دیوان اشعار سعدی

[sorna]

ما سپر انداختیم گر تو کمان می‌کشی

گو دل ما خوش مباش گر تو بدین دلخوشی


گر بکشی بنده‌ایم ور بنوازی رواست

ما به تو مستأنسیم تو به چه مستوحشی


گفتی اگر درد عشق پای نداری گریز

چون بتوانم گریخت تا تو کمندم کشی


دیده فرودوختیم تا نه به دوزخ برد

باز نگه می‌کنم سخت بهشتی وشی


غایت خوبی که هست قبضه و شمشیر و دست

خلق حسد می‌برند چون تو مرا می‌کشی


موجب فریاد ما خصم نداند که چیست

چاره مجروح عشق نیست بجز خامشی


چند توان ای سلیم آب بر آتش زدن

کآب دیانت برد رنگ رخ آتشی


آدمی هوشمند عیش ندارد ز فکر

ساقی مجلس بیار آن قدح بی هشی


مست می عشق را عیب مکن سعدیا

مست بیفتی تو نیز گر هم از این می‌چشی

[sorna]

هرگز آن دل بنمیرد که تو جانش باشی

نیکبخت آن که تو در هر دو جهانش باشی


غم و اندیشه در آن دایره هرگز نرود

به حقیقت که تو چون نقطه میانش باشی


هرگزش باد صبا برگ پریشان نکند

بوستانی که چو تو سرو روانش باشی


همه عالم نگران تا نظر بخت بلند

بر که افتد که تو یک دم نگرانش باشی


تشنگانت به لب ای چشمه حیوان مردند

تشنه‌تر آن که تو نزدیک دهانش باشی


گر توان بود که دور فلک از سر گیرند

تو دگر نادره دور زمانش باشی


وصفت آن نیست که در وهم سخندان گنجد

ور کسی گفت مگر هم تو زبانش باشی


چون تحمل نکند بار فراق تو کسی

با همه درد دل آسایش جانش باشی


ای که بی دوست به سر می‌نتوانی که بری

شاید ار محتمل بار گرانش باشی


سعدی آن روز که غوغای قیامت باشد

چشم دارد که تو منظور نهانش باشی

[sorna]

اگر تو پرده بر این زلف و رخ نمی‌پوشی

به هتک پرده صاحب دلان همی‌کوشی


چنین قیامت و قامت ندیده‌ام همه عمر

تو سرو یا بدنی شمس یا بناگوشی


غلام حلقه سیمین گوشوار توام

که پادشاه غلامان حلقه در گوشی


به کنج خلوت پاکان و پارسایان آی

نظاره کن که چه مستی کنند و مدهوشی


به روزگار عزیزان که یاد می‌کنمت

علی الدوام نه یادی پس از فراموشی


چنان موافق طبع منی و در دل من

نشسته‌ای که گمان می‌برم در آغوشی


چه نیکبخت کسانی که با تو هم سخنند

مرا نه زهره گفت و نه صبر خاموشی


رقیب نامتناسب چه اهل صحبت توست

که طبع او همه نیش و تو سر به سر نوشی


به تربیت به چمن گفتم ای نسیم صبا

بگوی تا ندهد گل به خار چاووشی


تو سوز سینه مستان ندیدی ای هشیار

چو آتشیت نباشد چگونه برجوشی


تو را که دل نبود عاشقی چه دانی چیست

تو را که سمع نباشد سماع ننیوشی


وفای یار به دنیا و دین مده سعدی

دریغ باشد یوسف به هر چه بفروشی

[sorna]

به پایان آمد این دفتر حکایت همچنان باقی

به صد دفتر نشاید گفت حسب الحال مشتاقی


کتاب بالغ منی حبیبا معرضا عنی

ان افعل ما تری انی علی عهدی و میثاقی


نگویم نسبتی دارم به نزدیکان درگاهت

که خود را بر تو می‌بندم به سالوسی و زراقی


اخلایی و احبابی ذروا من حبه مابی

مریض العشق لا یبری و لا یشکو الی الراقی


نشان عاشق آن باشد که شب با روز پیوندد

تو را گر خواب می‌گیرد نه صاحب درد عشاقی


قم املا و اسقنی کأسا و دع ما فیه مسموما

اما انت الذی تسقی فعین السم تریاقی


قدح چون دور ما باشد به هشیاران مجلس ده

مرا بگذار تا حیران بماند چشم در ساقی


سعی فی هتکی الشانی و لما یدر ماشانی

انا المجنون لا اعبا باحراق و اغراق


مگر شمس فلک باشد بدین فرخنده دیداری

مگر نفس ملک باشد بدین پاکیزه اخلاقی


لقیت الاسد فی الغابات لا تقوی علی صیدی

و هذا الظبی فی شیراز یسبینی باحداق


نه حسنت آخری دارد نه سعدی را سخن پایان

بمیرد تشنه مستسقی و دریا همچنان باقی

[sorna]

به قلم راست نیاید صفت مشتاقی

سادتی احترق القلب من الاشواق


نشود دفتر درد دل مجروح تمام

لو اضافوا صحف الدهر الی اوراقی


آرزوی دل خلقی تو به شیرین سخنی

اثر رحمت حقی تو به نیک اخلاقی


بی عزیزان چه تمتع بود از عمر عزیز

کیف یحلو زمن البین لدی العشاق


من همان عاشقم ار زان که تو آن دوست نه‌ای

انا اهواک و ان ملت عن المیثاق


حیث لا تخلف منظور حبیبی ارنی

چه کنم قصه این غصه کنم در باقی


به دو چشم تو که گر بی تو برندم به بهشت

نکنم میل به حوران و نظر با ساقی


سعدی از دست غمت چاک زده دامن عمر

بیشتر زین نکند صابری و مشتاقی

[sorna]

عمرم به آخر آمد عشقم هنوز باقی

وز می چنان نه مستم کز عشق روی ساقی


یا غایه الامانی قلبی لدیک فانی

شخصی کما ترانی من غایه اشتیاقی


ای دردمند مفتون بر خد و خال موزون

قدر وصالش اکنون دانی که در فراقی


یا سعد کیف صرنا فی بلده هجرنا

من بعد ما سهرنا و الاید فی العناقی


بعد از عراق جایی خوش نایدم هوایی

مطرب بزن نوایی زان پرده عراقی


خان الزمان عهدی حتی بقیت وحدی

ردوا علی ودی بالله یا رفاقی


در سرو و مه چه گویی ای مجمع نکویی

تو ماه مشک بویی تو سرو سیم ساقی


ان مت فی هواها دعنی امت فداها

یا عاذلی نباها ذرنی و ما الاقی


چند از حدیث آنان خیزید ای جوانان

تا در هوای جانان بازیم عمر باقی


قام الغیاث لما زم الجمال زما

و اللیل مدلهما و الدمع فی الماقی


تا در میان نیاری بیگانه‌ای نه یاری

درباز هر چه داری گر مرد اتفاقی

[sorna]

دل دیوانگیم هست و سر ناباکی

که نه کاریست شکیبایی و اندهناکی


سر به خمخانه تشنیع فرو خواهم برد

خرقه گو در بر من دست بشوی از پاکی


دست در دل کن و هر پرده پندار که هست

بدر ای سینه که از دست ملامت چاکی


تا به نخجیر دل سوختگان کردی میل

هر زمان بسته دلی سوخته بر فتراکی


انت ریان و کم حولک قلب صاد

انت فرحان و کم نحوک طرف باکی


یا رب آن آب حیاتست بدان شیرینی

یا رب آن سرو روانست بدان چالاکی


جامه‌ای پهنتر از کارگه امکانی

لقمه‌ای بیشتر از حوصله ادراکی


در شکنج سر زلف تو دریغا دل من

که گرفتار دو مارست بدین ضحاکی


آه من باد به گوش تو رساند هرگز

که نه ما بر سر خاکیم و تو بر افلاکی


الغیاث از تو که هم دردی و هم درمانی

زینهار از تو که هم زهری و هم تریاکی


سعدیا آتش سودای تو را آبی بس

باد بی فایده مفروش که مشتی خاکی

[sorna]

عشق جانان در جهان هرگز نبودی کاشکی

یا چو بود اندر دلم کمتر فزودی کاشکی


آزمودم درد و داغ عشق باری صد هزار

همچو من معشوقه یک ره آزمودی کاشکی


نغنویدم زان خیالش را نمی‌بینم به خواب

دیده گریان من یک شب غنودی کاشکی


از چه ننماید به من دیدار خویش آن دلفروز

راضیم راضی چنان روی ار نمودی کاشکی


هر زمان گویم ز داغ عشق و تیمار فراق

دل ربود از من نگارم جان ربودی کاشکی


ناله‌های زار من شاید که گر کس نشنود

لابه‌های زار من یک شب شنودی کاشکی


سعدی از جان می‌خورد سوگند و می‌گوید به دل

وعده‌هایش را وفا باری نمودی کاشکی

[sorna]

سخت زیبا می‌روی یک بارگی

در تو حیران می‌شود نظارگی


این چنین رخ با پری باید نمود

تا بیاموزد پری رخسارگی


هر که را پیش تو پای از جای رفت

زیر بارش برنخیزد بارگی


چشم‌های نیم خوابت سال و ماه

همچو من مستند بی میخوارگی


خستگانت را شکیبایی نماند

یا دوا کن یا بکش یک بارگی


دوست تا خواهی به جای ما نکوست

در حسودان اوفتاد آوارگی


سعدیا تسلیم فرمان شو که نیست

چاره عاشق بجز بیچارگی

[sorna]

روی بپوش ای قمر خانگی

تا نکشد عقل به دیوانگی


بلعجبی‌های خیالت ببست

چشم خردمندی و فرزانگی


با تو بباشم به کدام آبروی

یا بگریزم به چه مردانگی


با تو برآمیختنم آرزوست

وز همه کس وحشت و بیگانگی


پرده برانداز شبی شمع وار

تا همه سوزیم به پروانگی


یا ببرد خانه سعدی خیال

یا ببرد دوست به همخانگی