نگاهی کوتاه به تپه باستانی زیویه
این تپه در روستای زیویه، حدود 55 کیلومتری جنوب شرقی شهر سقز واقع واز محوطه بسیار وسیعی برخوردار است. طی کاوش های باستان شناسی در این تپه، قلعه باستانی زیویه از زیر خاک بیرون آمد. این قلعه روی یکی از تپه های نسبتاً مرتفع منطقه ساخته شده و بر محیط اطراف اشراف کامل دارد.
در نخستین کاوش که توسط« ایوب ربنو» در سال 1325 شمسی در این منطقه صورت گرفت و بیشتر جنبه تجاری داشت، اشیای منحصر به فردی از یک تابوت برنزی به دست آمد که در نوع خود از شاهکارهای فلزکاری و سفال گری محسوب می شود. همین امر موجب تخریب بسیاری از آثار معماری ارزشمند این قلعه ( کاخ دژ ) عظیم گردید. این قلعه که به اقوام ماد و ماننایی تعلق داشت، در حدود 2700 سال پیش ساخته شده است. در سال 1354 شمسی اولین فصل کاوش های علمی باستان شناسی در این تپه آغاز شد و تا سال 1380 ادامه یافت. طی چند فصل کاوش، نتایج قابل توجهی در زمینه شناخت وضعیت معماری آن به دست آمد. از جمله اشیای به دست آمده در این کاوش ها، قطعات عاج منقوش بود که نقوش حیوانی و صحنه شکار اساطیر روی آن ها حک شده و از ارزش ویژه ای برخوردار است. اهمیت این قطعات به حدی است که از روی دو نمونه از آنها، نقش برجسته آبیدر سنندج، طراحی، بزرگ نمایی و ساخته شد. برای احداث قلعه زیویه، استادکاران پس از بنیاد مصطبه، سکوهایی برای دست یابی به سطح صاف و هموار پدید آوردند و در بین شیب های موجود در تپه، با بهره گیری از خشت خام، سنگ و چوب قلعه ای در نهایت استحکام و پایداری بنا نهادند. پی ها و پایه ستون ها از سنگ ساخته شده و برای ساخت دیوارها، خشت خام به ابعاد 16×46×46 سانتی متر به کار رفته است. از جالب ترین قسمت های قلعه، تالار ستون دار آن با 16پایه ستون سنگی مدور است. قطر این پایه ستون ها حدود 95 تا 105 سانتی متر است. کف تالار با خشت خام به صورت شطرنجی مفروش شده است. دیگر بخش های این قلعه عظیم شامل سالن ها، حیاط ها و اتاق های متعددی است که هر یک عملکردی خاص داشت. نکته قابل توجه استفاده از فاصلة پشت بندهای ایجاد شده برای استحکام و ایستایی دیوازهای قلعه است که به عنوان سیلو( انبار غله ) مورد استفاده بود. در کاوش های سال 1380 ، نمونه هایی از غله در کف انبارها که هر یک بیش از 8 متر عمق داشت، به دست آمد.