برگی از تاریخ ایران

[sorna]

جنگ های ایران و روم

جنگهای ایران و روم نبرد حَرّان • جنگ ۶۳-۵۸ • لشکرکشی تراژان به پارت • نبرد تیسفون (۱۶۵) • نبرد تیسفون (۱۹۸) • نبرد نصیبین • نبرد راسائنا • نبرد میسیکه • نبرد بربلیسوس • نبرد اِدِسا • نبرد سِنجار • محاصره آمِد • نبرد تیسفون (۳۶۳) • نبرد سامِرا • جنگ آناستازی • جنگ ایبری • جنگ لازی • جنگ ۵۹۱-۵۷۲ • نبرد اَنطاکیه • محاصره اورشلیم • محاصره اسکندریه • محاصره خالکِدون • نبرد ایسوس (۶۲۲) • نبرد ساروس • محاصره کنستانتینوپول • نبرد نینوا

جنگ ایبری نبرد دارا • نبرد نصیبین (۵۳۰) • نبرد کالینیکوم

[sorna]

شاپور اول

شاپور یکم

منصب : شاهنشاه ایران دودمان : ساسانی توالی در دودمان : دومین شاه پدر او: اردشیر بابکان دورهٔ فرمانروایی: ۲۴۱ - ۲۷۱ م. کارهای بزرگ: شکست دادن گردیانوس
اسیر کردن والرین فرزندان :
جانشین : هرمز یکم شاپور یکم (با املای پهلوی کتیبه ای: و تلفظ:شَهپُهْر،[۱]) (سلطنت از ۲۴۱ - ۲۷۱ م)، دومین شاهنشاه ساسانی و فرزند اردشیر بابکان است.
او به سفارش پدر و پس از مرگ وی به تخت نشست. در سکههای اردشیر تصویر شاپور به عنوان نایبالسلطنه درج شدهاست. وی از شاهان بزرگ ساسانی محسوب میشود.
در عرصهٔ نظامی شاپور، چنانکه که خود در کتیبهای تصریح کردهاست، در سال ۲۴۲ گردیانوس امپراتور روم را که به ایران تاخته بود شکست داد و کشت. فیلیپ عرب (امپراتور بعدی) را مجبور به پرداخت غرامتی هنگفت و واگذاری زمینهای زیادی به ایران کرد. همچنین در سال ۲۶۰ والرین امپراتور، سناتورها و سربازان وی را اسیر کرد. شاپور به افتخار این پیروزی دستور حک پیکرهای عظیم در دل کوه رحمت در نقش رستم داد که وی را پیروزمندانه نشسته بر اسب نشان میدهد در حالی که امپراتور فروتنانه در برابر وی زانو زدهاست.


غلبه بر والریان

چیرگی شاپور اول بر والرین، امپراطور روم و فیلیپ عرب - در نقش رستم.

پس از غلبه کردن شاپور اول بر ارمنستان، وی به انتاکیه یورش برده و آنجا را تصرف میکند. والرین، امپراتور روم، پسرش را به غرب فرستاده و خود برای مقابله با ایرانیان راهی شرق میشود. وی به سال ۲۵۷ موفق به باز پس گیری انتاکیه شده ولی دو سال بعد پیش از مواجهه با شاپور در اثر طاعون بسیاری از لژیونهای خود را از دست میدهد و در نهایت چندی بعد (در اواخر سال ۲۵۹ یا اوایل ۲۶۰) در جنگ اِدِسا، در ترکیه فعلی و شمال انتاکیه در کشور خود از شاپور شکست خورده، اسیر و در نهایت کشته میشود.
از شاپور کتیبههایی به سه زبان پارسی میانه، پارتی و یونانی باقی ماندهاست.

تندیس مومی

شاپور اول در موزه تاریخ فارس .

در موزه تاریخ فارس در شهر شیراز تندیسهایی مومی از پادشاهان هخامنشی و ساسانی قرار داده شده است. تصویر روبرو تندیس مومی شاپور اول پادشاه ساسانی است.

[sorna]

هرمز يكم

نگارهٔ هرمز یکم.

هرمز یکم از شاهنشاهان ساسانی (۲۷۲ تا ۲۷۳ میلادی) و جانشین شاپور یکم بود. مانی پیامبر در زمان او آزادانه اندیشهاش را رواج میداد. همچنین کرتیر موبد نامدار زرتشتی در زمان او ارج بسیار یافت.

[sorna]

بهرام يكم

بهرام یکم از پادشاهان ساسانی و بزرگترین پسر شاپور ۱ بود که از ۲۷۱ تا ۲۷۴ ترسایی بر تخت پادشاهی ایران نشسته بود.او برای به پادشاهی رسیدن از پشتیبانی کرتیر سود برده بود. در روزگار او زنوبیا شاهبانوی تَدمُر زن اذینه از ایران یاری خواست. بهرام سیاست غلطی در پیش گرفت. بدین صورت که سپاه اندکی روانه کرد و در نتیجه هم تدمر بدست رومیان افتاد و هم ارلین امپراتور روم از مداخلهٔ ایران رنجید و بقصد کینهجوئی مردم آلان را بر آن داشت که از طرف قفقاز به ایران تاختند. ولی ارلین پس از ورود به بیزانس (۲۷۴ م.) و اندکی بعد بهرام در گذشت. به دستور این شاه، مانی را گرفتند و زنده پوست کندند و در گندیشاپور برای تماشای مردم به تیری آویختند.

[sorna]

بهرام دوم (۲۷۴-۲۹۳ (میلادی))، پادشاه ساسانی، .مانی در زمان پادشاهی او کشته شد و در زمان همین شاه کرتیر که دشمن مانی بود به بالاترین جایگاهها رسید. بهرام دوم بعد از پدر پادشاه شد. ابتدا ستمگر و خونریز بود و چون کنکاشی برای خلع او کردند به اندرز موبدی رفتار خود را تغییر داد. از کارهای او مطیع کردن سکاهای سیستان و افغانستان بود که بتحریک و همدستی برادرش هرمزد فرمانروای خراسان طغیان کرده بودند. در همین سالها کاروس امپراتور روم در اجرای نقشهٔ ارلین به مرزهای شمالی ایران تاخت و با سرمتها جنگید بعد بینالنهرین و حتی تا تیسفون پیش رفت ولی در یک روز طوفانی بهدنبال یک رعد و برق او را مرده یافتند، و سپاه روم آن را نشانهٔ خشم خدا دانستند و عقبنشینی کردند. بهرام دوم نخستین شاه ساسانی بود که دستور دادبر روی سکهها و نیز سنگنوشتههایش فرتور خانواده اش را حک کنند.

[sorna]

بهرام سوم ناماور به سکان شاه یا شاه سکاها پادشاه ساسانی بود که در سال ۲۹۳ ترسایی به شاهی رسید. او با پشتیبانی موبدان زرتشتی بر تخت نشست.

[sorna]

نرسي

سکه ای که تصویری از پادشاه نرسی بر آن نقش بسته است.

نرسی یا نرسه پسر شاپور ۱ و شاه ساسانی بود. او از ۲۷۰ میلادی شاه ارمنستان بود و ارمنستان هم جایگاه فرمانروایی جانشینان شاه در روزگار ساسانی بود.نخست وی جانشین برادرش هرمز ۱ بود ولی بهرام ۱ با پشتیبانی کرتیر به جای او بر تخت نشست و او شاه ارمنستان ماند. با پادشاهی بهرام ۳ به جای او نرسه از ارمنستان به سوی عراق کنونی لشکر کشید. از این رویداد سنگنوشتهای در پایکولی در دست است.
نرسه پس از پادشاهی به کارزار با رومیان پرداخت ولی کامیابی چندانی نداشت و بخشهایی از میانرودان وهمچنین ایبریا و ارمنستان را از دست داد.

[sorna]

هرمز دوم (پادشاهی میان سالهای ۳۰۲-۳۰۹) ترسایی؛ پادشاه ساسانی بود. او پسر نرسی پسر شاپور یکم بود كه پس از كنارهگیری پدرش از سلطنت به پادشاهی رسيد. در زمان او ارمنستان دین ترسایی را پذیرفت. او در سال ۳۰۹ در هنگام صيد در بیابانهای حیره كشته شد كه احتمالاً بايد به دست عربها بوده باشد. پس از هرمز دوم پسزش آذرنرسه بر تخت نشست.

[sorna]

آذر نرسي آذرنرسی یا آذرنرسه، پادشاه ساسانی، پسر هرمز دوم و برادر شاپور دوم است.
بعد از مرگ پدر در سال ۳۱۰ میلادی به سلطنت رسید و چون بی رحم و ستمگر بود همان سال اول او را کشتند و تاج پادشاهی را در خوابگاه زن هرمز دوم که آبستن بود آویختند و بچه ای را که در شکم داشت پادشاه نامیدند.
این فرزند همان شاپور دوم ملقب به ذوالاکتاف بود.

[sorna]

شاپور دوم

شاپور دوم (۳۰۹-۳۷۹ ترسایی)، یا «شاپور ذوالاکتاف (شانه سنب)» ،[۱] از شاهان دودمان ساسانی بود.
او پسر هرمز دوم بود. او را در کودکی و پس از بر کناری برادرش آذرنرسه بر تخت نشاندند. داستانی درباره او هست که میگوید درباریان زمانی که مادرش وی را باردار بود بر زهدان مادر تاج شاهی نهادند و او پیش از زایش شاه شده بود.شاه در سن 16 سالگی زمام حکومت را در دست گرفت . تا آن زمان ایران در سیاست خارجه محتاط و رویه دفاعی نسبت به *****اتی که به حدود ایران میشد، اختیار کرده بود.
در زمان کودکی او عربها به مرزهای ایران تاختند و تاراج و خونریزی بسیار به راه انداختند. هنگامی که شاپور به جوانی رسید و خردسالی را پشت سر گذارد از تازیان انتقام سختی گرفت. او سزای کارهای عربها را با سوراخ کردن شانههایشان میداد از این رو بدو لقب شانه سُنب یا ذوالاکتاف دادند. برای نخستین بار به دستور او قبیلهای عرب به نام بنیحنظله را به خوزستان کوچاندند تا آسانتر ایشان را کنترل کنند. پیش از این در خوزستان عربی زندگی نمیکرد.کار شاپور پس از تسویه کار اعراب مشکل بود . زیرا اگر با روم جنگ نمیکرد ، دچار اغتشاشات داخلی میگردید و اگر جنگ میکرد ، طرفش با امپراتوری مانند یولیانوس بود. خوشبختی شاپور یولیانوس مرد و در ارمنستان هم چون تیرداد، پادشاه آن ، مذهب مسیحی را ترویج میکرد، اهالی این مملکت از او متنفر شدند و بعد از فوت او در سال314 میلادی ، جانشینانش افراد لایقی نبودند. بر اثر این اوضاع، شاپور جنگ را با روم شروع کرد و این جنگ ها 12 سال طول کشید. { 338-350 م } بی آنکه نتیجهٔ قطعی برای یکی از طرفین داشته باشد.
همچنین در زمان او هونها یا خیونها به ایران دستاندازی کردند که شاپور آنان را نیز تاراند. دورهٔ دوم جنگ ها با روم همچنین وی در سال ۳۵۹ به جنگ با رومیان پرداخت و شهر «آمد» (دیاربکر کنونی) را گشود. امپراتور یولیانوس نیز در سال ۳۶۳ به ایران لشکر کشید ولی خودش کشته شد و سپاهش نیز از میان رفت. از این رو روم به ناچار با ایران از در صلح درآمد و سوریه را به ایران واگذار کرد.
شاپور همچنین ارمنستان را باز پس گرفت. در زمان او مسیحیان آزارانده شدند. شاپور در دنباله کامیابیهایش همچنین توانست نیروی موبدان زرتشتی را نیز محدود کند.
از شاپور دوم سنگنوشته هایی در تاق بستان و مشگین شهر به یادگار ماندهاست.شاپور در سال 379 میلادی ، پس از 70 سال سلطنت درگذشت.