در ماه مبارک رمضان، ساعت ها و حتّی ثانیه ها ارزشی فوق حدّ تصور پیدا می کند، مطلب بسیار مهمّ و اساسی که در مورد ماه رمضان باید به آن توجّه داشت آن است که آنچه به زیبایی این ماه خوب خدا افزوده، و طراوت و تازگی بیشتری به آن می بخشد، حسن خلق و رفتار نیکی است که روزه دار محترم در این ماه از خود به نمایش می گذارد.
ماه رمضان ماه میهمانی خدا فرارسید. ماهی که ابر رحمت الهی به طور ویژه بر سر بندگان سایه افکنده، و آن خالق مهربان با سخاوتی مثال زدنی، سفره پر خیر و برکتش را به روی بندگانش گشوده است، و با آهنگ زیبای قرآن و دعا و راز و نیاز شبانه، شوق و نشاطی مثال زدنی را در اعماق جان مۆمنین ایجاد نموده است.
براساس روایات معتبر، عظمت و بزرگی ماه خدا به اندازه ای است که چراغ عقل و اندیشه ی آدمی در مقام ارزش گذاری برای این ماه عزیز، خاموش و بی فروغ گشته، بگونه ای که هرگز توانایی تعیین قیمت و بهایی که در شأن این ماه بزرگ باشد را ندارد.
بر اساس همین عظمت و بزرگی است که در روایتی پیامبر گرامی اسلام می فرماید:
«لو یعلم العبد ما فی رمضان لود إن یكون رمضان السنة»1: اگر بنده از آنچه كه در ماه رمضان قرار داده شده آگاهی داشت، با تمام وجود دوست می داشت كه همه ی سال ماه رمضان باشد.
فرمایش نورانی پیامبر عزیز اسلام(صلی الله علیه و آله) بیانگر آن است که در ماه مبارک رمضان، ساعت ها و حتّی ثانیه ها ارزشی فوق حدّ تصور پیدا می کند، مطلب بسیار مهمّ و اساسی که در مورد ماه رمضان باید به آن توجّه داشت آن است که آنچه به زیبایی این ماه خوب خدا افزوده، و طراوت و تازگی بیشتری به آن می بخشد، حسن خلق و رفتار نیکی است که روزه دار محترم در این ماه از خود به نمایش می گذارد.
به هر حال زندگی انسان در این دنیا با مشکلات و سختی های زیادی روبرو است که نمی توان آنها را نادیده گرفت، مشکلاتی مثل بیماری، بدهکاری، بروز رفتارهای زشت و زننده از سوی خانواده، بستگان و یا غریبه ها و... که این قبیل از مشکلات ممکن است هر از گاهی خواسته و ناخواسته به سراغمان آمده، و با طوفانی که به راه انداخته، تعادل روحی ما را بر هم زند.
با حُسن خلق و به کار بستن آموزه های ناب اسلام در حوزه اخلاق، خویشتن داری نموده و خشم درون را مهار کند، که به یقین در صورت چنین عملکرد مثبت و شایسته ای مشکلات سخت را پشت سر گذاشته، و به یک زندگی خوب و رضایت بخشی دست خواهد یافت.
محبوبترین شما نزد من و نزدیکترین شما به من در روز قیامت خوش اخلاق ترین و متواضع ترین شما است، و دورترین شما به من مستکبران هستند
به دلیل اهمیّت والایی که حُسن خلق و رفتار نیک دارد رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) در خطبه ی زیبای شعبانیه به صراحت به آن اشاره نموده و خطاب به روزه داران فرموده است:
«أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ‏ حَسَّنَ‏ مِنْكُمْ‏ فِی‏ هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ كَانَ لَهُ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ»2 : ای مردم هر کس در این ماه خلق خود را نیکو کند[به پاس چنین عملکرد مثبتی] در روزی که گام ها بر پل صراط لغزان است او به آسانی از آن عبور می کند.
محمد بن مسلم از امام باقر (علیه السلام) نقل می کند که آن حضرت فرمود: «ان اکمل المۆمنین ایمانا احسنهم خلقا»3 ؛ کاملترین مۆمنین از نظر ایمان کسانی هستند که خوش اخلاق تر باشند.
بنابراین با توجّه به نقش بسیار مهمّی که حُسن خلق در تکمیل ساختمان ایمان دارد، ما باید همواره سعی کنیم که در رفتار و عملکرد خود بهترین ها را گزینش نموده و از رفتارهای ناشایست پرهیز کنیم، که برای تحقق این مهمّ بهترین فرصت، لحظه‌های ارزشمند ماه مبارک رمضان است ، لحظه هایی ملکوتی و معنوی، که خداوند متعال بر ما لطف کرده و آنها را بدون هیچ منّت و چشم داشتی در اختیارمان قرار داده است.
خوبی ها را تنها برای خود نخواهیم!
حُسن خلقی که ما از آن سخن می گوییم هرگز جنبه ی فردی و یا خانوادگی و یا حتی ملی ندارد، به این معنا که انسان رعایت اخلاق نیک را در مورد خود و یا خانواده و یا در سطح وسیعتر در مورد ملّت و کشور خود لازم و ضروری بداند. چرا که از دیدگاه مکتب کامل و بی عیب و نقص اسلام، حُسن خلق واقعی زمانی در انسان تحقق پیدا می کند که منفعت طلبی و خود خواهی شخصی را کنار گذاشته، و به اصول با ارزش اخلاقی در مورد تمام کسانی که انسانیّت خود را حفظ کرده اند پایبند باشیم.بنابراین اسلام عزیز برای اخلاق نیک حدّ و مرزی نمی شناسد. اگر رفاه و آسایش، امنیت، شادی و نشاط، صداقت و راستی و...خوب است برای همه خوب است نه اینکه با عینک خودبینی، خود خواهانه خوبی ها را مخصوص خوددانسته و دیگران را در آن سهیم ندانیم. hhr296
در یک جامعه اسلامی قلب ها برای هم می تپد، عطر شادی و نشاط فراگیر بوده، و همه می توانند بوسیله ی آن، بوی خوش زندگی را استشمام کنند. دیگر صحبت از من شخصی، خانواده، دوست و یا فامیل و آشنا نیست، اگر چشمه ی حیاتی است، همه می توانند از آن بهره مند شده و به قدر احتیاج، کاسه خود را از آن پُر نموده و عطش نیاز را برطرف نمایند.
بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش زیک گوهرند
چو عضو ی بدرد آورد روزگار دگر عضو ها را نماند قرار

امتیاز ویژه برای کسانی که از بقیّه خوش اخلاق ترند!
یکی از بزرگترین آرزوهای مۆمن آن است که در سرای آخرت خداوند مهربان بر او منّت نهاده و نعمت همنشینی با رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) را قسمت و روزی او کند.
آنچه می تواند مۆمن را از فیض همنشینی و همجواری با آن رسول گرامی بهره مند سازد خوش اخلاقی و داشتن اخلاق نیک است. که در روایتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) خود در این باره سخن گفته و دراین باره فرموده است:
«إِنَ‏ أَحَبَّكُمْ‏ إِلَیَ‏ وَ أَقْرَبَكُمْ مِنِّی یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَجْلِساً أَحْسَنُكُمْ خُلُقاً وَ أَشَدُّكُمْ تَوَاضُعاً وَ إِنَّ أَبْعَدَكُمْ مِنِّی یَوْمَ الْقِیَامَةِ الثَّرْثَارُونَ وَ هُمُ الْمُسْتَكْبِرُونَ».4: محبوبترین شما نزد من و نزدیکترین شما به من در روز قیامت خوش اخلاق ترین و متواضع ترین شما است، و دورترین شما به من مستکبران هستند.
محمد بن مسلم از امام باقر (علیه السلام) نقل می کند که آن حضرت فرمود: «ان اکمل المۆمنین ایمانا احسنهم خلقا»؛ کاملترین مۆمنین از نظر ایمان کسانی هستند که خوش اخلاق تر باشند.
آن شب را گرسنه به سربرد!
انس بن مالک می گوید: برنامه ی رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) این بود که شب ها با نوشیدنی مثل شیر افطار می کرد، و همچنین سحرها. گاهی هم همراه آن نان میل می فرمود. یک شب افطاری حضرت را آماده کردم، ولی حضرت بعد از نماز مغرب دیر کردند و به منزل نیامد.من پیش خود فکر کردم که شاید بعضی از اصحاب ایشان را برای افطار دعوت کرده اند، به خاطر همین من آن نوشیدنی را خوردم. بعد از گذشت یک ساعت حضرت تشریف آوردند. از بعضی از کسانی که همراه حضرت بودند پرسیدم: آیا رسول خدا(صلی الله علیه و آله) جایی افطار کرده اند یا کسی ایشان را دعوت نموده است؟!
گفتند: نه. بعد از اینکه متوجّه شدم آن حضرت افطار نکرده اند آن شب بر من به اندازه ای سخت گذشت که کسی جز خدا نمی داند، و از این بیم داشتم که اگر حضرت افطار را بخواهد، چه بگویم. ولی بالاخره آن حضرت آن شب را گرسنه به سر برد و روز هم روزه گرفتند و هیچ از من نپرسیدند و تاکنون هم صحبتی نکرده اند.5
آنها تنها اهل موعظه و نصیحت نبودند!
در روایات فراوانی که از ائمه اطهار (علیهم السلام) به دست ما رسیده، خوش اخلاقی مورد تأکید ویژه آن عزیزان قرار گرفته، و به آثار سودمند آن اشاره شده است. در این میان نکته ای که نباید نادیده گرفت آن است که پیشوایان معصوم (صلوات الله علیهم اجمعین) که مرتب ما را به حُسن خلق دعوت می نمایند این گونه نیست که در این زمینه تنها اهل موعظه و نصیحت باشند.بلکه آن بزرگواران در این باره همواره گوی سبقت را از دیگران ربوده، و در زندگی سراسر نور خود توانستند با عملکرد زیبای خود حُسن خلق را به طور کامل و پیراسته از هرگونه عیب و نقصی جامه ی عمل بپوشانند که ما در ادامه به عنوان نمونه به حکایتی زیبا در این باره اشاره می کنیم.
آنچه می تواند مۆمن را از فیض همنشینی و همجواری با آن رسول گرامی بهره مند سازد خوش اخلاقی و داشتن اخلاق نیک است.
امام سجاد(علیه السلام) با جمعی از دوستان گرد هم نشسته بودند. مردی از بستگان آن حضرت آمد و در کنار جمعیت ایستاد آنگاه با صدای بلند زبان به ستم و بدگویی امام گشود و سپس از مجلس خارج شد.
آن حضرت در حضور او چیزی نفرمود و پس از اینکه رفت خطاب به حاضرین فرمود: شما سخنان این مرد را شنیدید و من میل دارم با من بیایید و پاسخ من را نیز بشنویید. همه موافقت کردند اما گفتند: ما دوست داشتیم در همین مجلس جواب او را می دادید و ما هم باشما همصدا می شدیم. آنگاه از جا برخاستند و راه خانه آن مرد جسور را پیش گرفتند.
بین راه متوجه شدند که امام سجاد علیه السلام آیه ی «والکاظمین الغیظ والعافین عن الناس والله یحب المحسنین»6 را می خواند. از فرو نشاندن آتش خشم سخن می گوید، و از عفو و گذشت نام می برد. از این کلام حضرت متوجّه شدند که ایشان در فکر مجازات نیست و کلام تندی نخواهد گفت.

هنگامی که به در خانه ی آن مرد رسیدند امام با صدای بلند او را فرا خواند و به همراهان خود فرمود: به او بگوییدآن کس که تو را صدا می زند علی بن حسین است.مرد از خانه بیرون آمد در حالی که خود را برای یک برخورد تند و بد آماده نموده بود، زیرا با مشاهده اوضاع تردیدی نداشت که امام سجاد(علیه السلام) برای کیفر او آمده است. ولی بر خلاف انتظارش به وی فرمود: برادر! تو در مقابل من ایستادی و بدون مقدمه سخنان ناروایی را آغاز کردی و پی در پی گفتی و گفتی.
حال اگر آنچه به من نسبت دادی در من وجود دارد از پیشگاه الهی برای خود طلب آمرزش می کنم و اگر در من نیست از خدا می خواهم که تو را بیامرزد.