دیوان اشعار سعدی

[sorna]

من خود ای ساقی از این شوق که دارم مستم

تو به یک جرعه دیگر ببری از دستم


هر چه کوته نظرانند بر ایشان پیمای

که حریفان ز مل و من ز تأمل مستم


به حق مهر و وفایی که میان من و توست

که نه مهر از تو بریدم نه به کس پیوستم


پیش از آب و گل من در دل من مهر تو بود

با خود آوردم از آن جا نه به خود بربستم


من غلام توام از روی حقیقت لیکن

با وجودت نتوان گفت که من خود هستم


دایما عادت من گوشه نشستن بودی

تا تو برخاسته‌ای از طلبت ننشستم


تو ملولی و مرا طاقت تنهایی نیست

تو جفا کردی و من عهد وفا نشکستم


سعدیا با تو نگفتم که مرو در پی دل

نروم باز گر این بار که رفتم جستم

[sorna]

دل پیش تو و دیده به جای دگرستم

تا خصم نداند که تو را می‌نگرستم


روزی به درآیم من از این پرده ناموس

هر جا که بتی چون تو ببینم بپرستم


المنه لله که دلم صید غمی شد

کز خوردن غم‌های پراکنده برستم


آن عهد که گفتی نکنم مهر فراموش

بشکستی و من بر سر پیمان درستم


تا ذوق درونم خبری می‌دهد از دوست

از طعنه دشمن به خدا گر خبرستم


می‌خواستمت پیشکشی لایق خدمت

جان نیک حقیرست ندانم چه فرستم


چون نیک بدیدم که نداری سر سعدی

بر بخت بخندیدم و بر خود بگرستم

[sorna]

چو تو آمدی مرا بس که حدیث خویش گفتم

چو تو ایستاده باشی ادب آن که من بیفتم


تو اگر چنین لطیف از در بوستان درآیی

گل سرخ شرم دارد که چرا همی‌شکفتم


چو به منتها رسد گل برود قرار بلبل

همه خلق را خبر شد غم دل که می‌نهفتم


به امید آن که جایی قدمی نهاده باشی

همه خاک‌های شیراز به دیدگان برفتم


دو سه بامداد دیگر که نسیم گل برآید

بتر از هزاردستان بکشد فراق جفتم


نشنیده‌ای که فرهاد چگونه سنگ سفتی

نه چو سنگ آستانت که به آب دیده سفتم


نه عجب شب درازم که دو دیده باز باشد

به خیالت ای ستمگر عجبست اگر بخفتم


ز هزار خون سعدی بحلند بندگانت

تو بگوی تا بریزند و بگو که من نگفتم

[sorna]

من همان روز که آن خال بدیدم گفتم

بیم آن است بدین دانه که در دام افتم


هرگز آشفته رویی نشدم یا مویی

مگر اکنون که به روی تو چو موی آشفتم


هیچ شک نیست که این واقعه با طاق افتد

گو بدانید که من با غم رویش جفتم


رنگ رویم غم دل پیش کسان می‌گوید

فاش کرد آن که ز بیگانه همی‌بنهفتم


پیش از آنم که به دیوانگی انجامد کار

معرفت پند همی‌داد و نمی‌پذرفتم


هر که این روی ببیند بدهد پشت گریز

گر بداند که من از وی به چه پهلو خفتم


آتشی بر سرم از داغ جدایی می‌رفت

و آبی از دیده همی‌شد که زمین می‌سفتم


عجب آنست که با زحمت چندینی خار

بوی صبحی نشنیدم که چو گل نشکفتم


پیش از این خاطر من خانه پرمشغله بود

با تو پرداختمش وز همه عالم رفتم


سعدی آن نیست که درخورد تو گوید سخنی

آن چه در وسع خودم در دهن آمد گفتم

[sorna]

من از آن روز که دربند توام آزادم

پادشاهم که به دست تو اسیر افتادم


همه غم‌های جهان هیچ اثر می‌نکند

در من از بس که به دیدار عزیزت شادم


خرم آن روز که جان می‌رود اندر طلبت

تا بیایند عزیزان به مبارک بادم


من که در هیچ مقامی نزدم خیمه انس

پیش تو رخت بیفکندم و دل بنهادم


دانی از دولت وصلت چه طلب دارم هیچ

یاد تو مصلحت خویش ببرد از یادم


به وفای تو کز آن روز که دلبند منی

دل نبستم به وفای کس و در نگشادم


تا خیال قد و بالای تو در فکر منست

گر خلایق همه سروند چو سرو آزادم


به سخن راست نیاید که چه شیرین سخنی

وین عجبتر که تو شیرینی و من فرهادم


دستگاهی نه که در پای تو ریزم چون خاک

حاصل آنست که چون طبل تهی پربادم


می‌نماید که جفای فلک از دامن من

دست کوته نکند تا نکند بنیادم


ظاهر آنست که با سابقه حکم ازل

جهد سودی نکند تن به قضا دردادم


ور تحمل نکنم جور زمان را چه کنم

داوری نیست که از وی بستاند دادم


دلم از صحبت شیراز به کلی بگرفت

وقت آنست که پرسی خبر از بغدادم


هیچ شک نیست که فریاد من آن جا برسد

عجب ار صاحب دیوان نرسد فریادم


سعدیا حب وطن گر چه حدیثیست صحیح

نتوان مرد به سختی که من این جا زادم

[sorna]

عشقبازی نه من آخر به جهان آوردم

یا گناهیست که اول من مسکین کردم


تو که از صورت حال دل ما بی‌خبری

غم دل با تو نگویم که ندانی دردم


ای که پندم دهی از عشق و ملامت گویی

تو نبودی که من این جام محبت خوردم


تو برو مصلحت خویشتن اندیش که من

ترک جان دادم از این پیش که دل بسپردم


عهد کردیم که جان در سر کار تو کنیم

و گر این عهد به پایان نبرم نامردم


من که روی از همه عالم به وصالت کردم

شرط انصاف نباشد که بمانی فردم


راست خواهی تو مرا شیفته می‌گردانی

گرد عالم به چنین روز نه من می‌گردم


خاک نعلین تو ای دوست نمی‌یارم شد

تا بر آن دامن عصمت ننشیند گردم


روز دیوان جزا دست من و دامن تو

تا بگویی دل سعدی به چه جرم آزردم

[sorna]

هزار عهد بکردم که گرد عشق نگردم

همی‌برابرم آید خیال روی تو هر دم


نخواستم که بگویم حدیث عشق و چه حاجت

که آب دیده سرخم بگفت و چهره زردم


به گلبنی برسیدم مجال صبر ندیدم

گلی تمام نچیدم هزار خار بخوردم


بساط عمر مرا گو فرونورد زمانه

که من حکایت دیدار دوست درننوردم


هر آن کسم که نصیحت همی‌کند به صبوری

به هرزه باد هوا می‌دمد بر آهن سردم


به چشم‌های تو دانم که تا ز چشم برفتی

به چشم عشق و ارادت نظر به هیچ نکردم


نه روز می‌بشمردم در انتظار جمالت

که روز هجر تو را خود ز عمر می‌نشمردم


چه دشمنی که نکردی چنان که خوی تو باشد

به دوستی که شکایت به هیچ دوست نبردم


من از کمند تو اول چو وحش می‌برمیدم

کنون که انس گرفتم به تیغ بازنگردم


تو را که گفت که سعدی نه مرد عشق تو باشد

گر از وفات بگردم درست شد که نه مردم

[sorna]

از در درآمدی و من از خود به درشدم

گفتی کز این جهان به جهان دگر شدم


گوشم به راه تا که خبر می‌دهد ز دوست

صاحب خبر بیامد و من بی‌خبر شدم


چون شبنم اوفتاده بدم پیش آفتاب

مهرم به جان رسید و به عیوق برشدم


گفتم ببینمش مگرم درد اشتیاق

ساکن شود بدیدم و مشتاقتر شدم


دستم نداد قوت رفتن به پیش یار

چندی به پای رفتم و چندی به سر شدم


تا رفتنش ببینم و گفتنش بشنوم

از پای تا به سر همه سمع و بصر شدم


من چشم از او چگونه توانم نگاه داشت

کاول نظر به دیدن او دیده ور شدم


بیزارم از وفای تو یک روز و یک زمان

مجموع اگر نشستم و خرسند اگر شدم


او را خود التفات نبودش به صید من

من خویشتن اسیر کمند نظر شدم


گویند روی سرخ تو سعدی چه زرد کرد

اکسیر عشق بر مسم افتاد و زر شدم

[sorna]

چنان در قید مهرت پای بندم

که گویی آهوی سر در کمندم


گهی بر درد بی درمان بگریم

گهی بر حال بی سامان بخندم


مرا هوشی نماند از عشق و گوشی

که پند هوشمندان کار بندم


مجال صبر تنگ آمد به یک بار

حدیث عشق بر صحرا فکندم


نه مجنونم که دل بردارم از دوست

مده گر عاقلی ای خواجه پندم


چنین صورت نبندد هیچ نقاش

معاذالله من این صورت نبندم


چه جان‌ها در غمت فرسود و تن‌ها

نه تنها من اسیر و مستمندم


تو هم بازآمدی ناچار و ناکام

اگر بازآمدی بخت بلندم


گر آوازم دهی من خفته در گور

برآساید روان دردمندم


سری دارم فدای خاک پایت

گر آسایش رسانی ور گزندم


و گر در رنج سعدی راحت توست

من این بیداد بر خود می‌پسندم

[sorna]

خرامان از درم بازآ کت از جان آرزومندم

به دیدار تو خوشنودم به گفتار تو خرسندم


اگر چه خاطرت با هر کسی پیوندها دارد

مباد آن روز و آن خاطر که من با جز تو پیوندم


کسی مانند من جستی زهی بدعهد سنگین دل

مکن کاندر وفاداری نخواهی یافت مانندم


اگر خود نعمت قارون کسی در پایت اندازد

کجا همتای من باشد که جان در پایت افکندم


به جانت کز میان جان ز جانت دوستتر دارم

به حق دوستی جانا که باور دار سوگندم


مکن رغبت به هر سویی به یاران پراکنده

که من مهر دگر یاران ز هر سویی پراکندم


شراب وصلت اندرده که جام هجر نوشیدم

درخت دوستی بنشان که بیخ صبر برکندم


چو پای از جاده بیرون شد چه نفع از رفتن راهم

چو کار از دست بیرون شد چه سود از دادن پندم


معلم گو ادب کم کن که من ناجنس شاگردم

پدر گو پند کمتر ده که من نااهل فرزندم


به خواری در پیت سعدی چو گرد افتاده می‌گوید

پسندی بر دلم گردی که بر دامانت نپسندم