اسکیزوفرنی چیست؟

[Sara12]

مفاهیم: اسکیزوفرنی چیست؟

اسکیزوفرنی یک اختلال مغزی شدید، مزمن و ناتوانکننده است که حدود یک درصد افراد 18 ساله و بالاتر را در یک سال معین گرفتار میکند.

افراد مبتلا به اسکیزوفرنی گاهی صداهایی میشنوند که دیگران نمیشوند، اعتقاد دارند که دیگران افکار آنها برای جهان پخش میکنند یا متقاعد میشوند که دیگران برای آزاردادن آنها دارند نقشه میکشند.

این تجربیات آنها را هراسان و منزوی میکند و ارتباط آنها را با دیگران مختل میکند.

این بیماران ممکن است حرفهایی بزنند که بیمعنا به نظر رسد، ساعتها بدون حرکت یا حرف زدن در جایی بنشینند، یا اینکه ممکن است که کاملا سالم به نظر آیند تا هنگامی در مورد چیزهایی که واقعا درباره آنها دارند فکر میکنند، شروع به صحبت کنند.

علائم این بیماری معمولا در مردان در انتهای نوجوانی و اوائل دهه بیست زندگی و در زنان در دهه سی و چهل زندگی بروز میکند، اما در موارد نادری بیماری ممکن است در دوران کودکی هم تظاهر کند.

علائم این بیماری میتواند شامل توهم، هذیان، مختلشدن فکر، خلق و خوی بیتفاوت، انزوای اجتماعی، و نقصانهای شناختی است.

گرچه علت یا علتهای ایجادکننده این بیماری هنوز به طور دقیق معلوم نیست، اما درمانهای فعلی میتوانند بسیاری از علائم این بیماری را رفع کنند و به افراد مبتلا امکان دهند که به طور مستقل زندگی کنند.

گرچه بسیاری از علائم بیماری با مصرف دارویهای ضدروانپریشی موجود مهار میشود، اما اغلب مبتلایان به اسکیزوفرنی باید علائم باقیمانده بیماری در طول عمرشان کنار بیایند.

پژوهشگران همچنین در حال ساختن داروهای موثرتر و استفاده از ابزارهای پژوهش جدید برای درک علل این بیماری و یافتن راههای برای پیشگیری و درمان آن هستند.

[Sara12]

موسیقی درمانی برای بهبود بیمارن اسکیزوفرنی

بنابر تحقیقات جدید، موسیقی درمانی میتواند بعضی از علایم اسکیزوفرنی را تخفیف داده و بهبود دهد. این پژوهش که در مجله روانپزشکی British Journal of Psychiatry منتشر شده است، اولین موردی است که در آن موسیقی درمانی برای افرادی که دچار اسکیزوفرنی حاد هستند به کار گرفته شده است و توسط محققینی از کالج سلطنتی لندن و درمانگرانی از مرکز سلامت روانی North West London رهبری و اداره میشود.

در این تحقیق کوچک، 81 بیمار مقیم در چهار بیمارستان لندن به طور تصادفی انتخاب شده اند تا از موسیقی درمانی یا درمان عادی بهره مند شوند. این افراد بین 8 تا 12 جلسه به صورت یک بار در هفته و به مدت 45 دقیقه از موسیقی درمانی بهره مند شده اند. در طی جلسات، بیماران به سازهای مختلف دسترسی داشته و از طرف درمانگران به ابراز درونیات خود با موسیقی، تشویق میشوند.

در ابتدا درمانگر با دقت به موسیقی بیمار گوش فرا میدهد و از نزدیک با او همراهی میکند و در پی یافتن چگونگی وضعیت احساسی او که به شکل موسیقی ابراز میشود، است.

سپس درمانگر روشها و فرصتهایی برای بسط یا تغییر ماهیت این فعل و انفعال موسیقایی پیشنهاد میکند. محققین علایم اسکیزوفرنیک را محاسبه کرده و متوجه شدند که در میان بیمارانی که از موسیقی درمانی بهره مند شده بودند، پیشرفتهای بسیار بیشتری از بیمارانی که تنها به روش معمول معالجه میشدند صورت گرفته است. از جمله موارد و علایم عمومی که تحت تاثیر موسیقی درمانی شدت خود را از دست داده بودند میتوان به اضطراب، افسردگی و علایم منفی اسکیزوفرنی مانند انزوای احساسی، اشاره نمود.

با این حال محققین هشدار دادند، از آنجایی که این تحقیق در اندازه کوچک و محدود انجام گرفته است، این امکان وجود دارد که عوامل دیگری چون شدت بیماری، بر میزان کاربرد این روش تاثیر داشته باشند.

سرپرست تحقیقات، دکتر مایک کرافورد Mike Crawfordاز کالج سلطنتی لندن گفته است:" ما مدتهاست میدانیم که بعضی از درمانهای وابسته به روانشناسی میتواند به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمک کندف اما تا کنون این روشها تنها در مواردی که بیمار کاملا از شرایطی پایدار برخوردار باشد، به کار رفته بود.

"این تحقیق نشان میدهد که موسیقی درمانی راهی برای کار کردن با افرادی که به شدت بدحال هستند، فراهم کرده است."

" در چنین مواقعی بیماران یافتن کلماتی که بتواند موقعیت درونی او را توصیف کند با مشکل مواجه میشوند، اما با اتکا به مهارت درمانگر این امکان برایشان فراهم میشود که از طریق تاثیرات موسیقی، شیوه بیان تازه، سودمند، خلاقانه و نشاط آوری را تجربه کنند"

اسکیزوفرنی یک بیماری مغزی مزمن، شدید و ناتوان کننده است و بنابر مطلب مندرج در وب سایت Schizophrenia.com، 1 درصد از جمعیت بریتانیا و آمریکا به این بیماری دچارند.

[Sara12]

دو بیماری ذهنی افسردگی و اسکیزوفرنی که تاکنون دانشمندان تصور میکردند کاملاً از هم مجزا هستند دارای پایه مشترک ژنتیکی هستند. دانشمندان در سه مطالعه مختلف متوجه شدند افسردگی و اسکیزوفرنی علل ژنتیکی دارند. نتایج این بررسی میتواند روشهای درمانی جدیدی را برای معالجه میلیونها بیمار افسرده در سراسر جهان به ارمغان بیاورد. نتایج این بررسیها نشان داد دو بیماری ذهنی که تاکنون دانشمندان تصور میکردند کاملاً از هم مجزا هستند دارای پایه مشترک ژنتیکی هستند. این بیماریها سالانه نزدیک به 2 میلیارد دلار در بخش سلامت برای دولت کشور انگلیس هزینه به همراه دارد. در طی سه بررسی جداگانه که روی نزدیک به 15 هزار بیمار دچار بیماریهای ذهنی و اسکیزوفرنی و نزدیک به 50 هزار انسان سالم انجام شد مشخص شد مهمترین عامل ابتلای انسانها به این گونه بیماریهای ذهنی و مغزی دلایل ژنتیکی است و مهمترین دلیل ابتلا را باید در ریشههای ژنتیکی جستوجو کرد. در این بررسیها که نتایج آن در نشریه Nature به چاپ رسیده است همچنین مشخص شد همین ژنها یکی از مهمترین عوامل ابتلای انسان به بیماری افسردگی و یا بیماری جنون و دیوانگی است. اگر چه این تحقیقات هنوز راهی برای ایجاد داروهای مؤثر برای درمان این گونه بیماریها باز نکرده است اما به دانشمندان این امکان را میدهد تحقیقات خود را روی حوزههای خاصی محدود کنند و به این طریق سریعتر بتوانند برای درمان این بیماریها داروهای جدید تولید کنند. «مایکل اودونووان» پروفسور روانشناسی در مرکز پزشکی کادیف گفت: پی بردن به این مطلب که ژنها عامل مهمی در بروز بیماری اسکیزوفرنی و افسردگی هستند بسیار برای ما جالب توجه بود. به این ترتیب ما متوجه شدیم این بیماریها با هم مرتبطند و به همین دلیل میتوان بر این اساس به فکر روشهای درمانی جدید برای این دوبیماری باشیم. توماس اینزل مدیر مرکز سلامت ذهنی در مریلند آمریکا که در قسمتی ازاین تحقیق شرکت داشت گفت: اگر ژنها عامل بروز این دوبیماری باشند شاید بتوان گفت این دوبیماری از نوعی ناهنجاری که در مغز شکل میگیرد سرچشمه میگیرند. تقریباً یکدرصد جمعیت کره زمین بیبیماری اسکیزوفرنی دچار میشوند. این بیماری از نوع مزمن بوده و نیاز به درمانهای طولانی مدت دارد. تخمین زده میشود برای درمان بیماران اسکیزوفرنی سالانه 2 میلیارد دلار در کشور انگلستان هزینه میشود. بیماری افسردگی ذهنی هم نوعی اختلال روحی روانی است که باعث تغییر حالت افراد، سطح فعالیت و انرژی آنها میشود و بعد از مدتی بیماران توانایی خود را برای انجام اعمال روزانه خود از دست میدهند. این گونه بیماریها حتی خطر خودکشی را نیز در میان مبتلایان افزایش میدهند و از این جهت بسیار خطرناک محسوب میشوند.

[Sara12]

پیدا و پنهان اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنیا چیست؟
اسکیزوفرنیا یک بیماری واحد نیست بلکه گروهی از بیماریها با سببشناسی، سیر و سرانجام متفاوت است که به علت نشانههای مشترک بالینی تحت یک عنوان نامیده میشوند. این نشانههای متفاوت مربوط به حوزههای اندیشه، عاطفه، ادراک و رفتار است. هوش و قوای شناختی به طور نسبی کمتر دچار نارسایی میشود. اسکیزوفرنیا نمونه اصلی روانپریشیها را تشکیل میدهد.
و تعریف روانپریشی؟
روانپریشها گروهی از نابهسامانیهای شدید روانی هستند که مهمترین مشخصه آنها اختلال شدید در کارکردهای روانی و قطع ارتباط با واقعیت است. برخی روانپریشیها عضوی هستند یعنی عامل آنها در دستگاه عصبی مرکزی با چشم یا وسایل تشخیصی نوین قابل مشاهده است. برای نمونه، ضربه و شکستگی جمجمه که به جراحت مغز منجر میشود امکان دارد با توهم و هذیان همراه گردد که حاکی از قطع ارتباط با واقعیت و ممیزه روانپریشی است. اما اکثر روانپریشیها جنبه کارکردی دارند یعنی قادر به مشاهده آسیبشناسی مغزی در آنها نیستیم اما کارکرد مغز نابههنجار شده است. اسکیزوفرنیا، نابهسامانیهای هذیانی ، نابهسامانی اسکیزوفرنیا و موارد متعدد دیگر جزو روانپریشیهای کارکردی هستند البته ما میدانیم که در روانپریشیهای کارکردی، بیوشیمی مغز دچار نابههنجاری است و احتمالا ناقلهای عصبی یا نوروترانسمیترها اشکالی پیدا کردهاند. روانپریشیها در اصطلاح عامه دیوانگی و در اصطلاح فقهی و حقوقی جزو انواع جنون خوانده میشوند.
دنیای اسکیزوفرنها چه دنیایی است؟
بیمار اسکیزوفرنیک در آن واحد در دو جهان زندگی میکند، یکی جهان تخیلی و تصوری خویش که بر مبنای توهمها و هذیانها و نیازهای روانشناختی او شکل گرفته است و دیگری جهان راستین بیرونی است که برای رفع نیازهای فیزیولوژیک خویش به آن احتیاج دارد و ارتباط بین این دو جهان به وسیله سازوکارهای دفاعی روانی انکار، واکنشسازی و فرافکنی برقرار میشود.
هذیان، توهم، اختلال جریان فکر، رفتارهای نابههنجار و حالات بدنی عجیب و گاهی نشانههای منفی از جمله فقدان احساس لذت، فقدان اراده، سکوت وگوشه گیری علایم این بیماری را تشکیل میدهد. گاهی بیمار خود را مورد تعقیب و آزار افراد یا سازمانهایی میپندارد (هذیانگزند) و یا ممکن است خود را یک فرد بسیار مهم، رجل سیاسی، مخترع و هنرمند بینگارد (هذیان بزرگمنشی). گاهی صداهای توهمی به او دستورهایی میدهند (که خیلی اوقات مجبور است اطاعت کند و در نتیجه با دستگاه قضایی کیفری درگیر میشود) و گاهی صداهای چند نفر را میشنود که در مورد او حرف میزنند. گفتار بیمار خیلی اوقات نامفهوم میشود. خودکشی از عوارض ناخوشایند این بیماری است. پنجاه درصد بیماران (در صورت عدم درمان مناسب) اقدام به خودکشی میکنند و 10 درصد آنان سرانجام در اثرخودکشی از دنیا میروند.
اسکیزوفرنی در چه سنی بروز میکند؟
اسکیزوفرنیا اغلب از دوران نوجوانی و ابتدای جوانی شروع میشود و فرد را در بارورترین سالهای زندگی مبتلا میکند و نیز مانع از تحصیل، ازدواج، اشتغال و آموزش مهارتهای اجتماعی میشود. میزان بروز سالانه اسکیزوفرنیا سه در ده هزار و میزان شیوع نقطهای آن در حدود چهار در هزار میباشد. یعنی در ایران سالانه بیست هزار نوجوان و جوان به این بیماری مبتلا میشوند و هماکنون بیش از 250هزار نفر از جمعیت ایران مبتلا به اسکیزوفرنیا هستند. حدود یکپنجم بیماران در هر لحظه نیاز به بستری در بیمارستان دارند. با این تفاصیل تصدیق خواهید کرد که اسکیزوفرنیا یکی از عمدهترین معضلات سیستم بهداشتی کشور است.
چه نکات امیدبخشی درباره این بیماری وجود دارد؟
تا حدود 70 سال پیش هیچ درمان موثری برای بیماری موجود نبود. کرپلین روانپزشک برجسته آلمانی حدود یک قرن پیش در بررسی طولانیمدت و دقیق بیش از هزار بیمار اسکیزوفرنیک، 4 درصد سرانجام خوب، 13 درصد سرانجام متوسط و 83 درصد سرانجام بد را مشاهده کرد. به این معنی که 83 درصد بیماران او سرانجام دچار زوال شخصیت شدند. امروز با توجه به وجود داروهای موثر ضد روانپریشی، 25 درصد بیماران سرانجام خوب، 50 درصد سرانجام متوسط و فقط 25 درصد سرانجام نامناسب دارند. بخشی از این پیشرفت نیز به امکانات تشخیصی بهتر و سریعتر ارتباط دارد.
درمان اسکیزوفرنی را از چه زمانی آغاز کنیم؟
برحسب پژوهشهای متعدد، هرچه درمان بیماران روانپریشی سریعتر آغاز شود، امکان بهبود کامل آنان بیشتر میشود و درمان زودهنگام با سرانجام مناسبتر برای بیماران مرتبط است. در این مورد به کتاب کلاسیک «آیچین»، «میهمان» و «موری» تحت عنوان «روانپریشی نوبت اول» در سال 1999 اشاره میکنم. ضمن آنکه پژوهشهایی هم که در ایران انجام شده است این امر را تایید میکند. از جمله پایاننامه دکتر فرشید فخاریان، از دستیاران روانپزشکی که در سال 1379 عوامل موثر بر طول مدت بستری بیماران روانی در مرکز روانپزشکی رازی را بررسی کرده است. تشخیص و درمان سریع از عوارضی نظیر انزوای اجتماعی و خودکشی و سوءمصرف و وابستگی به مواد و رفتارهای کیفری نیز میکاهد. اگر حمله حاد اسکیزوفرنیا سریع تشخیص داده شود و به فوریت درمان گردد از مرگ یاختههای مغزی جلوگیری میگردد. هرچه تشخیص و درمان به تعویق بیفتد، مرگ یاختههای مغزی موجب بیتاثیر شدن درمان دارویی خواهد شد. این موضوعات را به صورت دقیق و با ذکر منابع و پژوهشهای داخلی و بینالمللی از سال 1369 تاکنون در چند مقاله در مجلات پزشکی آوردهام که علاقهمندان میتوانند به مقالهای تحت عنوان «توانبخشی اسکیزوفرنیا در انتها یا از آغاز» که در شماره 23 زمستان 1384 فصلنامه عملی پژوهشی توانبخشی چاپ شده است، مراجعه فرمایند.
اما آنچه مایه تاسف است اینکه هنوز حتی در بهترین شرایط در کشورهای پیشرفته صنعتی هم به طور متوسط زمانی که بیمار اسکیزوفرنیک برای اولین بار به روانپزشک مراجعه میکند دو سال از بیماری او گذشته است!
دلایل این امر متعدد است. از جمله ناآشنایی عموم مردم با اسکیزوفرنیا و نشانههای آغازین آن، آگاهی اندک پزشکان غیر روانپزشک از اسکیزوفرنیا و درمان آن، کافی نبودن تعداد روان پزشک و امکانات درمانی سرپایی و بستری برای بیماران روانپریش. اما گاهی دیده میشود بیماری سریع تشخیص داده شده است و درمان مناسب هم تجویز شده است لیکن بیمار و خانواده از مصرف دارو اجتناب میکنند و بیماری را که میتوانست به احتمال زیاد با مصرف دارو بهبود کامل یابد با دستان خود به سراشیبی زوال شخصیت سوق میدهند و زمانی به ضرورت درمان پی میبرند که دیگرداروها تاثیر چندانی ندارد.
خیلیها نیز از داروهای اعصاب و روان میترسند و آنها را مصرف نمیکنند!
تبلیغات غیرموجهی که در مورد عدم مصرف دارو در کشور ما صورت گرفته است و میگیرد باعث محروم ماندن صدها هزار بیمار از درمان مناسب و عوارضی از قبیل زوال شخصیت، فقدان کارکرد تحصیلی و خانوادگی، اجتماعی و شغلی،(به صورت خوددرمانی) ،خودکشی و دیگرکشی میشود. گاهی هم ناآگاهی خانواده بیمار اسکیزوفرنیک از ضرورت و فایده درمان دارویی با تخطی از قوانین از سوی برخی افراد همراه میشود و فاجعه به بار میآورد که نمونه آن «شش ماه مشاوره و رواندرمانی» برای بیمار اسکیزوفرنیک حاد توسط «فرد غیرپزشک» بوده است که سرانجام به علت وخامت حال بیمار، این درمانگر محترم رضایت داده بود که بیمار بخت برگشته را نزد روانپزشک ببرند. اینکه چه فرصت طلایی از دست رفت و چه عوارض و عواقبی برای بیمار و خانواده او به بار آمد، بماند. با توجه به این دلایل است که ما روانپزشکان به آموزش عموم مردم از طریق رسانههای گروهی اهتمام میکنیم و تاکید داریم که به آموزش روانپزشکی در دوره بالینی پزشکی بهای بیشتر داده شود و امکانات آموزش تخصصی روانپزشکی افزایش یابد، به نحوی که تعداد روانپزشکان اگر هم به حد آرمانی یازده هزار نفر برای جمعیت کنونی ایران نرسد، دست کم به میزان چشمگیر از عدد هزار و دویست نفر فعلی با شتاب بیشتری بالا برود تا به گروه عظیم پزشکانی که مشتاق ورود به تخصص روانپزشکی هستند نیز پاسخ مثبتی داده شود.