دیوان اشعار سعدی

[sorna]

سرو چمن پیش اعتدال تو پستست

روی تو بازار آفتاب شکستست


شمع فلک با هزار مشعل انجم

پیش وجودت چراغ باز نشستست


توبه کند مردم از گناه به شعبان

در رمضان نیز چشم‌های تو مستست


این همه زورآوری و مردی و شیری

مرد ندانم که از کمند تو جستست


این یکی از دوستان به تیغ تو کشتست

وان دگر از عاشقان به تیر تو خستست


دیده به دل می‌برد حکایت مجنون

دیده ندارد که دل به مهر نبستست


دست طلب داشتن ز دامن معشوق

پیش کسی گو کش اختیار به دستست


با چو تو روحانیی تعلق خاطر

هر که ندارد دواب نفس پرستست


منکر سعدی که ذوق عشق ندارد

نیشکرش در دهان تلخ کبستست

[sorna]

مجنون عشق را دگر امروز حالتست

کاسلام دین لیلی و دیگر ضلالتست


فرهاد را از آن چه که شیرینترش کند

این را شکیب نیست گر آن را ملالتست


عذرا که نانوشته بخواند حدیث عشق

داند که آب دیده وامق رسالتست


مطرب همین طریق غزل گو نگاه دار

کاین ره که برگرفت به جایی دلالتست


ای مدعی که می‌گذری بر کنار آب

ما را که غرقه‌ایم ندانی چه حالتست


زین در کجا رویم که ما را به خاک او

و او را به خون ما که بریزد حوالتست


گر سر قدم نمی‌کنمش پیش اهل دل

سر بر نمی‌کنم که مقام خجالتست


جز یاد دوست هر چه کنی عمر ضایعست

جز سر عشق هر چه بگویی بطالتست


ما را دگر معامله با هیچ کس نماند

بیعی که بی حضور تو کردم اقالتست


از هر جفات بوی وفایی همی‌دهد

در هر تعنتیت هزار استمالتست


سعدی بشوی لوح دل از نقش غیر او

علمی که ره به حق ننماید جهالتست

[sorna]

ای کاب زندگانی من در دهان توست

تیر هلاک ظاهر من در کمان توست


گر برقعی فرونگذاری بدین جمال

در شهر هر که کشته شود در ضمان توست


تشبیه روی تو نکنم من به آفتاب

کاین مدح آفتاب نه تعظیم شأن توست


گر یک نظر به گوشه چشم ارادتی

با ما کنی و گر نکنی حکم از آن توست


هر روز خلق را سر یاری و صاحبیست

ما را همین سرست که بر آستان توست


بسیار دیده‌ایم درختان میوه دار

زین به ندیده‌ایم که در بوستان توست


گر دست دوستان نرسد باغ را چه جرم

منعی که می‌رود گنه از باغبان توست


بسیار در دل آمد از اندیشه‌ها و رفت

نقشی که آن نمی‌رود از دل نشان توست


با من هزار نوبت اگر دشمنی کنی

ای دوست همچنان دل من مهربان توست


سعدی به قدر خویش تمنای وصل کن

سیمرغ ما چه لایق زاغ آشیان توست

[sorna]

هر صبحدم نسیم گل از بوستان توست

الحان بلبل از نفس دوستان توست


چون خضر دید آن لب جان بخش دلفریب

گفتا که آب چشمه حیوان دهان توست


یوسف به بندگیت کمر بسته بر میان

بودش یقین که ملک ملاحت از آن توست


هر شاهدی که در نظر آمد به دلبری

در دل نیافت راه که آن جا مکان توست


هرگز نشان ز چشمه کوثر شنیده‌ای

کو را نشانی از دهن بی‌نشان توست


از رشک آفتاب جمالت بر آسمان

هر ماه ماه دیدم چون ابروان توست


این باد روح پرور از انفاس صبحدم

گویی مگر ز طره عنبرفشان توست


صد پیرهن قبا کنم از خرمی اگر

بینم که دست من چو کمر در میان توست


گفتند میهمانی عشاق می‌کنی

سعدی به بوسه‌ای ز لبت میهمان توست

[sorna]

اتفاقم به سر کوی کسی افتادست

که در آن کوی چو من کشته بسی افتادست


خبر ما برسانید به مرغان چمن

که هم آواز شما در قفسی افتادست


به دلارام بگو ای نفس باد سحر

کار ما همچو سحر با نفسی افتادست


بند بر پای تحمل چه کند گر نکند

انگبینست که در وی مگسی افتادست


هیچ کس عیب هوس باختن ما نکند

مگر آن کس که به دام هوسی افتادست


سعدیا حال پراکنده گوی آن داند

که همه عمر به چوگان کسی افتادست

[sorna]

این تویی یا سرو بستانی به رفتار آمدست

یا ملک در صورت مردم به گفتار آمدست


آن پری کز خلق پنهان بود چندین روزگار

باز می‌بینم که در عالم پدیدار آمدست


عود می‌سوزند یا گل می‌دمد در بوستان

دوستان یا کاروان مشک تاتار آمدست


تا مرا با نقش رویش آشنایی اوفتاد

هر چه می‌بینم به چشمم نقش دیوار آمدست


ساربانا یک نظر در روی آن زیبا نگار

گر به جانی می‌دهد اینک خریدار آمدست


من دگر در خانه ننشینم اسیر و دردمند

خاصه این ساعت که گفتی گل به بازار آمدست


گر تو انکار نظر در آفرینش می‌کنی

من همی‌گویم که چشم از بهر این کار آمدست


وه که گر من بازبینم روی یار خویش را

مرده‌ای بینی که با دنیا دگربار آمدست


آن چه بر من می‌رود دربندت ای آرام جان

با کسی گویم که در بندی گرفتار آمدست


نی که می‌نالد همی در مجلس آزادگان

زان همی‌نالد که بر وی زخم بسیار آمدست


تا نپنداری که بعد از چشم خواب آلود تو

تا برفتی خوابم اندر چشم بیدار آمدست


سعدیا گر همتی داری منال از جور یار

تا جهان بودست جور یار بر یار آمدست

[sorna]

شب فراق که داند که تا سحر چندست

مگر کسی که به زندان عشق دربندست


گرفتم از غم دل راه بوستان گیرم

کدام سرو به بالای دوست مانندست


پیام من که رساند به یار مهرگسل

که برشکستی و ما را هنوز پیوندست


قسم به جان تو گفتن طریق عزت نیست

به خاک پای تو وان هم عظیم سوگندست


که با شکستن پیمان و برگرفتن دل

هنوز دیده به دیدارت آرزومندست


بیا که بر سر کویت بساط چهره ماست

به جای خاک که در زیر پایت افکنده‌ست


خیال روی تو بیخ امید بنشاندست

بلای عشق تو بنیاد صبر برکندست


عجب در آن که تو مجموع و گر قیاس کنی

به زیر هر خم مویت دلی پراکندست


اگر برهنه نباشی که شخص بنمایی

گمان برند که پیراهنت گل آکندست


ز دست رفته نه تنها منم در این سودا

چه دست‌ها که ز دست تو بر خداوندست


فراق یار که پیش تو کاه برگی نیست

بیا و بر دل من بین که کوه الوندست


ز ضعف طاقت آهم نماند و ترسم خلق

گمان برند که سعدی ز دوست خرسندست

[sorna]

افسوس بر آن دیده که روی تو ندیدست

یا دیده و بعد از تو به رویی نگریدست


گر مدعیان نقش ببینند پری را

دانند که دیوانه چرا جامه دریدست


آن کیست که پیرامن خورشید جمالش

از مشک سیه دایره نیمه کشیدست


ای عاقل اگر پای به سنگیت برآید

فرهاد بدانی که چرا سنگ بریدست


رحمت نکند بر دل بیچاره فرهاد

آن کس که سخن گفتن شیرین نشنیدست


از دست کمان مهره ابروی تو در شهر

دل نیست که در بر چو کبوتر نطپیدست


در وهم نیاید که چه مطبوع درختی

پیداست که هرگز کس از این میوه نچیدست


سر قلم قدرت بی چون الهی

در روی تو چون روی در آیینه پدیدست


ما از تو به غیر از تو نداریم تمنا

حلوا به کسی ده که محبت نچشیدست


با این همه باران بلا بر سر سعدی

نشگفت اگرش خانه چشم آب چکیدست

[sorna]

ای لعبت خندان لب لعلت که مزیده‏ست؟

وی باغ لطافت به رویت که گزیده‏ست؟


نیکوتر از این میوه همه عمر که خورده‏ست؟

شیرین‏تر از این خربزه هرگز که چشیده‏ست؟


ای خضر حلالت نکنم چشمه حیوان

دانی که سکندر به چه محنت طلبیده‏ست


این خون کسی ریخته‌ای یا می سرخ است

یا توت سیاهست که بر جامه چکیده‏ست


با جمله برآمیزی و از ما بگریزی

جرم از تو نباشد گنه از بخت رمیده‏ست


نیکست که دیوار به یک بار بیفتاد

تا هیچ کس این باغ نگویی که ندیده‏ست


بسیار توقف نکند میوه بر بار

چون عام بدانست که شیرین و رسیده‏ست


گل نیز در آن هفته دهن باز نمی‌کرد

و امروز نسیم سحرش پرده دریده‏ست


در دجله که مرغابی از اندیشه نرفتی

کشتی رود اکنون که تتر جسر بریده‏ست


رفت آن که فقاع از تو گشاییم دگربار

ما را بس از این کوزه که بیگانه مکیده‏ست


سعدی در بستان هوای دگری زن

وین کشته رها کن که در او گله چریده‏ست

[sorna]

از هر چه می‌رود سخن دوست خوشترست

پیغام آشنا نفس روح پرورست


هرگز وجود حاضر غایب شنیده‌ای

من در میان جمع و دلم جای دیگرست


شاهد که در میان نبود شمع گو بمیر

چون هست اگر چراغ نباشد منورست


ابنای روزگار به صحرا روند و باغ

صحرا و باغ زنده دلان کوی دلبرست


جان می‌روم که در قدم اندازمش ز شوق

درمانده‌ام هنوز که نزلی محقرست


کاش آن به خشم رفته ما آشتی کنان

بازآمدی که دیده مشتاق بر درست


جانا دلم چو عود بر آتش بسوختی

وین دم که می‌زنم ز غمت دود مجمرست


شب‌های بی توام شب گورست در خیال

ور بی تو بامداد کنم روز محشرست


گیسوت عنبرینه گردن تمام بود

معشوق خوبروی چه محتاج زیورست


سعدی خیال بیهده بستی امید وصل

هجرت بکشت و وصل هنوزت مصورست


زنهار از این امید درازت که در دلست

هیهات از این خیال محالت که در سرست