کلیه ها، اعضای لوبیا شکلی هستند که در پشت ما، درست زیر کمر قرار گرفته اند. هر کلیه یک آدم بزرگ تقریباً به اندازه یک مشت است و حدود صد گرم وزن دارد. درون هر کلیه، خون از فیلترهای نازکی به نام نفرون رد می شود. در هر کلیه هم حدود یک میلیون از این واحدهای کوچک تصفیه وجود دارد. به دلیل وجود نفرون هاست که دو کلیه سالم می توانند هر دو دقیقه یک بار، تمام خون بدن را تصفیه کنند.
● کلیه ها چند کارکرد مهم و اساسی دارند:
۱- آنها آب بدن ما را تنظیم می کنند. بدن برای اینکه بتواند درست کار کند، درست مثل ماشین، به تنظیم آب احتیاج دارد. کلیه ها آب اضافی را از بدن خارج می کنند. گاهی هم جسم ما به آب بیشتر احتیاج دارد، در این موقع هم باز این کلیه ها هستند که آب لازم را حفظ می کنند.
۲- آنها هورمون تولید می کنند. این هورمونها وارد گردش خون می شوند و فشار خون ما را تنظیم می کنند. این هورمونها در خون جریان می یابند و کارهای خیلی مهمی می کنند مثل تنظیم فشار خون، ساختن گلبولهای قرمز و جذب کلسیم از روده کوچک اگر یک کم زیست شناسی سرتان بشود، حتماً می دانید هر کدام از اینها چقدر حیاتی است!
۳- کلیه های سالم مواد زاید را از بدن خارج می کنند. مواد معدنی مثل پتاسیم و سدیم برای کارکرد سلولها خیلی ضروری هستند. اما زیاد شدن هر کدام از آنها هم برایمان خطرناک است. مقدار اضافی از هر کدام آنها باید توسط ادرار، که فرآورده اساسی کلیه است، به بیرون فرستاده شود. کلیه ها حتی به استخوانها هم کار دارند! تعجب می کنید؟ مقدار کلسیم و فسفر که مهمترین مواد در ساخت استخوانها هستند، توسط کلیه ها کنترل می شود. از شکستن و مصرف شدن مواد غذایی پروتئینی مثل گوشت در سلولها، موادی مثل اوره و کراتینین تشکیل می شود. این دو ماده همین طوری خطرناک نیستند، اما اگر در بدن باقی بمانند و زیاد شوند مثل یک سم مهلک باعث مرگ، می شوند. بدین ترتیب وقتی کلیه ها دچار نارسائی و بدکاری می شوند، عاقبت کار معلوم است!!
● اما چرا کلیه ها از کار می افتند؟
وقتی کارکرد کلیه به ۱۰% مقدار معمولی اش می رسد، دیگر نمی تواند آب، نمک یا مواد زاید را از بدن بیرون کند. در اثر این اتفاق بافت های بدن مثل بادکنک پر از آب می شوند و ورم می کنند. این تازه علاوه بر مسمومیت خونی است که از سموم و مواد زاید انباشته شده است. فشار خون بالا می رود و بومب ...!!
●● بیماریهایی که باعث از کار افتادگی کلیه می شوند، عبارتند از:
• گلومرولونفریت
• دیابت
• بیماری پلی کیستیک کلیه
• عوارض جنبی داروها
• پیلونفریت
• انسداد مجاری ادرار
• فشار خون بالا
● وقتی کلیه از کار افتاد چی؟
حالا باید به سراغ یک روش درمانی رفت. معمولاً اولین درمان ممکن دیالیز کردن است. دیالیز یعنی تصفیه کردن خون از راه مکانیکی. به کمک این روش مواد زاید و آب اضافی از خون خارج می شوند و بدن نظم و ترتیب پیدا می کند. اتفاقی که در هنگام دیالیز می افتد شبیه کار کلیه است. یعنی فیزیک یکسانی دارد ولی در دیالیزور به شکل ساده تری رخ می دهد.
اینجا را نگاه کنید! و دقت کنید که دیالیز چه اصولی دارد. آنها را به خاطر بسپارید تا بتوانید با کار یک کلیه طبیعی مقایسه کنید.
اما وقتی دیالیز دیگر جواب نمی دهد، وقت پیوند کلیه است! برای ادامه دادن مطلب بهتر است اول یک کمی درباره کلیه بدانیم. چطور همه این اتفاقات مهم در کلیه روی می دهند؟
خوب آخرین تصویری را که دیدید به خاطر دارید؟ هنوز کنجکاویتان سیراب نشده؟ حق دارید!! حالا به این یکی مطلب توجه کنید. اما برای استفاده بهتر، موقع دیدنش، سعی کنید مهمترین نکته ها را به خاطر بیاورید. مثلاً چیزهایی که باید دفع شوند یا باید تنظیم شوند و دقت کنید هر کدام از کجا وارد مسیر اصلی جریان می شوند، به خون می روند یا به سمت لوله های ادراری و چرا؟ اگر هنوز بیشتر در این فلش پیش بروید، می توانید مکانیسم دقیق مولکولی هر کاری را هم کشف کنید.
● دیگر وقت خوبی است که درباره پیوند کلیه صحبت کنیم:
اما پیوند کلیه یک عمل جراحی است که در آن یک کلیه سالم با کارکرد خوب جای گزین کلیه کسی که مشکل و نارسانی شدید کلیه دارد، می شود.
این نوع عمل که در سالهای بعد از دهه هشتاد بسیار معمول شده است در ۸۵% موارد موفقیت آمیز است و در صورت پس زدن یا وجود اشکال می توان آن را دوباره با دهنده دیگری تکرار کرد. بهترین فایده عمل رها شدن بیمار از دیالیز پی در پی و امکان زندگی آزادانه و راحت است. حدود یک سوم تا نیمی از بیماران کلیوی شرایط انجام پیوند را دارند. کلیه لازم برای پیوند از دو طریق تهیه می شود: از طریق دهنده زنده یا مرده در مورد دهنده های زنده، استفاده از کلیه خویشاوندان معمولاً به دلایل ژنتیکی جواب بهتری می دهد. اما دهنده مرده، اشخاصی هستند که دچار سانحه و فوت ناگهانی یا مرگ مغزی شده اند. اعضای حیاتی این اشخاص در صورت رضایت کتبی خودشان ( به صورت عضویت در گروه های اهدای اعضا) یا خانواده شان در محلولهای خاصی نگه داری می شود و به چندین انسان دیگر، زندگی تازه ای می بخشد. حدود دو سوم کلیه های پیوندی از این راه تهیه می شود.
یک کلیه به تنهایی می تواند نیاز بدن را برآورده کند. همانطور که دیدید کلیه های قبلی بیمار در جای خود باقی می مانند، مگر اینکه وجودشان ایجاد عفونت یا فشار خون بالا بکند یعنی در کار عضو جدید بدن اخلال کنند. به محض وصل شدن به رگهای خونی کلیه جدید شروع به تصفیه خون می کند. اما لازم است بیماران از داروهای مخصوصی استفاده کنند که سیستم ایمنی بدنشان را ضعیف می کند. چون همان طور که می دانید وظیفه دستگاه ایمنی مقابله با هر جسم خارجی ای است که وارد بدن ما می شود. اگر این دستگاه بتواند کار خودش را به خوبی انجام بدهد، همه زحمات گروه پزشکی هدر رفته و به اصطلاح "پیوند پس زده" می شود. برای همین بیماران پیوندی باید بعد از عمل تا چند هفته در بیمارستان تحت نظر باشند. اما خوب اکثر آنها بیمارستان را با یک عضو جدیأ و به امید زندگی بهتر ترک می کنند.