دیوان اشعار سعدی

[sorna]

صید بیابان عشق چون بخورد تیر او

سر نتواند کشید پای ز زنجیر او


گو به سنانم بدوز یا به خدنگم بزن

گر به شکار آمدست دولت نخجیر او


گفتم از آسیب عشق روی به عالم نهم

عرصه عالم گرفت حسن جهان گیر او


با همه تدبیر خویش ما سپر انداختیم

روی به دیوار صبر چشم به تقدیر او


چاره مغلوب نیست جز سپر انداختن

چون نتواند که سر درکشد از تیر او


کشته معشوق را درد نباشد که خلق

زنده به جانند و ما زنده به تأثیر او


او به فغان آمدست زین همه تعجیل ما

ای عجب و ما به جان زین همه تأخیر او


در همه گیتی نگاه کردم و بازآمدم

صورت کس خوب نیست پیش تصاویر او


سعدی شیرین زبان این همه شور از کجا

شاهد ما آیتیست وین همه تفسیر او


آتشی از سوز عشق در دل داوود بود

تا به فلک می‌رسد بانگ مزامیر او

[sorna]

هر که به خویشتن رود ره نبرد به سوی او

بینش ما نیاورد طاقت حسن روی او


باغ بنفشه و سمن بوی ندارد ای صبا

غالیه‌ای بساز از آن طره مشک بوی او


هر کس از او به قدر خویش آرزویی همی‌کنند

همت ما نمی‌کند زو بجز آرزوی او


من به کمند او درم او به مراد خویشتن

گر نرود به طبع من من بروم به خوی او


دفع زبان خصم را تا نشوند مطلع

دیده به سوی دیگری دارم و دل به سوی او


دامن من به دست او روز قیامت اوفتد

عمر به نقد می‌رود در سر گفت و گوی او


سعدی اگر برآیدت پای به سنگ دم مزن

روز نخست گفتمت سر نبری ز کوی او

[sorna]

بیا که در غم عشقت مشوشم بی تو

بیا ببین که در این غم چه ناخوشم بی تو


شب از فراق تو می‌نالم ای پری رخسار

چو روز گردد گویی در آتشم بی تو


دمی تو شربت وصلم نداده‌ای جانا

همیشه زهر فراقت همی چشم بی تو


اگر تو با من مسکین چنین کنی جانا

دو پایم از دو جهان نیز درکشم بی تو


پیام دادم و گفتم بیا خوشم می‌دار

جواب دادی و گفتی که من خوشم بی تو

[sorna]

ای طراوت برده از فردوس اعلا روی تو

نادرست اندر نگارستان دنیی روی تو


دختران مصر را کاسد شود بازار حسن

گر چو یوسف پرده بردارد به دعوی روی تو


گر چه از انگشت مانی برنیاید چون تو نقش

هر دم انگشتی نهد بر نقش مانی روی تو


از گل و ماه و پری در چشم من زیباتری

گل ز من دل برد یا مه یا پری نی روی تو


ماه و پروین از خجالت رخ فروپوشد اگر

آفتاب آسا کند در شب تجلی روی تو


مردم چشمش بدرد پرده اعمی ز شوق

گر درآید در خیال چشم اعمی روی تو


روی هر صاحب جمالی را به مه خواندن خطاست

گر رخی را ماه باید خواند باری روی تو


رسم تقوا می‌نهد در عشقبازی رای من

کوس غارت می‌زند در ملک تقوا روی تو


چون به هر وجهی بخواهد رفت جان از دست ما

خوبتر وجهی بباید جستن اولی روی تو


چشمم از زاری چو فرهادست و شیرین لعل تو

عقلم از شورش چو مجنونست و لیلی روی تو


ملک زیبایی مسلم گشت فرمان تو را

تا چنین خطی مزور کرد انشی روی تو


داشتند اصحاب خلوت حرف‌ها بر من ز بد

تا تجلی کرد در بازار تقوا روی تو


خرده بر سعدی مگیر ای جان که کاری خرد نیست

سوختن در عشق وان گه ساختن بی روی تو

[sorna]

آن سرو ناز بین که چه خوش می‌رود به راه

وان چشم آهوانه که چون می‌کند نگاه


تو سرو دیده‌ای که کمر بست بر میان

یا مه چارده که به سر برنهد کلاه


گل با وجود او چو گیاست پیش گل

مه پیش روی او چو ستارست پیش ماه


سلطان صفت همی‌رود و صد هزار دل

با او چنان که در پی سلطان رود سپاه


گویند از او حذر کن و راه گریز گیر

گویم کجا روم که ندانم گریزگاه


اول نظر که چاه زنخدان بدیدمش

گویی دراوفتاد دل از دست من به چاه


دل خود دریغ نیست که از دست من برفت

جان عزیز بر کف دستست گو بخواه


ای هر دو دیده پای که بر خاک می‌نهی

آخر نه بر دو دیده من به که خاک راه


حیفست از آن دهن که تو داری جواب تلخ

وان سینه سفید که دارد دل سیاه


بیچارگان بر آتش مهرت بسوختند

آه از تو سنگ دل که چه نامهربانی آه


شهری به گفت و گوی تو در تنگنای شوق

شب روز می‌کنند و تو در خواب صبحگاه


گفتم بنالم از تو به یاران و دوستان

باشد که دست ظلم بداری ز بی‌گناه


بازم حفاظ دامن همت گرفت و گفت

از دوست جز به دوست مبر سعدیا پناه

[sorna]

پنجه با ساعد سیمین که نیندازی به

با توانای معربد نکنی بازی به


چون دلش دادی و مهرش ستدی چاره نماند

اگر او با تو نسازد تو در او سازی به


جز غم یار مخور تا غم کارت بخورد

تو که با مصلحت خویش نپردازی به


سپر صبر تحمل نکند تیر فراق

با کمان ابرو اگر جنگ نیاغازی به


با چنین یار که ما عقد محبت بستیم

گر همه مایه زیان می‌کند انبازی به


بنده را بر خط فرمان خداوند امور

سر تسلیم نهادن ز سرافرازی به


گر چو چنگم بزنی پیش تو سر برنکنم

این چنین یار وفادار که بنوازی به


هیچ شک نیست به تیر اجل ای یار عزیز

که من از پای درآیم چو تو اندازی به


مجلس ما دگر امروز به بستان ماند

مطرب از بلبل عاشق به خوش آوازی به


گوش بر ناله مطرب کن و بلبل بگذار

که نگویند سخن از سعدی شیرازی به

[sorna]

ای که شمشیر جفا بر سر ما آخته‌ای

دشمن از دوست ندانسته و نشناخته‌ای


من ز فکر تو به خود نیز نمی‌پردازم

نازنینا تو دل از من به که پرداخته‌ای


چند شب‌ها به غم روی تو روز آوردم

که تو یک روز نپرسیده و ننواخته‌ای


گفته بودم که دل از دست تو بیرون آرم

بازدیدم که قوی پنجه درانداخته‌ای


تا شکاری ز کمند سر زلفت نجهد

ز ابروان و مژه‌ها تیر و کمان ساخته‌ای


لاجرم صید دلی در همه شیراز نماند

که نه با تیر و کمان در پی او تاخته‌ای


ماه و خورشید و پری و آدمی اندر نظرت

همه هیچند که سر بر همه افراخته‌ای


با همه جلوه طاووس و خرامیدن کبک

عیبت آنست که بی مهرتر از فاخته‌ای


هر که می‌بیندم از جور غمت می‌گوید

سعدیا بر تو چه رنجست که بگداخته‌ای


بیم ماتست در این بازی بیهوده مرا

چه کنم دست تو بردی که دغل باخته‌ای

[sorna]

ای رخ چون آینه افروخته

الحذر از آه من سوخته


غیرت سلطان جمالت چو باز

چشم من از هر که جهان دوخته


عقل کهن بار جفا می‌کشد

دم به دم از عشق نوآموخته


وه که به یک بار پراکنده شد

آن چه به عمری بشد اندوخته


غم به تولای تو بخریده‌ام

جان به تمنای تو بفروخته


در دل سعدیست چراغ غمت

مشعله‌ای تا ابد افروخته

[sorna]

ای که ز دیده غایبی در دل ما نشسته‌ای

حسن تو جلوه می‌کند وین همه پرده بسته‌ای


خاطر عام برده‌ای خون خواص خورده‌ای

ما همه صید کرده‌ای خود ز کمند جسته‌ای


از دگری چه حاصلم تا ز تو مهر بگسلم

هم تو که خسته‌ای دلم مرهم ریش خسته‌ای


گر به جراحت و الم دل بشکستیم چه غم

می‌شنوم که دم به دم پیش دل شکسته‌ای

[sorna]

حناست آن که ناخن دلبند رشته‌ای

یا خون بی دلیست که دربند کشته‌ای


من آدمی به لطف تو دیگر ندیده‌ام

این صورت و صفت که تو داری فرشته‌ای


وین طرفه‌تر که تا دل من دردمند توست

حاضر نبوده یک دم و غایب نگشته‌ای


در هیچ حلقه نیست که یادت نمی‌رود

در هیچ بقعه نیست که تخمی نکشته‌ای


ما دفتر از حکایت عشقت نبسته‌ایم

تو سنگ دل حکایت ما درنوشته‌ای


زیب و فریب آدمیان را نهایتست

حوری مگر نه از گل آدم سرشته‌ای


از عنبر و بنفشه تو بر سر آمدست

آن موی مشک بوی که در پای هشته‌ای


من در بیان وصف تو حیران بمانده‌ام

حدیست حسن را و تو از حد گذشته‌ای


سر می‌نهند پیش خطت عارفان پارس

بیتی مگر ز گفته سعدی نبشته‌ای