fall,

And clouds hover over our village,

Skeykhalislam calling for prayer with pleasant voice,

His spiritual words dropped on hearts,

Even the trees bow to his prayer!



ترجمه استانبولي :



Gözyaşına bakan olsa kan akmaz,

İnsan olan hançer beline takmaz,

Ama yazık kör tuttuğunu bırakmaz,

Cennetimiz cehennem olmaktadır,

Zilhiccemiz muharrem olmaktadır.


Hazan yeli yaprakları dökünce,

Bulut dağdan inip köye çökünce,

Şeyhelislām güzel sesini yükseltince,

Hasretli söz yüreklere değerdi,

Ağaçlar da Allah'a baş eğerdi.

[Sara12]

(١٥)

داشلى بولاخ داش-قومونان دوْلماسين !

باخچالارى سارالماسين ، سوْلماسين !

اوْردان کئچن آتلى سوسوز اولماسين !

دينه : بولاخ ، خيرون اوْلسون آخارسان

افقلره خُمار-خُمار باخارسان


ترجمهْ فارسي :


داشلى بُولاخ مباد پُر از سنگ و خاک و خَس

پژمرده هم مباد گل وغنچه يک نَفس

از چشمه سارِ او نرود تشنه هيچ کس

اى چشمه ، خوش به حال تو کانجا روان شدى

چشمى خُمار بر افقِ آسمان شدى


نوشته لاتين :


Dasli bulak das-kumunan dolmasin,

Bahçalari saralmasin, solmasin,

Ordan keçen atli susuz olmasin,

Deyne bulak, hayrin olsun, akarsan,

Ufuklara humar-humar bakarsan


ترجمهْ انگليسي :



May the Dashli Bulakh spring not be filled with gravel!

May its orchards not fade away!

May not passersby on horses ever be thirsty there!

Convey good luck to the running spring,

While watching horizons with sleepy eyes!



ترجمه استانبولي :



Tatlı Çeşme taşla kumla dolmasın,

Bahçeleri sararmasın solmasın,

Ordan geçen atlı susuz olmasın,

De ki çeşme hayrın olsun akarsan,

Ufuklara humar humar bakarsan.

[Sara12]

( ١٦)



حيدر بابا ، داغين ، داشين ، سره سى

کهليک اوْخور ، داليسيندا فره سى

قوزولارين آغى ، بوْزى ، قره سى

بير گئديديم داغ-دره لر اوزونى

اوْخويئديم : « چوْبان ، قيتر قوزونى »


ترجمهْ فارسي :


حيدربابا ، ز صخره و سنگت به کوهسار

کبکت به نغمه ، وز پيِ او جوجه رهسپار

از برّة سفيد و سيه ، گله بى شمار

اى کاش گام مى زدم آن کوه و درّه را

مى خواندم آن ترانة « چوپان و برّه » را


نوشته لاتين :


Heyder Baba, dagin dasin seresi,

Kehlik okur, dalisinda feresi,

Kuzularin agi, bozu, karasi,

Bir gedeydim dag-dereler uzunu,

Okuyaydim: "Çoban, kaytar kuzunu".



ترجمهْ انگليسي :


Haydar Baba, at your mountain slope,

The partridge sings, followed by its mate.

The white, grey and black lambs roam.

I wish to wander across the mountain and valleys,

Singing 'o shephard return the flock'!



ترجمه استانبولي :



[i]Haydar Baba, dağın taşın yalçını,

Keklik ötüyor arkasında yavrusu,

Kuzuların akı, bozu, karası,

Bir gideydim dağlar dereler boyu
,
[B]Okuyaydım çoban döndür kuzuyu.

[Sara12]

(١٧)

حيدر بابا ، سولى يئرين دوْزوْنده

بولاخ قئنير چاى چمنين گؤزونده

بولاغ اوْتى اوْزَر سويون اوْزوْنده

گؤزل قوشلار اوْردان گليب ، گئچللر

خلوتليوْب ، بولاخدان سو ايچللر



ترجمهْ فارسي :

در پهندشتِ سُولى يِئر ، آن رشک آفتاب

جوشنده چشمه ها ز چمنها ، به پيچ و تاب

بولاغ اوْتى شناورِ سرسبز روى آب

زيبا پرندگان چون از آن دشت بگذرند

خلوت کنند و آب بنوشند و بر پرند


نوشته لاتين :


Heyder Baba, Sulu yerin düzünde,

Bulak kaynar çay çemenin gözünde,

Bulakotu, üzer suyun üzünde,

Gözel kuslar ordan gelib keçerler,

Halvetleyib bulakdan su içerler.


ترجمهْ انگليسي :


Haydar Baba, through the watery ground,

Spring water pours from the meadow's eye,

Lilies swim on the water!

Pretty birds fly over there

Taking time to drink the spring water.



ترجمه استانبولي :


Haydar Baba Sulu Yer'in ovasında,

Pınar kaynar çayın, çimenin gözünde,

Pınar otu yüzer suyun yüzünde,

Güzel kuşlar ordan gelip geçerler,

Halvetleyip pınardan su içerler

[Sara12]

(١٨)

بىچين اوْستى ، سونبول بيچن اوْراخلار

ايله بيل کى ، زوْلفى دارار داراخلار

شکارچيلار بيلديرچينى سوْراخلار

بيچين چيلر آيرانلارين ايچللر

بيرهوشلانيب ، سوْننان دوروب ، بيچللر

ترجمه فارسی

وقتِ درو ،* به سنبله چين داسها نگر

گويى به زلف شانه زند شانه ها مگر

در کشتزار از پىِ مرغان ،* شکارگر

دوغ است و نان خشک ، غذاى دروگران

خوابى سبک ، دوباره همان کارِ بى کران

نوشته لاتین




Biçin üstü sünbül biçen oraklar,


Ele bil ki, zülfü darar daraklar,


Sikarçilar bildirçini soraklar,


Biçinçiler ayranlarin içerler,


Bir huslanib, sondan durub biçerler.




ترجمه انگلیسی




The farmhands at harvest time,



With scythes comb the wheat like hair,



The hunters seek out quail.


The farmhands drink their yoghurt,


And after a short nap, return to work.




ترجمه استانبولی




Biçin vakti sünbül biçen oraklar,


Öyle bil ki zülfü tarar taraklar,



Avcılar bildırcını araştırır,


Biçiciler ayranlarını içerler,


Bir pinekleyip sonra kalkıp biçerler

[Sara12]

(١٩)
حيدربابا ، کندين گوْنى باتاندا

اوشاقلارون شامين ئييوب ، ياتاندا

آى بولوتدان چيخوب ، قاش-گؤز آتاندا

بيزدن ده بير سن اوْنلارا قصّه ده

قصّه ميزده چوخلى غم و غصّه ده

ترجمه فارسی

حيدربابا ،* چو غرصة خورشيد شد نهان

خوردند شام خود که بخوابند کودکان

وز پشتِ ابر غمزه کند ماه آسمان

از غصّه هاى بى حدِ ما قصّه ساز کن

چشمان خفته را تو بدان غصّه باز کن

نوشته لاتین



Heyder Baba, kendin günü batanda,



Usaklarin samin yeyib yatanda,



Ay bulutdan çikib kas-göz atanda,



Bizden de bir sen onlara kissa de,



Kissamizdan çoklu gam u gussa de.



ترجمه انگلیسی


Haydar Baba, as the sun sets over the village,

And the children have their dinner,

When the moon appears from behind the clouds,

Tell them stories from us too,

Put a lot of thoughts into our stories!

ترجمه استانبولی

Haydar Baba, köyün güneşi batınca,

Çocukların akşamlığını yiyip yatınca,

Ay buluttan çıkıp, göz kırpınca,

Bizden de bir sen onlara kıssa de,

Kıssamızda çokça gam ve gusse de!

[Sara12]

(٢٠)

قارى ننه گئجه ناغيل دييَنده

کوْلک قالخيب ، قاپ-باجانى دؤيَنده

قورد گئچينين شنگوْلوْسون يينده

من قاييديب ، بيرده اوشاق اوْلئيديم

بير گوْل آچيب ، اوْندان سوْرا سوْلئيديم

ترجمه فارسی

قارى ننه چو قصّة شب ساز ميکند

کولاک ضربه اى زده ، در باز مى کند

با گرگ ، شَنگُلى سخن آغاز مى کند

اى کاش بازگشته به دامان کودکى

يک گل شکفتمى به گلستان کودکى

نوشته لاتین





Kari nene gece nagil deyende,



Külek kalkib kap-bacani döyende,



Kurd keçinin Sengülüsün yeyende,



Men kayidib bir de usak olaydim,



Bir gül açib ondan sora solaydim.




ترجمه انگلیسی





When granny used to tell us tales,



And the wind used to slam windows and doors,



When wolves used to gobble baby goats,



I still wish to return to childhood.



ترجمه استانبولی





Once again burst into blossom, and fade away aga






İhtiyar nine gece masal söyleyince,



Rüzgār çıkıp kapıyı bacayı dövünce,




Ben dönüp bir daha çocuk olaydım,





Bir gül açıp ondan sonra solaydım

[Sara12]

(٢١)


عمّه جانين بال بلله سين ييه رديم

سوْننان دوروب ، اوْس دوْنومى گييه رديم

باخچالاردا تيرينگَنى دييه رديم

آى اؤزومى اوْ ازديرن گوْنلريم !

آغاج مينيپ ، آت گزديرن گوْنلريم


ترجمه فارسی

آن لقمه هاى نوشِ عسل پيشِ عمّه جان

خوردن همان و جامه به تن کردنم همان

در باغ رفته شعرِ مَتل خواندن آنچنان !

آن روزهاى نازِ خودم را کشيدنم !

چو بى سوار گشته به هر سو دويدنم

نوشته لاتین

‘Emmecan’in bal bellesin yeyerdim,

Sondan durub üs donumu geyerdim,

Bahçalarda tiringeni deyerdim,

Ay özümü o ezdiren günlerim,

Agac minib, at gezdiren günlerim

ترجمه انگلیسی

I long to have my auntie's bread, butter and honey,

Get up and put on my overcoat,

And collect gums from the garden trees,

I long for those sweet days!

When I used to ride my wooden horse!

ترجمه استانبولی

Hala Can'ın bal bükmesini yerdim,

Sonra kalkıp elbisemi giyerdim,

Bahçelerde terennümü söylerdim,

Ah kendimi o nazlandırdığım günlerim,

Ağaç binip at gezdirdiğim günlerim.

[Sara12]

(٢٢)


هَچى خالا چايدا پالتار يوواردى

مَمَد صادق داملارينى سوواردى

هئچ بيلمزديک داغدى ، داشدى ، دوواردى

هريان گلدى شيلاغ آتيب ، آشارديق

آللاه ، نه خوْش غمسيز-غمسيز ياشارديق


ترجمه فارسی


هَچى خاله به رود کنار است جامه شوى

مَمّد صادق به کاهگلِ بام ، کرده روى

ما هم دوان ز بام و زِ ديوار ، کو به کوى

بازى کنان ز کوچه سرازير مى شديم

ما بى غمان ز کوچه مگر سير مى شديم !

نوشته لاتین

Heçi hala çayda paltar yuvardi,

Memmed Sadik damlarini suvardi,

Heç bilmezdik dagdi, dasdi, divardi

Her yan geldi, sillak atib asardik,

Allah, ne ***, gamsiz-gamsiz yasardik

ترجمه انگلیسی

Hajik hala used to wash clothes in the river,

Mamad Sadig used to repair his roof,

We never realized there were mountains, stones or walls,

We used to jump around everywhere!

How we used to live without care!

ترجمه استانبولی

Heçi teyze çayda çamaşır yıkardı,

Memmed Sadık evlerini sıvardı,

Hiç bilmezdik dağ mı, taş mı, duvar mı,

Neresi olsa zıplayarak aşardık,

Allah ne hoş gamsız gamsız yaşardık

[Sara12]

(٢٣)

شيخ الاسلام مُناجاتى دييه ردى

مَشَدرحيم لبّاده نى گييه ردى

مشْدآجلى بوْز باشلارى ييه ردى

بيز خوْشودوق خيرات اوْلسون ، توْى اوْلسون

فرق ائلَمَز ، هر نوْلاجاق ، قوْى اولسون


ترجمه فارسی

آن شيخ و آن اذان و مناجات گفتنش

مشدى رحيم و دست يه لبّاده بردنش


حاجى على و ديزى و آن سير خوردنش

بوديم بر عروسى وخيرات جمله شاد

ما را چه غم ز شادى و غم ! هر چه باد باد !


نوشته لاتین

Seyhülislam münâcati deyerdi,

Mesed Rahim lebbâdeni geyerdi,

Mesdâceli bozbaslari yeyerdi,

Biz hos idik, hayrat olsun, toy olsun,

Fark eylemez, her n’olacak, koy olsun

ترجمه انگلیسی


When Sheykhalislam used to call his prayer,

Mashadi Rahim put on his cloak

Mashadiajli used to have meatstew,

We were happy to have food and weddings,

It did not matter, what happens happens.


ترجمه استانبولی

Şeyhelislām münacatı söylerdi,


Meşed Rahim cübbeyi giyerdi,

Meşdaceli bozbaşları yerdi,

Biz hoş idik hayrat olsun, düğün olsun,

Fark eylemez her ne olacaksa koy olsun.

[Sara12]

(٢٤)
ملک نياز ورنديلين سالاردى

آتين چاپوپ قئيقاجيدان چالاردى

قيرقى تکين گديک باشين آلاردى

دوْلائيا قيزلار آچيپ پنجره

پنجره لرده نه گؤزل منظره !

ترجمه فارسی



اسبِ مَلِک نياز و وَرَنديل در شکار

کج تازيانه مى زد و مى تاخت آن سوار

ديدى گرفته گردنه ها را عُقاب وار

وه ،* دختران چه منظره ها ساز کرده اند !

بر کوره راه پنجره ها باز کرده اند !


نوشته لاتین

Melik Niyaz verendilin salardi,

Atin çapib kiykacidan çalardi,

Kirki tekin gedik basin alardi.

Dolayiya kizlar açib pencere,

Pencerelerden ne gözel menzere.

ترجمه انگلیسی

Malik Niyaz while galloping, used to suddenly stop'

Take his Varandil gun and shoot at his desired target,

Like falcon hitting their mountain prey.

The girls used to open their windows wide,

What a beautiful scene at the windows!

ترجمه استانبولی

Melik Niyaz tüfeğini atardı,

Atını koşturup çaprazlama vururdu,

Şahin gibi gedik başını tutardı,

Etraflara kızlar açmış pencere,

Pencerelerde ne güzel manzara

[Sara12]

(٢٥)

حيدربابا ، کندين توْيون توتاندا

قيز-گلينلر ، حنا-پيلته ساتاندا

بيگ گلينه دامنان آلما آتاندا

منيم ده اوْ قيزلاروندا گؤزوم وار

عاشيقلارين سازلاريندا سؤزوم وار

ترجمه فارسی



حيدربابا* ، به جشن عروسى در آن ديار

زنها حنا - فتيله فروشند بار بار

داماد سيب سرخ زند پيش پاىِ يار

مانده به راهِ دخترکانِ تو چشمِ من

در سازِ عاشقانِ تو دارم بسى سخن


نوشته لاتین

Heyder Baba, kendin toyun tutanda,

Kiz gelinler hena, pilte satanda,

Bey geline damdan alma atanda,

Menim de o kizlarinda gözüm var,

Asiklarin sazlarinda sözüm var.

ترجمه انگلیسی

Haydar Baba when there is a wedding in the village,

The brides give henna and lamp wicks to their guests as

gifts,
And the bridegrooms throw apples from the roof,

I still have my eyes on those girls,

And have my story to be told by singers.

ترجمه استانبولی

Haydar Baba, köyün düğününü yapınca,

Kızlar gelinler kına, fitil satınca,

Bey geline damdan elma atınca,

Benim de o kızlarında gözüm var,

Āşıkların sazlarında sözüm var.

[Sara12]

(٢٦)


حيدربابا ، بولاخلارين يارپيزى

بوْستانلارين گوْل بَسَرى ، قارپيزى

چرچيلرين آغ ناباتى ، ساققيزى

ايندى ده وار داماغيمدا ، داد وئرر

ايتگين گئدن گوْنلريمدن ياد وئرر

ترجمه فارسی


از عطر پونه ها به لبِ چشمه سارها

از هندوانه ، خربزه ، در کشتزارها

از سقّز و نبات و از اين گونه بارها

مانده است طعم در دهنم با چنان اثر

کز روزهاى گمشده ام مى دهد خبر


نوشته لاتین

Heyder Baba, bulaklarin yarpizi,

Bostanlarin gülbeseri, karpizi
,
Çerçilerin ag nebati sakkizi,

Indi de var damagimda, dad verer,

Itgin geden günlerimden yad verer.

ترجمه انگلیسی

Haydar Baba, your spring's watercress,

The plantations' cucumber and watermelon,

The hawker's chewing gum and white rockcandy,

Still I remember its taste in my mouth!

It reminds me of my lost gone by days.

ترجمه استانبولی

Haydar Baba, pınarların yarpuzu,

Bostanların hıyarı, karpuzu,

Çerçilerin ak nöbet şekeri, sakızı
,
Şimdi de yine, damağımda tat verir,

Yitkin giden günlerimden yād verir.

[Sara12]

(٢٧)


بايراميدى ، گئجه قوشى اوخوردى

آداخلى قيز ، بيگ جوْرابى توْخوردى

هرکس شالين بير باجادان سوْخوردى

آى نه گؤزل قايدادى شال ساللاماق !

بيگ شالينا بايرامليغين باغلاماق !

ترجمه فارسی

نوروز بود و مُرغ شباويز در سُرود

جورابِ يار بافته در دستِ يار بود

آويخته ز روزنه ها شالها فرود

اين رسم شال و روزنه خود رسم محشرى است !

عيدى به شالِ نامزدان چيز ديگرى است !


نوشته لاتین

Bayram idi gece kusu okurdu,

Adakli kiz bey çorabin tokurdu,

Herkes salin bir bacadan sokurdu,

Ay ne gözel kaydadi sal sallamak,

Bey salina bayramligin baglamak.

ترجمه انگلیسی


It was Nowruz, the night bird was singing,

The engaged girl, knitted socks for her man,

Everyone dropped his scarf through a hole,

What a nice tradition was scarf dropping!

And tying Nowruz gifts to the engaged man's scarf!


ترجمه استانبولی
Bayram idi, gece kuşu ötüyordu,

Nişanlı kız bey çorabını örüyordu,

Herkes şalını bir bacadan sokuyordu,

Ah ne güzel adettir şal sallamak,

Bey şalına bayramlığını bağlamak.

[Sara12]

(٢٨)

شال ايسته ديم منده ائوده آغلاديم

بير شال آليب ، تئز بئليمه باغلاديم

غلام گيله قاشديم ، شالى ساللاديم

فاطمه خالا منه جوراب باغلادى

خان ننه مى يادا ساليب ، آغلادى

ترجمه فارسی

با گريه خواستم که همان شب روم به بام

شالى گرفته بستم و رفتم به وقتِ شام

آويخته ز روزنة خانة غُلام

جوراب بست و ديدمش آن شب ز روزنه

بگريست خاله فاطمه با ياد خانْ ننه

نوشته لاتین

Sal istedim men de evde agladim,

Bir sal alib tez belime bagladim,

Gulam gile kaçdim, sali salladim,

Fatma hala mene çorab bagladi,

Han nenemi yada salib agladi.

ترجمه انگلیسی

I wanted a scarf too, crying for it in our house,

I got a scarf and wrapped it round my waist,

Ran to Gulam's house and threw in my scarf,

Aunty Fatma tied socks on it for me ,

And remembering my Khan Nana, shed tears!

ترجمه استانبولی

Şal istedim ben de evde ağladım,

Bir şal alıp, tez belime bağladım,

Gulam'lara koştum şalı salladım,

Fatma teyze bana çorap bağladı,

Han Nene'mi hatırlayıp ağladı.

[Sara12]

(٢٩)


حيدربابا ، ميرزَممدين باخچاسى

باخچالارين تورشا-شيرين آلچاسى

گلينلرين دوْزمه لرى ، طاخچاسى

هى دوْزوْلر گؤزلريمين رفينده

خيمه وورار خاطره لر صفينده

ترجمه فارسی

در باغهاى ميرزامحمد ز شاخسار

آلوچه هاى سبز وتُرش ، همچو گوشوار

وان چيدنى به تاقچه ها اندر آن ديار

صف بسته اند و بر رفِ چشمم نشسته اند

صفها به خط خاطره ام خيمه بسته اند

نوشته لاتین

Heyder Baba, Mirzemmed’in bahçasi,

Bahçalarin tursa sirin alçasi,

Gelinlerin düzmeleri, tahçasi

Hey düzüler gözlerimin refinde,

Heyme vurar hatiralar sefinde.

ترجمه انگلیسی

Haydar Baba, Mirzamamadin's orchard,

And the orchards' sweetsour plums,

The brides' dowry and decorations on the shelves,

Line up in front of my eyes!

Appear along my other memories!

ترجمه استانبولی

Haydar Baba, Mirzemmed'in bahçesi,

Bahçelerin ekşi, tatlı eriği,

Gelinlerin dizmeleri, rafları,

Hey dizilir gözlerimin rafında,

Çadır kurar hatıralar safında

[Sara12]

(٣٠)

بايرام اوْلوب ، قيزيل پالچيق اَزَللر

ناققيش ووروب ، اوتاقلارى بَزَللر

طاخچالارا دوْزمه لرى دوْزللر

قيز-گلينين فندقچاسى ، حناسى

هَوَسله نر آناسى ، قايناناسى


ترجمه فارسي

نوروز را سرشتنِ گِلهايِ چون طلا

با نقش آن طلا در و ديوار در جلا

هر چيدنى به تاقچه ها دور از او بلا

رنگ حنا و فَنْدُقة دست دختران

دلها ربوده از همه کس ، خاصّه مادران


نوشته لاتين

Bayram olub, kizil palçik ezerler,

Nakis vurub, otaklari bezerler,

Tahçalara düzmeleri düzerler

Kiz-gelinin findikçasi, henasi,

Heveslener anasi, kaynanasi.

ترجمه انگليسي

At Nowruz, they prepare red clay,

And model shapes to decorate rooms,

And put bowls, plates and lights on the shelves,

The bride's henna tinted nails,

Cheer up her mother and mother inlaw.


ترجمه استانبولي

Bayram olup kızıl balçık ezerler,

Nakış yapıp odaları bezerler,

Raflarda dizmeleri dizerler,

Kızın gelinin fındıkçası, kınası,

Heveslenir anası kaynanası.

[Sara12]

(٣١)


باکى چى نين سؤزى ، سوْوى ، کاغيذى

اينکلرين بولاماسى ، آغوزى

چرشنبه نين گيردکانى ، مويزى

قيزلار دييه ر : « آتيل ماتيل چرشنبه

آينا تکين بختيم آچيل چرشنبه »

ترجمه فارسی

با پيک بادکوبه رسد نامه و خبر

زايند گاوها و پر از شير ، بام و در

آجيلِ چارشنبه ز هر گونه خشک و تر

آتش کنند روشن و من شرح داستان

خود با زبان ترکىِ شيرين کنم بيان :

قيزلار دييه ر :* « آتيل ماتيل چرشنبه

آينا تکين بختيم آچيل چرشنبه »


نوشته لاتین

Bakiçinin sözü, sovu, kagizi

Ineklerin bulamasi, agizi,

Çersenbenin girdekâni, mövizi

Kizlar deyer: “Atil-matil, çersenbe,

Ayna tekin bahtim açil, çersenbe”.

ترجمه انگلیسی

Bakitraders' story of adventures and papers,

The cows' milk and cream,

The wednesday's walnuts and raisins before Nowruz,

The girls jump over fire and water and say:

O wednesday make my fortune as clear as glass!

ترجمه استانبولی

Bakūcunun sözü, sohbeti, kāğıdı,

İneklerin bulaması, ağızı,

Çarşambanın cevizi, kuru üzümü,

Kızlar der: "atıl matıl çarşamba,

Ayna gibi bahtım açıl çarşamba."

[Sara12]

(٣٢)

يومورتانى گؤيچک ، گوللى بوْيارديق

چاققيشديريب ، سينانلارين سوْيارديق

اوْيناماقدان بيرجه مگر دوْيارديق ؟

على منه ياشيل آشيق وئرردى

ارضا منه نوروزگوْلى درردى

ترجمه فارسی

با تخم مرغ هاى گُلى رنگِ پُرنگار

با کودکان دهکده مى باختم قِمار

ما در قِمار و مادرِ ما هم در انتظار

من داشتم بسى گل وقاپِ قمارها

از دوستان على و رضا يادگارها

نوشته لاتین

Yumurtani göyçek, güllü boyardik,

Çakkisdirib sinanlarin soyardik,

Oynamakdan birce meger doyardik,

Eli mene yasil asik vererdi,

Irza mene novruz gülü dererdi

ترجمه انگلیسی

We used to colour eggs beautifully,

Hit eggs against each other and ate the broken ones,

Did we, ever once, become tired?

Ali used to give me green coloured ashig!

Reza used to pick flowers for me!

ترجمه استانبولی

Yumurtayı güzel güllü boyardık,

Çakıştırıp kırılanları soyardık,

Oynamaktan bir defa acaba doyar mıydık

Ali bana yeşil aşık verirdi,

Rıza bana nevruz gülü dererdi

[Sara12]

نوْروز على خرمنده وَل سوْرردى

گاهدان يئنوب ، کوْلشلرى کوْرردى

داغدان دا بير چوْبان ايتى هوْرردى

اوندا ، گؤردن ، اولاخ اياخ ساخلادى

داغا باخيب ، قولاخلارين شاخلادى

ترجمه فارسی

نوروزعلى و کوفتنِ خرمنِ جُوَش

پوشال جمع کردنش و رُفتن از نُوَش

از دوردستها سگ چوپان و عوعوَش

ديدى که ايستاده الاغ از صداى سگ

با گوشِ تيز کرده براى بلايِ سگ

نوشته لاتین

Novruz Ali hermende vel sürerdi,

Kâhdan enib küleslerin kürerdi,

Dagdan da bir çoban iti hürerdi,

Onda gördün ulak ayak sahladi,

Daga bakib kulaklarin sahladi.


ترجمه انگلیسی
Nowruz Ali, used to thresh the wheat,
Now and then stopped and shovelled the husks,

Then you see a donkey suddenly stopped
,
Looking at the mountain, pricked up its ears!


ترجمه استانبولی
Nevruz Ali harmanda döven sürerdi,
Bazan inip samanları kürürdü,

Dağdan da bir çoban iti ürürdü,

O zaman gördün eşek ayak sakladı,

Dağa bakıp kulaklarını dikti

[Sara12]

(٣٤)

آخشام باشى ناخيرينان گلنده

قوْدوخلارى چکيب ، ووراديق بنده

ناخير گئچيب ، گئديب ، يئتنده کنده

حيوانلارى چيلپاق مينيب ، قوْوارديق

سؤز چيخسايدى ، سينه گريب ، سوْوارديق


ترجمه فارسی

وقتِ غروب و آمدنِ گلّة دَواب

در بندِ ماست کُرّة خرها به پيچ و تاب

گلّه رسيده در ده و رفته است آفتاب

بر پشتِ کرّه ، کرّه سوارانِ دِه نگر

جز گريه چيست حاصل اين کار ؟ بِهْ نگر

نوشته لاتین

Aksam basi nahirçilar gelende,

Koduklari çekib, vurardik bende,

Nahir keçib gedib yetende kende,

Heyvanlari çilpak minib kovardik,

Söz çiksaydi, sine gerib sovardik.

ترجمه انگلیسی

At evening, as the herd returned to the village,

We used to pull away the young ones and hold on to them,

When the herd passed and reached the village,

We used to mount bareback on the animals and ride,

And dealt with any objections.

ترجمه استانبولی

Akşam üstü sürü ile gelince,

Sıpaları çekip vururduk bende,

Sürü geçip gidip yetince köye,

Hayvanları çıplak binip sürerdik,

Söz çıksaydı sine gerip savardık

[Sara12]

(٣٥)

ياز گئجه سى چايدا سولار شاريلدار

داش-قَيه لر سئلده آشيب خاريلدار

قارانليقدا قوردون گؤزى پاريلدار

ايتر ، گؤردوْن ، قوردى سئچيب ، اولاشدى

قورددا ، گؤردوْن ، قالخيب ، گديکدن آشدى

ترجمه فارسی

شبها خروشد آب بهاران به رودبار

در سيل سنگ غُرّد و غلتد ز کوهسار

چشمانِ گرگ برق زند در شبانِ تار

سگها شنيده بويِ وى و زوزه مى کشند

گرگان گريخته ، به زمين پوزه مى کشند

نوشته لاتین




Yaz gecesi çayda sular sarildar,

Das kayalar selde asib, karildar,

Karanlikda kurdun gözü parildar,




Itler gördün, kurdu seçib ulasdi
,
Kurd da gördün, kalkib gedikden asdi.
ترجمه انگلیسی
At spring night, waterfall is heard in the river,




The rocks roaring down with the flood,

The wolf's eyes shine in darkness,

Suddenly you hear the dogs start barking at a wolf,

And you see it climb over the hill and disappear.


ترجمه استانبولی

Yaz gecesi çayda sular şarıldar,

Taşlar kayalar selde aşıp harıldar,

Karanlıkta kurdun gözü parıldar,

Köpekler gördün, kurdu seçip ulaştı,

Kurt da gördün kalkıp gedikten aştı.

[Sara12]

(٣٦)
قيش گئجه سى طؤله لرين اوْتاغى

کتليلرين اوْتوراغى ، ياتاغى

بوخاريدا يانار اوْتون ياناغى

شبچره سى ، گيردکانى ، ايده سى

کنده باسار گوْلوْب - دانيشماق سسى

ترجمه فارسی

بر اهل ده شبانِ زمستان بهانه اى است

وان کلبة طويله خودش گرمخانه اى است

در رقصِ شعله ، گرم شدن خود فسانه اى است

سِنجد ميان شبچره با مغز گردکان

صحبت چو گرم شد برود تا به آسمان

نوشته لاتین
Kis gecesi tövlelerin otagi,
Kentlilerin oturagi, yatagi,
Buharida yanar odun yanagi,
Sebçeresi, girdekâni, iydesi,
Kendi basar gülüb-danismak sesi.

ترجمه انگلیسی

In winter nights, the room next to the stables,

Is used as a sitting and bedroom by the villagers,

Wood burns bright in the stove.

Offered walnuts, dates and dried fruits,

The village is filled with the sound of talking and

laughing.

ترجمه استانبولی

Yaz gecesi çayda sular şarıldar,

Taşlar kayalar selde aşıp harıldar,

Karanlıkta kurdun gözü parıldar,

Köpekler gördün, kurdu seçip ulaştı,

Kurt da gördün kalkıp gedikten aştı

[Sara12]

(٣٧)

شجاع خال اوْغلونون باکى سوْقتى

دامدا قوران سماوارى ، صحبتى

ياديمدادى شسلى قدى ، قامتى

جؤنممه گين توْيى دؤندى ، ياس اوْلدى

ننه قيزين بخت آيناسى کاس اوْلدى

ترجمه فارسي

آمد ز بادکوبه پسرخاله ام شُجا

با قامتى کشيده و با صحبتى رسا

در بام شد سماور سوقاتيش به پا

از بختِ بد عروسى او شد عزاى او

آيينه ماند و نامزد و هاى هايِ او

نوشته لاتين

Sücâ haloglunun Baki savgati,

Damda kuran samavari, söhbeti,

Yadimdadi sestli keddi, kameti,

Cünemmegin toyu döndü, yas oldu,

Nene Kiz’in baht aynasi kâs oldu.


ترجمه انگليسي

Cousin Shuja's gift from Baku,

His setting up the Samovar and chatting on the roof,

I remember his tall and handsome appearance.

His death turned his wedding into mourning,

The fortune mirror of Nana Giz became blurred.


ترجمه استانبولي

Şuca teyzeoğlunun Bakū hediyesi,

Damda kurduğu semaveri, sohbeti,

Hatırımdadır düzgün boyu, kameti,

Genç ölünün düğünü döndü yas oldu,

Nene Kız'ın baht aynası kırıldı.

[Sara12]

(٣٨)


حيدربابا ، ننه قيزين گؤزلرى

رخشنده نين شيرين-شيرين سؤزلرى

ترکى دئديم اوْخوسونلار اؤزلرى

بيلسينلر کى ، آدام گئدر ، آد قالار

ياخشى-پيسدن آغيزدا بير داد قالار

ترجمه فارسي

چشمانِ ننه قيز به مَثَل آهوى خُتَن

رخشنده را سخن چو شکر بود در دهن

ترکى سروده ام که بدانند ايلِ من

اين عمر رفتنى است ولى نام ماندگار

تنها ز نيک و بد مزه در کام ماندگار

نوشته لاتين


Heyder Baba, Nene Kizin gözleri,

Raksende’nin sirin-sirin sözleri,

Türki dedim, okusunlar özleri,

Bilsinler ki, adam geder ad kalar,

Yahsi-pisden agizda bir dad kalar.

ترجمه انگليسي





Haydar Baba, the eyes of Nana Giz,

Rakhshanda's very sweet words,

I wrote in Turkish so they can read
,
They ought to know that man passes, only name remains,

Only a taste remains from good and bad.

ترجمه استانبولي

Haydar Baba, Nene Kız'ın gözleri,

Rahşende'nin tatlı tatlı sözleri,

Türkçe dedim okusunlar kendileri
,
Bilsinler ki adam gider, ad kalır,

Güzelden pisten ağızda bir tat kalır

[Sara12]

)
ياز قاباغى گوْن گوْنئيى دؤيَنده

کند اوشاغى قار گوْلله سين سؤيَنده

کوْرکچى لر داغدا کوْرک زوْيَنده

منيم روحوم ، ايله بيلوْن اوْردادور

کهليک کيمين باتيب ، قاليب ، قاردادور

ترجمه فارسي

پيش از بهار تا به زمين تابد آفتاب

با کودکان گلولة برفى است در حساب

پاروگران به سُرسُرة کوه در شتاب

گويى که روحم آمده آنجا ز راه دور

چون کبک ،‌ برفگير شده مانده در حضور


نوشته لاتين


Yaz kabagi gün güneyi döyende,
Kend usagi kar güllesin sövende,
Kürekçiler dagda kürek züvende,
Menim ruhum ele bilin ordadir,
Kehlik kimi batib kalib, kardadir.

ترجمه انگليسي

Before spring the sun is far off,
The village children loved playing snowball,
The snow shoveller shovels snow from the roofs,
As if my soul is still there
Like a partridge fallen down and remained in the snow.

ترجمه استانبولي

Yaza doğru güneş güneyi dövünce,
Köy çocukları kar topunu sevince,
Kayakçılar dağda kayak kayınca,
Benim ruhum öyle bilin ordadır,
Keklik gibi batmış, kalmış, kardadır

[Sara12]

(٤٠)
قارى ننه اوزاداندا ايشينى
گوْن بولوتدا اَييرردى تشينى
قورد قوْجاليب ، چکديرنده ديشينى
سوْرى قالخيب ، دوْلائيدان آشاردى
بايدالارين سوْتى آشيب ، داشاردى

ترجمه فارسي

رنگين کمان ،‌ کلافِ رَسَنهاى پيرزن
خورشيد ، روى ابر دهد تاب آن رسَن
دندان گرگ پير چو افتاده از دهن
از کوره راه گله سرازير مى شود
لبريز ديگ و باديه از شير مى شود

نوشته لاتين

Kari Nene uzadanda isini,
Gün bulutdan eyirerdi tesini,
Kurd kocalib, çekdirende disini,
Sürü kalkib dolayidan asardi,
Badyalarin südü asib-dasardi.

ترجمه انگليسي
When Granny stretched out her spinning wheel,
And the sun spun its cotton in the cloud,
When the aged wolf lost its teeth.
The herd rose and leaped over the other road,
The milk bowls overflowed with milk.

ترجمه استانبولي

İhtiyar Nene uzatınca işini,
Güneş bulutta eğirirdi iği,
Kurt kocalıp çektirince dişini,
Sürü kalkıp etraflardan aşardı,
Bakraçların sütü aşıp taşardı.

[Sara12]

خجّه سلطان عمّه ديشين قيساردى

ملا باقر عم اوغلى تئز ميساردى

تندير يانيب ، توْسسى ائوى باساردى

چايدانيميز ارسين اوْسته قايناردى

قوْورقاميز ساج ايچينده اوْيناردى

ترجمه فارسی

دندانِ خشم عمّه خديجه به هم فشرد

کِز کرد مُلاباقر و در جاى خود فُسرد

روشن تنور و ، دود جهان را به کام بُرد

قورى به روى سيخ تنور آمده به جوش

در توى ساج ، گندم بوداده در خروش


نوشته لاتین


Hecce Sultan emme disin kisardi,

Molla Bagir emoglu tez misardi,

Tendir yanib, tüstü evi basardi,

Çaydanimiz arsin üste kaynardi,

Kovurkamiz saç içinde oynardi.


ترجمه انگلیسی

Khajja Sultan showed her anger

Mulla Bagir quickly went silent,

The bread oven was on and smoke filled the house,

Our teapot boiled on the stove,

Roasting wheat jumped up and down on the baking tin,

ترجمه استانبولی

Hatçe Sultan hala dişini kısardı,

Molla Bakır amca oğlu tez sinerdi,

Tandır yanıp duman evi basardı,

Çaydanlığımız demir üstünde kaynardı,

Kavurgamız saç içinde oynardı.

[Sara12]

(٤٢)

بوْستان پوْزوب ، گتيررديک آشاغى

دوْلدوريرديق ائوده تاختا-طاباغى

تنديرلرده پيشيررديک قاباغى

اؤزوْن ئييوْب ، توخوملارين چيتدارديق

چوْخ يئمکدن ، لاپ آز قالا چاتدارديق

ترجمه فارسی

جاليز را به هم زده در خانه برده ايم

در خانه ها به تخته - طبقها سپرده ايم

از ميوه هاى پخته و ناپخته خورده ايم

تخم کدوى تنبل و حلوايى و لبو

خوردن چنانکه پاره شود خُمره و سبو

نوشته لاتین


Bostan pozub getirerdik asagi,

Doldurardik evde tahta tabagi,

Tendirlerde pisirerdik kabagi,

Özün yeyib, tohumlarin çitlardik,

Çok yemekden lap az kala çatlardik.

ترجمه انگلیسی

We cleared the plantation and brought back the harvest,

Filled the house, shelves, boxes and wooden trays,

We cooked the marrow in the oven,

We ate the marrow and broke open its seeds,

Almost burst by eating too much,

ترجمه استانبولی

Bostan bozup getiriyorduk aşağı,

Dolduruyorduk evde tahtayı, tabağı,

Tandırlarda pişiriyorduk kabağı,

Kendisini yiyip çekirdeklerini çıtlatıyorduk,

Çok yemekten tam az kalsın çatlıyorduk.

[Sara12]

(٤٣)
ورزغان نان آرموت ساتان گلنده

اوشاقلارين سسى دوْشردى کنده

بيزده بوياننان ائشيديب ، بيلنده

شيللاق آتيب ، بير قيشقريق سالارديق

بوغدا وئريب ، آرموتلاردان آلارديق


ترجمه فارسی

از ورزغان رسيده گلابى فروشِ ده

از بهر اوست اين همه جوش و خروشِ ده

دنياى ديگرى است خريد و فروش ده

ما هم شنيده سوى سبدها دويده ايم

گندم بداده ايم و گلابى خريده ايم

نوشته لاتین

Verzegan’dan armud satan gelende,

Usaklarin sesi düserdi kende,

Biz de bu yandan esidib bilende,

Sillak atib bir kiskirik salardik,

Bugda verib armudlardan alardik.

ترجمه انگلیسی

When the pearseller arrived from Varzighan,

The children's noise filled the village,

Hearing the news the other side of the village,

We ran quickly and made a jubilant noise,

We exchanged wheat for pears.

ترجمه استانبولی

Verziğan'dan armut satan gelince,

Çocukların sesi düşerdi köye,

Biz de bu yanda işitip bilince,

Zıplayarak bir haykırış salardık,

Buğday verip armutlardan alırdık.

[Sara12]

(٤٤)

ميرزاتاغى نان گئجه گئتديک چايا

من باخيرام سئلده بوْغولموش آيا

بيردن ايشيق دوْشدى اوْتاى باخچايا

اى واى دئديک قورددى ، قئيتديک قاشديق

هئچ بيلمه ديک نه وقت کوْللوکدن آشديق

ترجمه فارسی

مهتاب بود و با تقى آن شب کنار رود

من محو ماه و ماه در آن آب غرق بود

زان سوى رود ، نور درخشيد و هر دو زود

گفتيم آى گرگ ! و دويديم سوى ده

چون مرغ ترس خورده پريديم توى ده

نوشته لاتین


Mirza Tagi’ynan gece getdik çaya,

Men bakiram selde bogulmus aya,

Birden isik düsdü otay bahçaya,

”Eyvay dedik, kurddu”, kayitdik, kasdik,

Heç bilmedik ne vakt küllükden asdik.

ترجمه انگلیسی

At night we went to the river with Mirza Tagi,

I looked at the drowned moon in the water!

Suddenly we saw light in the otherside orchard,

We thought it was a wolf, quickly ran

And did not realize when we climbed over the wall.

ترجمه استانبولی

Mirza Taki'yle gece gittik çaya,

Ben bakıyorum selde boğulmuş aya,

Birden ışık düştü karşı bahçeye,

Eyvah dedik kurttur, döndük kaçtık,

Hiç bilmedik ne vakit küllükten aştık.

[Sara12]

(٤٥)

حيدربابا ، آغاجلارون اوجالدى

آمما حئييف ، جوانلارون قوْجالدى

توْخليلارون آريخلييب ، آجالدى

کؤلگه دؤندى ، گوْن باتدى ، قاش قَرَلدى

قوردون گؤزى قارانليقدا بَرَلدى

ترجمه فارسی

حيدربابا ، درخت تو شد سبز و سربلند

ليک آن همه جوانِ تو شد پير و دردمند

گشتند برّه هاى فربه تو لاغر و نژند

خورشيد رفت و سايه بگسترد در جهان

چشمانِ گرگها بدرخشيد آن زمان

نوشته لاتین

Heyder Baba, agaçlarin ucaldi,

Amma hayif cevanlarin kocaldi,

Toklularin ariklayib acaldi,

Kölge döndü, gün batdi, kas kereldi,

Kurdun gözü karanlikda bereldi.

ترجمه انگلیسی

Haydar Baba, your trees became taller,

Alas your youth became old!

Your rich men became thin and poor!

The sun disappeared, its shades lost, darkness fell

The wolf's eyes shined in the darkness!


ترجمه استانبولی

Haydar Baba, ağaçların yüceldi,

Ama yazık, civanların kocaldı,

Tokluların zayıflayıp takattan düştü,

Gölge döndü, güneş battı, kaş karardı,

Kurdun gözü karanlıkta açıldı.

[Sara12]

(٤٦)
ائشيتميشم يانير آللاه چيراغى

داير اوْلوب مسجديزوْن بولاغى

راحت اوْلوب کندين ائوى ، اوشاغى

منصورخانين الي-قوْلى وار اوْلسون

هاردا قالسا ، آللاه اوْنا يار اوْلسون


ترجمه فارسی


گويند روشن است چراغ خداى ده

داير شده است چشمة مسجد براى ده

راحت شده است کودک و اهلِ سراى ده

منصور خان هميشه توانمند و شاد باد !

در سايه عنايت حق زنده ياد باد !


نوشته لاتین



Esitmisem yanir Allah çiragi,

Dayir olub mescidüzün bulagi,

Râhat olub kendin evi, usagi,

Mensur Han’in eli kolu var olsun,

Harda kalsa, Allah ona yar olsun.

ترجمه انگلیسی

I have heard that Allah's light is lit,

Your mosque's spring is running again,

The village people have become comfortable,

May Mansur Khan be healthy,

May Allah be his support, whereever is he!

ترجمه استانبولی

İşitmişim yanıyor Allah çerağı

İşler olmuş mescidinizin pınarı,

Rahat olmuş köyün evi, çocuğu,

Nerde kalsa Allah ona yār olsun.

[Sara12]

حيدربابا ، ملا ابراهيم وار ، يا يوْخ ؟

مکتب آچار ، اوْخور اوشاقلار ، يا يوْخ ؟

خرمن اوْستى مکتبى باغلار ، يا يوْخ ؟

مندن آخوندا يتيررسن سلام

ادبلى بير سلامِ مالاکلام


ترجمه فارسی



حيدربابا ، بگوى که ملاى ده کجاست ؟

آن مکتب مقدّسِ بر پايِ ده کجاست ؟

آن رفتنش به خرمن و غوغاى ده کجاست ؟

از من به آن آخوند گرامى سلام باد !

عرض ارادت و ادبم در کلام باد !

نوشته لاتین


Heyder Baba, Moll’ Ibrahim var, ya yok?

Mekteb açar, okur usaklar, ya yok?

Hermen üstü mektebi baglar, ya yok?

Menden ahonda yetirersen selâm,

Edebli bir selâm-i mâ lâkelâm.

ترجمه انگلیسی

Haydar Baba, does Mulla Ibrahim still live or not?

Does he still open his school for the children or not?

Does he shut his school at harvest time or not?

Convey my greeting to the teacher
.
Convey with special respect and words.

ترجمه استانبولی

Haydar Baba, Molla İbrahim var mı, yoksa yok mu?


Mektep açar mı, okuyor mu çocuklar, yoksa yok mu?

Harman vakti mektebi kapatıyor mu, yoksa yok mu?

Benden hocaya eriştirirsin selām,

Edepli, söz götürmez bir selām.

[Sara12]

(٤٨)

خجّه سلطان عمّه گئديب تبريزه

آمما ، نه تبريز ، کى گلممير بيزه

بالام ، دورون قوْياخ گئداخ ائمميزه

آقا اؤلدى ، تو فاقيميز داغيلدى

قوْيون اوْلان ، ياد گئدوْبَن ساغيلدى


ترجمه فارسی


تبريز بوده عمّه و سرگرم کار خويش

ما بى خبر ز عمّه و ايل و تبار خويش

برخيز شهريار و برو در ديار خويش

بابا بمرد و خانة ما هم خراب شد

هر گوسفندِ گم شده ، شيرش برآب شد


نوشته لاتین

Hecce Sultan emme gedib Tebriz’e,

Amma ne Tebriz ki, gelemmir bize,

Balam durun, koyak gedek evmize,

Aga öldü, tufakimiz dagildi,

Koyun olan yad gediben sagildi.

ترجمه انگلیسی

'Khajja Sultan's aunty has gone to Tabriz,

But let alone Tabriz, she cannot even come to our house.

Children get up and let us go to our own home;

Our headman died and our livelihood ended

Those who are like sheep, will be milked by others.

ترجمه استانبولی

Hatce Sultan hala gitmiş Tebriz’e,

Ama ne Tebriz ki gelemiyor bize,

Yavrum kalkın bırakalım gidelim evimize,

Baba öldü birliğimiz dağıldı,

Ne kadar koyun varsa yabana gidip sağıldı

[Sara12]

(٤٩)

حيدربابا ، دوْنيا يالان دوْنيادى

سليماننان ، نوحدان قالان دوْنيادى

اوغول دوْغان ، درده سالان دوْنيادى

هر کيمسَيه هر نه وئريب ، آليبدى

افلاطوننان بير قورى آد قاليبدى


ترجمه فارسی

دنيا همه دروغ و فسون و فسانه شد

کشتيّ عمر نوح و سليمان روانه شد

ناکام ماند هر که در اين آشيانه شد

بر هر که هر چه داده از او ستانده است

نامى تهى براى فلاطون بمانده است


نوشته لاتین

Heyder Baba, dünya yalan dünyadi,

Süleyman’dan, Nuh’dan kalan dünyadi,

Ogul dogan, derde salan dünyadi,

Her kimseye her ne verib alibdi,

Eflatun’dan bir kuru ad kalibdi.

ترجمه انگلیسی

Haydar Baba, the world is a false one,

It has remained so from Solomen and Noah.

It has given birth to its sons, and put them in trouble.

It has taken away what has given to anyone,

From Plato remained only one name.


ترجمه استانبولی


Haydar Baba, dünya yalan dünyadır,

Süleyman’dan Nuh’tan kalan dünyadır,

Oğul doğuran, derde salan dünyadır,

Her kimseye her ne vermişse almıştır,

Eflatun’dan bir kuru ad kalmıştır.

[Sara12]

(٥٠)

حيدربابا ، يار و يولداش دؤندوْلر

بير-بير منى چؤلده قوْيوب ، چؤندوْلر

چشمه لريم ، چيراخلاريم ، سؤندوْل
ر
يامان يئرده گؤن دؤندى ، آخشام اوْلدى

دوْنيا منه خرابه شام اوْلدى

ترجمه فارسی

حيدربابا ، گروه رفيقان و دوستان

برگشته يک يک از من و رفتند بى نشان

مُرد آن چراغ و چشمه بخشکيد همچنان

خورشيد رفت روى جهان را گرفت غم

دنيا مرا خرابة شام است دم به دم



نوشته لاتین


Heyder Baba, yaru yoldas döndüler,

Bir-bir meni çölde koyub, çöndüler,

Çesmelerim, çirahlarim, söndüler,

Yaman yerde gün döndü, aksam oldu,

Dünya mene harâbe-i sâm oldu


ترجمه انگلیسی



Haydar Baba, friends and comrades turned away,

Left me one by one in a deserted place and returned,

My springs and lights died down.

The sun set and the night fell at a critical place,

The world became like the ruins of Damascus for me.

ترجمه استانبولی

Haydar Baba, yār ve yoldaş döndüler,

Bir bir beni çölde bırakıp çekildiler,

Çeşmelerim, çerağlarım söndüler,

Kötü yerde gün döndü, akşam oldu,

Dünya bana Şam harabesi oldu.

[Sara12]

(٥١)

عم اوْغلينان گئدن گئجه قيپچاغا

آى کى چيخدى ، آتلار گلدى اوْيناغا

ديرماشيرديق ، داغلان آشيرديق داغا

مش ممى خان گؤى آتينى اوْيناتدى

تفنگينى آشيردى ، شاققيلداتدى


ترجمه فارسی

قِپچاق رفتم آن شب من با پسر عمو

اسبان به رقص و ماه درآمد ز روبرو

خوش بود ماهتاب در آن گشتِ کو به کو

اسب کبودِ مش ممى خان رقص جنگ کرد

غوغا به کوه و درّه صداى تفنگ کرد


نوشته لاتین

Emogluynan geden gece Kipçag’a,

Ay ki çikdi, atlar geldi oynaga,

Dirmasirdik, dagdan asirdik daga,

Mesmemi Han göy atini oynatdi,

Tüfengini asirdi, sakkildatdi.


ترجمه انگلیسی


The night that I went to Gipchagh with my cousin,

When the moon rose, the horse began prancing round,

We climbed from one mountain to another,

MashMami Khan rode his blueblack horse

Pulled free his rifle and fired off a shot.


ترجمه استانبولی

Amca oğluyla gittiğimiz gece, Kıpçağa,

Ay ki çıktı atlar başladı oynamağa,

Tırmanıyorduk, dağdan aşıyorduk dağa,

Meşmemi Han kır atını oynattı,

Tüfeğini aşırdı şakıldattı.

[Sara12]

(٥٢)

حيدربابا ، قره کوْلون دره سى

خشگنابين يوْلى ، بندى ، بره سى

اوْردا دوْشَر چيل کهليگين فره سى

اوْردان گئچر يوردوموزون اؤزوْنه

بيزده گئچک يوردوموزون سؤزوْنه

ترجمه فارسی

در درّة قَره کوْل و در راه خشگناب

در صخره ها و کبک گداران و بندِ آب

کبکانِ خالدار زرى کرده جاى خواب

زانجا چو بگذريد زمينهاى خاک ماست

اين قصّه ها براى همان خاکِ پاک ماست

نوشته لاتین

Heyder Baba, Kara gölün deresi,

Hosgenâb’in yolu, bendi, beresi,


Orda düser çil kehligin feresi,
Ordan keçer yurdumuzun özüne
,
Biz de keçek yurdumuzun sözüne.

ترجمه انگلیسی

Haydar Baba the valley of Gara Gol,

Khoshkanab's road, twists and turns
;
There the grey partridge raises her chicks,

From here we go to our village

Let us return to the story of our village.

ترجمه استانبولی

Haydar Baba, Kara Göl’ün deresi,

Huşgenabın yolu, bendi, arkı,

Orda düşer çil kekliğin yavrusu,

Ordan geçer yurdumuzun kendisine,

Biz de geçelim yurdumuzun sözüne.

[Sara12]

(٥٣)


خشگنابى يامان گوْنه کيم ساليب ؟

سيدلردن کيم قيريليب ، کيم قاليب ؟

آميرغفار دام-داشينى کيم آليب ؟

بولاخ گنه گليب ، گؤلى دوْلدورور ؟

ياقورويوب ، باخچالارى سوْلدورور ؟

ترجمه فارسی

امروز خشگناب چرا شد چنين خراب ؟

با من بگو : که مانده ز سادات خشگناب ؟

اَمير غفار کو ؟ کجا هست آن جناب ؟

آن برکه باز پر شده از آبِ چشمه سار ؟

يا خشک گشته چشمه و پژمرده کشتزار ؟

نوشته لاتین

Hosgenâb’i yaman güne kim salib?

Seyyidlerden kim kirilib, kim kalib?

Amir Gafar dam dasini kim alib?

Bulak gene gelib gölü doldurur
,
Ya kuruyub, bahçalari soldurur.

ترجمه انگلیسی


Who has put Khoshkanab in this position?

Among the sayyids who lives and who doesn't?

Who has brought Amir Gafar's house?

Does the spring still run and fill the pool?

Or is it dried up and the orchards withered away?


ترجمه استانبولی

Huşgenabı kötü güne kim atmış?

Seyyidlerden kim ölmüş, kim kalmış?

Āmir Gaffar’ın damını taşını kim almış?

Pınar yine gelip gölü dolduruyor mu?

Yoksa kuruyup bahçeleri solduruyor mu?

[Sara12]

(٥٤)

آمير غفار سيدلرين تاجييدى

شاهلار شکار ائتمه سى قيقاجييدى

مَرده شيرين ، نامرده چوْخ آجييدى

مظلوملارين حقّى اوْسته اَسَردى

ظالم لرى قيليش تکين کَسَردى

ترجمه فارسی

آميرغفار سرورِ سادات دهر بود

در عرصه شکار شهان نيک بهر بود

با مَرد شَهد بود و به نامرد زهر بود

لرزان براى حقِّ ستمديدگان چو بيد

چون تيغ بود و دست ستمکار مى بريد


نوشته لاتین

Amir Gafar seyyidlerin taciydi,

Sahlar sikar etmesi kiykaciydi,

Merde sirin, nâmerde çok aciydi,

Mazlumlarin hakki üste eserdi,

Zalimleri kiliç tekin keserdi.

ترجمه انگلیسی

Amir Gafar was the Sayyid's leader,

His blocking of the shahs as they made their way was

amazing.

He was sweet towards good men, but bitter to bad ones.

He trembled for the right of victims,

And stood against oppressors like a sword.

ترجمه استانبولی

Āmir Gaffar seyyidlerin tacıydı,

Şahları avlaması, çaprazıydı,

Merde tatlı, nāmerde çok acıydı,

Mazlumların hakkı üstüne titrerdi,

Zalimleri kılıç gibi keserdi.

[Sara12]

(٥٥)

مير مصطفا دايى ، اوجابوْى بابا

هيکللى ،ساققاللى ، توْلستوْى بابا

ائيلردى ياس مجلسينى توْى بابا

خشگنابين آبروسى ، اَردَمى

مسجدلرين ، مجلسلرين گؤرکَمى

ترجمه فارسی

مير مصطفى و قامت و قدّ کشيده اش

آن ريش و هيکل چو تولستوى رسيده اش

شکّر زلب بريزد و شادى ز ديده اش

او آبرو عزّت آن خشگناب بود

در مسجد و مجالس ما آفتاب بود

نوشته لاتین

Mir Mustafa dayi, uca boy baba,

Heykelli, sakkalli, Tolustoy baba,

Eylerdi yas meclisini, toy baba,

Hosgenâb’in âb-i rûsu, erdemi,

Mescidlerin, meclislerin görkemi.

ترجمه انگلیسی

Uncle Mir Mustafa was a tall grand father;

Handsome and bearded, he looked like an older Tolstoy.

He could turn a mourning party to a wedding one.

He upheld the honour of Khoshkanab.

He embellished the appearance of mosques and gatherings.

ترجمه استانبولی
Mir Mustafa dayı yüce boy baba,

Heykelli, sakallı Tolstoy baba,

Eylerdi yas meclisini toy baba,

Huşgenabın yüzsuyu, fazileti,

Mescitlerin, meclislerin gösterişlisi.

[Sara12]

مجدالسّادات گوْلردى باغلارکيمى

گوْروْلدردى بولوتلى داغلارکيمى

سؤز آغزيندا اريردى ياغلارکيمى

آلنى آچيق ، ياخشى درين قاناردى

ياشيل گؤزلر چيراغ تکين ياناردى


ترجمه فارسی

مجدالسّادات خندة خوش مى زند چو باغ

چون ابر کوهسار بغُرّد به باغ و راغ

حرفش زلال و روشن چون روغن چراغ

با جَبهتِ گشاده ، خردمند ديه بود

چشمان سبز او به زمرّد شبيه بود


نوشته لاتین

Mecdüssâdât gülerdi baglar kimi,

Guruldardi, buludlu daglar kimi,

Söz agzinda erirdi yaglar kimi,

Alni açik, yaksi, derin kanardi,

Yasil gözler çirag tekin yanardi.


ترجمه انگلیسی

Majdalsadat laughed like orchards,

Her voice was like cloudy mountains,

Words melted in her mouth like cream;

She had an open face and deep understanding,

Her green eyes shone with a bright light.

ترجمه استانبولی

Mecdüssādat gülerdi bağlar gibi,

Gürülderdi bulutlu dağlar gibi,

Söz ağzında erirdi yağlar gibi,

Alnı açık, güzel, derin anlardı,

Yeşil gözler çerağ gibi yanardı.

[Sara12]

منيم آتام سفره لى بير کيشييدى

ائل اليندن توتماق اوْنون ايشييدى

گؤزللرين آخره قالميشييدى

اوْننان سوْرا دؤنرگه لر دؤنوْبلر

محبّتين چيراخلارى سؤنوْبلر

ترجمه فارسی

آن سفره هاى باز پدر ياد کردنى است

آن ياريش به ايل من انشا کردنى است

روحش به ياد نيکى او شاد کردنى است

وارونه گشت بعدِ پدر کار روزگار

خاموش شد چراغ محبت در اين ديار

نوشته لاتین

Menim atam süfreli bir kisiydi,

El elinden tutmak onun isiydi,

Gözellerin âhire kalmisiydi,

Ondan sonra dönergeler döndüler,

Mehebbetin çiraglari söndüler.

ترجمه انگلیسی

My father kept an open table,

Helping the people was his job,

He was the last of the good ones.

After him every thing changed,

The lights of affection went out.

ترجمه استانبولی

Benim babam sofralı bir kişiydi,

El elinden tutumak onun işiydi,

Güzellerin āhire kalmışıydı,

Ondan sonra çarklar dönmüşler,

Muhabbetin çerağları sönmüşler.

[Sara12]

ميرصالحين دلى سوْلوق ائتمه سى

مير عزيزين شيرين شاخسِى گئتمه سى

ميرممّدين قورولماسى ، بيتمه سى

ايندى دئسک ، احوالاتدى ، ناغيلدى

گئچدى ، گئتدى ، ايتدى ، باتدى ، داغيلدى

ترجمه فارسی

بشنو ز ميرصالح و ديوانه بازيش

سيد عزيز و شاخسى و سرفرازيش

ميرممّد و نشستن و آن صحنه سازيش

امروز گفتنم همه افسانه است و لاف

بگذشت و رفت و گم شد و نابود ، بى گزاف

نوشته لاتین

Mir Sâlih’in deli sevlik etmesi,

Mir Aziz’in sirin sahsey getmesi,

Mir Memmed’in kurulmasi, bitmesi,

Indi desek, ahvâlâtdi, nagildi,

Keçdi getdi, itdi batdi, dagildi

ترجمه انگلیسی

Mir Saleh's overthe top acting,

Mir Aziz's passionate participation in religious ceremonies,

Mir Mamad's sudden temper and cooling down,

These are all like past events and stories,

That have gone away, lost, dispursed.

ترجمه استانبولی

Mir Salih’in delice hareket etmesi,

Mir Azizin tatlı şahsey gitmesi,

Mir Memmedin kurulması, bitmesi,

Şimdi desek hikāyedir, masaldır,

Geçti, gitti, yitti, battı, dağıldı.

[Sara12]

مير عبدوْلوْن آيناداقاش ياخماسى

جؤجيلريندن قاشينين آخماسى

بوْيلانماسى ، دام-دوواردان باخماسى

شاه عبّاسين دوْربوْنى ، يادش بخير !

خشگنابين خوْش گوْنى ، يادش بخير !


ترجمه فارسی

بشنو ز مير عبدل و آن وسمه بستنش

تا کُنج لب سياهى وسمه گسستنش

از بام و در نگاهش و رعنا نشستنش

شاه عبّاسين دوْربوْنى ، يادش بخير !

خشگنابين خوْش گوْنى ، يادش بخير !


نوشته لاتین

Mir Abdül’ün aynada kas yakmasi,

Çövçülerinden, kasinin akmasi,

Boylanmasi, dam-divardan bakmasi,

Sah Abbas’in dürbini, yâdes behayr,

Hosgenâb’in hos günü, yâdes behayr


ترجمه انگلیسی

Mir Abdul's dying his eyebrows,

The dye dropping from sides of his eyebrows,

His standing on tiptoe to peer over the walls and houses,

These are like childhood tales of Shah Abbas,

I well remember the pleasant days of Khoshkanab.

ترجمه استانبولی

Mir Abdul’un aynada kaş yakması,

Uçlarından kaşının akması,

Uzanması, damdan duvardan bakması,

Şah Abbasın dürbünü, hayırla yād edilsin..

Huşgenabın hoş günü, hayırla yād edilsin.

[Sara12]

ستاره عمّه نزيک لرى ياپاردى

ميرقادر ده ، هر دم بيرين قاپاردى

قاپيپ ، يئيوْب ، دايچاتکين چاپاردى

گوْلمه ليدى اوْنون نزيک قاپپاسى

عمّه مينده ارسينينين شاپپاسى

ترجمه فارسی

عمّه ستاره نازک را بسته در تنور

هر دم رُبوده قادر از آنها يکى به روز

چون کُرّه اسب تاخته و خورده دور دور

آن صحنة ربودنِ نان خنده دار بود

سيخ تنور عمّه عجب ناگوار بود !

نوشته لاتین

Sitâr’ emme nezikleri yapardi,

Mir Kadir de her dem birin kapardi

Kapib, yeyib, dayça tekin çapardi,

Gülmeliydi onun nezik kappasi,

Emmemin de, ersininin sappasi

ترجمه انگلیسی

Aunty Sitara baked lavash,

Mir Gadir snatched one from her,

Bolted away like a foal and ate,

It was funny the way he snatched the lavash

And my aunty's reaction.

ترجمه استانبولی

Sitare hala çörekleri yapardı,

Mir Kadir de her an birini kapardı,

Kapıp yiyip tay gibi koşardı,

Gülünecek şeydi onun çörek kapması,

Halamın da hamur kepçesinin şaplaması.

[Sara12]

حيدربابا ، آمير حيدر نئينيوْر ؟

يقين گنه سماوارى قئينيوْر

داى قوْجاليب ، آلت انگينن چئينيوْر

قولاخ باتيب ، گؤزى گيريب قاشينا

يازيق عمّه ، هاوا گليب باشينا

ترجمه فرسی

گويند مير حيدرت اکنون شده است پير

برپاست آن سماور جوشانِ دلپذير

شد اسبْ پير و ، مى جَوَد از آروارِ زير

ابرو فتاده کُنج لب و گشته گوش کر

بيچاره عمّه هوش ندارد به سر دگر


نوشته لاتین

Heyder Baba, Amir Heyder neyneyir?

Yakin gene samavari keyneyir,

Day kocalib, alt engiynin çeyneyir,

Kulak batib, gözü girib kasina,

Yazik emme, havâ gelib basina.

ترجمه انگلیسی

Haydar Baba, what is Amir Haydar doing?

Surely his samovar must still be on the boil?

He must be old and has lost his teeth

His ears hardly hear and his eyes have sunk in his eyebrows,

Poor aunty, it must make her sad!

ترجمه استانبولی


Haydar Baba, Āmir Haydar neyliyor,

Muhakkak, yine semaveri kaynıyor,

Daha kocalmış alt çenesiyle çiyniyor,

Kulak batmış, gözü girmiş kaşına,

Yazık hala, hava gelmiş başına.

[Sara12]

(٦٢)

خانم عمّه ميرعبدوْلوْن سؤزوْنى

ائشيدنده ، ايه ر آغز-گؤزوْنى

مَلْکامِدا وئرر اوْنون اؤزوْنى

دعوالارين شوخلوغيلان قاتاللار

اتى يئيوْب ، باشى آتيب ، ياتاللار

ترجمه فرسی

مير عبدل آن زمان که دهن باز مى کند

عمّه خانم دهن کجى آغاز مى کند

با جان ستان گرفتنِ جان ساز مى کند

تا وقت شام و خوابِ شبانگاه مى رسد

شوخى و صلح و دوستى از راه مى رسد

نوشته لاتین

Hanim emme Mir Abdül’ün sözünü,

Esidende eyer agzi, gözünü,

Melkâmid’a verer onun özünü,

Da’valarin suhlugilan katallar,

Eti yeyib, basi atib yatallar

ترجمه انگلیسی

Khanum aunty used to pull a face,

When she heard Mir Abdul speaking,

And swear that 'Azrael take him'

They mixed their quarrel with jokes,

Had their dinner and went to bed afterwards.

ترجمه استانبولی

Hanım hala, Mir Abdulun sözünü,

İşitince eğer ağzını gözünü,

Azraile verir onun kendisini,

Davalarını şaka ile katarlar,

Eti yiyip kafayı vurup yatarlar.

[Sara12]

(٦٣)


فضّه خانم خشگنابين گوْلييدى

آميريحيا عمقزينون قولييدى

رُخساره آرتيستيدى ، سؤگوْلييدى

سيّد حسين ، مير صالحى يانسيلار

آميرجعفر غيرتلى دير ، قان سالار

ترجمه فرسی

فضّه خانم گُزيدة گلهاى خشگناب
يحيى ، غلامِ دختر عمو بود در حساب
رُخساره نيز بود هنرمند و کامياب
سيد حسين ز صالح تقليد مى کند
با غيرت است جعفر و تهديد مى کند


نوشته لاتین

Fizze hanim Hosgenâb’in gülüydü,

Amir Yahya em kizinin kuluydu,

Ruhsâre artist idi, sevgiliydi,

Seyid Hüseyn Mir Salih’i yansilar,

Amir Cefer geyretlidir, kan salar.

ترجمه انگلیسی

Fizia Khanum was the flower of Khoshkanab,

Amir Yahya was the cousin's favourite,

Rukhsara was like an actress and popular,

Sayyid Hussein makes fun of Mir Saleh,

Amir Jafar becomes upset and starts quarrelling.

ترجمه استانبولی

Fizze Hanım, Huşgenab’ın gülüydü,

Āmir Yahya amca kızının kuluydu,

Ruhsāre artist idi, sevgiliydi,

Seyyid Hüseyin Mir Salih’i taklit eder,

Āmir Cafer gayretlidir, kan salar.

[Sara12]

(٦٤)

سحر تئزدن ناخيرچيلار گَلَردى

قوْيون-قوزى دام باجادا مَلَردى

عمّه جانيم کؤرپه لرين بَلَردى

تنديرلرين قوْزاناردى توْسيسى

چؤرکلرين گؤزل اييى ، ايسيسى


ترجمه فارسی

از بانگ گوسفند و بز و برّه و سگان

غوغا به پاست صبحدمان ، آمده شبان

در بندِ شير خوارة خود هست عمّه جان

بيرون زند ز روزنه دود تَنورها

از نانِ گرم و تازه دَمَد خوش بَخورها

نوشته لاتین

Seher tezden nahirçilar gelerdi,

Koyun kuzu dam bacadan melerdi,

Emme Can’im körpelerin belerdi,

Tendirlerin kavzanardi tüstüsi,

Çöreklerin gözel iyi, istisi.

ترجمه انگلیسی

Early morning the shephards came,

Collected lambs and sheep from the houses,

While aunty tended her babies,

The smoke rose from the bread ovens,

With the sweet smell of hot bread.

ترجمه استانبولی

Sabah erken sığırtmaçlar gelirdi,

Koyun kuzu damda bacada melerdi,

Hala Can’ım körpelerini belerdi,

Tandırların yükselirdi dumanı,

Çöreklerin güzel kokusu, sıcağı
__________________

[Sara12]

(٦٥)
گؤيرچينلر دسته قالخيب ، اوچاللار

گوْن ساچاندا ، قيزيل پرده آچاللار

قيزيل پرده آچيب ، ييغيب ، قاچاللار

گوْن اوجاليب ، آرتارداغين جلالى

طبيعتين جوانلانار جمالى

ترجمه فرسی

پرواز دسته دستة زيبا کبوتران

گويى گشاده پردة زرّين در آسمان

در نور ، باز و بسته شود پرده هر زمان

در اوج آفتاب نگر بر جلال کوه

زيبا شود جمال طبيعت در آن شکوه

نوشته لاتین


Göyerçinler deste kalkib uçallar,

Gün saçanda kizil perde açallar,

Kizil perde açib, yigib kaçallar,

Gün ucalib, artar dagin celâli,

Tebietin cevanlanar cemâli

ترجمه انگلیسی

The pigeons soar up together

At sunrise they spread a golden curtain in sky!

Then collect the golden curtain and fly away

The sun rises higher and enhances the glory of the

mountain

The face of nature becomes younger.


ترجمه استانبولی

Güvercinler küme halinde kalkıp uçarlar,

Güneş ışıklarını saçınca kızıl perde açarlar,

Kızıl perde açıp yığıp kaçarlar,

Güneş yükselip artar dağın celāli,

Tabiatın gençleşir cemali

[Sara12]

(٦٦)

حيدربابا ، قارلى داغلار آشاندا

گئجه کروان يوْلون آزيب ، چاشاندا

من هارداسام ، تهراندا يا کاشاندا

اوزاقلاردان گؤزوم سئچر اوْنلارى

خيال گليب ، آشيب ، گئچر اوْنلارى

ترجمه فارسی

گر کاروان گذر کند از برفِ پشت کوه

شب راه گم کند به سرازيرى ، آن گروه

باشم به هر کجاى ، ز ايرانِ پُرشُکوه

چشمم بيابد اينکه کجا هست کاروان

آيد خيال و سبقت گيرد در آن ميان

نوشته لاتـــــین



Heyder Baba, karli daglar asanda,




Gece kervan yolun asib çasanda,

Men hardasam, Tehran’da, ya Kâsan’da,

Uzaklardan gözüm seçer onlari,

Hayâl gelib, asib keçer onlari.
ترجمه انگلیسی
Haydar Baba, when you were snowclad,




Caravans passed over you at nights,

Whether I am in Tehran or Kashan

I still can see them in the distance

My imagination covers all the ground.
ترجمه استانبولی
Haydar Baba, karlı dağlar aşınca,




Gece kervan yolunu kaybedip şaşırınca,

Ben nerdeysem, Tahran’da veya Kāşan’da

Uzaklardan gözüm seçer onları,

Hayal gelip aşıp geçer onları

[Sara12]

(٦٧)

بير چيخئيديم دام قيه نين داشينا

بير باخئيديم گئچميشينه ، ياشينا

بير گورئيديم نه لر گلميش باشينا

منده اْونون قارلاريلان آغلارديم

قيش دوْندوران اوْرکلرى داغلارديم

ترجمه فارسی

اى کاش پشتِ دامْ قَيَه ، از صخره هاى تو

مى آمدم که پرسم از او ماجراى تو

بينم چه رفته است و چه مانده براى تو

روزى چو برفهاى تو با گريه سر کنم

دلهاى سردِ يخ زده را داغتر کنم

نوشته لاتـــــین



Bir çikaydim Damkaya’nin dasina,




Bir bakaydim keçmisine, yasina,

Bir göreydim neler gelib basina,

Men de onun karlariylan aglardim,

Kis donduran ürekleri daglardim.


ترجمه انگلیسی
I wish I could climb again on your rocks




And look at the past and bygone ages,

See again what has happened to you!

I melt your snow with my tears
,
And warm up winterstricken hearts.
ترجمه استانبولی
Bir çıkaydım Dam Kaya’nın taşına,




Bir bakaydım geçmişine, yaşına,

Birgöreydim neler gelmiş başına,

Ben de onun karlarıyla ağlardım,

Kışın dondurduğu yürekleri dağlardım

[Sara12]

(٦٨)

حيدربابا ، گوْل غنچه سى خنداندى

آمما حئيف ، اوْرک غذاسى قاندى

زندگانليق بير قارانليق زينداندى

بو زيندانين دربچه سين آچان يوْخ

بو دارليقدان بيرقورتولوب ، قاچان يوْخ

ترجمه فارسی

خندان شده است غنچة گل از براى دل

ليکن چه سود زان همه ، خون شد غذاى دل

زندانِ زندگى شده ماتم سراى دل

کس نيست تا دريچة اين قلعه وا کند

زين تنگنا گريزد و خود را رها کند

نوشته لاتـــــین



Heyder Baba, gül konçesi handandi




Amma hayif, ürek gazasi kandi,

Zindegânlik bir karanlik zindandi,

Bu zindanin derbeçesin açan yok,

Bu darlikdan bir kurtulub kaçan yok.





ترجمه انگلیسی


Haydar Baba, flowers have withered in the bud

Alas blood is the food of the heart

Life is a dark prison,

No one opens the shutter of this prison!

To let us be free and escape from this prison!!

ترجمه استانبولی

Haydar Baba, gül goncası handandır,

Ama yazık, yürek gıdası kandır,

Hayat bir karanlık zindandır,

Bu zindanın kapısını açan yok,

Bu darlıktan bir kurtulup kaçan yok.

[Sara12]

(٦٩)
حيدربابا گؤيلر بوْتوْن دوماندى

گونلريميز بير-بيريندن ياماندى

بير-بيروْزدن آيريلمايون ، آماندى

ياخشيليغى اليميزدن آليبلار

ياخشى بيزى يامان گوْنه ساليبلار

ترجمه فارسی

حيدربابا ، تمام جهان غم گرفته است

وين روزگارِ ما همه ماتم گرفته است

اى بد کسى که که دست کسان کم گرفته است

نيکى برفت و در وطنِ غير لانه کرد

بد در رسيد و در دل ما آشيانه کرد

نوشته لاتـــــین



Heyder Baba, göyler bütün dumandi,




Günlerimiz birbirinden yamandi,

Birbirizden ayrilmayin, amandi,

Yaksiligi elimizden aliblar,

Yaksi bizi yaman güne saliblar!
ترجمه انگلیسی
Haydar Baba, the skies are cloudy and misty




Our days are worse than before,

Take care lest we be separated one from another!

Goodness is taken away from us!

We are left in a desolate position!
ترجمه استانبولی
Haydar Baba, gökler bütün dumandır,




Günlerimiz birbirinden yamandır,

Birbirinizden ayrılmayın amandır,

İyiliği elimizden almışlar,

İyi bizi kötü güne salmışlar.

[Sara12]

بير سوْروشون بو قارقينميش فلکدن

نه ايستيوْر بو قوردوغى کلکدن ؟

دينه گئچيرت اولدوزلارى الکدن

قوْى تؤکوْلسوْن ، بو يئر اوْزى داغيلسين

بو شيطانليق قورقوسى بير ييغيلسين

ترجمه فارسی

آخر چه شد بهانة نفرين شده فلک ؟

زين گردش زمانه و اين دوز و اين کلک ؟

گو اين ستاره ها گذرد جمله زين اَلَک

بگذار تا بريزد و داغان شود زمين

در پشت او نگيرد شيطان دگر کمين

نوشته لاتـــــین



Bir sorusun bu karkinmis felekden,




Ne isteyir bu kurdugu kelekden?

Deyne, keçirt ulduzlari elekden,

Koy tökülsün, bu yer üzü dagilsin,

Bu seytanlik korkusu bir yigilsin.



ترجمه انگلیسی
Ask this cursed universe




What does it want from this chaos it has created?

Tell the universe to set the stars free

Let the earth turn up side down

And this Satanic system be removed.
ترجمه استانبولی
Bir sorun bu beddualı felekten,




Ne istiyor bu kurduğu tuzaktan

De ki geçirt yıldızları elekten,

Koy dökülsün, bu yer yüzü dağılsın,

Bu şeytanlık kurgusu bir yığılsın

[Sara12]

(٧١)

بير اوچئيديم بو چيرپينان يئلينن

باغلاشئيديم داغدان آشان سئلينن

آغلاشئيديم اوزاق دوْشَن ائلينن

بير گؤرئيديم آيريليغى کيم سالدى

اؤلکه ميزده کيم قيريلدى ، کيم قالدى

ترجمه فارسی

اى کاش مى پريدم با باد در شتاب

اى کاش مى دويدم همراه سيل و آب

با ايل خود گريسته در آن ده خراب

مى ديدم از تبار من آنجا که مانده است ؟

وين آيه فراق در آنجا که خوانده است ؟

نوشته لاتــــــین



Bir uçaydim bu çirpinan yelinen,




Baglasaydim dagdan asan selinen,

Aglasaydim uzak düsen elinen,

Bir göreydim ayriligi kim saldi?

Ölkemizde kim kirildi, kim kaldi?



ترجمه انگلیسی
I wish to fly with the blowing wind,




Race the water running from the mountain,

And shed tears for my deserted people,

Discover who created this division between us!

And who has passed away and who remain!
ترجمه استانبولی


Bir uçaydım bu çırpınan yel ile,

Yarışaydım dağdan inen sel ile,

Ağlaşaydım uzak düşen el ile,

Bir göreydim ayrılığı kim saldı,

Ülkemizde kim kırıldı, kim kaldı.

[Sara12]

(٧٢)

من سنون تک داغا سالديم نَفَسى

سنده قئيتر ، گوْيلره سال بوسَسى

بايقوشوندا دار اوْلماسين قفسى

بوردا بير شئر داردا قاليب ، باغيرير

مروّت سيز انسانلارى چاغيرير

ترجمه فارسی

من هم به چون تو کوه بر افکنده ام نَفَس

فرياد من ببر به فلک ، دادِ من برس

بر جُغد هم مباد چنين تنگ اين قفس

در دام مانده شيرى و فرياد مى کند

دادى طَلب ز مردمِ بيداد مى کند

نوشته لاتــــــین



Men senin tek daga saldim nefesi,




Sen de kaytar, göylere sal bu sesi,

Baykusun da dar olmasin kefesi,

Burda bir sîr darda kalib bagirir,

Mürüvvetsiz insanlari çagirir.



ترجمه انگلیسی
Like you I shout my words to the mountains;




You send this message to the skies;

You cannot even shut an owl in a cage;

Here is a lion, roaming from its prison cage,

Calling on insensitive human beings!
ترجمه استانبولی
Ben senin gibi dağa saldım nefesi,




Sen de döndür göklere sal bu sesi,

Baykuşun da dar olmasın kafesi,

Burda bir arslan darda kalmış bağırıyor,

Mürüvvetsiz insanları çağırıyor

[Sara12]

(٧٣)

حيدربابا ، غيرت قانون قاينارکن

قره قوشلار سنَّن قوْپوپ ، قالخارکن

اوْ سيلديريم داشلارينان اوْينارکن

قوْزان ، منيم همّتيمى اوْردا گؤر

اوردان اَييل ، قامتيمى داردا گؤر

ترجمه فارسی

تا خون غيرت تو بجوشد ز کوهسار

تا پَر گرفته باز و عقابت در آن کنار

با تخته سنگهايت به رقصند و در شکار

برخيز و نقش همّت من در سما نگر

برگَرد و قامتم به سرِ دارها نگر

نوشته لاتــــــین



Heyder Baba, gayret kanin kaynarken,




Karakuslar senden kopub kalkarken,

O sildirim daslariynan oynarken,

Kavzan, menim himmetimi orda gör,

Ordan eyil, kâmetimi darda gör.



ترجمه انگلیسی
Haydar Baba, when your sense of honour is roused,




When the 'black clouds' leave you alone and fly away,

And rise from your rocks like a sheet of rain,

Get up and see my honour over there

Look down and see my suppressed being!
ترجمه استانبولی
Haydar Baba, gayret kanın kaynarken,




Kara kuşlar senden kopup kalkarken,

O sarp yalçın taşlarınla oynarken,

Yüksel, benim himmetimi orda gör,

Ordan eğil, kametimi darda gör.

[Sara12]

(٧٤)


حيدربابا . گئجه دورنا گئچنده

کوْراوْغلونون گؤزى قارا سئچنده

قير آتينى مينيب ، کسيب ، بيچنده

منده بوردان تئز مطلبه چاتمارام

ايوز گليب ، چاتميونجان ياتمارام

ترجمه فارسی

دُرنا ز آسمان گذرد وقت شامگاه

کوْراوْغلى در سياهى شب مى کند نگاه

قيرآتِ او به زين شده و چشم او به راه

من غرق آرزويم و آبم نمى برد

ايوَز تا نيايد خوابم نمى برد

نوشته لاتــــــین



Heyder Baba, gece durna keçende,




Köroglunun gözü kara seçende,

Kiratini minib, kesib biçende,

Men de burdan tez matlaba çatmaram,

Eyvaz gelib çatmayincan yatmaram.



ترجمه انگلیسی
Haydar Baba, when geese fly over at night,




Koroghli's eyes recognize dark shadow,

Mounts on his horse, Girat, and gallops away,

Here I can not achieve my purpose so quickly!

I can not sleep unless Eyvaz returns safely!
ترجمه استانبولی
Haydar Baba, gece turna geçince,




Köroğlu’nun gözü kara seçince,

Kır atını binip kesip biçince,

Ben de burdan tez gayeye erişmem,

Ayvaz gelip erişmeyince yatmam.







---------------------------------------------------------

[Sara12]

(٧٥)

حيدربابا ، مرد اوْغوللار دوْغگينان

نامردلرين بورونلارين اوْغگينان

گديکلرده قوردلارى توت ، بوْغگينان

قوْى قوزولار آيين-شايين اوْتلاسين

قوْيونلارون قويروقلارين قاتلاسين


ترجمه فارسی

مردانِ مرد زايد از چون تو کوهِ نور

نامرد را بگير و بکن زير خاکِ گور

چشمانِ گرگِ گردنه را کور کن به زور

بگذار برّه هاى تو آسوده تر چرند

وان گلّه هاى فربه تو دُنبه پرورند

نوشته لاتین

Heyder Baba, merd ogullar dogginan,

Nâmerdlerin burunlarin ogginan,

Gediklerde kurdlari dut bogginan,

Koy kuzular ayin sayin otlasin,

koyunlarin kuyruklarin katlasin


ترجمه انگلیسی

Haydar Baba, give birth to brave sons,

Break the necks of the wicked,

Trap the wolves at the high way,

Let the herd freely graze in the open,

The sheep become fat!

ترجمه استانبولی

Haydar Baba, mert oğullar doğur,

Nāmertlerin burunlarını sürt,

Gediklerde kurtları tut, boğ,

Koy kuzular sere serpe otlasın,

Koyunların kuyruklarını katlasın.




-----------------------------------------------------

[Sara12]

(٧٦)

حيدربابا ، سنوْن گؤيلوْن شاد اوْلسون

دوْنيا وارکن ، آغزون دوْلى داد اوْلسون

سنَّن گئچن تانيش اوْلسون ، ياد اوْلسون

دينه منيم شاعر اوْغلوم شهريار

بير عمر دوْر غم اوْستوْنه غم قالار

ترجمه فارسی

حيدربابا ، دلِ تو چو باغِ تو شاد باد !

شَهد و شکر به کام تو ، عمرت زياد باد !

وين قصّه از حديث من و تو به ياد باد !

گو شاعرِ سخنورِ من ، شهريارِ من

عمرى است مانده در غم و دور از ديارِ من

نوشته لاتین

Heyder Baba, senin könlün sad olsun,

Dünya varken agzin dolu dad olsun,

Senden keçen yakin olsun, yad olsun,

Deyne menim sâir oglum Sehriyâr,

Bir ömürdür gam üstüne gam kalar

ترجمه انگلیسی
Haydar Baba, may you always be cheerful!

Your mouth enjoy good fare!

Your table be open to both friends and strangers,

Tell the world that my poet son Shahryar!

Has sorrow piled upon sorrow in all his days

ترجمه استانبولی

Haydar Baba, senin gönlün şād olsun,

Dünya durdukça ağzın dolu tad olsun,

Senden geçen tanıdık olsun, yabancı olsun,

De ki benim şair oğlum Şehriyar,

Bir ömürdür gam üstüne gam yığar






-----------------------------------------------------------

[Sara12]

http://pic.azardl.com/images/88409667914065431360.jpg (http://pic.azardl.com/)

[Sara12]

(۱) حيدربابا گلديم سنى يوخليام

بير ده ياتام قوجاغوندا يوخليام

عمرى قوام بلكه بوردا حاخليام

اوشاقليغا ديم بيزه گلسن بير

ايدين گونلر آغلار يوزه گلسن بير

نوشته لاتين

Heydər Baba, gəldim səni yoxlıyam,

Bir də yatam gucağunda yuxlıyam,

Ömri govam, bəlkə burda haxlıyam,

Uşaqlığa diyəm bizə gəlsin bir,

Aydın günlər ağlar yüzə gülsün bir.

ترجمه استانبولي

Haydar Baba, geldim ki seni yoklayayım,

Bir daha yatayım kucağında uyuyayım,

Ömrü kovalıyayım, belki burda haklayayım,

Çocukluğa diyeyim bize gelsin bir,

Aydın günler ağlar yüze gülsün bir.





---------------------------------------------------------------------------

[Sara12]

(۲) حيدربابا چكدون منى گتيردون


يوردوموزا، يواميزا يتيردون

يوسفوى اوشاق ايكن ايتيردون

قوجا يعقوب ايتميشسمده تاپوپسان

قاواليوب قورد آغزينان قاپوپسان

نوشته لاتين
Heydər Baba, çək'dün məni gətirdün,


Yurdumuza yuvamıza yetirdün,

Yusufuvı uşağ ikən itirdün,

Goca Yə'gub, itmişsəm də tapupsan,

Govalıyup gurd ağzınnan gapupsan.

ترجمه استانبولي

Haydar Baba, çektin beni getirdin,

Yurdumuza yuvamıza kavuşturdun,

Yusufunu çocuk iken kaybettin,

Koca Yakup kaybolmuşsam da bulmuşsun,

Kovalayıp kurt ağzından kapmışsın.

[Sara12]

(۳) گدنلرين يرى بوردا، گورونور

خانم ننم آغ كقنين بورونور

داليمجادور، هارا گديم سورونور

بالا گلدون؟ نيه بله گژ گلدون

صبريم سنن گلشدى سن گوژ گلدون


نوشته لاتين
Gedənlərin yeri burda, görünür,

Xanım Nənəm ağ kəfənin bürünür,

Dalımcadur, hara gedəm sürünür:

Bala gəldün? Niyə belə gej gəldün?

Səbrim sənnən güləşdi sən güj gəldün.

ترجمه استانبولي

Gidenlerin yeri burda, görünüyor,

Hanım Nenem ak kefenini bürünüyor,

Arkamdadır, nereye gitsem, sürünüyor:

Yavrum geldin mi? Niye böyle geç geldin?

Sabrım seninle güreşti, sen kuvvetli geldin.

[Sara12]

(۴) من گوردوگوم كروان چاتوپ كچپدى
آيريليغن شربتنى ايچيپدى
عمرموزون كچى بوردان گچيپدى
گچيپ گديپ گدر گلمز يولارا
توزى قونوپ بو داشلارا كولارا


نوشته لاتين

Mən gördüğüm kərvan çatup köçüpdi,
Ayrılığın şərbətini içipdi,
Ömrümüzün köçi burdan geçipdi,
Geçip gedip gedər gəlməz yollara,
Tozı gonup bu daşlara kollara.

ترجمه استانبولي
4 Benim gördüğüm kervan çatıp göçmüştür,
Ayrılığın şerbetini içmiştir,
Ömrümüzün göçü burdan geçmiştir,
Geçmiş gitmiş gider gelmez yollara,
Tozu konmuş bu taşlara, çalılara.

[Sara12]

(۵) بوردا شيرين خاطرهلر ياتوپلار

داشلاريلان باشى باشا چاتوپلار

آشناليغين داشين بيزدن آتوپلار

من باخاندا قاوزايلار باخيلار

بيرده ياتوپ ياندريلار ياخيلار


نوشته لاتين


5
Burda şirin xātirələr yatuplar,

Daşlarılan başı başa çatuplar
,
Aşnalığın daşın bizdən atuplar,

Mən baxanda gavzanıllar baxıllar,

Bir də yatup yandırıllar yaxıllar.

ترجمه استانبولي

Burda tatlı hatıralar yatmışlar,
Taşlar ile başı başa çatmışlar,
Āşinalığın taşını bizden atmışlar,
Ben bakınca kalkıyorlar, bakıyorlar,
Bir daha yatıp yandırıyorlar, yakıyorlar

[Sara12]

(۶) قبيله ميز بوردا قوروپ اجاغى
ايندى اولموش قورد قوشلارون ياتاغى
گون باتاندا سونر بوتون چراغى
و بلدة ليس لها انيس
الا اليعافير و الا العيس

نوشته لاتين

6 Qəbiləmiz burda gurup ocağı,
İndi olmuş gurd guşlarun yatağı,
Gün batanda sönər bütün çırağı,
Və bəldətin ləysə ləhā ənīsü,
İlla'l-yə'āfīrü və illa'l-'īsü.

ترجمه استانبولي

6 Kabilemiz burda kurmuş ocağı,
Şimdi olmuş kurtların kuşların yatağı,
Güneş batınca söner bütün çerağı,
"Bir belde ki orda arkadaş yoktur,
Develerden ve ceylanlardan başka".

[Sara12]

) زمان گچير افق لرده توز قالير
كروان كيمى اوزاقلاردا توز سالير
دومان گلير يوركلرى چولقلير
يورك دير زمان كچمه، آمان دور
كچنلرده گوزوم وار بير داياندور

نوشته لاتين
Zaman geçir üfüqlərdə toz galır,
Kərvan kimi uzaqlarda toz salır,
Duman gəlir yürək'ləri çulgalır,
Yürək' diyir zaman geçmə, aman dur,
Geçənlərdə gözüm var, bir dayan, dur.

ترجمه استانبولي
Zaman geçiyor, ufuklarda toz kalıyor,
Kervan gibi uzaklarda toz salıyor,
Duman geliyor, yürekleri bürüyor,
Yürek diyor: Zaman geçme, aman, dur,
Geçenlerde gözüm var, bir dayan, dur.

[Sara12]

(۸) روزگارين دگرمانى فيرلانير
مخلوق اونون ديشلرينه تولانير
باخ كه گنه بشر نجه آلانير
هميشه ليك شادليق اومور اوزينه
قبرى گورور توز قوندورمور يوزينه

نوشته لاتين

Rüzigārın dəğirmanı fırlanır,
Məxlug onun dişlərinə tullanır,
Bax ki ginə bəşər neçə allanır,
Həmişə līk şadlıq umur özinə,
Qəbri görür, toz gondurmur yüzinə

ترجمه استانبولي

Zamanın değirmeni dönüyor,
Mahluk onun dişlerine fırlatılıyor,
Bek ki yine beşer nasıl aldanıyor,
Daima fakat neşe umuyor kendisine,
Kabri görüyor, toz kondurmuyor yüzüne.

[Sara12]

(۹) كهنه لرين سور سموكى دارتلوپ
قورتولانون چول چوخاسى يرتلوپ
ملا ابراهيم لاپ اريوب قورتلوپ
شيخ الاسلام سهمان قالوپ قبراخدى
نوروز على قاچاق گچيپ قوچاخدى

نوشته لاتين

Köhnələrin sür sümüği dartılup,
Gurtulanun çul çuxası yırtılup,
Moll' İbrahim lap əriyüp gurtulup
Şəyxəlislām səhman galup gıbraqdı,
Novruz əli gaçaq geçip goçaqdı.

ترجمه استانبولي

Eskilerin kep kemiği çekilmiş,
Kurtulanın çul çuhası yırtılmış,
Molla İbrahim tam erimiş bitmiş,
Şeyhelislām yerinde kalmış, kıvraktır,
Nevruz Ali kaçak geçmiş, kahramandır

[Sara12]

(۱۰) عاهيلارون يتمش كفن چورودوپ
جاهيلارى دنيا غمى كريدوپ
قيز گلينلر ات جانلارى اريدوپ
رخشندهنين نوه دوتور الينى
ننه قذين كوركنى گلينى


نوشته لاتين

Ahıllarun yetmiş kəfən çürüdüp,
Cahılları dünya qəmi kiridüp,
Gız gəlinlər ət canları əridüp,
Rəxşəndənin nəvə dutur əlini,
Nənə Gızın kürəkəni, gəlini.

ترجمه استانبولي

İhtiyarların yetmiş kefen çürütmüş,
Gençleri dünya gamı susturmuş,
Kızlar gelinler vücutlarını eritmiş,
Rahşende'nin torun tutuyor elini,
Nene Kız'ın damadı, gelini.

[Sara12]

(۱۱) چوق شكرى وار، گنه گلدوخ گوروشدوخ
ايتنلردن بيتنلردن سوروشدوخ
كوسموشدوخدا آلله قويسا باريشدوخ
بيرده گوروش قسمت اولا، اولميه
عمرلرده فرصت اولا، اولميه

نوشته لاتين
Çox şükri var, ginə gəldux görüşdux,
İtənlərdən bitənlərdən soruşdux,
Küsmüşdux da Allah goysa barışdux,
Bir də görüş gısmət ola, olmıya,
Ömürlərdə fürsət ola, olmıya.


ترجمه استانبولي

Çok şükür ki yine geldik görüştük,
Yitenlerden bitenlerden soruştuk,
Küsmüştük de Allah korsa barıştık,
Bir daha görüşme kısmet ola, olmaya,
Ömürlerde fırsat ola, olmaya.




---------------------

[Sara12]

(۱۲) بوردا خيال ميدانلارى گنيشدى
داغلار داشلار بوتون منله تانيشدى
گورجك منى حيدربابا دانيشدى
بو نه سسدر سن عالمه سالوپسان
گل بير گورك اوزون هاردا قالوپسان

نوشته لاتين
Burda xiyal məydanları genişdi,
Dağlar daşlar bütün mənlə tanışdı,
Görcək məni Heydər Baba danışdı:
Bu nə səsdür sən āləmə salupsan,
Gəl bir görək', özün harda galupsan


ترجمه استانبولي

Burda hayal meydanları geniştir,
Dağlar taşlar bütün benimle tanıştır,
Görünce beni Haydar Baba konuştu:
Bu ne sestir sen āleme salmışsın,
Gel bir görelim, kendin nerde kalmışsın.

[Sara12]

(۱۳) كجاويله بو چايدان چوق گچميشيك
بو چشمهلردن نه سولار ايچميشيك
بو يونجاليقلاردا كسوب بيچميشيك
چپيشلرى قيديخليان گونلريم
چپيش گيمى اويناخليان گونلريم

نوشته لاتين

Kəcāvəylə bu çaydan çox gəçmişik',
Bu çeşmələrdən nə sular içmişik',
Bu yoncalıqlarda kəsüp biçmişik',
Çəpişləri g ıdıqlıyan günlərim,
Çəpiş kimi oynaqlıyan günlərim.


ترجمه استانبولي

Deve tahtıyla bu çaydan çok geçmişiz,
Bu çeşmelerden ne sular içmişiz,
Bu yoncalıklarda kesip biçmişiz,
Keçileri gıdıkladığım günlerim,
Keçi gibi oynakladığım günlerim.

[Sara12]

شهریار و دخترش كنار نیما‌یوشیج و پسرش (عکس)

عكس یادگاری مرحوم نیما یوشیج به همراه پسرش شراگیم در كنار مرحوم استاد شهریار و دخترش. این عكس توسط سیروس طاهباز به علیرضا پنجه‌ای اهدا شده است.

http://pic.azardl.com/images/64482572740173416524.jpg (http://pic.azardl.com/)

[sorna]

در وصل هم ز عشق تو ای گل در آتشم
عاشق نمی‌شوی که ببینی چه می‌کشم
با عقل آب عشق به یک جو نمی‌رود
بیچاره من که ساخته از آب و آتشم
دیشب سرم به بالش ناز وصال و باز
صبحست و سیل اشک به خون شسته بالشم
پروانه را شکایتی از جور شمع نیست
عمریست در هوای تو میسوزم و خوشم
خلقم به روی زرد بخندند و باک نیست
شاهد شو ای شرار محبت که بی‌غشم
باور مکن که طعنه‌ی طوفان روزگار
جز در هوای زلف تو دارد مشوشم
سروی شدم به دولت آزادگی که سر
با کس فرو نیاورد این طبع سرکشم
دارم چو شمع سر غمش بر سر زبان
لب میگزد چو غنچه‌ی خندان که خامشم
هر شب چو ماهتاب به بالین من بتاب
ای آفتاب دلکش و ماه پری‌وشم
لب بر لبم بنه بنوازش دمی چونی
تا بشنوی نوای غزلهای دلکشم
ساز صبا به ناله شبی گفت شهریار
این کار تست من همه جور تو می‌کشم

[sorna]

شمعی فروخت چهره کهپروانه‌ی تو بود
عقلی درید پردهکه دیوانه‌ی تو بود
خم فلک که چون مه و مهرش پیاله‌هاست
خود جرعه نوش گردشپیمانه‌ی تو بود
پیرخرد که منع جوانان کند ز می
تابود خود سبو کش میخانه‌یتو بود
خوان نعیم و خرمن انبوه نه سپهر
ته سفره خوار ریزش انبانه‌ی تو بود
تا چشم جان ز غیر تو بستیم پای دل
هر جا گذشت جلوه‌ی جانانه‌ی تو بود
دوشم که راه خواب زد افسون چشم تو
مرغان باغ را به لب افسانه‌ی تو بود
هدهد گرفت رشته‌ی صحبت به دلکشی
بازش سخن ز زلف تو و شانه‌ی تو بود
برخاست مرغ همتم از تنگنای خاک
کورا هوای دام تو و دانه‌ی تو بود
بیگانه شد بغیر تو هر آشنای راز
هر چند آشنا همه بیگانه‌ی تو بود
همسایه گفت کز سر شب دوش شهریار
تا بانک صبح ناله‌ی مستانه‌ی تو بود

[sorna]

شب همه بی تو کار من شکوهبه ماه کردنست
روز ستاره تا سحرتیره به آه کردنست
متن خبر که یک قلم بی‌تو سیاه شد جهان
حاشیه رفتنم دگرنامه سیاه کردنست
چون تو نه در مقابلی عکس تو پیش رونهیم
اینهم از آب وآینه خواهش ماه کردنست
نو گل نازنین من تا تو نگاه می‌کنی
لطف بهار عارفاندر تو نگاه کردنست
ماه عباد تست و من با لب روزه دار ازین
قول و غزل نوشتنمبیم گناه کردنست
لیک چراغ ذوق هم این همه کشته داشتن
چشمه به گل گرفتن وماه به چاه کردنست
غفلت کائنات را جنبش سایه‌ها همه
سجده به کاخ کبریا خواهنخواه کردنست
از غم خود بپرس کو با دل ما چه می‌کند
این هم اگر چه شکوه‌یشحنه به شاه کردنست
عهد تو (سایه) و (صبا) گو ب************ که راه من
رو به حریمکعبه‌ی ?لطف آله? کردنست
گاه به گاه پرسشی کن که زکوة زندگی
پرسش حالدوستان گاه به گاه کردنست
بوسه‌ی تو به کام من کوه نورد تشنه را
کوزه‌ی آبزندگی توشه راه کردنست
خود برسان به شهریار ایکه درین محیط غم
بی‌تو نفسکشیدنم عمر تباه کردنست

[sorna]

قمار عاشقان بردیندارد از نداران پرس
کس از دورفلک دستی نبرد از بدبیاران پرس
جوانی‌ها رجزخوانی و پیریها پشیمانی است
شببدمستی و صبح خمار از میگساران پرس
قراری نیست در دور زمانه بی‌قراران بین
سر یاری ندارد روزگار از داغ یاران پرس
تو ای چشمان به خوابی سرد و سنگینمبتلا کرده
شبیخون خیالت هم شب از شب زنده داران پرس
تو کز چشم و دل مردمگریزانی چه میدانی
حدیث اشک و آه من برو از باد و باران پرس
عروس بخت یکشبتا سحر با کس نخوابیده
عروسی در جهان افسانه بود از سوگواران پرس
جهانویران کند گر خود بنای تخت جمشید است
برو تاریخ این دیر کهن از یادگاران پرس
به هر زادن فلک آوازه‌ی مرگی دهد با ما
خزان لاله و نسرین هم از باد بهارانپرس
سلامت آنسوی قافست و آزادی در آن وادی
نشان منزل سیمرغ از شاهین شکارانپرس
به چشم مدعی جانان جمال خویش ننماید
چراغ از اهل خلوت گیر و راز ازرازداران پرس
گدای فقر را همت نداند تاخت تا شیراز
به تبریز آی و از نزدیکحال شهریاران پرس

[sorna]

الا ای نوگل رعنا که رشکشاخ شمشادی
نگارین نخل موزونیهمایون سرو آزادی
به صید خاطرم هر لحظه صیادی کمین گیرد
کمان ابرو ترا صیدمکه در صیادی استادی
چه شورانگیز پیکرها نگارد کلک مشکینت
الا ای خسرو شیرینکه خود بی‌تیشه فرهادی
قلم شیرین و خط شیرین سخن شیرین و لب شیرین
خدا راای شکر پاره، مگر طوطی قنادی
من از شیرینی شور و نوا بیداد خواهم کرد
چنانکز شیوه‌ی شوخی و شیدایی تو بیدادی
تو خود شعری و چون سحر و پری افسانه را مانی
به افسون کدامین شعر در دام من افتادی
گر از یادم رود عالم تو از یادمنخواهی رفت
به شرط آن که گه‌گاهی تو هم از من کنی یادی
خوشا غلطیدن و چوناشک در پایتو افتادن
اگر روزی به رحمت بر سر خاک من استادی
جوانی ای بهارعمر ای رویای سحرآمیز
تو هم هر دولتی بودی چو گل بازیچه‌ی بادی
به پایچشمه‌ی طبع لطیفی شهریار آخر
نگارین سایه‌ای هم دیدی و داد سخن دادی

[sorna]

زندگی شد من و یک سلسله ناکامیها
مستم از ساغر خون جگر آشامیها
بسکه با شاهد ناکامیم الفتها رفت
شادکامم دگر از الفت ناکامیها
بخت برگشته‌ی ما خیره سری آغازید
تا چه بازد دگرم تیره سرانجامیها
دیر جوشی تو در بوته‌ی هجرانم سوخت
ساختم اینهمه تا وارهم از نامیها
تا که نامی شدم از نام نبردم سودی
گر نمردم من و این گوشه‌ی ناکامیها
نشود رام سر زلف دل‌آرامم دل
ای دل از کف ندهی دامن آرامیها
باده پیمودن و راز از خط ساقی خواندن
خرم از عیش نشابورم و خیامیها
شهریارا ورق از اشک ندامت میشوی
تا که نامت نبرد در افق نامیها

[sorna]

از همه سوی جهان جلوه‌ی او می‌بینم
جلوه‌ی اوست جهان کز همه سو می‌بینم
چشم از او جلوه از او ما چه حریفیم ای دل
چهره‌ی اوست که با دیده‌ی او می‌بینم
تا که در دیده‌ی من کون و مکان آینه گشت
هم در آن آینه آن آینه رو می‌بینم
او صفیری که ز خاموشی شب می‌شنوم
و آن هیاهو که سحر بر سر کو می‌بینم
چون به نوروز کند پیرهن از سبزه و گل
آن نگارین همه رنگ و همه بو می‌بینم
تا یکی قطره چشیدم منش از چشمه‌ی قاف
کوه در چشمه و دریا به سبو می‌بینم
زشتی نیست به عالم که من از دیده‌ی او
چون نکو مینگرم جمله نکو می‌بینم
با که نسبت دهم این زشتی و زیبائی را
که من این عشوه در آیینه‌ی او می‌بینم
در نمازند درختان و گل از باد وزان
خم به سرچشمه و در کار وضو می‌بینم
ذره خشتی که فرا داشته کیهان عظیم
باز کیهان به دل ذره فرو می‌بینم
ذره خشتی که فرا داشته کیهان عظیم
باز کیهان به دل ذره فرو می‌بینم
غنچه را پیرهنی کز غم عشق آمده چاک
خار را سوزن تدبیر و رفو می‌بینم
با خیال تو که شب سربنهم بر خارا
بستر خویش به خواب از پر قو می‌بینم
با چه دل در چمن حسن تو آیم که هنوز
نرگس مست ترا عربده‌جو می‌بینم
این تن خسته ز جان تا به لبش راهی نیست
کز فلک پنجه‌ی قهرش به گلو می‌بینم
آسمان راز به من گفت و به کس باز نگفت
شهریار اینهمه زان راز مگو می‌بینم

[sorna]

دل و جانیکه دربردم من از ترکان قفقازی
به شوخی می‌برند از من سیه چشمان شیرازی
من آنپیرم که شیران را به بازی برنمیگیرم
تو آهووش چنان شوخی که با من میکنی بازی
بیا این نرد عشق آخری را با خدا بازیم
که حسن جاودان بردست عشق جاودان بازی
ز آه همدمان باری کدورتها پدید آید
بیا تا هر دو با آیینه بگذاریم غمازی
غبار فتنه گو برخیز از آن سرچشمه‌ی طبعی
که چون چشم غزالان داند افسون غزلسازی
به ملک ری که فرساید روان فخررازیها
چه انصافی رود با ما که نه فخریمو نه رازی
عروس طبع را گفتم که سعدی پرده افرازد
تو از هر در که بازآییبدین شوخی و طنازی
هر آننیققیییرکشی داند مبادش سروری ای گل
که سرو راستیندیدم سزاوار سرافرازی
گر از من زشتی بینی به زیبائی خود بگذر
تو زلف از همگشائی به که ابرو در هم اندازی
به شعر شهریار آن به که اشک شوق بفشانند
طربناکان تبریزی و شنگولان شیرازی

[sorna]

پاشو ای مست که دنیا همه دیوانه‌ی تست
همه آفاق پر از نعره‌ی مستانه‌ی تست
در دکان همهباده فروشان تخته است
آن که باز است همیشه در میخانه‌ی تست
دست مشاطه‌ی طبعتو بنازم که هنوز
زیور زلف عروسان سخن شانه‌ی تست
ای زیارتگه رندان قلندربرخیز
توشه‌ی من همه در گوشه‌ی انبانه‌ی تست
همت ای پیر که کشکول گدائی درکف
رندم و حاجتم آن همت رندانه‌ی تست
ای کلید در گنجینه‌ی اسرار ازل
عقل دیوانه‌ی گنجی که به ویرانه‌ی تست
شمع من دور تو گردم به کاخ شب وصل
هر که توفیق پری یافته پروانه‌ی تست
همه غواص ادب بودم و هر جا صدفیست
همه بازش دهن از حیرت دردانه‌ی تست
زهره گو تا دم صبح ابد افسون بدمد
چشمک نرگس مخمور به افسانه‌ی تست
ای گدای سرخوانت همه شاهان جهان
شهریار آمده دربان در خانه‌ی تست

[sorna]

خلوتی داریم و حالی باخیال خویشتن
گر گذاردمان فلکحالی به حال خویشتن
ما در این عالم که خود کنج ملالی بیش نیست
عالمی داریمدر کنج ملال خویشتن
سایه‌ی دولت همه ارزانی نودولتان
من سری آسوده خواهمزیر بال خویشتن
بر کمال نقص و در نقص کمال خویش بین
گر به نقص دیگران دیدیکمال خویشتن
کاسه گو آب حرامت کن به مخموران سبیل
سفره پنهان می‌کند نانحلال خویشتن
شمع بزم افروز را از خویشتن سوزی چه باک
او جمال جمع جوید درزوال خویشتن
خاطرم از ماجرای عمر بی‌حاصل گرفت
پیش بینی کو کز او پرسم ملخویشتن
آسمان گو از هلال ابرو چه می‌تابی که ما
رخ نتابیم از مه ابر و هلالخویشتن
همچوعمرم بی وفا بگذشت ما هم سالها
عمر گو برچین بساط ماه و سالخویشتن
شاعران مدحت سرای شهریارانند لیک
شهریار ما غزل‌خوان غزالخویشتن

[sorna]

گلچین که آمد ای گل مندر چمن نباشم
آخر نه باغبانم؟شرط است من نباشم
ناچار چون نهد سر بر دامن گلم خار
چاکم بود گریبان گر درکفن نباشم
عهدی که رشته‌ی آن با اشک تاب دادی
زلف تو خود بگوید من دل ************نباشم
اکنون که شمع جمعی دودم به سر رود به
تا چشم رشک و غیرت در انجمننباشم
بی‌چون تو همزبانی من در وطن غریبم
گر باید این غریبی گو در وطننباشم
با عشق زادم ای دل با عشق میرم ای جان
من بیش از این اسیر زندان تننباشم
بیژن به چاه دیو و چشم منیژه گریان
گر غیرتم نجوشد پس تهمتن نباشم
بیگانه بود یار و بگرفت خوی اغیار
من نیز شهریاراجز خویشتن نباشم

[sorna]

گاهی گر از ملال محبتبرانمت
دوری چنان مکن که به شیونبرانمت
چون آه من به راه کدورت مرو که اشک
پیک شفاعتی است که از پی دوانمت
تو گوهر سرشکی و دردانه‌ی صفا
مژگان فشانمت که به دامن نشانمت
سرو بلندمن که به دادم نمی‌رسی
دستم اگر رسد به خدا می‌رسانمت
پیوند جان جدا شدنینیست ماه من
تن نیستی که جان دهم و وارهانمت
ماتم سرای عشق به آتش چهمی‌کشی
فردا به خاک سوختگان می‌کشانمت
تو ترک آبخورد محبت نمی‌کنی
اینقدر بی‌حقوق هم ای دل ندانمت
ای غنچه‌ی گلی که لب از خنده بسته‌ای
بازآ که چون صبا به دمی بشکفانمت
یک شب به رغم صبح به زندان من بتاب
تامن به رغم شمع سر و جان فشانمت
چوپان دشت عشقم و نای غزل به لب
دارم غزالچشم سیه می‌چرانمت
لبخند کن معاوضه با جان شهریار
تا من به شوق این دهم وآن ستانمت _____

[sorna]

نوشتم این غزل نغز باسواد دو دیده
که بلکه رام غزلگردی ای غزال رمیده
سیاهی شب هجر و امید صبح سعادت
سپید کرد مرا دیده تادمید سپیده
ندیده خیر جوانی غم تو کرد مرا پیر
برو که پیر شوی ای جوان خیرندیده
به اشک شوق رساندم ترا به این قد و اکنون
به دیگران رسدت میوه اینهال رسیده
ز ماه شرح ملال تو پرسم ای مه بی مهر
شبی که ماه نماید ملول ورنگ پریده
بهار من تو هم از بلبلی حکایت من پرس
که از خزان گلشن خارها بهدیده خلیده
به گردباد هم از من گرفته آتش شوقی
که خاک غم به سر افشان بهکوه و دشت دویده
هوای پیرهن چاک آن پری است که ما را
کشد به حلقه‌یدیوانگان جامه دریده
فلک به موی سپید و تن تکیده مرا خواست
که دوک و پنبهبرازد به زال پشت خمیده
خبر ز داغ دل شهریار می‌شوی اما
در آن زمان که زخاکش هزار لاله دمیده

[sorna]

یار و همسر نگرفتم که گرو بود سرم
تو شدی مادر و من با همه پیری پسرم
تو جگر گوشههم از شیر بریدی و هنوز
من بیچاره همان عاشق خونین جگرم
خون دل میخورم وچشم نظر بازم جام
جرمم این است که صاحبدل و صاحبنظرم
منکه با عشق نراندم بهجوانی هوسی
هوس عشق و جوانیست به پیرانه سرم
پدرت گوهر خود تا به رز و سیمفروخت
پدر عشق بسوزد که در آمد پدر
عشق و آزادگی و حسن و جوانی و هنر
عجبا هیچ نیرزید که بی سیم و زرم
هنرم کاش گره بند زر و سیمم بود
که بهبازار تو کاری نگشود از هنرم
سیزده را همه عالم به در امروز از شهر
من خودآن سیزدهم کز همه عالم به درم
تا به دیوار و درش تازهکنم عهد قدیم
گاهی ازکوچه‌ی معشوقه‌ی خود می‌گذرم
تو از آن دگری رو که مرا یاد توبس
خود تو دانیکه من از کان جهانی دگرم
از شکار دگران چشم و دلی دارم سیر
شیرم و جویشغالان نبود آبخورم
خون دل موج زند در جگرم چون یاقوت
شهریارا چکنم لعلم ووالا گهرم

[sorna]

تا کی چو باد سربدوانیبه وادیم
ای کعبه‌ی مراد ببیننامرادیم
دلتنگ شامگاه و به چشم ستاره بار
گویی چراغ کوکبه بامدادیم
چون لاله‌ام ز شعله‌ی عشق تو یادگار
داغ ندامتی است که بر دل نهادیم
مرغ بهشت بودم و افتادمت به دام
اما تو طفل بودی و از دست دادیم
چونطفل اشک پرده‌دری شیوه‌ی تو بود
پنهان نمی‌کنم که ز چشم اوفتادیم
فرزندسرفراز خدا را چه عیب داشت
ای مادر فلک که سیه بخت زادیم
بی تار طره‌های تومرهم گذار دل
با زخمه‌ی صبا و سه تار عبادیم
در کوهسار عشق و وفا آبشارغم
خواند به اشک شوقم و گلبانک شادیم
شب بود و عشق و وادی هجران و شهریار
ماهی نتافت تا شوداز مهر هادیم

[sorna]

ایرجا سر بدرآور که امیرآمده است
چه امیری که به عشق تواسیر آمده است
چون فرستاده‌ی سیمرغ به سهراب دلیر
نوشداروست ولی حیف که دیرآمده است
گوئی از چشم نظرباز تو بی‌پروانیست
چون غزالی به سر کشته‌ی شیرآمده است
خیز غوغای بهارست که پروانه شویم
غنچه‌ی شوخ پر از شکر و شیر آمدهاست
روح من نیز به دنبال تو گیرد پرواز
دگر از صحبت این دلشده سیر آمده است
سر برآور ز دل خاک و ببین نسل جوان
که مریدانه به پابوسی پیر آمده است
دیر اگر آمده شیر آمده عذرش بپذیر
که دل از چشم سیه عذرپذیر آمده است
گنه از دور زمان است که از چنبر او
آدمی را نه گریز و نه گزیر آمده است
گوشکن ناله‌ی این نی که چو لالای نسیم
اشکریزان به نوای بم و زیر آمده است
طبع من بلبل گلزار صفا بود و صفی
که چو مرغان بهشتی به صفیر آمده است
مکتب عشق به شاگرد قدیمت بسپار
شهریاری که درین شیوه شهیر آمده است

[sorna]

مایه‌ی حسن ندارم کهبهبازار من آئی
جان فروش سر راهم که خریدار من آئی
ای غزالی که گرفتار کمند تو شدمباش
تا به دام غزل افتی و گرفتار من آئی
گلشن طبع من آراسته از لاله ونسرین
همه در حسرتم ای گل که به گلزار من آئی
سپر صلح و صفا دارم وشمشیرمحبت
با تو آن پنجه نبینم که به پیکار من آئی
صید را شرط نباشد همه در دامکشیدن
به کمند تو فتادم که نگهدار من آئی
نسخه‌ی شعر تر آرم به شفاخانه‌یلعلت
که به یک خنده دوای دل بیمار من آئی
روز روشن به خود از عشق تو کردمچو شب تار
به امیدی که تو هم شمع شب تار من آئی
گفتمش نیشکر شعر از آنپرورم از اشک
که تو ای طوطی خوش لهجه شکر خوار من آئی
گفت اگر لب بگشایم توبدان طبع گهربار
شهریارا خجل از لعل شکربار من آئی

[sorna]

جوانی شمعرهکردم که جویم زندگانی را
نجستم زندگانی را و گم کردم جوانی را
کنون بابار پیری آرزومندم که برگردم
به دنبال جوانی کوره راه زندگانی را
به یادیار دیرین کاروان گم‌کرده رامانم
که شب در خواب بیند همرهان کاروانی را
بهاری بود و ما را هم شبابی و شکر خوابی
چه غفلت داشتیم ای گل شبیخون جوانیرا
چه بیداری تلخی بود از خواب خوش مستی
که در کامم به زهرآلود شهد شادمانیرا
سخن با من نمی‌گوئی الا ای همزبان دل
خدایا با که گویم شکوه‌ی بیهمزبانی را
نسیم زلف جانان کو؟ که چون برگ خزان دیده
به پای سرو خود دارمهوای جانفشانی را
به چشم آسمانیگردشی داری بلای جان
خدایا بر مگردان اینبلای آسمانی را
نمیری شهریار از شعر شیرین روان گفتن
که از آب بقا جوئیدعمر جاودانی را

[sorna]

مه من هنوز عشقت دل من فکار دارد
تو یکی بپرس از این غم که به من چه کار دارد
نه بلای جان عاشق شبهجرتست تنها
که وصال هم بلای شب انتظار دارد
تو که از می جوانی همه سرخوشیچه دانی
که شراب ناامیدی چقدر خمار دارد
نه به خود گرفته خسرو پی آهوان ارمن
که کمند زلف شیرین هوش شکار دارد
مژه سوزن رفو کن نخ او ز تار مو کن
که هنوز وصله‌ی دل دو سه بخیه کار دارد
دل چون شکسته سازم ز گذشته‌هایشیرین
چه ترانه‌های‌ه محزون که به یادگار دارد
غم روزگار گو رو، پی کار خودکه ما را
غم یار بی‌خیال غم روزگار دارد
گل آرزوی من بین که خزان جاودانیست
چه غم از خزان آن گل که ز پی بهار دارد
دل چون تنور خواهد سخنان پخته لیکن
نه همه تنور سوز دل شهریار دارد

[sorna]

صبا به شوق در ایوان شهریار آمد
که خیز و سر به در از دخمه کن بهار آمد
ز زلف زرکش خورشید بند سیمسه تار
که پرده‌های شب تیره تار و مار آمد
به شهر چند نشینی شکسته دل برخیز
که باغ و بیشه‌ی شمران شکوفه زار آمد
به سان دختر چادرنشین صحرائی
عروسلاله به دامان کوهسار آمد
فکند زمزمه ?گلپونه‌ئی? به برزن وکو
به بام کلبهپرستوی زرنگار آمد
گشود پیر در خم و باغبان در باغ
شراب و شهد به بازار وگل به بارآمد
دگر به حجره نگنجد دماغ سودائی
که با نسیم سحر بوی زلف یارآمد
بزن صبوحی و برگیر زیر خرقه سه تار
غزل بیار که بلبل به شاخسار آمد
برون خرام به گلگشت لاله‌زار امروز
که لاله‌زار پر از سرو گل‌عذار آمد
به دور جام میم داد دل بده ساقی
چهاکه بر سرم از دور روزگار آمد
به پایساز صبا شعر شهریار ای ترک
بخوان که عیدی عشاق بی‌قرار آمد

[sorna]

ماهم آمد به در خانه ودر خانهنبودم
خانه گوئی به سرم ریخت چو این قصه شنودم
آن‌که می‌خواست برویم دردولت بگشاید
با که گویم که در خانه به رویش نگشودم
آمد آن دولت بیدار و مرابخت فروخفت
من که یک عمر شب از دست خیالش نغنودم
آنکه می‌خواست غبار غمم ازدل بزداید
آوخ آوخ که غبار رهش از پا نزدودم
یار سود از شرفم سر به ثریا ودریغا
که به پایش سر تعظیم به شکرانه نسودم
ای نسیم سحر آن شمع شبستان طربرا
گو به سر می‌رود از آتش هجران تودودم
جان فروشی مرا بین که به هیچش نخردکس
این شد ای مایه‌ی امید ز سودای تو سودم
به غزل رام توان کرد غزالانرمیده
شهریارا غزلی هم به سزایش نسرودم

[sorna]

رندم و شهره به شوریدگی وشیدائی
شیوه‌ام چشم چرانی و قدحپیمائی
عاشقم خواهد و رسوای جهانی چکنم
عاشقانند به هم عاشقی و رسوائی
خط دلبند تو بادا که در اطراف رخت
کار هر بوالهوسی نیست قلم فرسائی
نیست بزمی که به بالای تو آراسته نیست
ای برازنده به بالای تو بزم آرائی
شمع ما خود به شبستان وفا سوخت که داد
یاد پروانه پر سوخته بی پروائی
لعل شاهد نشیندیم بدین شیرینی
زلف معشوقه ندیدیم بدین زیبائی
کاش یکروز سر زلف تو در دست افتد
تا ستانم من از او داد شب تنهائی
پیر میخانه کهروی تو نماید در جام
از جبین تابدش انوار مبارک رائی
شهریار از هوسقند لبتچون طوطی
شهره شد در همه آفاق به شکرخائی

[sorna]

گربه پیرانه سرم بختجوانی به سر آید
از در آشتیم آنمه بی مهر درآید
آمد از تاب و تبم جان به لب ای کاش که جانان
با دم عیسویمایندم آخر به سر آید
خوابم آشفت و چنان بود که با شاهد مهتاب
به تماشای مناز روزنه‌ی کلبه درآید
دلکش آن چهره، که چون لاله بر افروخته از شرم
باردیگر به سراغ من خونین جگر آید
سرو من گل بنوازد دل پروانه و بلبل
گر تو همیادت ازین قمری بی مال و پرآید
شمع لرزان شبانگاهم و جانم به سر دست
تانسیم سحرم بال و پرافشان ببرآید
رود از دیده چو با یادمنش اشک ندامت
لالهاز خاکم و از کالبدم ناله برآید
شهریارا گله از گیسوی یار اینهمه بگذار
کاخر آنقصه به پایان رسد این غصه سرآید

[sorna]

شاهد شکفته مخمور چونشمعصبحگاهی
لرزان بسان ماه و لغزان بسان ماهی
آمد ز برف مانده بر طره شانه‌یعاج
ماه است و هرگزش نیست پروای بی‌کلاهی
افسون چشم آبی در سایه روشن شب
با عشوه موج میزد چون چشمه در سیاهی
زان چشم آهوانه اشکم هنوز حلقه است
کی در نگاه آهوست آن حجب و بی‌گناهی
سروم سر نوازش در پیش و من به حیرت
کز بخت سرکشم چیست این پایه سر به راهی
رفتیم رو به کاخ آمال و آرزوها
آنجا که چرخ بوسد ایوان بارگاهی
دالانی از بهشتم بخشید و دلبخواهم
آریبهشت دیدم دالان دلبخواهی
دردانه‌ام به دامن غلطید و اشکم از شوق
لرزید چونستاره کز باد صبحگاهی
چون شهد شرم و شوقش میخواستم مکیدن
مهر عقیق لب دادبر عصمتش گواهی
ناگه جمال توحید! وانگه چراغ توفیق
الواح دیده شستند اشباحاشتباهی
افسون عشق باد و انفاس عشقبازان
باقی هر آنچه دیدیم افسانه بود وواهی
عکس جمال وحدت در خود به چشم من بین
آیینه‌ام لطیفست ای جلوه‌ی الهی
مائیم و شهریارا اقلیم عشق آری
مرغان قاف دانند آیین پادشاهی

[sorna]

بیداد رفت لاله‌ی بر بادرفته را
یا رب خزان چه بود بهارشکفته را
هر لاله‌ای که از دل این خاکدان دمید
نو کرد داغ ماتم یاران رفتهرا
جز در صفای اشک دلم وا نمی‌شود
باران به دامن است هوای گرفته را
وایای مه دو هفته چه جای محاق بود
آخر محاق نیست که ماه دو هفته را
برخیز لالهبند گلوبند خود بتاب
آورده‌ام به دیده گهرهای سفته را
ای کاش ناله‌های چومن بلبلی حزین
بیدار کردی آن گل در خاک خفته را
گر سوزد استخوان جوانانشگفت نیست
تب موم سازد آهن و پولاد تفته را
یارب چها به سینه‌ی این خاکداندر است
کس نیست واقف اینهمه راز نهفته را
راه عدم نرفت کس از رهروان خاک
چون رفت خواهی اینهمه راه نرفته را
لب دوخت هر کرا که بدو راز گفت دهر
تا باز نشنود ز کس این راز گفته را
لعلی نسفت کلک در افشان شهریار
دررشته چون کشم در و لعل نسفته را

[sorna]

باز امشب ایستاره‌ی تابان نیامدی
باز ای سپیده‌ی شب هجران نیامدی
شمعم شکفته بود که خندد به روی تو
افسوس ای شکوفه‌ی خندان نیامدی
زندانی تو بودم و مهتاب من چرا
باز امشباز دریچه‌ی زندان نیامدی
با ما سر چه داشتی ای تیره شب که باز
چون سرگذشتعشق به پایان نیامدی
شعر من از زبان تو خوش صید دل کند
افسوس ای غزالغزل‌خوان نیامدی
گفتم به خوان عشق شدم میزبان ماه
نامهربان من تو که مهماننیامدی
خوان شکر به خون جگر دست می‌دهد
مهمان من چرا به سر خوان نیامدی
نشناختی فغان دل رهگذر که دوش
ای ماه قصر بر لب ایوان نیامدی
گیتی متاعچون منش آیدگران به دست
اما تو هم به دست من ارزان نیامدی
صبرم ندیده‌ایکه چه زورق شکسته ایست
ای تخته‌ام سپرده به طوفان نیامدی
در طبع شهریارخزان شد بهار عشق
زیرا تو خرمن گل و ریحان نیامدی

[sorna]

از تو بگذشتم و بگذاشتمتبا دگران
رفتم از کوی تو لیکنعقب سرنگران
ما گذشتیم و گذشت آنچه تو با ما کردی
تو بمان و دگران وای بهحال دگران
رفته چون مه به محاقم که نشانم ندهند
هر چه آفاق بجویند کران تابه کران
میروم تا که به صاحبنظری بازرسم
محرم ما نبود دیده‌ی کوته نظران
دل چون آینه‌ی اهل صفا می‌************ند
که ز خود بی‌خبرند این ز خدا بیخبران
دل من دار که در زلف ************ در ************ت
یادگاریست ز سر حلقه‌ی شوریده سران
گلاین باغ بجز حسرت و داغم نفزود
لاله رویا تو ببخشای به خونین جگران
رهبیداد گران بخت من آموخت ترا
ورنه دانم تو کجا و ره بیداد گران
سهل باشدهمه بگذاشتنو بگذشتن
کاین بود عاقبت کار جهان گذران
شهریارا غم آوارگی ودربدری
شورها در دلم انگیخته چون نوسفران

[sorna]

جوانی حسرتا با من وداعجاودانی کرد
وداع جاودانی حسرتابا من جوانی کرد
بهار زندگانی طی شد و کرد آفت ایام
به من کاری که با سرو وسمن باد خزانی کرد
قضای آسمانی بود مشتاقی و مهجوری
چه تدبیری توانم باقضای آسمانی کرد
شراب ارغوانی چاره‌ی رخسار زردم نیست
بنازم سیلی گردون کهچهرم ارغوانی کرد
هنوز از آبشار دیده دامان رشک دریا بود
که ما را سینه‌یآتشفشان آتشفشانی کرد
چه بود ار باز می‌گشتی به روز من توانائی
که خود دیدیچها با روزگارم ناتوانی کرد
جوانی کردن ای دل شیوه‌ی جانانه بود اما
جوانیهم پی جانان شد و با ما جوانی کرد
جوانی خود مرا تنها امید زندگانی بود
دگرمن با چه امیدی توانم زندگانی کرد
جوانان در بهار عمر یاد از شهریار آرید
که عمری در گلستان جوانی نغمه خوانی کرد

[sorna]

چو بستی در بروی منبهکوی صبر رو کردم
چو درمانم نبخشیدی به درد خویش خو کردم
چرا رو در تو آرم من که خودرا گم کنم در تو
به خود باز آمدم نقش تو در خود جستجو کردم
خیالت ساده دلتر بود و با ما از تو یک رو تر
من اینها هر دو با آئینه‌ی دل روبرو کردم
فرود آ ای عزیز دل که من از نقش غیر تو
سرای دیده با اشک ندامت شست و شوکردم
صفائی بود دیشب با خیالت خلوت ما را
ولی من باز پنهانی ترا هم آرزوکردم
تو با اغیار پیش چشم من می در سبو کردی
من از بیم شماتت گریه پنهان درگلو کردم
ازین پس شهریارا، ما و از مردم رمیدنها
که من پیوند خاطر با غزالیمشک مو کردم

[sorna]

روشنانی که به تاریکی شب گردانند
شمع در پرده و پروانه‌ی سر گردانند
خود بده درس محبت که ادیبان خرد
همه در مکتب توحید تو شاگردانند
تو به دل هستی و این قوم به گل می‌جویند
تو به جانستی و این جمع جهانگردانند
عاشقانراست قضا هر چه جهانراست بلا
نازم این قوم بلاکش که بلاگردانند
اهل دردی که زبان دل من داند نیست
دردمندم من و یاران همه بی دردانند
بهر نان بر در ارباب نعیم دنیا
مروای مرد که این طایفه نامردانند
آتشی هست که سرگرمی اهل دل ازوست
وینهمه بیخبرانند، که خون‌سردانند
چون مس تافته اکسیر فنا یافته‌اند
عاشقان زروجودند که رو زردانند
شهریارا مفشان گوهر طبععلوی
کاین بهائم نه بهای در وگوهردانند

[sorna]

آمدی جانم به قربانت ولیحالا چرا
بی‌وفا حالا که منافتاده‌ام از پا چرا
نوشداروئی و بعد از مرگ سهراب آمدی
سنگدل این زودترمی‌خواستی حالا چرا
عمر ما را مهلت امروز و فردای تو نیست
من که یک امروزمهمان توام فردا چرا
نازنینا ما به ناز تو جوانی داده‌ایم
دیگر اکنون باجوانان نازکن با ما چرا
وه که با این عمرهای کوته بی‌اعتبار
اینهمه غافلشدن از چون منی شیدا چرا
شور فرهادم بپرسش سر به زیر افکنده بود
ای لبشیرین جواب تلخ سربالا چرا
ای شب هجران که یک دم در تو چشم من نخفت
اینقدربا بخت خواب آلود من لالا چرا
آسمان چون جمع مشتاقان پریشان می‌کند
درشگفتم من نمی‌پاشد ز هم دنیا چرا
در خزان هجر گل ای بلبل طبع حزین
خامشیشرط وفاداری بود غوغا چرا
شهریارا بی‌جیب خود نمی‌کردی سفر
این سفر راهقیامت میروی تنها چرا

[sorna]

ای پریچهره که آهنگکلیسا داری
سینه‌ی مریم و سیمایمسیحا داری
گرد رخسار تو روح القدس آید به طواف
چو تو ترسابچه آهنگ کلیساداری
جز دل تنگ من ای مونس جان جای تو نیست
تنگ مپسند، دلی را که در اوجاداری
مه شود حلقه به گوش تو که گردنبندی
فلک افروزتر از عقد ثریا داری
به کلیسا روی و مسجدیانت در پی
چه خیالی مگر ای دختر ترسا داری
دگرانخوشگل یک عضو و تو سر تا پا خوب
?آنچه خوبان همه دارند تو تنها داری?
آیترحمت روی تو به قرآن ماند
در شگفتم که چرا مذهب عیسی داری
کار آشوب تماشایتو کارستان کرد
راستی نقش غریبی و تماشا داری
کشتی خواب به دریاچه اشکم گمشد
توبه چشم که نشینی دل دریا داری
شهریار از سر کوی سهی‌بالایان
اینچه راهیست که با عالم بالا داری

[sorna]

ای شاخ گل که در پیگلچیندوانیم
این نیست مزد رنج من و باغبانیم
پروردمت به ناز که بنشینمت به پای
ای گل چرا به خاک سیه می‌نشانیم
دریاب دست من که به پیری رسی جوان
آخربه پیش پای توگم شد جوانیم
گرنیستم خزانه‌ی خزف هم نیم حبیب
باری مده ز دستبه این رایگانیم
تا گوشوار ناز گران کرد گوش تو
لب وا نشد به شکوه زبی‌همزبانیم
با صد هزار زخم زبان زنده‌ام هنوز
گردون گمان نداشت به این سختجانیم
یاری ز طبع خواستم اشکم چکید و گفت
یاری ز من بجوی که با این روانیم
ای گل بیا و از چمن طبع شهریار
بشنو ترانه‌ی غزل جاودانیم

[sorna]

تا هستم ای رفیق ندانی که کیستم
روزی سراغ وقت من آئی که نیستم
در آستان مرگ که زندان زندگیست
تهمت به خویشتن نتوان زد که زیستم
پیداست از گلاب سرشکم که من چو گل
یکروز خنده کردم و عمری گریستم
طی شد دو بیست سالم و انگار کن دویست
چون بختو کام نیست چه سود از دویستم
گوهرشناس نیست در این شهر شهریار
من در صف خزفچه بگویم که چیستمررر

[sorna]

یاد آن که جز به روی منشدیده وانبود
وان سست عهد جز سریاز ماسوا نبود
امروز در میانه کدورت نهاده پای
آن روز در میان من و دوستجانبود
کس دل نمی‌دهد به حبیبی که بی‌وفاست
اول حبیب من به خدا بی‌وفا نبود
دل با امید وصل به جان خواست درد عشق
آن روز درد عشق چنین بی‌دوا نبود
تا آشنای ما سر بیگانگان نداشت
غم با دل رمیده‌ی ما آشنا نبود
از منگذشت و من هم از او بگذرم ولی
با چون منی بغیر محبت روا نبود
گر نای دلنبود و دم آه سرد ما
بازار شوق و گرمی شور و نوا نبود
سوزی نداشت شعردل‌انگیز شهریار
گر همره ترانه‌ی ساز صبا نبود

[sorna]

آسمان گو ندهدکامچه خواهد بودن
یا حریفی نشود رام چه خواهد بودن
حاصل از کشمکش زندگی ای دل نامیاست
گو نماند ز من این نام چه خواهد بودن
آفتابی بود این عمر ولی بر لب بام
آفتابی به لب بام چه خواهد بودن
نابهنگام زند نوبت صبح شب وصل
من گرفتمکه بهنگام چه خواهد بودن
چند کوشی که به فرمان تو باشد ایام
نه تو باشی ونه ایام چه خواهد بودن
گر دلی داری و پابند تعلق خواهی
خوشتر از زلف دلارامچه خواهد بودن
شهریاریم و گدای در آن خواجه که گفت
?خوشتر از فکر می و جامچه خواهد بودن

[sorna]

ز دریچه‌های چشممنظریبه ماه داری
چه بلند بختی ای دل که به دوست راه داری
به شب سیاه عاشق چکند پریکه شمعی است
تو فروغ ماه من شو که فروغ ماه داری
بگشای روی زیبا ز گناه آنمیندیش
به خدا که کافرم من تو اگر گناه داری
من از آن سیاه دارم به غم توروز روشن
که تو ماهی و تعلق به شب سیاه داری
تو اگر به هر نگاهی ببریهزارها دل
نرسد بدان نگارا که دلی نگاهداری
دگران روند تنها به مثل به قاضیاما
?تو اگر به حسن دعوی بکنی گواه داری?
به چمن گلی که خواهد به تو مانداز وجاهت
تو اگر بخواهی ای گل کمش از گیاه داری
به سر تو شهریارا گذردقیامت و باز
چه قیامتست حالی که تو گاه‌گاه داری

[sorna]

باز کننغمه‌یجانسوزی از آن ساز امشب
تا کنی عقده‌ی اشک از دل من باز امشب
ساز در دستتو سوز دل من می‌گوید
من هم از دست تو دارم گله چون ساز امشب
مرغ دل در قفسسینه‌ی من می‌نالد
بلبل ساز ترا دیده هم‌آواز امشب
زیر هر پرده‌ی ساز توهزاران راز است
بیم آنست که از پرده فتد راز امشب
گرد شمع رخت ای شوخ، منسوخته جان
پر چو پروانه کنم باز به پرواز امشب
گلبن نازی و در پای تو بادست نیاز
می‌کنم دامن مقصود پر از ناز امشب
کرد شوق چمن وصل تو ای مایه‌یناز
بلبل طبع مرا قافیه‌پرداز امشب
شهریار آمده با کوکبه‌ی گوهر اشک
بهگدائی تو ای شاهد طنازامشب

[sorna]

علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را
که به ماسوا فکندی همه سایه‌ی هما را

دل اگر خداشناسی همه در رخ علی بین
به علی شناختم به خدا قسم خدا را

به خدا که در دو عالم اثر از فنا نماند
چو علی گرفته باشد سر چشمه‌ی بقا را

مگر ای سحاب رحمت تو بباری ارنه دوزخ
به شرار قهر سوزد همه جان ماسوا را

برو ای گدای مسکین در خانه‌ی علی زن
که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را

بجز از علی که گوید به پسر که قاتل من
چو اسیر تست اکنون به اسیر کن مدارا

بجز از علی که آرد پسری ابوالعجائب
که علم کند به عالم شهدای کربلا را

چو به دوست عهد بندد ز میان پاکبازان
چو علی که میتواند که بسر برد وفا را

نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت
متحیرم چه نامم شه ملک لافتی را

بدو چشم خون فشانم هله ای نسیم رحمت
که ز کوی او غباری به من آر توتیا را

به امید آن که شاید برسد به خاک پایت
چه پیامها سپردم همه سوز دل صبا را

چو تویی قضای گردان به دعای مستمندان
که ز جان ما بگردان ره آفت قضا را
چه زنم چونای هردم ز نوای شوق او دم
که لسان غیب خوشتر بنوازد این نوا را

«همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی
به پیام آشنائی بنوازد و آشنا را»

ز نوای مرغ یا حق بشنو که در دل شب
غم دل به دوست گفتن چه خوشست شهریارا

[sorna]

ستون عرش خدا قائم ازقیام محمد------- ببین که سر بکجا می کشد مقام محمد
بجز فرشته عرش آسمان وحی الهی------- پرنده پر نتوان زد به بام محمد
به کارنامه منشور آسمانی قرآ ن-------- که نقش مهر نبوت بود بنام محمد...

شهریار در شعر یا علی علیه‌السلام در مورد حضرت امیر المومنین علیه‌السلام می فرماید:

مستمندم بسته زنجیروزندان یاعلی------- دستگیر ای دستگیر مستمندان یا علی
بندی زندان روباهانم ای شیر خدا--------- می جوم زنجیر زندان را به دندان یا علی

[sorna]

اشعار شهریار در ستایش امام اول شیعیان جهان سرآمد سلسله مداحان اهل بیت عصمت و طهارت علیه‌السلام است.

علی ای همای رحمت توچه آیتی خدارا-------- که به ما سوا فکندی همه سایه هما را
دل اگرخداشناسی همه در رخ علی بین------- به علی شناختم من به خدا قسم خدا را
برو ای گدای مسکین در خانه علی زن-------- که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را ...

شهریار جانسوزترین اشعار خود را تقدیم حضرت سید الشهداء علیه‌السلام و حماسه ابدی او کرده است:

شیعیان دیگر هوای نینوا دارد حسین --------- روی دل با کاروان کربلا دارد حسین
ازحریم کعبه جدش به اشکی شست دست ------مروه پشت سرنهاداماصفا دارد حسین... .

[sorna]

قاري ننه گئجه ناغيل دييه نده ،

( شب هنگام که مادر بزرگ قصه مي گفت، )

کولک قالخيب قاپ باجاني دويه نده،

(بوران بر مي خاست و در و پنجره خانه را مي کوبيد،)

قورد کئچي نين شنگيله سين ييه نده،

( هنگامي که گرگ شنگول و منگول ننه بز را مي خورد،)

من قاييديب بير ده اوشاق اولايديم!

(اي کاش من مي توانستم بر گردم و بار ديگر کودکي شوم !)

بير گول آچيب اوندان سونرا سولايديم!

(اي کاش به حد شکوفه اي زندگي مي کردم و سپس مي پژمردم !)

عمه جانين بال بلله سين يئيه رديم،

(لقمه نان وعسل عمه جان را مي خوردم،)

سوندان دووروب اوست دونومو گييه رديم،

( بعد بلند مي شدم و لباس بيرونم را مي پوشيدم،)

با غچالاردا تيرينگيني دييه رديم،

(در باغچه ها آواز مي خواندم، )
آي اوزومو او ازديرن گونلريم!

(آه! اي دوران شاديها کجايي!؟)

آغاج مينيب آت گزديرن گونلريم!

(روزگاري که سوار تکه چوبي بسان اسب مي شدم و سوار کاري مي کردم!)



شهريار دوران کودکي خود را در روستاي پر شم انداز خو***اب و درميان روستائيان پاکدل آذربايجاني گذراند. اما هنگامي که او به تبريز آمد مفتون اين شهر جذاب و تاريخ ساز و اديب پرور شد.درو اقع او در اشعار بسياري از تبريز بمثابه پايتخت آزاديخواهي ، هنر،عرفان و نيز انديشه ايران ياد مي کند. وي دوران تحصيلات اوليه خود را در مدارس متحده ، فيوضات و متوسطه تبريز گذراند و با قرائت و کتابت السنه ترکي ، فارسي و عربي آشنا شد.

شهريار بعدا به تهران آمد و وارد دارالفنون شد وبه تحصيل در رشته طب پرداخت .

اما در سال آخر تحصيلات، ناگهان گرفتار عشقي جانسوز شد .



سالها شمع دل افروخته و سوخته ام تا زپروانه کمي عاشقي آموخته ام



عجبا که اين عشق مسير زندگي شهريار و در واقع تاريخ ادبيات ايران را تغيير داد!

اين عشق جگرسوز تاثيري تکان دهنده بر روح و جان شهريار نهاد و جهان روان او را از هم پاشيده و يا بعبارتي صيقل داد!



آسمان چون جمع مشتاقان پريشان مي کند درشگفتم من چرا ازهم نمي پاشد جهان



اين عشق نافرجام بحدي در روح و روان او ماندگار شد که حتي به رغم بازگشت معشوق، عاشق به وصل تن نداد .

چرا که اينبار او با عبور از شعاع معشوق ، وارد شعشعه تعشق به عشق گشته بود!



آمدي جانم بقربانت ولي حالا چرا بي وفا حالا که من افتاده ام از پا چرا!؟



اين شاعرعاشق، نخستين اشعار خود را با تخلص «بهجت» نوشته است.

اما چنانچه که خود مي گويد وقتي دوبار پي در پي به ديوان حافظ رجوع کرد از جانب شاعر بلند آوازه شيراز ، تخلص «شهريار» بدو بخشيده شد و وي به اين ترتيب از نفس گرم لسان الغيب مدد جست و شهريار ملک سخن گرديد.

[sorna]

در وصل هم زعشق تو ای گل در آتشم
عاشق نمیشوی که ببینی چه میکشم
با عقل آب عشق به یک جو نمی رود
بیچاره من که ساخته از آب و آتشم

[sorna]

ماهم که هاله ای به رخ از دود آهش است

دائم گرفته چون دل من روی ماهش است

دیگر نگاه وصف بهاری نمی کند

شرح خزان دل به زبان نگاهش است

[sorna]

در وصل هم ز عشق تو ای گل در آتشم
عاشق نمی‌شوی که ببینی چه می‌کشم
با عقل آب عشق به یک جو نمی‌رود
بیچاره من که ساخته از آب و آتشم
دیشب سرم به بالش ناز وصال و باز
صبحست و سیل اشک به خون شسته بالشم
پروانه را شکایتی از جور شمع نیست
عمریست در هوای تو میسوزم و خوشم
خلقم به روی زرد بخندند و باک نیست
شاهد شو ای شرار محبت که بی‌غشم
باور مکن که طعنه‌ی طوفان روزگار
جز در هوای زلف تو دارد مشوشم
سروی شدم به دولت آزادگی که سر
با کس فرو نیاورد این طبع سرکشم
دارم چو شمع سر غمش بر سر زبان
لب میگزد چو غنچه‌ی خندان که خامشم

[sorna]

هر شب چو ماهتاب به بالین من بتاب
ای آفتاب دلکش و ماه پری‌وشم
لب بر لبم بنه بنوازش دمی چونی
تا بشنوی نوای غزلهای دلکشم
ساز صبا به ناله شبی گفت شهریار
این کار تست من همه جور تو می‌کشم

[sorna]

جواني شمع ره كردم كه جويم زندگاني را
نجستم زندگانـــي را و گم كـردم جواني را

كنون با بار پيــري آرزومندم كه برگـردم
به دنبال جوانـــي كـوره راه زندگانــــي را

به ياد يار ديرين كاروان گم كـرده راهانـم
كه شب در خــواب بيند همرهان كارواني را

بهاري بود و ما را هم شبابي و شكر خوابي
چه غفلت داشتيم اي گل شبيخون جواني را

چه بيداري تلخي بود از خواب خوش مستي
كه در كامم به زهر آلود شهد شادمانـــي را

سخن با من نمي گوئي الا اي همزبـان دل
خدايــا بــا كـه گويم شكوه بي همزباني را

نسيم زلف جانان كو؟ كه چون برگ خزان ديده
به پاي سرو خود دارم هواي جانفشانـــي را

به چشم آسمانـي گردشي داري بلاي جان
خدايـــا بر مگردان اين بلاي آسمانـــي را

نميري شهريار از شعر شيرين روان گفتـن
كه از آب بقا جوئيـــد عمــــر جاودانـي را

[sorna]

حيدربابا نام کوهى در زادگاه استاد محمد حسين بهجتى تبريزى ملقب به شهريار است . منظومة « حيدربابايه سلام » نخستين بار در سال ١٣٣٢ منتشر شد و از آن زمان تا کنون به زبانهاى مختلفى ترجمه شده است . ليکن ترجمه به آن به شعر منظوم فارسى توسط دکتر بهروز ثروتيان شاهکارى ماندگار است . مترجم در توضيح هدف خود از انجام اين کار بسيار دشوار مى گويد : « زيبايى يک شعر در وزن و آهنگِ کلماتِ همنشين در يک بيت و هماهنگى آواها از نظر نرمى و درشتى و حتى برداشت و فروداشتِ حرکات نهاده شده که ذوق و استعداد هنرمند آنها را به هم دوخته ، است تا خواست دل او را به صورتى مؤثر و دل انگيز بيان کند . از همين روست که هر گونه تغيير در صورتِ شعر زيبايى و دلربايى آن را پريشان مى سازد بى آنکه شايد به شکل خيالى يا معنى آن لطمه اى بزند . »با اين حال مترجم معتقد است که هيچ ترجمه اى قادر به انتقال کاملِ بار احساسى و معنوى موجود در اين اثر نيست .



حيدر بابا يا سلام





حيدربابا ، ايلديريملار شاخاندا
سئللر ، سولار ،شاققيلدييوب آخاندا
قيزلار اوْنا صف باغلييوب باخاندا
سلام اولسون شوْکتوْزه، ائلوْزه !
منيم دا بير آديم گلسين ديلوْزه

ترجمه فارسی :

حيدربابا چو ابر شَخَد ،‌ غُرّد آسمان
سيلابهاى تُند وخروشان شود روان
صف بسته دختران به تماشايش آن زمان
بر شوکت و تبار تو باداسلام من
گاهى رَوَد مگر به زبان تو نام من


حيدربابا ، کهليکلروْن اوچاندا
کوْل ديبينَّن دوْشان قالخوب ، قاچاندا
باخچالارون چيچکلنوْب ،آچاندا
بيزدن ده بير موْمکوْن اوْلسا ياد ائله
آچيلميان اوْرکلرى شادائله
ترجمه فارسی :

حيدربابا چو کبکِ توپَرّد ز روى خاک
خرگوشِ زير بوته گُريزد هراسناک
باغت به گُل نشسته و گُلکرده جامه چاک
ممکن اگر شود ز منِ خسته ياد کن
دلهاى غم گرفته ، بدان ياد شادکن



بايرام يئلى چارداخلارى ييخاندا
نوْروز گوْلى ، قارچيچکى ،چيخاندا
آغ بولوتلار کؤينکلرين سيخاندا
بيزدن ده بير ياد ائلييه ن ساغاوْلسون
دردلريميز قوْى ديّکلسين ، داغ اوْلسون

ترجمه فارسی :

چون چارتاق را فِکنَد باد نوبهار
نوروزگُلى و قارچيچگى گرددآشکار
بفشارد ابر پيرهن خود به مَرغزار
از ما هر آنکه ياد کند بى گزندباد
گو :‌ درد ما چو کوه بزرگ و بلند باد

http://thumb15.webshots.com/t/64/64/0/53/44/2398053440029210395EgkczB_th.jpg

حيدربابا ، گوْندالووى داغلاسين !
اوْزوْن گوْلسوْن ، بولاخلارون آغلاسين !
اوشاخلارون بيردسته گوْل باغلاسين !
يئل گلنده ، وئر گتيرسين بويانا
بلکه منيم ياتميش بختيماوْيانا

ترجمه فارسی :

حيدربابا چو داغ کندپشتت آفتاب
رخسار تو بخندد و جوشد ز چشمه آب
يک دسته گُل ببند براى منِخراب
بسپار باد را که بيارد به کوى من
باشد که بخت روى نمايد به سوىمن



حيدربابا ،‌ سنوْن اوْزوْن آغ اوْلسون !
دؤرت بير يانونبولاغ اوْلسون باغ اوْلسون !
بيزدن سوْرا سنوْن باشون ساغ اوْلسون !
دوْنياقضوْ-قدر ، اؤلوْم-ايتيمدى
دوْنيا بوْيى اوْغولسوزدى ،يئتيمدی

ترجمه فارسی :

حيدربابا ،‌ هميشه سر تو بلند باد
از باغ و چشمه دامن تو فرّهمند باد
از بعدِ ما وجود تو دور از گزند باد
دنيا همه قضا و قدر ، مرگ وميرشد
اين زال کى ز کُشتنِ فرزند سير شد ؟

http://thumb15.webshots.com/t/63/63/9/24/18/2944924180029210395mhQEPA_th.jpg


حيدربابا ، يوْلوم سنَّن کج اوْلدى

عؤمروْم کئچدى ، گلممهديم ، گئج اوْلدى
هئچ بيلمه ديم گؤزللروْن نئج اوْلدى
بيلمزيديم دؤنگه لر وار،‌ دؤنوْم وار
ايتگين ليک وار ، آيريليق وار ، اوْلوْموار

ترجمه فارسی :

حيدربابا ، ‌ز راه تو کجگشت راه من
عمرم گذشت و ماند به سويت نگاه من
ديگر خبر نشد که چه شد زادگاهمن
هيچم نظر بر اين رهِ پر پرپيچ و خم نبود
هيچم خبر زمرگ و ز هجران و غمنبود



حيدربابا ، ايگيت اَمَک ايتيرمز
عؤموْر کئچر ، افسوس بَرَهبيتيرمز
نامرد اوْلان عؤمرى باشا يئتيرمز
بيزد ، واللاه ، اونوتماريقسيزلرى
گؤرنمسک حلال ائدوْن بيزلرى

ترجمه فارسی :

بر حقِّ مردم است جوانمرد را نظر
جاى فسوس نيست که عمر استدر گذر
نامردْ مرد ،‌ عمر به سر مى برد مگر !
در مهر و در وفا ،‌ به خدا ،جاودانه ايم
ما را حلال کن ، که غريب آشيانه ايم



حيدربابا ، ميراژدرسَسلننده
کَند ايچينه سسدن - کوْيدن دوْشنده
عاشيق رستم سازينديللنديرنده
يادوندادى نه هؤلَسَک قاچارديم
قوشلار تکين قاناد آچيباوچارديم

ترجمه فارسی :

ميراَژدَر آنزمان که زند بانگِ دلنشين
شور افکند به دهکده ، هنگامه در زمين
از بهر سازِرستمِ عاشق بيا ببين
بى اختيار سوى نواها دويدنم
چون مرغ پرگشاده بدانجارسيدنم

شنگيل آوا يوردى ، عاشيق آلماسى
گاهدان گئدوب ، اوْرداقوْناق قالماسى
داش آتماسى ، آلما ،‌ هيوا سالماسى
قاليب شيرين يوخى کيمينياديمدا
اثر قويوب روحومدا ، هر زاديمدا

ترجمه فارسی :


در سرزمينِ شنگل آوا ، سيبِ عاشقان
رفتن بدان بهشت و شدنميهمانِ آن
با سنگ ، سيب و بِهْ زدن و ، خوردن آنچنان !
در خاطرم چو خوابخوشى ماندگار شد
روحم هميشه بارور از آن ديار شد





حيدربابا ، قورى گؤلوْنقازلارى
گديکلرين سازاخ چالان سازلارى
کَت کؤشنين پاييزلارى ، يازلارى
بيرسينما پرده سى دير گؤزوْمده
تک اوْتوروب ، سئير ائده رماؤزوْمده

ترجمه فارسی :

حيدربابا ، قُورى گؤل و پروازِ غازها
در سينه ات به گردنه ها سوزِ سازها
پاييزِ تو ، بهارِ تو ، در دشتِ نازها
چون پرده اى به چشمِ دلم نقش بسته است
وين شهريارِ تُست که تنها نشسته است

[sorna]

در ديـــــاري كـــه در او نيست كسي يــار كسي ----- كــــاش يـارب كـه نيفتد به كسي ، كـار كسي
هــــر كـــس آزار مـــنِ زار پــسنــديـــــــد ولــــي ----- نـــپــســنـــديـــــــــ د دلِ زار مـــــن آزارِ كسي
آخـــرش مـحـنـت جـــانكـــاه بــه چــــاه انــــدازد ----- هـــــر كـــه چون ماه برافروخت شبِ تارِ كسي
سودش اين بس كه به هيچش بفروشند چو من ----- هـــــر كــــه بـــاقيمت جـــان بود خريدار كسي
ســـــــود بــازار محبــت هـمــه آه ســرد اســـت ----- تـــــــا نـكــوشيـــد پـس گــرمي بــــازار كسي
غيـــر آزار نـــديــــدم چــــو گــــرفـــتــــارم ديــــد ----- كـــس مبـــادا چـــو مـــن زار گـــرفتــــار كسي
تـــا شـــدم خـــار تــــو رشكـــم بـــه عزيـزان آيد ----- بـــــار الهـــــا ! كـــه عزيـزي نشود خوار كسي
آنــكــــه خـــاطر هــوس عــشق و وفـا دارد از او ----- به هوس هر دو سه روزي است هوادار كسي
لـطــف حـــق يــــار كســي بــــاد كه در دوره ما ----- نــــشود يـــار كسـي تــــا نشــــود بـار كسي
گـــر كــســي را نـــفكنــديم بســر سايه چو گل ----- شـــــكر ايــــزد كـــه نبــوديم به پا خار كسي
شـــهريــارا ســر من زيــــر پـــس كـــاخ ستــــم ----- بـــه كــــه بـــر ســرفتــدم سايه دـيوار كسي

[sorna]

افسانه ی شب

وای از اسرار درون دل شب
شب چها دیده به عالم یارب!

شب چها دید و چها دارد یاد
مادر شب چه شگفتیها زاد!

وصلها دیده پر از راز و نیاز
هجرها دیده پر از سوز و گداز

دیده رخسار منیژه چون ماه
بر سر بیژن و بیژن در چاه

دیده لیلی که به دشت و هامون
گیرد از ماه سراغ مجنون
********
دیده شیرویه که چون اهریمن
آید آهسته فرود از روزن
خفته دیده ست سپاه چنگیز
زیر سر معرکه رستاخیز
دیده آن آتش تخت جمشید
که به سودای سکندر خندید
زجرها دیده و زندانیها
خامشیها و خداخوانیها
ناله های زن ثکلا دیده است
قیس بر تربت لیلا دیده است
ای بسا شب که صهیل شبدیز
خوانده شیرین به رکاب پرویز
چه بسا بستر ویس و رامین
ماه را یافته شمع بالین
دیده در بادیه کوچیدن ایل
خیمه برکندن و غوغای رحیل

های و هیهای شتربانان را
شور و غوغای حدی خوانان را
ایلخان جوخه ببر ، بر جمّاز
کله کج ، زده زیر آواز
بگذرد قافله با زنگ شتر
زنگ را زمزمه چون رشته ی در
کاروانها بقطار و انبوه
چون غُل وغُلغُله پیچیده بکوه
چون ره مورچه بر دور گدوک
یا چنان رشته که پیچیده بدوک
زنگ با زمزمه ئی روحنواز
رشته ها باز کند دور و دراز
نخ اندیشه چو ابریشمها
میخورد تاب به پیچ و خمها
وا شود چشم مسافر از خواب
بفغان جرس و غلغل آب
از کجاوه بدر افسونِ نگاه
هم شکر خواب بافسانه ی ماه
*
کوچ زوّار و صلای چاوش
علم شاه ولایت بر دوش
خیل لیلی به ره نجد و یمن
یاد او مانده بر اطلال و دمن
گرد آن کعبه عشق محزون
بطواف آمده مسکین مجنون

*
دزدها دیده شب و دشمنها
راهزنها و شبیخون زنها
از کمین تاختن خونخواران
برق چشمان جنایتکاران
شور و تصمیم سپهسالاران
نقشه حمله ارتشتاران
ابتکار ژنرالها دیده ست
انتحار مارشالها دیده ست
شهسواران شده با اسب نگون
مانده بر صخره کوهش لک خون
چهره ها دیده گلوگیر گناه
پنجه منتقم و روی سیاه
چه بسا خائن خونین مخلب
که فرو رفته به تاریکی شب
چه بسا صحنه سالوس سیاه
که خجل شد شب ازو در رخ ماه
چه بسا پرده نشین عفت
دیده در پنجه دیو شهوت
گر لب شب به گواهی لرزد
پایه عرش الهی لرزد
پرده ها دیده زشت و زیبا
شاه بر خاک و گدا بر دیبا
*****
شب ازاین منظره ها دیده بسی
لیکن اسرار نگوید به کسی
رفته بر دوش سکندر تائیس
خنده و خدعه به سان ابلیس
اهرمن تا ره حوا نزند
رخنه در طینت آدم نکند
خادمش مشعله ای داده به دست
تیغ عریان به کف زنگی مست
عامل جرم به شرکت گستاخ
ابتدا می کند از پرده کاخ
پرده چون دختر زیبای عفیف
سر فرو هشته به زلفان ظریف
زان جنایت که جهان می ورزید
شعله و دست به هم می لرزید
وه چه برنده ندا بود و مهیب
خشم وجدان که برآورد نهیب
شرمی از کار تبه دار ای زن
شرم کن، دست نگه دار ای زن
قبله پادشهانست این کاخ
مرکز ثقل جهانست این کاخ
کاخ دانش بود و کعبه داد
حرمت آیین و محبت بنیاد
خرمن خوشه فضلست و فنون
گردآورده اعصار و قرون
این همه زشت چرایی ای زن
کاخ داراست، کجایی ای زن
این پرستشگه ذوقست و هنر
آخرین پایه معراج بشر
زیر پا هشته بشر دنیایی
تا بدین پله کشیده پایی
این تمدن که فرارفته به ماه
چون فرود آریش ای زن در چاه؟
بنگر ارواح نیاکان و مهان
چشمها خیره ز آفاق جهان
زین جنایت همه خونین جگران
در تو چون چشم ندامت نگران
بنگر آفاق به هول و تشویق
دستها بین به شفاعت در پیش
خیره،ای دیوشقاوت چه کنی؟
با سراپرده عفت چه کنی ؟
ای فلک،این چه دلست و یارا
پای اسکندر و کاخ دارا ؟ !
******
شعله از پنجره می زد بیرون
سرخ آن گونه که سیلی از خون
می گریزند حریفان چون تیر
شعله دنبال کنان چون شمشیر
روشنان حمله ورازبرق و شرار
سایه ها مضطرب و پا به فرار
مانده تائیس و سکندر به میان
نعره چون هلهله دوزخیان
در و پیکر بشتاب و بعطش
می ربایند لهیب آتش
پیشدستیست به جان افشاندن
که پس از شاه چه جای ماندن
در و گوهر به نشاطی که سپند
در دل آتش و خون می رقصند
پرده ها عشوه کنان می سوزند
آخرین کوکبه می افروزند
دود را جلوه زلف و خط و خال
شعله را داده شکوهی به جمال
شعله ها سبز و زری،عنابی
سرکشیده به سپهر آبی
یاد می آورد از طنازی
جشن شاه و شب آتشبازی
چه شکوهی که به هنگام زوال
به همان جلوه دوران جلال
خوب را اول و آخر همه خوب
مهرو مه را چه طلوع و چه غروب
ساختن بود بدان فر و جلال
سوختن نیز بدین لطف و جمال !

[sorna]

در وصل هم ز عشق تو اي گل در آتشم
عاشق نمي‌شوي که ببيني چه مي‌کشم
با عقل آب عشق به يک جو نمي‌رود
بيچاره من که ساخته از آب و آتشم
ديشب سرم به بالش ناز وصال و باز
صبحست و سيل اشک به خون شسته بالشم
پروانه را شکايتي از جور شمع نيست
عمريست در هواي تو ميسوزم و خوشم
خلقم به روي زرد بخندند و باک نيست
شاهد شو اي شرار محبت که بي‌غشم
باور مکن که طعنه‌ي طوفان روزگار
جز در هواي زلف تو دارد مشوشم
سروي شدم به دولت آزادگي که سر
با کس فرو نياورد اين طبع سرکشم
دارم چو شمع سر غمش بر سر زبان
لب ميگزد چو غنچه‌ي خندان که خامشم
هر شب چو ماهتاب به بالين من بتاب
اي آفتاب دلکش و ماه پري‌وشم
لب بر لبم بنه بنوازش دمي چوني
تا بشنوي نواي غزلهاي دلکشم
ساز صبا به ناله شبي گفت شهريار
اين کار تست من همه جور تو مي‌کشم

[sorna]

اولو تانرینین آدی ایله
آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا
بی وفا حالا که من افتاده ام از پا چرا
نوشداروئی و بعد از مرگ سهراب آمدی
سنگدل این زودتر می خواستی حالا چرا
عمر مارا مهلت امروز و فردای تو نیست
من که یک امروز مهمان توام فردا چرا
نازنینا ما به ناز تو جوانی داده ایم
دیگر اکنون با جوانان نازکن با ما چرا
وه که با این عمرهای کوته بی اعتبار
این همه غافل شدن از چون منی شیدا چرا
شور فرهادم بپرسش سر به زیر افکنده بود
ای لب شیرین جواب تلخ سربالا چرا
ای شب هجران که یک دم در تو چشم من نخفت
این قدر با بخت خواب آلود من لالا چرا
آسمان چون جمع مشتاقان پریشان می کند
در شگفتم من نمی پاشد زهم دنیا چرا
در خزان هجر گل ای بلبل طبع حزین
خامشی شرط وفاداری بود غوغا چرا
شهریارا بی جیب خود نمی کردی سفر
این سفر راه قیامت میروی تنها چرا

[sorna]

سيزلايير احواليما صبحه قدر تاريم منيم(تارم تا صبح بر احوالم ناله میکند)
تكجه تاريم دير قارا گونلرده غمخواريم منيم(گویا تنها اوست غمخوارم در روزهای درد)

چوخ وفالي دوستلاريم واردير، يامان گون گلجه يين(یاران وفادار زیادی دارم،روزهای بد به من سر زنید!)
تاردان اوزگه قالمايير يار وفاداريم منيم(جز تارم یار وفاداری برایم باقی نماند)

يئر توتوب غمخانه ده، قيلديم فراموش عالمي(زمین غمخانه گشته،عالم را فراموش کردم)
من تارين غمخواري اولدوم، تار غمخواريم منيم(من غمخوار تار گشتم و تار نیز غمخوار من گشت)

گوزلريمه هر تبسم سانجيلير نئشتر كيمي(بر چشمانم تبسمش همچون خنجری فرو میرود)
كيپريگي خنجردي، آه، اول بي وفا ياريم منيم(پلکهایش همچون خنجری است،آه آن یار بی وفای من)

آسمان آلدي كناريمدان آي اوزلو ياريمي(آسمان از من گرفت یار ماه وشم را)
ياش توكر اولدوز كيمي بو چشم خونباريم منيم( اشکهایم همچون ستاره ای از چشم خونبارم جاری است)

اي بو غملي كونلومون تاب و تواني، سويله بير(ای تاب و توان این دل غمگینم زبان بگشا)
عهد و پيمانين نه اولدو، نولدو ايلغاريم منيم(عهد وپیمانت چه شد،چه بر سر پیمان و قرارم آمد)

"شهريار"م گرچي من سوز مولكونون سلطاني يم(با این که شهریارم و سلطان عالم حرف)
گوز ياشيمدان باشقا يوخدور در شهواريم منيم(غیر از اشک چشمانم چیزی نیست نصیبم،ای درّ شهوار من)

[sorna]

آمدی، جانم به قربانت، ولی، حالا چرا؟بی‌وفا، حالا که من افتاده‌ام از پا چرا؟نوشداروئی (http://forum.patoghu.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2 Fw%2Findex.php%3Ftitle%3D%25D9%2586%25D9%2588%25D8 %25B4%25D8%25AF%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2588%26ac tion%3Dedit%26redlink%3D1) و بعد از مرگ سهراب (http://forum.patoghu.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2 Fwiki%2F%25D8%25B3%25D9%2587%25D8%25B1%25D8%25A7%2 5D8%25A8) آمدیسنگدل، این زودتر می‌خواستی، حالا چرا؟نازنینا، ما به ناز تو جوانی داده‌ایمدیگر اکنون، با جوانان ناز کن، با ما چرا؟آسمان چون جمع مشتاقان پریشان می‌کنددر شگفتم من، نمی‌پاشد ز هم دنیا چرا؟در خزان هجر گل (http://forum.patoghu.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2 Fwiki%2F%25DA%25AF%25D9%2584)، ای بلبل (http://forum.patoghu.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2 Fwiki%2F%25D8%25A8%25D9%2584%25D8%25A8%25D9%2584) طبع حزینخامشی شرط وفاداری بود، غوغا چرا؟شهریارا، بی‌جیب (http://forum.patoghu.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2 Fw%2Findex.php%3Ftitle%3D%25E2%2580%258C%25D8%25AC %25DB%258C%25D8%25A8%26action%3Dedit%26redlink%3D1 ) خود نمی‌کردی سفر (http://forum.patoghu.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2 Fwiki%2F%25D8%25B3%25D9%2581%25D8%25B1)این سفر، راه قیامت (http://forum.patoghu.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2 Fwiki%2F%25D9%2582%25DB%258C%25D8%25A7%25D9%2585%2 5D8%25AA) میروی، تنها چرا؟

[sorna]

استاد شهریار شاعر اهل بیت

سید صاق سید نژاد



27شهریور سالرزو عروج یکی از بزرگترین شاعران متعهد ایران اسلامی است ; شاعری که دوست و دشمن به توانمندی و تبحر او در عرصه شعر و شاعری اعتراف دارند . در سال 1310 شمسی وقتی نخستین دفتر شعر او به چاپ رسید، ملک الشعرای بهار، که خود ادیب بزرگ و شاعر زبر دستی بود، در اشاره به مقام و منزلت والای او گفت: شهریار نه تنها افتخار ایران بلکه افتخار شرق است . (1) و در حضور بزرگان شعر و ادبیات آن روز با صدای رسا اعلام کرد: من از وقتی که این کتابچه شعر شهریار را به دست آوردم، هر وقت می‏خواهم شعر بگویم آن را باز می‏کنم و چند غزل از آن را می‏خوانم و طبعم را تشحیذ می‏کنم .
در همین ایام استاد فرزانه مرحوم علامه جلال الدین همایی می‏گوید: وقتی استاد شهریار این شعر «جویبار دیده‏» را منتشر کرد، استادان بزرگ شعر و ادب انگشت‏حیرت به دندان گرفتند; زیرا در آن موقع سن ایشان بسیار کم بود و باور نمی‏شد که این شعر از شهریار جوان باشد .
مرحوم استاد مهرداد اوستا در اشاره به شهرت و منزل والای شهریار بزرگ می‏گوید: . . . با وجود قبول خاطری که سخن این شاعر بزرگ از نخستین روزگار نوجوانی و جوانیش در میان جامعه عموما و در جامعه شعر و ادب خصوصا یافت، تا بدان حد که از برای هواخواهان و شیفتگان سخن اعجاب و در نظر تنگ چشمان و همگنان رشک برانگیز بود و آن آوازه بلند و فراگیر که او را بوده است، در کمتر روزگار و زمانی شاعری را هر چند بزرگ - همانند او - نصیب افتاده است . (2)
حال جای این پرسش است که گرچه شهریار در عرصه شعر، شاعر بسیار توانمندی است . اما کم نبودند و نیستند شاعرانی که در آشنایی با فنون شعری و در قدرت بیان توضیحات شاعرانه، اگر از استاد شهریار برتر هم نبودند، حداقل در ردیف وی به حساب می‏آمدند اما چگونه شد که در این میان شهریار گوی سبقت از همگنان ربود . او شهره آفاق شد؟
از بررسی عقاید و اندیشه‏ها و نیز اشعار و نوع زندگی این شاعر بزرگ چنین بر می‏آید که آنچه شهریار را از دیگران ممتاز می‏سازد، برخورداری از برخی کمالات و خصوصیات فکری و اعتقادی و اخلاقی است که به اختصار در این مجال به چند مورد اشاره می‏گردد:
1 - آشنایی و انس با معارف اسلامی:


از آنجایی که استاد شهریار از همان دوران کودکی با قرآن و معارف ناب اسلامی آشنا شده بود، روح و جسم او با احکام و ارزش‏های اصیل اسلامی عجین شده بود و در نتیجه، شعر او و نیز در اعماق جان‏ها نفوذ می‏کرد و تک تک اشعار گرانمایه استاد همچون جامی خوش گوار جرعه‏های عشق و معرفت را به کام تشنه عاشقان می‏ریزد . استاد شهریار در این باره می‏گوید: من شانس ادبی که آورده‏ام، مدیون این هستم که در ده بودم شش سال داشتم، الفبا را خوانده بودم می‏توانستم عبارات را بخوانم ولی معانی آنها را نمی‏دانستم . در اطاق عمه‏ام که ما زندگی می‏کردیم یک طاقچه بود و در آن طاقچه دو کتاب بود; یکی قرآن مجید و دیگری دیوان حافظ . من می‏رفتم این کتاب‏ها را باز می‏کردم و می‏آمدم، یک دفعه آیات قرآن را می‏خواندم و یک دفعه حافظ را . از اول مغزم پر شد با این کلمات موزیکال آسمانی قرآن مجید و اشعار حافظ به طوری که وقتی بزرگتر شدم شعرهای دیگر و هر چیز دیگری را که می‏شنیدم می‏دیدم به نظرم سبک می‏آمد . عمده شانس من این است که از اول با قرآن و حافظ شروع شد . (3)
مقام معظم رهبری نیز در اشاره به الفت استا با قرآن و امر معنوی می‏گویند: شهریار در دوران مهمی از زندگی اش . . . یک دوران عرفانی و معنوی بسیار زیبایی را گذرانده و به انس با قرآن و معنویت و خود سازی پرداخت . به خودش پرداخت و سعی کرد باطن و معنویت‏خود را صفایی ببخشد . . . (4)
مرحوم مهرداد اوستا هم در اشاره به علت نفوذ شعر شهریار در دل‏ها و شهره آفاق شدن او می‏نویسد: می‏توان با جرات گفت که این شهرت عالم گیر را علاوه بر قبول طبع و لطف سخن، عاملی الهی نیز درکار است که از نظر گزارنده این مقامه سرچشمه آن را می‏باید در ایمان شاعر یافت . شاعر مداومتی بسیار در قرآن کریم، که منشا فیض‏های بی کرانه و کرامات بی حصر و حد است داشته و همین کتاب [قرآن] که آبشخور طبع همه حکماء و عرفا بوده است و از این پس تا دامن قیامت هم خواهد بود، تازگی و جزالتی به سخن استاد شهریار داده است که وی را از اماثل و اقران ممتاز ساخته است . (5)
بنابراین، اولین امتیاز شهریار بر دیگران آن است که آبشخور اندیشه‏ها و نظام اعتقادی او قرآن و معارف اسلامی است . که این سعادت به خاطر انس و الفت‏با قرآن نصیب او شده است .
2 - آراستگی به فضیلت‏های انسانی


از دیگر ویژگی‏های استاد شهریار آراستگی او به کمالات انسانی و فضایل اخلاقی است ; وفاداری، جوانمردی، خون گرمی، گذشت، فداکاری و صفا و صمیمیت و . . .
فرزند استاد در این باره می‏گوید: . . . بلندی طبع و بخشندگی پدرم صفاتی بود که از پدرش به ارث برده بود . . . [وقتی برادرش فوت کرد] سرپرستی چهار فرزند او را به عهده گرفته است و مانند یک پدر دلسوز از آنان مواظبت کرده بعد از این که پدرم ماردش را از دست داده، تنها خیاطی که در تهران داشته با وسائلش به بچه‏های برادرش بخشیده و تنها با یک جامه دان لباس هایش به تبریز می‏آید . . . علت ازدواج نکردنش تا سن 48 سالگی مسؤولیتی بوده که در مقابل بچه‏های برادرش داشته، چنانکه می‏گوید: «یار و همسر نگرفتم که گرو بود سرم‏» . . .
او هیچ کینه توز نبود مادیات برایش هیچ ارزشی نداشت . . . پدرم بسیار پاکدل و ساده بود . اگر کسی به کمک نیاز داشت، تا آنجا که برایش مقدور بود از کمک به او دریغ نداشت . . . در موقع عصبانیت و موقعی که خلافی از بچه‏ها سر می‏زد، سعی می‏کرد حتی المقدور عصبانیتش را فرو نشاند و یا اگر عصبانی می‏شد به فاصله خیلی کم دوباره در قالب یک پدر مهربان در می‏آمده، با حبت‏بیش از اندازه جبران عصبانیتش را می‏کرد . (6)
استاد شهریار نسبت‏به دوستان و آشنایان بسیار وفادار بود در فرصت‏های مختلف یادی از آنها می‏کرد و به دیدارشان می‏شتافت و هر گاه به یاد عزیزی در گذشته می‏افتاد، عوطف و احساساتش را به طرز بسیار عجیبی تحریک می‏شد و اشک از چشمانش جاری می‏شد که حاضران از دیدن این صحنه بسیار متاثر می‏شدند .
در اظهار نظرها، فرد بسیار منصفی بود . بدون مهابا حقیقت را بیان می‏کرد ولو دیگران نپسندند . در یک مورد وقتی نظر او را درباره اشعار و مقام شعری خانم پروین اعتصامی پرسیدند، با شجاعت و در عین منصافه می‏گوید: به نظرم پیش از من، پروین اعتصامی است که عفت و عصمت و اخلاقیاتش کامل بود . . . اخلاقیات و کلامش والا و بالاست . . . دیوان یک دست کم‏تر مثل پروین داریم . (7)
آن گاه که درگیری شدید بین اثبات و یا نفی نیما یوشیج در بین طرفداران و مخالفان نیما جریان داشت، در یک اظهار نظر منصفانه می‏گوید: نیما شاعر خوبی بود . . . سبکش یک سبک ترکستانی بود . قصاید خوب داشت . . . افسانه‏اش یک شاهکار است . من خیلی تحت تاثیرش واقع شدم . دو شعر «مرغ بهشتی‏» ، «هذیان دل من‏» تحت تاثیر او ست . اما مجبورش کردند . به نظرم سال 34 بود، اینجا گریه کرد و گفت: تو باز تبریزی داشتی در رفتی من کجا می‏توانستم بروم . گفتم نیما جان آخر تو که «افسانه‏» داری، تو که قصائد داری این‏ها چیست که تو می‏نویسی؟ آن وقت گریه کرد و گفت: مجبورم کردند بعد از آن که کلکش را کندند، آن وقت او را قائد مخربین کردند . . . اعتقادات نیما خوب بود . منتها به عرفان نرسید در همان افسانه می‏بینید خدا با همه چیز هست . . . (8)
3 - حق خواهی و حق گرایی


از بررسی وقایع زندگی و مضمون اشعار و موضع‏گیری‏های فکری و اعتقادی استاد شهریار، به خوبی معلوم می‏شود که وی در طول عمر با برکت‏خویش هم چون سالکی مشتاق و خستگی‏ناپذیر در لحظه لحظه‏های زندگی و مصرع به مصرع اشعار خویش، به دنبال حقیقت است .
در نهایت آرامش و اطمینان خاطر خویش را در مکتب اهل بیت و با کناره‏گیری از مکاتب مختلف می‏یابد و با تمام وجود شعر خود را در راه ترویج فرهنگ اهل بیت و حاکمیت‏بخشیدن به ارزش‏های اصیل اسلامی به کار می‏گیرد . وی خود در این باره می‏گوید: . . . من یک بار سخت دل شکسته شدم . اصل من هم پاک بود ; چون پدرم خیلی پاکیزه و خوش قلب بوده . یک دفعه پنج‏بت را از من گرفتند . . . پانزده سال عشق سوزانی داشتم . . . یکی دیگر مثلا موسیقی بود وقتی که سه تار می‏زدم اشک صبا می‏ریخت . . . دیگر این که صوفی شده بود . گیر درویش‏ها افتاده بودم آن موقع که اسلامی در بین نبود . باز درویشی یک چیز غنیمتی بود . . . اما حالا، حالا که اسلام آمده است . به هیچ اسمی آدم نمی‏تواند خرجش را از امت اسلام جدا کند . . . من هم این پنج‏بت را شکستم . . . (9)
در یک کلام، این عاشق حقیقت پس از پی بردن به ماهیت مدعیان دروغین حقیقت، چه در عرصه تفکر و اندیشه و چه در عرصه‏های سیاسی به ویژه پس از شهریور 1320 که به تعبیر خود استاد در این ایام حق حیات نداشتم! . . . کم کم همان گونه خود گفته است، از همه راه‏ها
و مکتب‏ها و شیوه گذشته زندگی توبه می‏کند و این بار رحل اقامت در آستان اهل بیت می‏اندازد . شعر زیبای «علی ای همای رحمت‏» ره آورد این انقلاب فکری و معنوی استاد است . این شعر به دنبال اشعار بسیار زیبای ولایتی استاد نظیر کاروان دل، علی و شب، یا علی و . . . ده‏هاشعر خوب دیگر صفحات دیوان‏های شعری او را زینت می‏بخشد .
پایان بخش این بحث را، به خاطره خواب بسیار زیبای آیت الله العظمی نجفی مرعشی درباره شعر «علی ای همای رحمت‏» زینت می‏بخشیم . حضرت آیت الله نجفی مرعشی می‏گویند: شبی توسل پیدا کردم با یکی از اولیای الهی را در خواب ببینم، آن شب در عالم خوب دیدم در یکی از زاویه‏های مسجد کوفه نشسته‏ام . امیر مؤمنان حضرت علی (ع) با جمعی حضور دارند . ناگهان آن حضرت فرمودند: شعرای اهل بیت ما را بیاورید . دیدم چند نفر از شعرای عرب را آوردند . حضرت فرمودند: شعرای فارسی زبان را بیاورید . آن گاه محتشم کاشانی و چند تن از شعرای فارسی زبان آمدند . . . سپس حضرت علی (ع) فرمودند: شهریار را بیاورید . شهریار آمد . حضرت به ایشان فرمود: شعرت را بخوان شهریار این شعر را خواند: علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا . . . . که به ما سوا فکندی همه سایه خدا را . . . وقتی شعر شهریار تمام شد ; چون من شهریار را ندیده بودم . فردای آن روز از اطرافیان پرسیدم که شهریار شاعر کیست؟ گفتند: شاعری است که در تبریز زندگی می‏کند . آیت الله مرعشی می‏فرمایند: او را از جانب من به قم دعوت کنید تا او را ببینم . چند روز بعد وقتی شهریار به قم می‏آید . آیت الله نجفی می‏بینند او همان کسی است که در خواب دیده‏اند، بعد آیت الله مرعشی از شهریار می‏پرسند: شعر «علی ای همای رحمت‏» را کی ساخته‏ای؟ ! شهریار با حالت تعجب جواب می‏دهد شما از کجا خبر دارید که من این شعر را ساخته‏ام ; چون من این شعر را نه به کسی داده‏ام نه درباره آن با کسی سخن گفته‏ام . بعد آیت الله مرعشی جریان خوابشان را توضیح می‏دهند . . . شهریار بسیار منقلب می‏شود . بعد وقتی تاریخ سرودن شعر را می‏گوید، معلوم می‏شود در همان شبی که شهریار این شعر را سروده است، آیت الله نجفی مرعشی نیز در خواب آن واقعه را می‏بینند . (10)
بارها استاد شهریار خود می‏فرمودند: این غزل مربوط به دوران تائب شدنم است . (11)
4 - مردم دوستی و همراهی با آنان


شهریار از جمله شاعرانی بود که همیشه با مردم بود، با غم و رنج آنان غمگین و با شادی و نشاط آنان شاد می‏شد . با هوش و زکاوت خاصی که داشت، در تمام پیش آمدها با توده‏های مردم بود . با سرودن اشعار زیبا و نغز، ضمن ابراز علاقه به مردم، باد و نبایدها و خطرهای موجود بر سر راه را به آنان گوشزد می‏کند و با دشمنان مردم و فرهنگ و عقاد آنان به مبارزه برمی‏خیزد .
یک روز با سرودن «حیدر بابایه سلام‏» پرده از روی فریبکاری شیطان بر می‏دارد و با افشای جنایات او نسبت‏به دل دادگی به ندای تمدن دروغین هشدار می‏دهد و بدبختی مردم مستضعف جهان را در نیتجه دچار شدن به وسواس شیطان رجیم یا پیروی از مطامع جهان خواران گمراه و گرسنه چشم می‏داند و راه صحیح رهایی از گرفتاری‏های را، که همانا تبعیت از احکام حیات بخش اسلام است، گوش زد می‏کند .
روزی به جهت‏سرودن اشعار حماسی و انتقادی علیه رژیم طاغوت و سیاست‏های استعماری، او را به انزوا می‏کشانند . به قول خود ایشان حق حیات را از او می‏گیرند و از مطرح شدن او و شعرش جلوگیری می‏کنند و چاپ دیوان او را چهار سال بدون دلیل به تاخیر می‏اندازند و حق دخالت در امور سیاسی و . . . به او نمی‏دهند، چرا که شهریار نه تنها با برنامه غلط و سیاست نادرست نظام همراهی نداشت، بلکه گاهی با سرودن زیباترین اشعار عملکردها و جهت‏گیری‏های فرهنگی و سیاسی طاغوت را به بهترین وجه مورد انتقاد قرار می‏داد . شعر زیبای «سهندیه‏» و «الا تهرانیا انصاف می‏کن‏» از جمله آنهاست . آن گاه که اوج قدرت طاغوت بود، هر گونه محرومیت و حتی ناجوانمردانه لجن مال شدن ظاهری را تحمل کرد، ولی حاضر نگشت که با اهداف و سیاست‏های او همکاری و همراهی داشته باشد .
اما آن گاه که مردم مؤمن و متعهد ایران از سیاست‏ها استعماری و ضد دینی رژیم طاغوت به تنگ آمدند و نهضت اسلامی را آغاز کرد، شهریار در همه عرصه‏ها با مردم بود و با سرودن شعرهای زیبا ضمن افشای جنایات رژیم، مردم را به هر چه بیشتر مقاومت و مبارزه فرا می‏خواند . آن گاه انقلاب شکوهمند اسلامی پیروز شد، همیشه با روشنگری‏های خود حفظ دست آوردهای انقلاب و عدم غفلت از توطئه‏های دشمن را گوشزد می‏کرد و حتی به خاطر همراهی با انقلاب و مردم ناجوانمردانه‏ترین مهنت‏ها را به جان خرید . مقام معظم رهبری در این باره می‏فرمایند: . . . او در همه مواقع حساس انقلاب، نقش مؤثری را ایفا کرد . . . جنگ تحمیلی یکی از سخت‏ترین تجربه‏های ما بعد از پیروزی انقلاب بود . تعداد شعرهایی که شهریار برای جنگ گفته . . . به قدری زیاد است که اگر انسان نمی‏دید و نمی‏شنید، به دشواری می‏توانست آن را باور کند . از مردی که حدود هشتاد سال سن و بلکه بیش از هشتاد سال شگفت‏انگیز است که در مجامع شعری حضور پیدا کند و برای هر مراسمی شعرهایی بگوید . در حالی که، از مثل او چنین توقعی هم نبود . این نشان دهنده نهایت اخلاص و صفا و بزرگواری این مرد بود . به هر حال، شهریار یک شاعر اسلامی و انقلابی بود . در همان اوقاتی که شهریار برای انقلاب شعر می‏سرود، خبر داشتم عده‏ای از روشنفکران وابسته به رژیم گذشته که با شهریار سابقه دوستی داشتند، مرتب به او فشار می‏آورندند و برایش نامه می‏نوشتند و در هجوش شعر می‏گفتند و حتی او را ملامت می‏کردند که تو چرا برای انقلاب اسلامی این چنین دل می‏سوزانی؟ ! ولی او مثل کوه ایستاده بود . . . (12)
به هر حال، چون استاد شهریار در سرد و گرم حوادث همیشه با مردم بود، لذا شعر او درد زبان‏ها شده بود . به خلاف نظر عده‏ای که او را شاعری خود ساخته جدای از مردم معرفی می‏کنند، به شهادت اشعارش وی همیشه با مردم بود . مضمون شعرهایش با فرهنگ و با ادب و عقاید و ارزش‏های مردم عجین شده بود و اگر غیر از این بود، هرگز محبوب دل توده‏های مردم حتی در دور دست‏ترین نقاط کشور واقع نمی‏شد .
ناشناخته‏ترین شاعر معاصر


گرچه شهریار یک عمر به با قلم و بیان خود به فرهنگ اسلایم و ادبیات فارسی خدمت کرد و شعرش نه تنها سرتاسر ایران اسلامی، بلکه بسیاری از کشورهای منطقه را فرا گرفته با این همه باز این تعبیر در حق ایشان تعبیر درستی است که او ناشناخته‏ترین شاعر معاصر ایران است . استاد مهرداد اوستا می‏نویسد: بی تردید در میان سخن وران روزگار از طلوع شعر دری، که با سلطان شاعران رودکی سمرقندی آغاز می‏شود، تاکنون کم‏تر شاعری به روزگار خویش به نام و آوازه‏ای همچون شهریار دست‏یافته است . . . شهریار با این که آوازه و نامی استثنایی بهره‏ور است‏یکی از ناشناخته‏ترین شاعران معاصر پارسی است . . . (13)
بی تردید اگر روزی زمینه‏ای فراهم شود که کنکاش در آثار به جای مانده از استاد شهریار در دستور کار محققان و پژوهشگران فرهنگ و ادبیات قرار گیرد، از این رهگذر ره توشه‏های گران قدری عاید علاقمندان خواهد شد .
لحظه رحلت


استاد سید محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار در سال 1258 در تبریز چشم به جهان گشود و در روز شنبه 26 شهریور 1367، پس از حدود هشتاد سال عمر پر برکت‏به سرای جاودان شتافت .
در آخرین روزهای عمر خود به اطرافیانش گفت: بیش از هشتاد سال زندگی کرده‏ام . آثاری و اولادی دارم که آنها باقیات صالحات من هستند . . . تمایل من چنین است که بعد از مرگم، اگر در تهران خواستند مدفون سازند مرا در جوار مرقد مطهر حضرت عبدالعظیم به خاک بسپارند و اگر در موطنم آذربایجان خواستند دفنمم کنند یا در دامن کوه «حیدر بابا» ، که آن قدر آن را دوست داشتم یا در مقبرة الشعرای تبریز در «سرخاب‏» مدفونم سازند . . . استاد شهریار در آخرین لحظه‏های حیات در حالی که این ابیات از شعر «یا علی‏» را زیر لب زمزمه می‏کردند جان به جان آفرین سپردند .
ای جلوه جلال و جمال خدا علی
در هر چه جز خدا به جلالت جدا علی
در تو جمالی از ابدیت نموده‏اند
ای آبگینه ابدیت نما علی
ای مظهر جمال و جلال خدا علی
یا مظهر العجایب و یا مرتضی علی
از شهریار پیر زمین گیر دست گیر
ای دست گیر مردم بی دست و پا علی (ع)

[sorna]

گذار آرد مه من گاهگاه از اشتباه اینجا

فدای اشتباهی کآرد او را گاهگاه اینجا


مگر ره گم کند کو را گذار افتد به ما یارب

فراوان کن گذار آن مه گم کرده راه اینجا


کله جا ماندش این جا و نیامد دیگرش از پی

نیاید فی المثل آری گرش افتد کلاه اینجا


نگویم جمله با من باش و ترک کامکاران کن

چو هم شاهی و هم درویش گاه آنجاو گاه اینجا


هوای ماه خرگاهی مکن ای کلبه درویش

نگنجد موکب کیوان شکوه پادشاه اینجا


توئی آن نوسفر سالک که هر شب شاهد توفیق

چراغت پیش پا دارد که راه اینجا و چاه اینجا


بیا کز دادخواهی آن دل نازک نرنجانم

کدورت را فرامش کرده با آئینه آه اینجا


سفر مپسند هرگز شهریار از مکتب حافظ

که سیر معنوی اینجا و کنج خانقاه اینجا

[sorna]

به چشمک اینهمه مژگان به هم مزن یارا

که این دو فتنه بهم می زنند دنیا را


چه شعبده است که در چشمکان آبی تو

نهفته اند شب ماهتاب دریا را


تو خود به جامه خوابی و ساقیان صبوح

به یاد چشم تو گیرند جام صهبا را


کمند زلف به دوش افکن و به صحرا زن

که چشم مانده به ره آهوان صحرا را


به شهر ما چه غزالان که باده پیمایند

چه جای عشوه غزالان بادپیما را


فریب عشق به دعوی اشگ و آه مخور

که درد و داغ بود عاشقان شیدا را


هنوز زین همه نقاش ماه و اختر نیست

شبیه سازتر از اشگ من ثریا را


اشاره غزل خواجه با غزاله تست

صبا به لطف بگو آن غزال رعنا را


به یار ما نتوان یافت شهریارا عیب

جز این قدر که فراموش می کند ما را

[sorna]

سنین عمر به هفتاد میرسد ما را

خدای من که به فریاد میرسد ما را


گرفتم آنکه جهانی به یاد ما بودند

دگر چه فایده از یاد میرسد ما را


حدیث قصه سهراب و نوشداروی او

فسانه نیست کز اجداد میرسد ما را


اگر که دجله پر از قایق نجات شود

پس از خرابی بغداد میرسد ما را


به چاه گور دگر منعکس شود فریاد

چه جای داد که بیداد میرسد ما را


تو شهریار علی گو که در کشاکش حشر

علی و آل به امداد میرسد ما را

[sorna]

زمستان پوستین افزود بر تن کدخدایان را

ولیکن پوست خواهد کند ما یک لاقبایان را


ره ماتم سرای ما ندانم از که می پرسد

زمستانی که نشناسد در دولت سرایان را


به دوش از برف بالاپوش خز ارباب می آید

که لرزاند تن عریان بی برگ و نوایان را


به کاخ ظلم باران هم که آید سر فرود آرد

ولیکن خانه بر سر کوفتن داند گدایان را


طبیب بی مروت کی به بالین فقیر آید

که کس در بند درمان نیست درد بی دوایان را


به تلخی جان سپردن در صفای اشک خود بهتر

که حاجت بردن ای آزاده مرد این بی صفایان را


به هر کس مشکلی بردیم و از کس مشکلی نگشود

کجا بستند یا رب دست آن مشکل گشایان را


نقاب آشنا بستند کز بیگانگان رستیم

چو بازی ختم شد بیگانه دیدیم آشنایان را


به هر فرمان آتش عالمی در خاک و خون غلطید

خدا ویران گذارد کاخ این فرمانروایان را


حریفی با تمسخر گفت زاری شهریارا بس

که میگیرند در شهر و دیار ما گدایان را

[sorna]

بیداد رفت لاله بر باد رفته را

یا رب خزان چه بود بهار شکفته را


هر لاله ای که از دل این خاکدان دمید

نو کرد داغ ماتم یاران رفته را


جز در صفای اشک دلم وا نمی شود

باران به دامن است هوای گرفته را


وای ای مه دو هفته چه جای محاق بود

آخر محاق نیست که ماه دو هفته را


برخیز لاله بند گلوبند خود بتاب

آورده ام به دیده گهرهای سفته را


ای کاش ناله های چو من بلبلی حزین

بیدار کردی آن گل در خاک خفته را


گر سوزد استخوان جوانان شگفت نیست

تب موم سازد آهن و پولاد تفته را


یارب چها به سینه این خاکدان در است

کس نیست واقف اینهمه راز نهفته را


راه عدم نرفت کس از رهروان خاک

چون رفت خواهی اینهمه راه نرفته را


لب دوخت هر کرا که بدو راز گفت دهر

تا باز نشنود ز کس این راز گفته را


لعلی نسفت کلک در افشان شهریار

در رشته چون کشم در و لعل نسفته را

[sorna]

شب به هم در***د زلف چلیپائی را

صبحدم سردهد انفاس مسیحائی را


گر از آن طور تجلی به چراغی برسی

موسی دل طلب و سینه سینائی را


گر به آئینه سیماب سحر رشک بری

اشک سیمین طلبی آینه سیمائی را


رنگ رؤیا زده ام بر افق دیده و دل

تا تماشا کنم آن شاهد رؤیائی را


از نسیم سحر آموختم و شعله شمع

رسم شوریدگی و شیوه شیدائی را


جان چه باشد که به بازار تو آرد عاشق

قیمت ارزان نکنی گوهر زیبائی را


طوطیم گوئی از آن قند لب آموخت سخن

که به دل آب کند شکر گویائی را


دل به هجران تو عمریست شکیباست ولی

بار پیری ***د پشت شکیبائی را


شب به مهتاب رخت بلبل و پروانه وگل

شمع بزم چمنند انجمن آرائی را


صبح سرمی کشد از پشت درختان خورشید

تا تماشا کند این بزم تماشائی را


جمع کن لشکر توفیق که تسخیر کنی

شهریارا قرق عزلت و تنهائی را

[sorna]

جوانی شمع ره کردم که جویم زندگانی را

نجستم زندگانی را و گم کردم جوانی را


کنون با بار پیری آرزومندم که برگردم

به دنبال جوانی کوره راه زندگانی را


به یاد یار دیرین کاروان گم کرده رامانم

که شب در خواب بیند همرهان کاروانی را


بهاری بود و ما را هم شبابی و شکر خوابی

چه غفلت داشتیم ای گل شبیخون جوانی را


چه بیداری تلخی بود از خواب خوش مستی

که در کامم به زهرآلود شهد شادمانی را


سخن با من نمی گوئی الا ای همزبان دل

خدایا با که گویم شکوه بی همزبانی را


نسیم زلف جانان کو که چون برگ خزان دیده

به پای سرو خود دارم هوای جانفشانی را


به چشم آسمانی گردشی داری بلای جان

خدایا بر مگردان این بلای آسمانی را


نمیری شهریار از شعر شیرین روان گفتن

که از آب بقا جوئید عمر جاودانی را

[sorna]

زندگی شد من و یک سلسله ناکامیها

مستم از ساغر خون جگر آشامیها


بسکه با شاهد ناکامیم الفتها رفت

شادکامم دگر از الفت ناکامیها


بخت برگشته ما خیره سری آغازید

تا چه بازد دگرم تیره سرانجامیها


دیرجوشی تو در بوته هجرانم سوخت

ساختم این همه تا وارهم از خامیها


تا که نامی شدم از نام نبردم سودی

گر نمردم من و این گوشه ناکامیها


نشود رام سر زلف دل آرامم دل

ای دل از کف ندهی دامن آرامیها


باده پیمودن و راز از خط ساقی خواندن

خرم از عیش نشابورم و خیامیها


شهریارا ورق از اشک ندامت میشوی

تا که نامت نبرد در افق نامیها

[sorna]

طبعم از لعل تو آموخت در افشانیها

ای رخت چشمه خورشید درخشانیها


سرو من صبح بهار است به طرف چمن آی

تا نسیمت بنوازد به گل افشانیها


گر بدین جلوه به دریاچه اشگم تابی

چشم خورشید شود خیره ز رخشانیها


دیده در ساق چو گلبرگ تو لغزد که ندید

مخمل اینگونه به کاشانه کاشانیها


دارم از زلف تو اسباب پریشانی جمع

ای سر زلف تو مجموع پریشانیها


رام دیوانه شدن آمده درشان پری

تو به جز رم نشناسی ز پریشانیها


شهریارا به درش خاک نشین افلاکند

وین کواکب همه داغند به پیشانیها

[sorna]

زین همرهان همراز من تنها توئی تنها بیا

باشد که در کام صدف گوهر شوی یکتا بیا


یارب که از دریا دلی خود گوهر یکتا شوی

ای اشک چشم آسمان در دامن دریا بیا


ما ره به کوی عافیت دانیم و منزلگاه انس

ای در تکاپوی طلب گم کرده ره با ما بیا


ای ماه کنعانی ترا یاران به چاه افکنده اند

در رشته پیوند ما چنگی زن و بالا بیا


مفتون خویشم کردی از حالی که آن شب داشتی

بار دگر آن حال را کردی اگر پیدا بیا


شرط هواداری ما شیدائی و شوریدگیست

گر یار ما خواهی شدن شوریده و شیدا بیا


در کار ما پروائی از طعن بداندیشان مکن

پروانه گو در محفل این شمع بی پروا بیا


کنجی است ما را فارغ از شور و شر دنیای دون

اینجا چو فارغ گشتی از شور و شر دنیا بیا


گر شهریاری خواهی و اقلیم جان از خاکیان

چون قاف دامن باز چین زیر پر عنقا بیا

[sorna]

باز کن نغمه جانسوزی از آن ساز امشب

تا کنی عقده اشک از دل من باز امشب


ساز در دست تو سوز دل من می گوید

من هم از دست تو دارم گله چون ساز امشب


مرغ دل در قفس سینه من می نالد

بلبل ساز ترا دیده هم آواز امشب


زیر هر پرده ساز تو هزاران راز است

بیم آنست که از پرده فتد راز امشب


گرد شمع رخت ای شوخ من سوخته جان

پر چو پروانه کنم باز به پرواز امشب


گلبن نازی و در پای تو با دست نیاز

می کنم دامن مقصود پر از ناز امشب


کرد شوق چمن وصل تو ای مایه ناز

بلبل طبع مرا قافیه پرداز امشب


شهریار آمده با کوکبه گوهر اشک

به گدائی تو ای شاهد طناز امشب

[sorna]

صدای سوز دل شهریار و ساز حبیب

چه دولتی است به زندانیان خاک نصیب


به هم رسیده در این خاکدان ترانه و شعر

چو در ولایت غربت دو همزبان غریب


روان دهد به سر انگشت دلنواز به ساز

که نبض مرده جهد چون مسیح بود طبیب


صفای باغچه قلهک است و از توچال

نسیم همره بوی قرنفل آید و طیب


به گرد آیه توحید گل صحیفه باغ

ز سبزه چون خط زنگار شاهدان تذهیب


دو شاهدند بهشتی بسوی ما نگران

به لعل و گونه گلگون بهشت لاله و سیب


چو دو فرشته الهام شعر و موسیقی

روان ما شود از هر نگاهشان تهذیب


مگر فروشده از بارگاه یزدانند

که بزم ما مرسادش ز اهرمن آسیب


صفای مجلس انس است شهریارا باش

که تا حبیب به ما ننگرد به چشم رقیب

[sorna]

ای چشم خمارین که کشد سرمه خوابت

وی جام بلورین که خورد باده نابت


خواهم همه شب خلق به نالیدن شبگیر

از خواب برآرم که نبینند به خوابت


ای شمع که با شعله دل غرقه به اشگی

یارب توچه آتش که بشویند به آبت


ای کاخ همایون که در اقلیم عقابی

یارب نفتد ولوله وای غرابت


در پیچ و خم و تابم از آن زلف خدا را

ای زلف که داد اینهمه پیچ و خم و تابت


عکسی به خلایق فکن ای نقش حقایق

تا چند بخوانیم به اوراق کتابت


ای پیر خرابات چه افتاده که دیریست

در کنج خرابات نبینند خرابت


دیدی که چه غافل گذرد قافله عمر

بگذاشت به شب خوابت و بگذشت شبابت


آهسته که اشگی به وداعت بفشانیم

ای عمر که سیلت ببرد چیست شتابت


ای مطرب عشاق که در کون و مکان نیست

شوری بجز از غلغله چنگ و ربابت


در دیر و حرم زخمه سنتور عبادت

حاجی به حجازت زد و راهب به رهابت


ای آه پر افشان به سوی عرش الهی

خواهم که به گردی نرسد تیر شهابت


شهریست بهم یار و من یک تنه تنها

ای دل به تو باکی نه که پاکست حسابت

[sorna]

ای جگر گوشه کیست دمسازت

با جگر حرف میزند سازت


تارو پودم در اهتزاز آرد

سیم ساز ترانه پردازت


حیف نای فرشتگانم نیست

تا کنم ساز دل هم آوازت


وای ازین مرغ عاشق زخمی

که بنالد به زخمه سازت


چون من ای مرغ عالم ملکوت

کی شکسته است بال پروازت


شور فرهاد و عشوه شیرین

زنده کردی به شور و شهنازت


نازنینا نیازمند توام

عمر اگر بود می کشم نازت


سوز و سازت به اشک من ماند

که کشد پرده از رخ رازت


گاهی از لطف سرفرازم کن

شکر سرو قد سرافرازت


شهریار این نه شعر حافظ بود

که به سرزد هوای شیرازت

[sorna]

ای چشم خمارین تو و افسانه نازت

وی زلف کمندین من و شبهای درازت


شبها منم و چشمک محزون ثریا

با اشک غم و زمزمه راز و نیازت


بازآمدی ای شمع که با جمع نسازی

بنشین و به پروانه بده سوز و گدازت


گنجینه رازی است به هر مویت و زان موی

هر چنبره ماری است به گنجینه رازت


در خویش زنیم آتش و خلقی به سرآریم

باشد که ببینیم بدین شعبده بازت


صد دشت و دمن صاف و تراز آمد و یک بار

ای جاده انصاف ندیدیم ترازت


شهری به تو یار است و غریب این همه محروم

ای شاه به نازم دل درویش نوازت

[sorna]

تا چشم دل به طلعت آن ماه منظر است

طالع مگو که چشمه خورشید خاورست


کافر نه ایم و بر سرمان شور عاشقی است

آنرا که شور عشق به سر نیست کافر است


بر سردر عمارت مشروطه یادگار

نقش به خون نشسته عدل مظفر است


ما آرزوی عشرت فانی نمی کنیم

ما را سریر دولت باقی مسخر است


راه خداپرستی ازین دلشکستگی است

اقلیم خود پرستی از آن راه دیگر است


یک شعر عاقلی و دگر شعر عاشقی است

سعدی یکی سخنور و حافظ قلندر است


بگذار شهریار به گردون زند سریر

کز خاک پای خواجه شیرازش افسر است

[sorna]

ماهم که هاله ای به رخ از دود آهش است

دائم گرفته چون دل من روی ماهش است


دیگر نگاه وصف بهاری نمی کند

شرح خزان دل به زبان نگاهش است


دیدم نهان فرشته شرم و عفاف او

آورده سر به گوش من و عذرخواهش است


بگریخته است از لب لعلش شکفتگی

دائم گرفتگی است که بر روی ماهش است


افتد گذر او به من از دور و گاهگاه

خواب خوشم همین گذر گاهگاهش است


هر چند اشتباه از او نیست لیکن او

با من هنوز هم خجل از اشتباهش است


اکنون گلی است زرد ولی از وفا هنوز

هر سرخ گل که در چمن آید گیاهش است


این برگهای زرد چمن نامه های اوست

وین بادهای سرد خزان پیک راهش است


در گوشه های غم که کند خلوتی به دل

یاد من و ترانه من تکیه گاهش است


من دلبخواه خویش نجستم ولی خدا

با هر کس آن دهد که به جان دلبخواهش است


در شهر ما گناه بود عشق و شهریار

زندانی ابد به سزای گناهش است

[sorna]

ایرجا سر بدرآور که امیر آمده است

چه امیری که به عشق تو اسیر آمده است


چون فرستاده سیمرغ به سهراب دلیر

نوشداروست ولی حیف که دیر آمده است


گوئی از چشم نظرباز تو بی پروانیست

چون غزالی به سر کشته شیر آمده است


خیز غوغای بهارست که پروانه شویم

غنچه شوخ پر از شکر و شیر آمده است


روح من نیز به دنبال تو گیرد پرواز

دگر از صحبت این دلشده سیر آمده است


سر برآور ز دل خاک و ببین نسل جوان

که مریدانه به پابوسی پیر آمده است


دیر اگر آمده شیر آمده عذرش بپذیر

که دل از چشم سیه عذرپذیر آمده است


گنه از دور زمان است که از چنبر او

آدمی را نه گریز و نه گزیر آمده است


گوش کن ناله این نی که چو لالای نسیم

اشکریزان به نوای بم و زیر آمده است


طبع من بلبل گلزار صفا بود و صفی

که چو مرغان بهشتی به صفیر آمده است


مکتب عشق به شاگرد قدیمت بسپار

شهریاری که درین شیوه شهیر آمده است

[sorna]

از کوری چشم فلک امشب قمر اینجاست

آری قمر امشب به خدا تا سحر اینجاست


آهسته به گوش فلک از بنده بگوئید

چشمت ندود این همه یک شب قمر اینجاست


آری قمر آن قمری خوشخوان طبیعت

آن نغمه سرا بلبل باغ هنر اینجاست


شمعی که به سویش من جانسوخته از شوق

پروانه صفت باز کنم بال و پر اینجاست


تنها نه من از شوق سر از پا نشناسم

یک دسته چو من عاشق بی پا و سر اینجاست

[sorna]

هر ناله که داری بکن ای عاشق شیدا

جائی که کند ناله عاشق اثر اینجاست


مهمان عزیزی که پی دیدن رویش

همسایه همه سرکشد از بام و در اینجاست


ساز خوش و آواز خوش و باده دلکش

آی بیخبر آخر چه نشستی خبر اینجاست


ای عاشق روی قمر ای ایرج ناکام

برخیز که باز آن بت بیداد گر اینجاست


آن زلف که چون هاله به رخسار قمر بود

بازآمده چون فتنه دور قمر اینجاست


ای کاش سحر ناید و خورشید نزاید

کامشب قمر این جا قمر این جا قمر اینجاست

[sorna]

پاشو ای مست که دنیا همه دیوانه تست

همه آفاق پر از نعره مستانه تست


در دکان همه باده فروشان تخته است

آن که باز است همیشه در میخانه تست


دست مشاطه طبع تو بنازم که هنوز

زیور زلف عروسان سخن شانه تست


ای زیارتگه رندان قلندر برخیز

توشه من همه در گوشه انبانه تست


همت ای پیر که کشکول گدائی در کف

رندم و حاجتم آن همت رندانه تست


ای کلید در گنجینه اسرار ازل

عقل دیوانه گنجی که به ویرانه تست


شمع من دور تو گردم به کاخ شب وصل

هر که توفیق پری یافته پروانه تست


همه غواص ادب بودم و هر جا صدفیست

همه بازش دهن از حیرت دردانه تست


زهره گو تا دم صبح ابد افسون بدمد

چشمک نرگس مخمور به افسانه تست


ای گدای سرخوانت همه شاهان جهان

شهریار آمده دربان در خانه تست

[sorna]

شب همه بی تو کار من شکوه به ماه کردنست

روز ستاره تا سحر تیره به آه کردنست


متن خبر که یک قلم بی تو سیاه شد جهان

حاشیه رفتنم دگر نامه سیاه کردنست


چون تو نه در مقابلی عکس تو پیش رونهیم

اینهم از آب و آینه خواهش ماه کردنست


نو گل نازنین من تا تو نگاه می کنی

لطف بهار عارفان در تو نگاه کردنست


ماه عباد تست و من با لب روزه دار ازین

قول و غزل نوشتنم بیم گناه کردنست


لیک چراغ ذوق هم این همه کشته داشتن

چشمه به گل گرفتن و ماه به چاه کردنست


غفلت کائنات را جنبش سایه ها همه

سجده به کاخ کبریا خواه نخواه کردنست


از غم خود بپرس کو با دل ما چه می کند

این هم اگر چه شکوه شحنه به شاه کردنست


عهد تو سایه و صبا گو ب*** که راه من

رو به حریم کعبه لطف آله کردنست


گاه به گاه پرسشی کن که زکوه زندگی

پرسش حال دوستان گاه به گاه کردنست


بوسه تو به کام من کوه نورد تشنه را

کوزه آب زندگی توشه راه کردنست


خود برسان به شهریار ایکه درین محیط غم

بی تو نفس کشیدنم عمر تباه کردنست

[sorna]

منم که شعر و تغزل پناهگاه منست

چنانکه قول و غزل نیز در پناه منست


صفای گلشن دلها به ابر و باران نیست

که این وظیفه محول به اشک و آه منست


هر آن گیاه که بر خاک ما دمیده به بوی

اگر که بوی وفا می دهد گیاه منست


کنون که رو به غروب آفتاب مهر و وفاست

هر آنکه شمع دلی برفروخت ماه منست


من از تو هیچ نخواهم جز آنچه بپسندی

که دلپسند تو ای دوست دلبخواه منست


چه جای ناله گر آغوشم از سه تار تهی است

که نغمه قلمم شور و چارگاه منست


شکستن صف من کار بی صفایان نیست

که شهریارم و صاحبدلان سپاه منست

[sorna]

کنون که فتنه فرا رفت و فرصتست ای دوست

بیا که نوبت انس است و الفتست ای دوست


دلم به حال گل و سرو و لاله می سوزد

ز بسکه باغ طبیعت پرآفتست ای دوست


مگر تاسفی از رفتگان نخواهی داشت

بیا که صحبت یاران غنیمتست ای دوست


عزیز دار محبت که خارزار جهان

گرش گلی است همانا محبتست ای دوست


به کام دشمن دون دست دوستان بستن

به دوستی که نه شرط مروتست ای دوست


فلک همیشه به کام یکی نمیگردد

که آسیای طبیعت به نوبتست ای دوست


بیا که پرده پاییز خاطرات انگیز

گشوده اند و عجب لوح عبرتست ای دوست


مآل کار جهان و جهانیان خواهی

بیا ببین که خزان طبیعتست ای دوست


گرت به صحبت من روی رغبتی باشد

بیا که با تو مرا حق صحبت است ای دوست


به چشم باز توان شب شناخت راه از چاه

که شهریار چراغ هدایت است ای دوست

[sorna]

کاروان آمد و دلخواه به همراهش نیست

با دل این قصه نگویم که به دلخواهش نیست


کاروان آمد و از یوسف من نیست خبر

این چه راهیست که بیرون شدن از چاهش نیست


ماه من نیست در این قافله راهش ندهید

کاروان بار نبند شب اگر ماهش نیست


ما هم از آه دل سوختگان بی خبر است

مگر آئینه شوق و دل آگاهش نیست


تخت سلطان هنر بر افق چشم و دل است

خسرو خاوری این خیمه و خرگاهش نیست


خواهم اندر عقبش رفت و بیاران عزیز

باری این مژده که چاهی بسر راهش نیست


شهریارا عقب قافله کوی امید

گو کسی رو که چو من طالع گمراهش نیست

[sorna]

ندار عشقم و با دل سر قمارم نیست

که تاب و طاقت آن مستی و خمارم نیست


دگر قمار محبت نمی برد دل من

که دست بردی از این بخت بدبیارم نیست


من اختیار نکردم پس از تو یار دگر

به غیر گریه که آن هم به اختیارم نیست


به رهگذار تو چشم انتظار خاکم و بس

که جز مزار تو چشمی در انتظارم نیست


تو میرسی به عزیزان سلام من برسان

که من هنوز بدان رهگذر گذارم نیست


چه عالمی که دلی هست و دلنوازی نه

چه زندگی که غمم است و غمگسارم نیست


به لاله های چمن چشم بسته می گذرم

که تاب دیدن دلهای داغدارم نیست

[sorna]

هیچ آفریده ئی به جمال فریده نیست

این لطف و این عفاف به هیچ آفریده نیست


آن سروناز هم که به باغ ارم در است

فرد و فرید هست و لیکن فریده نیست


نرگس دریده چشم به دیدار او ولی

دیدار آفتاب به چشم دریده نیست


در بزم او که خفته فرو پلک چشمها

غیر از دل تپیده و رنگ پریده نیست


هر آهوئی به هر چمنی می چرد ولی

آن آهوئی که در چمن او چریده نیست


زلفش بریده رشته پیوند دل ولی

خود رشته ای که دل دمی از وی بریده نیست


از شهریار غیر گناه مجردی

یک نقطه سیاه دگر در جریده نیست

[sorna]

خجل شدم ز جوانی که زندگانی نیست

به زندگانی من فرصت جوانی نیست


من از دو روزه هستی به جان شدم بیزار

خدای شکر که این عمر جاودانی نیست


همه بگریه ابر سیه گشودم چشم

دراین افق که فروغی ز شادمانی نیست


به غصه بلکه به تدریج انتحار کنم

دریغ و درد که این انتحار آنی نیست


نه من به سیلی خود سرخ میکنم رخ و بس

به بزم ما رخی از باده ارغوانی نیست


ببین به جلد سگ پاسبان چه گرگانند

به جان خواجه که این شیوه شبانی نیست


ز بلبل چمن طبع شهریار افسوس

که از خزان گلشن شور نغمه خوانی نیست

[sorna]

سری به سینه خود تا صفا توانی یافت

خلاف خواهش خود تا خدا توانی یافت


در حقایق و گنجینه ادب قفل است

کلید فتح به کنج فنا توانی یافت


به هوش باش که با عقل و حکمت محدود

کمال مطلق گیتی کجا توانی یافت


جمال معرفت از خواب جهل بیداریست

بجوی جوهر خود تا جلا توانی یافت


تحولی است که از رنجها پدید آید

نه قصه ای که به چون و چرا توانی یافت


تو حلقه بردر راز قضا ندانی زد

مگر که ره به حریم رضا توانی یافت


ز قعر چاه توان دید در ستاره و ماه

گر این فنا بپذیری بقا توانی یافت


کمال ذوق و هنر شهریار در معنی است

تو پیش و پس کن لفظی کجا توانی یافت

[sorna]

برداشت پرده شمعم و پروانه پرگرفت

بازار شوق پردگیان باز درگرفت


شمع طرب شکفت در آغوش اشک و آه

ابری به هم برآمد و ماهی به برگرفت


زین خوشترت کجا خبری در زند که دوست

سر بی خبر به ما زد و از ما خبر گرفت


بار غمی که شانه تهی کرد از او فلک

این زلف و شانه خواهدم از دوش برگرفت


یک تار موی او به دو عالم نمیدهند

با عشقش این معامله گفتیم و سرگرفت


چشمک زند ستاره صفت با نسیم صبح

شمع دلی که دامن آه سحر گرفت


چون شعر خواجه تازه و تر بود شهریار

شعر توهم که درس خود از چشم تر گرفت

[sorna]

رفتم و بیشم نبود روی اقامت

وعده دیدار گو بمان به قیامت


گر تو قیامت به وعده دور نخواهی

یک نظرم جلوه کن بدان قد و قامت


بانگ اذان است و چشم مست تو بینم

در خم محراب ابروان به امامت


قصر نمازت چه ای مسافر مجنون

کعبه لیلی است قصد کن به اقامت


در همه عالم علم به عشق و جنونی

گو بشناسندت از جبین به علامت


آنچه به غفلت گذشت عمر نخواندم

عمر دگر خواهم از خدا به غرامت


پیرم و بر دوشم از ندیم جوانی

از تو چه پنهان همیشه بار ندامت


خرمن گل ها به باد رفت و به دل ها

نیش ندامت خلید و خار ملامت


شحنه شهری تو دست یاز به شمشیر

باری اگر شیر می کشی به شهامت


من به سلام و وداع کعبه و صحرا

صحیه زنانم که بارکن به سلامت


شمع دل شهریار شعله آخر

زد به سراپا که سوختن به تمامت

[sorna]

دیر آمدی که دست ز دامن ندارمت

جان مژده داده ام که چوجان در برارمت


تا شویمت از آن گل عارض غبار راه

ابری شدم ز شوق که اشگی ببارمت


عمری دلم به سینه فشردی در انتظار

تا درکشم به سینه و در بر فشارمت


این سان که دارمت چو لئیمان نهان ز خلق

ترسم بمیرم و به رقیبان گذارمت


داغ فراق بین که طربنامه وصال

ای لاله رخ به خون جگر می نگارمت


چند است نرخ بوسه به شهر شما که من

عمری است کز دو دیده گهر می شمارمت


دستی که در فراق تو میکوفتم به سر

باور نداشتم که به گردن درآرمت


ای غم که حق صحبت دیرینه داشتی

باری چو می روی به خدا می سپارمت


روزی که رفتی از بر بالین شهریار

گفتم که ناله ای کنم و بر سر آرمت

[sorna]

گاهی گر از ملال محبت برانمت

دوری چنان مکن که به شیون برانمت


چون آه من به راه کدورت مرو که اشک

پیک شفاعتی است که از پی دوانمت


تو گوهر سرشکی و دردانه صفا

مژگان فشانمت که به دامن نشانمت


سرو بلند من که به دادم نمی رسی

دستم اگر رسد به خدا می رسانمت


پیوند جان جدا شدنی نیست ماه من

تن نیستی که جان دهم و وارهانمت


ماتم سرای عشق به آتش چه می کشی

فردا به خاک سوختگان می کشانمت


تو ترک آبخورد محبت نمی کنی

اینقدر بی حقوق هم ای دل ندانمت


ای غنچه گلی که لب از خنده بسته ای

بازآ که چون صبا به دمی بشکفانمت


یک شب به رغم صبح به زندان من بتاب

تا من به رغم شمع سر و جان فشانمت


چوپان دشت عشقم و نای غزل به لب

دارم غزال چشم سیه می چرانمت


لبخند کن معاوضه با جان شهریار

تا من به شوق این دهم و آن ستانمت

[sorna]

نه وصلت دیده بودم کاشکی ای گل نه هجرانت

که جانم در جوانی سوخت ای جانم به قربانت


تحمل گفتی و من هم که کردم سال ها اما

چقدر آخر تحمل بلکه یادت رفته پیمانت


چو بلبل نغمه خوانم تا تو چون گل پاکدامانی

حذر از خار دامنگیر کن دستم به دامانت


تمنای وصالم نیست عشق من مگیر از من

به دردت خو گرفتم نیستم در بند درمانت


امید خسته ام تا چند گیرد با اجل کشتی

بمیرم یا بمانم پادشاها چیست فرمانت


چه شبهائی که چون سایه خزیدم پای قصر تو

به امیدی که مهتاب رخت بینم در ایوانت


دل تنگم حریف درد و اندوه فراوان نیست

امان ای سنگدل از درد و اندوه فراوانت


به شعرت شهریارا بیدلان تا عشق میورزند

نسیم وصل را ماند نوید طبع دیوانت

[sorna]

شنیده ام که به شاهان عشق بخشی تاج

به تاج عشق تو من مستحقم و محتاج


تو تاج بخشی و من شهریار ملک سخن

به دولت سرت از آفتاب دارم تاج


کمان آرشه زه کن که تیر لشگر غم

بر آن سر است که از قلب ما کند آماج


اگر که سالک عشقی به پیر دیر گرای

که گفته اند قمار نخست با لیلاج


به پای ساز تو از ذوق عرش کردم سیر

که روز وصل تو کم نیست از شب معراج


زبان شعر نیالوده ام به مدح کسی

ولیک ساز تو از طبع من ستاند باج


به تکیه گاه تو ای تاجدار حسن و هنر

سزد ز سینه سیمین سریر مرمر و عاج


به قول خواجه گر از جام می کناره کنم

به دور لاله دماغ مرا کنید علاج


به روزگار تو یابد کمال موسیقی

چنانکه شعر به دوران شهریار رواج

[sorna]

یا رب مباد کز پا جانان من بیفتد

درد و بلای او کاش بر جان من بیفتد


من چون ز پا بیفتم درمان درد من اوست

درد آن بود که از پا درمان من بیفتد


یک عمر گریه کردم ای آسمان روا نیست

دردانه ام ز چشم گریان من بیفتد


ماهم به انتقام ظلمی که کرده با من

ترسم به درد عشق و هجران من بیفتد


از گوهر مرادم چشم امید بسته است

این اشک نیست کاندر دامان من بیفتد


من خود به سر ندارم دیگر هوای سامان

گردون کجا به فکر سامان من بیفتد


خواهد شد از ندامت دیوانه شهریارا

گر آن پری به دستش دیوان من بیفتد

[sorna]

مه من هنوز عشقت دل من فکار دارد

تو یکی بپرس از این غم که به من چه کار دارد


نه بلای جان عاشق شب هجرتست تنها

که وصال هم بلای شب انتظار دارد


تو که از می جوانی همه سرخوشی چه دانی

که شراب ناامیدی چقدر خمار دارد


نه به خود گرفته خسرو پی آهوان ار من

که کمند زلف شیرین هوش شکار دارد


مژه سوزن رفو کن نخ او ز تار مو کن

که هنوز وصله دل دو سه بخیه کار دارد


دل چون شکسته سازم ز گذشته های شیرین

چه ترانه های ه محزون که به یادگار دارد


غم روزگار گو رو پی کار خود که ما را

غم یار بی خیال غم روزگار دارد


گل آرزوی من بین که خزان جاودانیست

چه غم از خزان آن گل که ز پی بهار دارد


دل چون تنور خواهد سخنان پخته لیکن

نه همه تنور سوز دل شهریار دارد

[sorna]

با رنگ و بویت ای گل گل رنگ و بو ندارد

با لعلت آب حیوان آبی به جو ندارد


از عشق من به هر سو در شهر گفتگوئی است

من عاشق تو هستم این گفتگو ندارد


دارد متاع عفت از چار سو خریدار

بازار خودفروشی این چار سو ندارد


جز وصف پیش رویت در پشت سر نگویم

رو کن به هر که خواهی گل پشت و رو ندارد


گر آرزوی وصلش پیرم کند مکن عیب

عیب است از جوانی کاین آرزو ندارد


خورشید روی من چون رخساره برفروزد

رخ برفروختن را خورشید رو ندارد


سوزن ز تیر مژگان وز تار زلف نخ کن

هر چند رخنه‌ی دل تاب رفو ندارد


او صبر خواهد از من بختی که من ندارم

من وصل خواهم از وی قصدی که او ندارد


با شهریار بیدل ساقی به سرگرانی است

چشمش مگر حریفان می در سبو ندارد

[sorna]

شباب عمر عجب با شتاب می گذرد

بدین شتاب خدایا شباب می گذرد


شباب و شاهد و گل مغتنم بود ساقی

شتاب کن که جهان با شتاب می گذرد


به چشم خود گذر عمر خویش می بینم

نشسته ام لب جوئی و آب می گذرد


به روی ماه نیاری حدیث زلف به سیاه

که ابر از جلو آفتاب می گذرد


خراب گردش آن چشم جاودان مستم

که دور جام جهان خراب می گذرد


به آب و تاب جوانی چگونه غره شدی

که خود جوانی و این آب و تاب می گذرد


به زیر سنگ لحد استخوان پیکر ما

چو گندمی است که از آسیاب می گذرد


کمان چرخ فلک شهریار در کف کیست

که روزگار چو تیر شهاب می گذرد

[sorna]

کار گل زار شود گر تو به گلزار آئی

نرخ یوسف شکند چون تو به بازار آئی


ماه در ابر رود چون تو برآئی لب بام

گل کم از خار شود چون تو به گلزار آئی


شانه زد زلف جوانان چمن باد بهار

تا تو پیرانه سر ای دل به سر کار آئی


ای بت لشگری ای شاه من و ماه سپاه

سپر انداخته ام هرچه به پیکار آئی


روز روشن به خود از عشق تو کردم شب تار

به امیدی که توام شمع شب تار آئی


چشم دارم که تو با نرگس خواب آلوده

در دل شب به سراغ من بیدار آئی


مرده ها زنده کنی گر به صلیب سر زلف

عیسی من به دم مسجد سردار آئی


عمری از جان بپرستم شب بیماری را

گر تو یک شب به پرستاری بیمار آئی


ای که اندیشه ات از حال گرفتاران نیست

باری اندیشه از آن کن که گرفتار آئی


با چنین دلکشی ای خاطره یار قدیم

حیفم آید که تو در خاطر اغیار آئی


لاله از خاک جوانان بدرآمد که تو هم

شهریارا به سر تربت شهیار آیی

[sorna]

ای ماه شب دریا ای چشمه زیبائی

یک چشمه و صد دریا فری و فریبائی

من زشتم و زندانی اما مه رخشنده

در پرده نه زیبنده است با آنهمه زیبائی


افلاک چراغان کن کآفاق همه چشمند

غوغای شبابست و آشوب تماشائی


سیمای تو روحانی در آینه دریاست

ارزانی دریا باد این آینه سیمائی


زرکوب کواکب راخال رخ دریا کن

بنگار چو میناگر این صفحه مینائی


با چنگ خدایان خیز آشفته و شورانگیز

ای زهره شهر آشوب ای شهره به شیدائی


چنگ ابدیت را بر ساز مسیحا زن

گو در نوسان آید ناقوس کلیسائی


چون خواجه تن تنها با سوز تو دمسازم

ای پادشه خوبان داد از غم تنهایی

[sorna]

رندم و شهره به شوریدگی و شیدائی

شیوه ام چشم چرانی و قدح پیمائی

عاشقم خواهد و رسوای جهانی چکنم

عاشقانند به هم عاشقی و رسوائی


خط دلبند تو بادا که در اطراف رخت

کار هر بوالهوسی نیست قلم فرسائی


نیست بزمی که به بالای تو آراسته نیست

ای برازنده به بالای تو بزم آرائی


شمع ما خود به شبستان وفا سوخت که داد

یاد پروانه پر سوخته بی پروائی


لعل شاهد نشیندیم بدین شیرینی

زلف معشوقه ندیدیم بدین زیبائی


کاش یک روز سر زلف تو در دست افتد

تا ستانم من از او داد شب تنهائی


پیر میخانه که روی تو نماید در جام

از جبین تابدش انوار مبارک رائی


شهریار از هوس قند لبت چون طوطی

شهره شد در همه آفاق به شکرخائی

[sorna]

شکفته ام به تماشای چشم شهلائی

که جز به چشم دلش نشکفد تماشائی

جمال پردگی جاودانه ننماید

مگر به آینه پاکان سینه سینائی


رواق چشم که یک انعکاس او آفاق

محیط نه فلکش زورقی به دریائی


دلی که غرق شود در شکوه این دریا

به چشم باز رود در شگفت رؤیائی


به قدر خواستنم نیست تاب سوختنم

به اسم عاشقم و اسم بی مسمائی


سواد زلف تو و سر جاودانه تست

که جلوه می کنداز هر سری به سودائی


به خاکپای تو ای سرو برکشیده من

که سر فرود نیاورده ام به دنیائی


به زیر سایه سروم به خاک بسپارید

که سرسپارده بودم به سرو بالائی


صدای حافظ شیراز بشنوی که رسید

به شهر شیفتگان شهریار شیدائی

[sorna]

بزن که سوز دل من به ساز میگوئی

ز ساز دل چه شنیدی که باز میگوئی

مگر چو باد وزیدی به زلف یار که باز

به گوش دل سخنی دلنواز میگوئی


مگر حکایت پروانه میکنی با شمع

که شرح قصه به سوز و گداز میگوئی


به یاد تیشه فرهاد و موکب شیرین

گهی ز شور و گه از شاهناز میگوئی


کنون که راز دل ما ز پرده بیرون شد

بزن که در دل این پرده راز میگوئی


به پای چشمه طبع من این بلند سرود

به سرفرازی آن سروناز میگوئی


به سر رسید شب و داستان به سر نرسید

مگر فسانه زلف دراز میگوئی


بسوی عرش الهی گشوده ام پر و بال

بزن که قصه راز و نیاز میگوئی


نوای ساز تو خواند ترانه توحید

حقیقتی به زبان مجاز میگوئی


ترانه غزل شهریار و ساز صباست

بزن که سوز دل من به ساز میگوئی

[sorna]

راه گم کرده و با رویی چو ماه آمده ای

مگر ای شاهد گمراه به راه آمده ای

باری این موی سپیدم نگر ای چشم سیاه

گر بپرسیدن این بخت سیاه آمده ای


کشته چاه غمت را نفسی هست هنوز

حذر ای آینه در معرض آه آمده ای


از در کاخ ستم تا به سر کوی وفا

خاکپای تو شوم کاین همه راه آمده ای


چه کنی با من و با کلبه درویشی من

تو که مهمان سراپرده شاه آمده ای


می طپد دل به برم با همه شیر دلی

که چو آهوی حرم شیرنگاه آمده ای


آسمان را ز سر افتاد کلاه خورشید

به سلام تو که خورشید کلاه آمده ای


شهریارا حرم عشق مبارک بادت

که در این سایه دولت به پناه آمده ای

[sorna]

هر دم چو توپ می زندم پشت پای وای

کس پیش پای طفل نیفتد که وای وای

دیر آشناتر از توندیم ولی چه سود

بیگانه گشتی ای مه دیرآشنای وای


در دامنت گریستن سازم آرزوست

تا سرکنم نوای دل بی نوای وای


سوز دلم حکایت ساز تو می کند

لب بر لبم بنه که برآرم چو نای وای


آخر سزای خدمت دیرین من حبیب

این شد که بشنوم سخن ناسزای وای


جز نیک و بد به جای نماند چه می کنی

نه عشق من نه حسن تو ماند به جای وای


ای کاش وای وای منش مهربان کند

گر مهربان نشد چکنم ای خدای وای


من شهریار کشورعشقم گدای تو

ای پادشاه حسن مرنجان گدای وای

[sorna]

الا ای نوگل رعنا که رشک شاخ شمشادی

نگارین نخل موزونی همایون سرو آزادی

به صید خاطرم هر لحظه صیادی کمین گیرد

کمان ابرو ترا صیدم که در صیادی استادی


چه شورانگیز پیکرها نگارد کلک مشکینت

الا ای خسرو شیرین که خود بی تیشه فرهادی


قلم شیرین و خط شیرین سخن شیرین و لب شیرین

خدا را ای شکر پاره مگر طوطی قنادی


من از شیرینی شور و نوا بیداد خواهم کرد

چنان کز شیوه شوخی و شیدایی تو بیدادی


تو خود شعری و چون سحر و پری افسانه را مانی

به افسون کدامین شعر در دام من افتادی


گر از یادم رود عالم تو از یادم نخواهی رفت

به شرط آن که گه گاهی تو هم از من کنی یادی


خوشا غلطیدن و چون اشک در پای تو افتادن

اگر روزی به رحمت بر سر خاک من استادی


جوانی ای بهار عمر ای رویای سحرآمیز

تو هم هر دولتی بودی چو گل بازیچه بادی


به پای چشمه طبع لطیفی شهریار آخر

نگارین سایه ای هم دیدی و داد سخن دادی

[sorna]

شبی را با من ای ماه سحرخیزان سحرکردی

سحر چون آفتاب از آشیان من سفرکردی


هنوزم از شبستان وفا بوی عبیر آید

که چون شمع عبیرآگین شبی با من سحرکردی


صفا کردی و درویشی بمیرم خاکپایت را

که شاهی محشتم بودی و با درویش سرکردی


چو دو مرغ دلاویزی به تنگ هم شدیم افسوس

همای من پریدی و مرا بی بال و پر کردی


مگر از گوشه چشمی وگر طرحی دگر ریزی

که از آن یک نظر بنیاد من زیر و زبر کردی


به یاد چشم تو انسم بود با لاله وحشی

غزال من مرا سرگشته کوه و کمر کردی


به گردشهای چشم آسمانی از همان اول

مرا در عشق از این آفاق گردیها خبرکردی


به شعر شهریار اکنون سرافشانند در آفاق

چه خوش پیرانه سر ما را به شیدائی سمرکردی

[sorna]

چه شد که بار دگر یاد آشنا کردی

چه شد که شیوه بیگانگی رها کردی

به قهر رفتن و جور و جفا شعار تو بود

چه شد که بر سر مهر آمدی وفا کردی


منم که جورو جفا دیدم و وفا کردم

توئی که مهر و وفا دیدی و جفا کردی


بیا که با همه نامهربانیت ای ماه

خوش آمدی و گل آوردی و صفا کردی


بیا که چشم تو تا شرم و ناز دارد کس

نپرسد از تو که این ماجرا چرا کردی


منت به یک نگه آهوانه می بخشم

هر آنچه ای ختنی خط من خطا کردی


اگر چه کار جهان بر مراد ما نشود

بیا که کار جهان بر مراد ما کردی


هزار درد فرستادیم به جان لیکن

چو آمدی همه آن دردها دوا کردی


کلید گنج غزلهای شهریار توئی

بیا که پادشه ملک دل گدا کردی

[sorna]

نالم از دست تو ای ناله که تاثیر نکردی

گر چه او کرد دل از سنگ تو تقصیر نکردی

شرمسار توام ای دیده ازین گریه خونین

که شدی کور و تماشای رخش سیر نکردی


ای اجل گر سر آن زلف درازم به کف افتد

وعده هم گر به قیامت بنهی دیر نکردی


وای از دست تو ای شیوه عاشق کش جانان

که تو فرمان قضا بودی و تغییر نکردی


مشکل از گیر تو جان در برم ای ناصح عاقل

که تو در حلقه زنجیر جنون گیر نکردی


عشق همدست به تقدیر شد و کار مرا ساخت

برو ای عقل که کاری تو به تدبیر نکردی


خوشتر از نقش نگارین من ای کلک تصور

الحق انصاف توان داد که تصویر نکردی


چه غروریست در این سلطنت ای یوسف مصری

که دگر پرسش حال پدر پیر نکردی


شهریارا تو به شمشیر قلم در همه آفاق

به خدا ملک دلی نیست که تسخیر نکردی

[sorna]

باز امشب ای ستاره تابان نیامدی

باز ای سپیده شب هجران نیامدی

شمعم شکفته بود که خندد به روی تو

افسوس ای شکوفه خندان نیامدی


زندانی تو بودم و مهتاب من چرا

باز امشب از دریچه زندان نیامدی


با ما سر چه داشتی ای تیره شب که باز

چون سرگذشت عشق به پایان نیامدی


شعر من از زبان تو خوش صید دل کند

افسوس ای غزال غزل خوان نیامدی


گفتم به خوان عشق شدم میزبان ماه

نامهربان من تو که مهمان نیامدی


خوان شکر به خون جگر دست می دهد

مهمان من چرا به سر خوان نیامدی


نشناختی فغان دل رهگذر که دوش

ای ماه قصر بر لب ایوان نیامدی


گیتی متاع چون منش آید گران به دست

اما تو هم به دست من ارزان نیامدی


صبرم ندیده ای که چه زورق شکسته ایست

ای تخته ام سپرده به طوفان نیامدی


در طبع شهریار خزان شد بهار عشق

زیرا تو خرمن گل و ریحان نیامدی

[shirin71]

گذار آرد مه من گاهگاه از اشتباه اینجا


فدای اشتباهی کآرد او را گاهگاه اینجا



مگر ره گم کند کو را گذار افتد به ما یارب


فراوان کن گذار آن مه گم کرده راه اینجا



کله جا ماندش این جا و نیامد دیگرش از پی


نیاید فی المثل آری گرش افتد کلاه اینجا



نگویم جمله با من باش و ترک کامکاران کن


چو هم شاهی و هم درویش گاه آنجاو گاه اینجا



هوای ماه خرگاهی مکن ای کلبه درویش


نگنجد موکب کیوان شکوه پادشاه اینجا



توئی آن نوسفر سالک که هر شب شاهد توفیق


چراغت پیش پا دارد که راه اینجا و چاه اینجا



بیا کز دادخواهی آن دل نازک نرنجانم


کدورت را فرامش کرده با آئینه آه اینجا



سفر مپسند هرگز شهریار از مکتب حافظ


که سیر معنوی اینجا و کنج خانقاه اینجا

[shirin71]

علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را


که به ماسوا فکندی همه سایه هما را



دل اگر خداشناسی همه در رخ علی بین


به علی شناختم من به خدا قسم خدا را



به خدا که در دو عالم اثر از فنا نماند


چو علی گرفته باشد سر چشمه بقا را



مگر ای سحاب رحمت تو بباری ارنه دوزخ


به شرار قهر سوزد همه جان ماسوا را



برو ای گدای مسکین در خانه علی زن


که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را



بجز از علی که گوید به پسر که قاتل من


چو اسیر تست اکنون به اسیر کن مدارا



بجز از علی که آرد پسری ابوالعجائب


که علم کند به عالم شهدای کربلا را



چو به دوست عهد بندد ز میان پاکبازان


چو علی که میتواند که بسر برد وفا را



نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت


متحیرم چه نامم شه ملک لافتی را



بدو چشم خون فشانم هله ای نسیم رحمت


که ز کوی او غباری به من آر توتیا را



به امید آن که شاید برسد به خاک پایت


چه پیامها سپردم همه سوز دل صبا را



چو تویی قضای گردان به دعای مستمندان


که ز جان ما بگردان ره آفت قضا را



چه زنم چونای هردم ز نوای شوق او دم


که لسان غیب خوشتر بنوازد این نوا را



«همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی


به پیام آشنائی بنوازد آشنا را»



ز نوای مرغ یا حق بشنو که در دل شب


غم دل به دوست گفتن چه خوشست شهریارا

[shirin71]

به چشمک اینهمه مژگان به هم مزن یارا


که این دو فتنه بهم می زنند دنیا را



چه شعبده است که در چشمکان آبی تو


نهفته اند شب ماهتاب دریا را



تو خود به جامه خوابی و ساقیان صبوح


به یاد چشم تو گیرند جام صهبا را



کمند زلف به دوش افکن و به صحرا زن


که چشم مانده به ره آهوان صحرا را



به شهر ما چه غزالان که باده پیمایند


چه جای عشوه غزالان بادپیما را



فریب عشق به دعوی اشگ و آه مخور


که درد و داغ بود عاشقان شیدا را



هنوز زین همه نقاش ماه و اختر نیست


شبیه سازتر از اشگ من ثریا را



اشاره غزل خواجه با غزاله تست


صبا به لطف بگو آن غزال رعنا را




به یار ما نتوان یافت شهریارا عیب


جز این قدر که فراموش می کند ما را

[shirin71]

در وصل هم ز عشق تو ای گل در آتشم
عاشق نمی شوی که ببینی چه می کشم
با عقل آب عشق به یک جو نمی رود
بیچاره من که ساخته از آب و آتشم :from me :

[shirin71]

لب بر لبم بنه بنوازش دمی چو نی
تا بشنوی نوای غزلهای دلکشم
ساز صبا بناله شبی گفت شهریار
این کار تست من همه جور تو می کشم

[shirin71]

شب همه بی تو کار من شکوه بماه کردن است
روز ستاره تا سحر تیره به آه کردن است
متن خبر که یک قلم بی تو سیاه شد جهان
حاشیه رفتنم دگر نامه سیاه کردن است

[shirin71]

سنین عمر به هفتاد میرسد ما را


خدای من که به فریاد میرسد ما را



گرفتم آنکه جهانی به یاد ما بودند


دگر چه فایده از یاد میرسد ما را



حدیث قصه سهراب و نوشداروی او


فسانه نیست کز اجداد میرسد ما را



اگر که دجله پر از قایق نجات شود


پس از خرابی بغداد میرسد ما را



به چاه گور دگر منعکس شود فریاد


چه جای داد که بیداد میرسد ما را



تو شهریار علی گو که در کشاکش حشر


علی و آل به امداد میرسد ما را

[shirin71]

زمستان پوستین افزود بر تن کدخدایان را

ولیکن پوست خواهد کند ما یک لا قبایان را



ره ماتم سرای ما ندانم از که می پرسد

زمستانی که نشناسد در دولت سرایان را



به دوش از برف بالاپوش خز ارباب می آید

که لرزاند تن عریان بی برگ و نوایان را



به کاخ ظلم باران هم که آید سر فرود آرد

ولیکن خانه بر سر کوفتن داند گدایان را



طبیب بی مروت کی به بالین فقیر آید

که کس در بند درمان نیست درد بی دوایان را



به تلخی جان سپردن در صفای اشک خود بهتر

که حاجت بردن ای آزاده مرد این بی صفایان را



به هر کس مشکلی بردیم و از کس مشکلی نگشود

کجا بستند یا رب دست آن مشکل گشایان را



نقاب آشنا بستند کز بیگانگان رستیم

چو بازی ختم شد بیگانه دیدیم آشنایان را



به هر فرمان آتش عالمی در خاک و خون غلطید

خدا ویران گذارد کاخ این فرمانروایان را



به کام محتکر روزی مردم دیدم وگفتم

که روزی سفره خواهدشد شکم این اژدهایان را



به عزت چون نبخشیدی به ذلت می ستانندت

چرا عاقل نیندیشد هم از آغاز پایان را



حریفی با تمسخر گفت زاری شهریارا بس

که میگیرند در شهر و دیار ما گدایان را

[shirin71]

آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا؟

بی‌وفا حالا که من افتاده‌ام از پا چرا؟

نوشدارویی و بعد از مرگ سهراب آمدی

سنگدل این زودتر می‌خواستی حالا چرا؟

نازنینا ما به ناز تو جوانی داده‌ایم

دیگر اکنون با جوانان ناز کن با ما چرا؟

آسمان چون جمع مشتاقان پریشان می‌کند

در شگفتم من نمی‌پاشد ز هم دنیا چرا؟

در خزان هجر گل، ای بلبل طبع حزین

خامشی شرط وفاداری بود غوغا چرا؟

شهریارا بی‌حبیب خود نمی‌کردی سفر

این سفر راه قیامت می‌روی تنها چرا؟

[shirin71]

بیداد رفت لاله بر باد رفته را

یا رب خزان چه بود بهار شکفته را



هر لاله ای که از دل این خاکدان دمید

نو کرد داغ ماتم یاران رفته را



جز در صفای اشک دلم وا نمی شود

باران به دامن است هوای گرفته را



وای ای مه دو هفته چه جای محاق بود

آخر محاق نیست که ماه دو هفته را



برخیز لاله بند گلوبند خود بتاب

آورده ام به دیده گهرهای سفته را



ای کاش ناله های چو من بلبلی حزین

بیدار کردی آن گل در خاک خفته را



گر سوزد استخوان جوانان شگفت نیست

تب موم سازد آهن و پولاد تفته را



یارب چها به سینه این خاکدان در است

کس نیست واقف اینهمه راز نهفته را



راه عدم نرفت کس از رهروان خاک

چون رفت خواهی اینهمه راه نرفته را



لب دوخت هر کرا که بدو راز گفت دهر

تا باز نشنود ز کس این راز گفته را



لعلی نسفت کلک در افشان شهریار

در رشته چون کشم در و لعل نسفته را

[shirin71]

شب به هم درشکند زلف چلیپائی را

صبحدم سردهد انفاس مسیحائی را



گر از آن طور تجلی به چراغی برسی

موسی دل طلب و سینه سینائی را



گر به آئینه سیماب سحر رشک بری

اشک سیمین طلبی آینه سیمائی را



رنگ رؤیا زده ام بر افق دیده و دل

تا تماشا کنم آن شاهد رؤیائی را



از نسیم سحر آموختم و شعله شمع

رسم شوریدگی و شیوه شیدائی را



جان چه باشد که به بازار تو آرد عاشق

قیمت ارزان نکنی گوهر زیبائی را



طوطیم گوئی از آن قند لب آموخت سخن

که به دل آب کند شکر گویائی را



دل به هجران تو عمریست شکیباست ولی

بار پیری شکند پشت شکیبائی را



شب به مهتاب رخت بلبل و پروانه وگل

شمع بزم چمنند انجمن آرائی را



صبح سرمی کشد از پشت درختان خورشید

تا تماشا کند این بزم تماشائی را



جمع کن لشکر توفیق که تسخیر کنی

شهریارا قرق عزلت و تنهائی را

[shirin71]

جوانی شمع ره کردم که جویم زندگانی را

نجستم زندگانی را و گم کردم جوانی را



کنون با بار پیری آرزومندم که برگردم

به دنبال جوانی کوره راه زندگانی را



به یاد یار دیرین کاروان گم کرده رامانم

که شب در خواب بیند همرهان کاروانی را



بهاری بود و ما را هم شبابی و شکر خوابی

چه غفلت داشتیم ای گل شبیخون جوانی را



چه بیداری تلخی بود از خواب خوش مستی

که در کامم به زهرآلود شهد شادمانی را



سخن با من نمی گوئی الا ای همزبان دل

خدایا با که گویم شکوه بی همزبانی را



نسیم زلف جانان کو که چون برگ خزان دیده

به پای سرو خود دارم هوای جانفشانی را



به چشم آسمانی گردشی داری بلای جان

خدا را بر مگردان این بلای آسمانی را



نمیری شهریار از شعر شیرین روان گفتن

که از آب بقا جویند عمر جاودانی را

[shirin71]

زندگی شد من و یک سلسله ناکامیها

مستم از ساغر خون جگر آشامیها



بسکه با شاهد ناکامیم الفتها رفت

شادکامم دگر از الفت ناکامیها



بخت برگشته ما خیره سری آغازید

تا چه بازد دگرم تیره سرانجامیها



دیرجوشی تو در بوته هجرانم سوخت

ساختم این همه تا وارهم از خامیها



تا که نامی شدم از نام نبردم سودی

گر نمردم من و این گوشه گمنامیها



نشود رام سر زلف دل آرامم دل

ای دل از کف ندهی دامن آرامیها



باده پیمودن و راز از خط ساقی خواندن

خرم از عیش نشابورم و خیامیها



شهریارا ورق از اشک ندامت میشوی

تا که نامت نبرد در افق نامیها

[shirin71]

طبعم از لعل تو آموخت در افشانیها

ای رخت چشمه خورشید درخشانیها



سرو من صبح بهار است به طرف چمن آی

تا نسیمت بنوازد به گل افشانیها



گر بدین جلوه به دریاچه اشگم تابی

چشم خورشید شود خیره ز رخشانیها



دیده در ساق چو گلبرگ تو لغزد که ندید

مخمل اینگونه به کاشانه کاشانیها



دارم از زلف تو اسباب پریشانی جمع

ای سر زلف تو مجموع پریشانیها



رام دیوانه شدن آمده درشان پری

تو به جز رم نشناسی ز پریشانیها



شهریارا به درش خاک نشین افلاکند

وین کواکب همه داغند به پیشانیها

[shirin71]

زین همرهان همراز من تنها توئی تنها بیا

باشد که در کام صدف گوهر شوی یکتا بیا



یارب که از دریا دلی خود گوهر یکتا شوی

ای اشک چشم آسمان در دامن دریا بیا



ما ره به کوی عافیت دانیم و منزلگاه انس

ای در تکاپوی طلب گم کرده ره با ما بیا



ای ماه کنعانی ترا یاران به چاه افکنده اند

در رشته پیوند ما چنگی زن و بالا بیا



مفتون خویشم کردی از حالی که آن شب داشتی

بار دگر آن حال را کردی اگر پیدا بیا



شرط هواداری ما شیدائی و شوریدگیست

گر یار ما خواهی شدن شوریده و شیدا بیا



در کار ما پروائی از طعن بداندیشان مکن

پروانه گو در محفل این شمع بی پروا بیا



کنجی است ما را فارغ از شور و شر دنیای دون

اینجا چو فارغ گشتی از شور و شر دنیا بیا



گر شهریاری خواهی و اقلیم جان از خاکیان

چون قاف دامن باز چین زیر پر عنقا بیا

[shirin71]

باز کن نغمه جانسوزی از آن ساز امشب

تا کنی عقده اشک از دل من باز امشب



ساز در دست تو سوز دل من می گوید

من هم از دست تو دارم گله چون ساز امشب



مرغ دل در قفس سینه من می نالد

بلبل ساز ترا دیده هم آواز امشب



زیر هر پرده ساز تو هزاران راز است

بیم آنست که از پرده فتد راز امشب



گرد شمع رخت ای شوخ من سوخته جان

پر چو پروانه کنم باز به پرواز امشب



گلبن نازی و در پای تو با دست نیاز

می کنم دامن مقصود پر از ناز امشب



کرد شوق چمن وصل تو ای مایه ناز

بلبل طبع مرا قافیه پرداز امشب



شهریار آمده با کوکبه گوهر اشک

به گدائی تو ای شاهد طناز امشب

[shirin71]

صدای سوز دل شهریار و ساز حبیب

چه دولتی است به زندانیان خاک نصیب



به هم رسیده در این خاکدان ترانه و شعر

چو در ولایت غربت دو همزبان غریب



روان دهد به سر انگشت دلنواز به ساز

که نبض مرده جهد چون مسیح بود طبیب



صفای باغچه قلهک است و از توچال

نسیم همره بوی قرنفل آید و طیب



به گرد آیه توحید گل صحیفه باغ

ز سبزه چون خط زنگار شاهدان تذهیب



دو شاهدند بهشتی بسوی ما نگران

به لعل و گونه گلگون بهشت لاله و سیب



چو دو فرشته الهام شعر و موسیقی

روان ما شود از هر نگاهشان تهذیب



مگر فروشده از بارگاه یزدانند

که بزم ما مرسادش ز اهرمن آسیب



صفای مجلس انس است شهریارا باش

که تا حبیب به ما ننگرد به چشم رقیب

[shirin71]

ای چشم خمارین که کشد سرمه خوابت

وی جام بلورین که خورد باده نابت



خواهم همه شب خلق به نالیدن شبگیر

از خواب برآرم که نبینند به خوابت



ای شمع که با شعله دل غرقه به اشگی

یارب توچه آتش که بشویند به آبت



ای کاخ همایون که در اقلیم عقابی

یارب نفتد ولوله وای غرابت



در پیچ و خم و تابم از آن زلف خدا را

ای زلف که داد اینهمه پیچ و خم و تابت



عکسی به خلایق فکن ای نقش حقایق

تا چند بخوانیم به اوراق کتابت



ای پیر خرابات چه افتاده که دیریست

در کنج خرابات نبینند خرابت



دیدی که چه غافل گذرد قافله عمر

بگذاشت به شب خوابت و بگذشت شبابت



آهسته که اشگی به وداعت بفشانیم

ای عمر که سیلت ببرد چیست شتابت



ای مطرب عشاق که در کون و مکان نیست

شوری بجز از غلغله چنگ و ربابت



در دیر و حرم زخمه سنتور عبادت

حاجی به حجازت زد و راهب به رهابت



ای آه پر افشان به سوی عرش الهی

خواهم که به گردی نرسد تیر شهابت



شهریست بهم یار و من یک تنه تنها

ای دل به تو باکی نه که پاکست حسابت

[shirin71]

ای جگر گوشه کیست دمسازت

با جگر حرف میزند سازت



تارو پودم در اهتزاز آرد

سیم ساز ترانه پردازت



حیف نای فرشتگانم نیست

تا کنم ساز دل هم آوازت



وای ازین مرغ عاشق زخمی

که بنالد به زخمه سازت



چون من ای مرغ عالم ملکوت

کی شکسته است بال پروازت



شور فرهاد و عشوه شیرین

زنده کردی به شور و شهنازت



نازنینا نیازمند توام

عمر اگر بود می کشم نازت



سوز و سازت به اشک من ماند

که کشد پرده از رخ رازت



گاهی از لطف سرفرازم کن

شکر سرو قد سرافرازت



شهریار این نه شعر حافظ بود

که به سرزد هوای شیرازت

[shirin71]

ای چشم خمارین تو و افسانه نازت

وی زلف کمندین من و شبهای درازت



شبها منم و چشمک محزون ثریا

با اشک غم و زمزمه راز و نیازت



بازآمدی ای شمع که با جمع نسازی

بنشین و به پروانه بده سوز و گدازت



گنجینه رازی است به هر مویت و زان موی

هر چنبره ماری است به گنجینه رازت



در خویش زنیم آتش و خلقی به سرآریم

باشد که ببینیم بدین شعبده بازت



صد دشت و دمن صاف و تراز آمد و یک بار

ای جاده انصاف ندیدیم ترازت



شهری به تو یار است و غریب این همه محروم

ای شاه به نازم دل درویش نوازت

[shirin71]

تا چشم دل به طلعت آن ماه منظر است

طالع مگو که چشمه خورشید خاورست



کافر نه ایم و بر سرمان شور عاشقی است

آنرا که شور عشق به سر نیست کافر است



بر سردر عمارت مشروطه یادگار

نقش به خون نشسته عدل مظفر است



ما آرزوی عشرت فانی نمی کنیم

ما را سریر دولت باقی مسخر است



راه خداپرستی ازین دلشکستگی است

اقلیم خود پرستی از آن راه دیگر است



یک شعر عاقلی و دگر شعر عاشقی است

سعدی یکی سخنور و حافظ قلندر است



بگذار شهریار به گردون زند سریر

کز خاک پای خواجه شیرازش افسر است

[shirin71]

ماهم که هاله ای به رخ از دود آهش است

دائم گرفته چون دل من روی ماهش است



دیگر نگاه وصف بهاری نمی کند

شرح خزان دل به زبان نگاهش است



دیدم نهان فرشته شرم و عفاف او

آورده سر به گوش من و عذرخواهش است



بگریخته است از لب لعلش شکفتگی

دائم گرفتگی است که بر روی ماهش است



افتد گذار او به من از دور و گاهگاه

خواب خوشم همین گذر گاه گاهش است



هر چند اشتباه از او نیست لیکن او

با من هنوز هم خجل از اشتباهش است



اکنون گلی است زرد ولی از وفا هنوز

هر سرخ گل که در چمن آید گیاهش است



این برگهای زرد چمن نامه های اوست

وین بادهای سرد خزان پیک راهش است



در گوشه های غم که کند خلوتی به دل

یاد من و ترانه من تکیه گاهش است



من دلبخواه خویش نجستم ولی خدا

با هر کس آن دهد که به جان دلبخواهش است



در شهر ما گناه بود عشق و شهریار

زندانی ابد به سزای گناهش است

[shirin71]

ایرجا سر بدرآور که امیر آمده است

چه امیری که به عشق تو اسیر آمده است



چون فرستاده سیمرغ به سهراب دلیر

نوشداروست ولی حیف که دیر آمده است



گوئی از چشم نظرباز تو بی پروانیست

چون غزالی به سر کشته شیر آمده است



خیز غوغای بهارست که پروانه شویم

غنچه شوخ پر از شکر و شیر آمده است



روح من نیز به دنبال تو گیرد پرواز

دگر از صحبت این دلشده سیر آمده است



سر برآور ز دل خاک و ببین نسل جوان

که مریدانه به پابوسی پیر آمده است



دیر اگر آمده شیر آمده عذرش بپذیر

که دل از چشم سیه عذرپذیر آمده است



گنه از دور زمان است که از چنبر او

آدمی را نه گریز و نه گزیر آمده است



گوش کن ناله این نی که چو لالای نسیم

اشکریزان به نوای بم و زیر آمده است



طبع من بلبل گلزار صفا بود و صفی

که چو مرغان بهشتی به صفیر آمده است



مکتب عشق به شاگرد قدیمت بسپار

شهریاری که درین شیوه شهیر آمده است

[shirin71]

از کوری چشم فلک امشب قمر اینجاست

آری قمر امشب به خدا تا سحر اینجاست



آهسته به گوش فلک از بنده بگوئید

چشمت ندود این همه یک شب قمر اینجاست



آری قمر آن قمری خوشخوان طبیعت

آن نغمه سرا بلبل باغ هنر اینجاست



شمعی که به سویش من جانسوخته از شوق

پروانه صفت باز کنم بال و پر اینجاست



تنها نه من از شوق سر از پا نشناسم

یک دسته چو من عاشق بی پا و سر اینجاست



هر ناله که داری بکن ای عاشق شیدا

جائی که کند ناله عاشق اثر اینجاست



مهمان عزیزی که پی دیدن رویش

همسایه همه سرکشد از بام و در اینجاست



ساز خوش و آواز خوش و باده دلکش

آی بیخبر آخر چه نشستی خبر اینجاست



ای عاشق روی قمر ای ایرج ناکام

برخیز که باز آن بت بیداد گر اینجاست



آن زلف که چون هاله به رخسار قمر بود

بازآمده چون فتنه دور قمر اینجاست



ای کاش سحر ناید و خورشید نزاید

کامشب قمر این جا قمر این جا قمر اینجاست

[shirin71]

پاشو ای مست که دنیا همه دیوانه تست

همه آفاق پر از نعره مستانه تست



در دکان همه باده فروشان تخته است

آن که باز است همیشه در میخانه تست



دست مشاطه طبع تو بنازم که هنوز

زیور زلف عروسان سخن شانه تست



ای زیارتگه رندان قلندر برخیز

توشه من همه در گوشه انبانه تست



همت ای پیر که کشکول گدائی در کف

رندم و حاجتم آن همت رندانه تست



ای کلید در گنجینه اسرار ازل

عقل دیوانه گنجی که به ویرانه تست



شمع من دور تو گردم به کاخ شب وصل

هر که توفیق پری یافته پروانه تست



همه غواص ادب بودم و هر جا صدفیست

همه بازش دهن از حیرت دردانه تست



زهره گو تا دم صبح ابد افسون بدمد

چشمک نرگس مخمور به افسانه تست



ای گدای سرخوانت همه شاهان جهان

شهریار آمده دربان در خانه تست

[shirin71]

شب همه بی تو کار من شکوه به ماه کردنست

روز ستاره تا سحر تیره به آه کردنست



متن خبر که یک قلم بی تو سیاه شد جهان

حاشیه رفتنم دگر نامه سیاه کردنست



چون تو نه در مقابلی عکس تو پیش رونهیم

اینهم از آب و آینه خواهش ماه کردنست



نو گل نازنین من تا تو نگاه می کنی

لطف بهار عارفان در تو نگاه کردنست



ماه عباد تست و من با لب روزه دار ازین

قول و غزل نوشتنم بیم گناه کردنست



لیک چراغ ذوق هم این همه کشته داشتن

چشمه به گل گرفتن و ماه به چاه کردنست



غفلت کائنات را جنبش سایه ها همه

سجده به کاخ کبریا خواه نخواه کردنست



از غم خود بپرس کو با دل ما چه می کند

این هم اگر چه شکوه شحنه به شاه کردنست



عهد تو سایه و صبا گو بشکن که راه من

رو به حریم کعبه لطف اله کردنست



گاه به گاه پرسشی کن که زکات زندگی

پرسش حال دوستان گاه به گاه کردنست



بوسه تو به کام من کوه نورد تشنه را

کوزه آب زندگی توشه راه کردنست



خود برسان به شهریار ای که در این محیط غم

بی تو نفس کشیدنم عمر تباه کردنست

[shirin71]

منم که شعر و تغزل پناهگاه من است

چنانکه قول و غزل نیز در پناه من است



صفای گلشن دلها به ابر و باران نیست

که این وظیفه محول به اشک و آه من است



صلای صبح تو دادم به نالهٔ شبگیر

چه روزها که سپید از شب سیاه من است



به عالمی که در او دشمنی به جان بخرند

عجب مدار اگر عاشقی گناه من است



اگر نمانده کس از دوستان من بر جا

وفای عهد مرا دشمنان گواه من است



هر آن گیاه که بر خاک ما دمیده ببوی

اگر که بوی وفا می دهد گیاه من است



کنون که رو به غروب آفتاب مهر و وفاست

هر آنکه شمع دلی برفروخت ماه من است



تو هرکه را که چپ و راست تاخت فرزین گوی

پیاده گر به خط مستقیم شاه من است



نگاه من نتواند جمال جانان جست

جمال اوست که جوینده نگاه من است



من از تو هیچ نخواهم جز آنچه بپسندی

که دلپسند تو ای دوست دل بخواه من است



چه جای ناله گر آغوشم از سه تار تهی است

که نغمه قلمم شور و چارگاه من است



خطوط دفتر من سیم ساز را ماند

قلم معاینه مضراب سر به راه من است



کلاه فقر بسی هست در جهان لیکن

نگین تاج شهان در پر کلاه من است



شکستن صف من کار بی صفایان نیست

که “شهریارم” و صاحبدلان سپاه من است

[shirin71]

کاروان آمد و دلخواه به همراهش نیست

با دل این قصه نگویم که به دلخواهش نیست



کاروان آمد و از یوسف من نیست خبر

این چه راهیست که بیرون شدن از چاهش نیست



ماه من نیست در این قافله راهش ندهید

کاروان بار نبندد شب اگر ماهش نیست



ما هم از آه دل سوختگان بی خبر است

مگر آئینه شوق و دل آگاهش نیست



تخت سلطان هنر بر افق چشم و دل است

خسرو خاوری این خیمه و خرگاهش نیست



خواهم اندر عقبش رفت و بیاران عزیز

باری این مژده که چاهی بسر راهش نیست



شهریارا عقب قافله کوی امید

گو کسی رو که چو من طالع گمراهش نیست

[shirin71]

ندار عشقم و با دل سر قمارم نیست

که تاب و طاقت آن مستی و خمارم نیست



دگر قمار محبت نمی برد دل من

که دست بردی از این بخت بدبیارم نیست



من اختیار نکردم پس از تو یار دگر

به غیر گریه که آن هم به اختیارم نیست



به رهگذار تو چشم انتظار خاکم و بس

که جز مزار تو چشمی در انتظارم نیست



تو میرسی به عزیزان سلام من برسان

که من هنوز بدان رهگذر گذارم نیست



چه عالمی که دلی هست و دلنوازی نه

چه زندگی که غمم هست و غمگسارم نیست



به لاله های چمن چشم بسته می گذرم

که تاب دیدن دلهای داغدارم نیست

[shirin71]

هیچ آفریده ئی به جمال فریده نیست

این لطف و این عفاف به هیچ آفریده نیست



آن سروناز هم که به باغ ارم در است

فرد و فرید هست و لیکن فریده نیست



نرگس دریده چشم به دیدار او ولی

دیدار آفتاب به چشم دریده نیست



در بزم او که خفته فرو پلک چشمها

غیر از دل تپیده و رنگ پریده نیست



هر آهوئی به هر چمنی می چرد ولی

آن آهوئی که در چمن او چریده نیست



زلفش بریده رشته پیوند دل ولی

خود رشته ای که دل دمی از وی بریده نیست



از شهریار غیر گناه مجردی

یک نقطه سیاه دگر در جریده نیست

[shirin71]

خجل شدم ز جوانی که زندگانی نیست

به زندگانی من فرصت جوانی نیست


من از دو روزه هستی به جان شدم بیزار

خدای شکر که این عمر جاودانی نیست


همه بگریه ابر سیه گشودم چشم

دراین افق که فروغی ز شادمانی نیست


به غصه بلکه به تدریج انتحار کنم

دریغ و درد که این انتحار آنی نیست


نه من به سیلی خود سرخ میکنم رخ و بس

به بزم ما رخی از باده ارغوانی نیست


ببین به جلد سگ پاسبان چه گرگانند

به جان خواجه که این شیوه شبانی نیست


ز بلبل چمن طبع شهریار افسوس

که از خزان گلشن شور نغمه خوانی نیست

[shirin71]

سری به سینه خود تا صفا توانی یافت

خلاف خواهش خود تا خدا توانی یافت


در حقایق و گنجینه ادب قفل است

کلید فتح به کنج فنا توانی یافت


به هوش باش که با عقل و حکمت محدود

کمال مطلق گیتی کجا توانی یافت


جمال معرفت از خواب جهل بیداریست

بجوی جوهر خود تا جلا توانی یافت


تحولی است که از رنجها پدید آید

نه قصه ای که به چون و چرا توانی یافت


تو حلقه بردر راز قضا ندانی زد

مگر که ره به حریم رضا توانی یافت


ز قعر چاه توان دید در ستاره و ماه

گر این فنا بپذیری بقا توانی یافت


کمال ذوق و هنر شهریار در معنی است

تو پیش و پس کن لفظی کجا توانی یافت

[shirin71]

برداشت پرده شمعم و پروانه پرگرفت

بازار شوق پردگیان باز درگرفت


شمع طرب شکفت در آغوش اشک و آه

ابری به هم برآمد و ماهی به برگرفت


زین خوشترت کجا خبری در زند که دوست

سر بی خبر به ما زد و از ما خبر گرفت


بار غمی که شانه تهی کرد از او فلک

این زلف و شانه خواهدم از دوش برگرفت


یک تار موی او به دو عالم نمیدهند

با عشقش این معامله گفتیم و سرگرفت


چشمک زند ستاره صفت با نسیم صبح

شمع دلی که دامن آه سحر گرفت


چون شعر خواجه تازه و تر بود شهریار

شعر توهم که درس خود از چشم تر گرفت

[shirin71]

رفتم و بیشم نبود روی اقامت

وعده دیدار گو بمان به قیامت


گر تو قیامت به وعده دور نخواهی

یک نظرم جلوه کن بدان قد و قامت


بانگ اذان است و چشم مست تو بینم

در خم محراب ابروان به امامت


قصر نمازت چه ای مسافر مجنون

کعبه لیلی است قصد کن به اقامت


در همه عالم علم به عشق و جنونی

گو بشناسندت از جبین به علامت


آنچه به غفلت گذشت عمر نخواندم

عمر دگر خواهم از خدا به غرامت


پیرم و بر دوشم از ندیم جوانی

از تو چه پنهان همیشه بار ندامت


خرمن گل ها به باد رفت و به دل ها

نیش ندامت خلید و خار ملامت


شحنه شهری تو دست یاز به شمشیر

باری اگر شیر می کشی به شهامت


من به سلام و وداع کعبه و صحرا

صحیه زنانم که بارکن به سلامت


شمع دل شهریار شعله آخر

زد به سراپا که سوختن به تمامت

[shirin71]

دیر آمدی که دست ز دامن ندارمت

جان مژده داده ام که چوجان در برارمت


تا شویمت از آن گل عارض غبار راه

ابری شدم ز شوق که اشگی ببارمت


عمری دلم به سینه فشردی در انتظار

تا درکشم به سینه و در بر فشارمت


این سان که دارمت چو لئیمان نهان ز خلق

ترسم بمیرم و به رقیبان گذارمت


داغ فراق بین که طربنامه وصال

ای لاله رخ به خون جگر می نگارمت


چند است نرخ بوسه به شهر شما که من

عمری است کز دو دیده گهر می شمارمت


دستی که در فراق تو میکوفتم به سر

باور نداشتم که به گردن درآرمت


ای غم که حق صحبت دیرینه داشتی

باری چو می روی به خدا می سپارمت


روزی که رفتی از بر بالین شهریار

گفتم که ناله ای کنم و بر سر آرمت

[shirin71]

گاهی گر از ملال محبت بخوانمت

دوری چنان مکن که به شیون برانمت


چون آه من به راه کدورت مرو که اشک

پیک شفاعتی است که از پی دوانمت


تو گوهر سرشکی و دردانه صفا

مژگان فشانمت که به دامن نشانمت


سرو بلند من که به دادم نمی رسی

دستم اگر رسد به خدا می رسانمت


پیوند جان جدا شدنی نیست ماه من

تن نیستی که جان دهم و وارهانمت


ماتم سرای عشق به آتش چه می کشی

فردا به خاک سوختگان می کشانمت


تو ترک آبخورد محبت نمی کنی

اینقدر بی حقوق هم ای دل ندانمت


ای غنچه گلی که لب از خنده بسته ای

بازآ که چون صبا به دمی بشکفانمت


یک شب به رغم صبح به زندان من بتاب

تا من به رغم شمع سر و جان فشانمت


چوپان دشت عشقم و نای غزل به لب

دارم غزال چشم سیه می چرانمت


لبخند کن معاوضه با جان شهریار

تا من به شوق این دهم و آن ستانمت

[shirin71]

نه وصلت دیده بودم کاشکی ای گل نه هجرانت

که جانم در جوانی سوخت ای جانم به قربانت


تحمل گفتی و من هم که کردم سال ها اما

چقدر آخر تحمل بلکه یادت رفته پیمانت


چو بلبل نغمه خوانم تا تو چون گل پاکدامانی

حذر از خار دامنگیر کن دستم به دامانت


تمنای وصالم نیست عشق من مگیر از من

به دردت خو گرفتم نیستم در بند درمانت


امید خسته ام تا چند گیرد با اجل کشتی

بمیرم یا بمانم پادشاها چیست فرمانت


شبی با دل به هجران تو ای سلطان ملک دل

میان گریه می گفتم که کو ای ملک سلطانت


چه شبهایی که چون سایه خزیدم پای قصر تو

به امیدی که مهتاب رخت بینم در ایوانت


به گردنبند لعلی داشتی چون چشم من خونین

نباشد خون مظلومان؟ که می گیرد گریبانت


دل تنگم حریف درد و اندوه فراوان نیست

امان ای سنگدل از درد و اندوه فراوانت


به شعرت شهریارا بیدلان تا عشق میورزند

نسیم وصل را ماند نوید طبع دیوانت

[shirin71]

شنیده ام که به شاهان عشق بخشی تاج

به تاج عشق تو من مستحقم و محتاج


تو تاج بخشی و من شهریار ملک سخن

به دولت سرت از آفتاب دارم تاج


کمان آرشه زه کن که تیر لشگر غم

بر آن سر است که از قلب ما کند آماج


اگر که سالک عشقی به پیر دیر گرای

که گفته اند قمار نخست با لیلاج


به پای ساز تو از ذوق عرش کردم سیر

که روز وصل تو کم نیست از شب معراج


زبان شعر نیالوده ام به مدح کسی

ولیک ساز تو از طبع من ستاند باج


به تکیه گاه تو ای تاجدار حسن و هنر

سزد ز سینه سیمین سریر مرمر و عاج


به قول خواجه گر از جام می کناره کنم

به دور لاله دماغ مرا کنید علاج


به روزگار تو یابد کمال موسیقی

چنانکه شعر به دوران شهریار رواج

[shirin71]

یا رب مباد کز پا جانان من بیفتد

درد و بلای او کاش بر جان من بیفتد


من چون ز پا بیفتم درمان درد من اوست

درد آن بود که از پا درمان من بیفتد


یک عمر گریه کردم ای آسمان روا نیست

دردانه ام ز چشم گریان من بیفتد


ماهم به انتقام ظلمی که کرده با من

ترسم به درد عشق و هجران من بیفتد


از گوهر مرادم چشم امید بسته است

این اشک نیست کاندر دامان من بیفتد


من خود به سر ندارم دیگر هوای سامان

گردون کجا به فکر سامان من بیفتد


خواهد شد از ندامت دیوانه شهریارا

گر آن پری به دستش دیوان من بیفتد

[shirin71]

مه من هنوز عشقت دل من فکار دارد

تو یکی بپرس از این غم که به من چه کار دارد


نه بلای جان عاشق شب هجرتست تنها

که وصال هم بلای شب انتظار دارد


تو که از می جوانی همه سرخوشی چه دانی

که شراب ناامیدی چقدر خمار دارد


نه به خود گرفته خسرو پی آهوان ار من

که کمند زلف شیرین هوس شکار دارد


مژه سوزن رفو کن نخ او ز تار مو کن

که هنوز وصله دل دو سه بخیه کار دارد


دل چون شکسته سازم ز گذشته های شیرین

چه ترانه های ه محزون که به یادگار دارد


غم روزگار گو رو پی کار خود که ما را

غم یار بی خیال غم روزگار دارد


گل آرزوی من بین که خزان جاودانیست

چه غم از خزان آن گل که ز پی بهار دارد


دل چون تنور خواهد سخنان پخته لیکن

نه همه تنور سوز دل شهریار دارد

[shirin71]

با رنگ و بویت ای گل گل رنگ و بو ندارد

با لعلت آب حیوان آبی به جو ندارد


از عشق من به هر سو در شهر گفتگویی است

من عاشق تو هستم این گفتگو ندارد


دارد متاع عفت از چار سو خریدار

بازار خودفروشی این چار سو ندارد


جز وصف پیش رویت در پشت سر نگویم

رو کن به هر که خواهی گل پشت و رو ندارد


گر آرزوی وصلش پیرم کند مکن عیب

عیب است از جوانی کاین آرزو ندارد


خورشید روی من چون رخساره برفروزد

رخ برفروختن را خورشید رو ندارد


سوزن ز تیر مژگان وز تار زلف نخ کن

هر چند رخنهٔ دل تاب رفو ندارد


او صبر خواهد از من بختی که من ندارم

من وصل خواهم از وی قصدی که او ندارد


با شهریار بی دل ساقی به سرگرانی است

چشمش مگر حریفان می در سبو ندارد

[shirin71]

شباب عمر عجب با شتاب می گذرد

بدین شتاب خدایا شباب می گذرد


شباب و شاهد و گل مغتنم بود ساقی

شتاب کن که جهان با شتاب می گذرد


به چشم خود گذر عمر خویش می بینم

نشسته ام لب جوئی و آب می گذرد


به روی ماه نیاری حدیث زلف سیاه

که ابر از جلو آفتاب می گذرد


خراب گردش آن چشم جاودان مستم

که دور جام جهان خراب می گذرد


به آب و تاب جوانی چگونه غره شدی

که خود جوانی و این آب و تاب می گذرد


به زیر سنگ لحد استخوان پیکر ما

چو گندمی است که از آسیاب می گذرد


کمان چرخ فلک شهریار در کف کیست

که روزگار چو تیر شهاب می گذرد

[shirin71]

جوانی حسرتا با من وداع جاودانی کرد

وداع جاودانی حسرتا با من جوانی کرد


بهار زندگانی طی شد و کرد آفت ایام

به من کاری که با سرو و سمن باد خزانی کرد


قضای آسمانی بود مشتاقی و مهجوری

چه تدبیری توانم با قضای آسمانی کرد


شراب ارغوانی چاره رخسار زردم نیست

بنازم سیلی گردون که چهرم ارغوانی کرد


هنوز از آبشار دیده دامان رشک دریا بود

که ما را سینه آتشفشان آتشفشانی کرد


چه بود ار باز می گشتی به روز من توانائی

که خود دیدی چها با روزگارم ناتوانی کرد


جوانی کردن ای دل شیوه جانانه بود اما

جوانی هم پی جانان شد و با ما جوانی کرد


جوانی خود مرا تنها امید زندگانی بود

دگر من با چه امیدی توانم زندگانی کرد


جوانان در بهار عمر یاد از شهریار آرید

که عمری در گلستان جوانی نغمه خوانی کرد

[shirin71]

آمد آن شاهد دل برده و جان بازآورد

جانم از نو به تن آن جان جهان بازآورد


اشک غم پاک کن ای دیده که در جوی شباب

آب رفته است که آن سرو روان بازآورد


نوجوانی که غم دوری او پیرم کرد

باز پیرانه سرم بخت جوان بازآورد


گل به تاراج خزان رفت و بهارش از نو

تاج سر کرد و علیرغم خزان بازآورد


پرئی را که به صد آینه افسون نشدی

دل دیوانه به فریاد و فغان بازآورد


دست عهدی که زدش بر در دل قفل وفا

درج عفت به همان مهر و نشان بازآورد


تیر صیاد خطا رفت و ز دیوان قضا

پیک راز آمد و طغرای امان بازآورد


شهریارا ز خراسان به ری آوردش باز

آن خدائی که هم او از همدان بازآورد

[shirin71]

چو آفتاب به شمشیر شعله برخیزد

سپاه شب به هزیمت چو دود بگریزد


عروس خاوری از پرده برنیامده چرخ

همه جواهر انجم به پای او ریزد


بجز زمرد رخشنده ستاره صبح

که طوق سازد و بر طاق نصرت آویزد


شب فراق چه پرویزنی بود گردون

که ماهتاب بجز گرد غم نمی بیزد


به جان شکوفه صبح وصال را نازم

که غنچه دل ازو بشکفد به نام ایزد


متاع دلبری و حال دل سپردن نیست

وگرنه پیر از عاشقی نپرهیزد


تو شهریار به بخت و نصیب شو تسلیم

که مرد راه به بخت و نصیب نستیزد

[shirin71]

رقیبت گر هنر هم دزدد از من من نخواهد شد

به گلخن گر چه گل هم بشکفد گلشن نخواهد شد


مگر با داس سیمین کشت زرین بدروی ورنه

به مشتی خوشه درهم کوفتن خرمن نخواهد شد


حجابی نیست در طور تجلی لیکن اینش هست

که محرم جز شبان وادی ایمن نخواهد شد


برو از هفت خط نوشان پای خم می میپرس

که هر دردی شراب ناب مرد افکن نخواهد شد


به آتشگاه حافظ رونق سوز و گداز ازماست

چراغ جاودانست این و بی روغن نخواهد شد


شبستانی که طوفانش دمید از رخنه و روزن

دو صد شمعش برافروزی یکی روشن نخواهد شد


تو کز گنجینه بیرون تاختی ترسم خرف باشی

که گوهر شاهد بازار یا برزن نخواهد شد


امید زندگی در سینه ها کشتن فغان دارد

امین باشی که هرگز مرگ بی شیون نخواهد شد


دمی چون کوره آتش چرا چون شمع نگدازم

عزیز من دل عاشق که از آهن نخواهد شد


گل از دامن فرو ریز و چو باد از این چمن بگذر

که جز خون دل آخر نقش این دامن نخواهد شد


دلی کو شهریارا دشمن جان دوست تر دارد

دریغ از دوستی با وی که جز دشمن نخواهد شد

[shirin71]

کاش پیوسته گل و سبزه و صحرا باشد
گلرخان را سر گلگشت و تماشا باشد
زلف دوشیزه گل باشد و غماز نسیم
بلبل شیفته شوریده و شیدا باشد
سر به صحرا نهد آشفته تر از باد بهار
هر که با آن سر زلفش سر سودا باشد
رستخیز چمن و شاهد و ساقی مخمور
چنگ و نی باشد و می باشد و مینا باشد
یار قند غزلش بر لب و آب آینه گون
طوطی جانم از آن پسته شکرخا باشد
لاله افروخته بر سینه مواج چمن
چون چراغ کرجی ها که به دریا باشد
این شکرخواب جوانی است که چون باد گذشت
وای از این عمر که افسانه و رؤیا باشد
گوهر از جنت عقبا طلب ای دل ورنه
خزفست آنچه که در چنته دنیا باشد
شهریاراز رخ احباب نظر باز مگیر
که دگر قسمت دیدار نه پیدا باشد

[shirin71]

بی تو ای دل نکند لاله به بار آمده باشد

ما در این گوشه زندان و بهار آمده باشد


چه گلی گر نخروشد به شبش بلبل شیدا

چه بهاری که گلش همدم خار آمده باشد


نکند بی خبر از ما به در خانه پیشین

به سراغ غزل و زمرمه یار آمده باشد


از دل آن زنگ کدورت زده باشد به کناری

باز با این دل آزرده کنار آمده باشد


یار کو رفته به قهر از سر ماهم ز سر مهر

شرط یاری که به پرسیدن یار آمده باشد


لاله خواهم شدنش در چمن و باغ که روزی

به تماشای من آن لاله عذار آمده باشد


شهریار این سر و سودای تو دانی به چه ماند

روز روشن که به خواب شب تار آمده باشد

[shirin71]

صبا به شوق در ایوان شهریار آمد

که خیز و سر به در از دخمه کن بهار آمد


ز زلف زرکش خورشید بند سیم سه تار

که پرده های شب تیره تار و مار آمد


به شهر چند نشینی شکسته دل برخیز

که باغ و بیشه شمران شکوفه زار آمد


به سان دختر چادرنشین صحرائی

عروس لاله به دامان کوهسار آمد


فکند زمزمه گلپونه ئی به برزن وکو

به بام کلبه پرستوی زرنگار آمد


گشود پیر در خم و باغبان در باغ

شراب و شهد به بازار و گل به بارآمد


دگر به حجره نگنجد دماغ سودائی

که با نسیم سحر بوی زلف یار آمد


بزن صبوحی و برگیر زیر خرقه سه تار

غزل بیار که بلبل به شاخسار آمد


برون خرام به گلگشت لاله زار امروز

که لاله زار پر از سرو گل عذار آمد


به دور جام میم داد دل بده ساقی

چهاکه بر سرم از دور روزگار آمد


به پای ساز صبا شعر شهریار ای ترک

بخوان که عیدی عشاق بی قرار آمد