*^*^* زبان خوراكي ها *^*^*

[Mohamad]

ترب وحشي

به فارسي «ريشه خردل»،«ترب وحشي»،«ترب كوهي» و در كتب طب سنتي با نام 3ترب دشتي»و«فجل بري»نام برده شده است،به فرانسوي rave sauvage , raifortدر اصطلاح هاي محلي فرانسوي و moutarde des capucinsبه انگليسي Horse radish ناميده مي شود.گياهي از خانواده cruciferae نام علمي آن cochlearia armoracia و مترادف آن Armoracia lappatifolia Gibb.وسط گياه شناسان مختلف نامگذاري شده است.

مشخصات

ترب كوهي گياهي است چند ساله داراي ريشه بسيار بلند حجيم كه گوشت مغز آن سفيد و اليافي است آنرا رنده كرده و به عناون ادويه تند مانند خردل در آشپزخانه بكار مي برند . برگهاي آن دراز ، براق بيضي باريك ،دو سر آن نوك تيز و كناره آن دنده دار . ساقه آن قايم مجوف و شيار دار است ارتفاع آن 75/0-60/0 متر ،گلهاي ان سفيد به طور گروهي خوشه اي در انتهاي شاخه گل دهنده هستند ميوه آن خورجين و اغلب عقيم بسيار كوجك است .تكثير اين گياه از طريق كاشت قطعه اي از ريشه آن است براي اين كار قسمت هايي از ريشه به طول 10 سانتي متر يعني قطعاتي به طول 10 سانتي متر از عضو زير زميني قطور گياه را بريده روي خطوطي به فاصله70 سانتي متر كه فاطله بوته ها روي خطوط 25-سانتي متر باشد،مي كارند.برداشت ريشه درقسمت زير زميني گياه به منظور استفاده دارويي از سال سوم كه ريشه به حجم يك مشت دست رسيده باشد انجام مي گيرد و از طريق كاشت ريشكهاي گياه نيز خاك پوك و تازه ،تكثير آن انجام مي شود.

ترب وحشي يا ترب كوهي در كوهستانهاي مرطوب ،گودالها،كنار جريانهاي آب ،دامنه هاي رو به شمال كوهشتانهاي اروپا و اسيا و در هندوستان مي رويد. از وجود اين گياه در ايران تا به حال گزارشي نشده است . ولي پرورش آن امكان دارد.

ريشه ترب وحشي ترد و شكننده به طول تا 1 متر هم ممكن است برسد كه ان را بشكنند بوي گزنده بسيار تندي از آن متصاعد مي شود كه بيني و چشم را تحريك مي كند و معمولا در مصارف طبي از ريشه تازه آن استفاده مي شود. چون ريشه ترب وحشي حداكثر رويش را در فصل پاييز دارد و به علاوه حداكثر تندي ان نيز با بر خورد با سرما ايجاد مي شود، لذا برداشت ريشه از نظر ادويه بايد در اواخر پاييز انجام گيرد.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي در ريشه گياه يك اسانس روغني فرار بابوي تند و تيز و خراش دهنده وجود دارد.تندي و گزندگي آن در اثر وجود گليكوزيد سينيگرين و آنزيم مايروزين در آن است له شده گياه در اثر داشتن ماده ايزو تيو سيانات تاثير ياز دارنده روي رشد ميكرو ارگانيسمها دارد .ريشه گياه منبع غني ويتامينC است.

در گزارش ديگري آمده است كه گياه خاصيت بازدارنده رشد روي جرمهاي گرام منفي گروه حصبه و شبه حصبه روده را دارد.

در هريك صد گرم ريشه ترب وحشي خام مواد زير وجود دارد:

آب 74 گرمةپروتئين 2/3 گرم،انرژي 87 كالري،مواد چرب 3/0 گرم، هيدراتهاي كربن 19 گرم،كلسيم 14 ميلي گرم ،فسفر 64 ميلي گرم،آهن4/1 ميلي گرم ،سديم 8 ميلي گرم ،پتاسيم 564 ميلي گرم ،تيامين 07/0 ميلي گرم ،و ويتامين C81 ميلي گرم.

خواص و كار برد:

ترب وحشي طبق نظر حكماي طب سنتي گرم و خشك است برگها و ساقه هاي جوان گياه به طور كلي محرك ،معرق ومدر مي باشد و به هاضمه مكم مي كند و در استعمال خارجي به عناون داروي موثر در لومباگو استعمال مي شود. ريشه گياه در موارد ناراحتي هاي حاصل از كمبود ويتامينC مصرف مي شود و از دم كرده 30-15 گرم در هزار گرم آب آن و يا خيس كرده 30-15 گرم رنده شده آن در هزار گرم سركه رقيق به عنوان مدر و معالج استسقا ،ورم كليه ،سنگ كليه ،روماتيسم مزمن،نقرس،آب آوردن ريه ها ،آسم مرطوب ،ضعف ،زردي و يرقان استفاده مي شود.

ريشه رنده شده گياه شبيه خردل اثر قرمز كننده دارد و ضماد ريشه له شده آن روي پوست پس از چند دقيقه پوست را گرم و قرمز مي كند و پس از 30-20 دقيقه ،سوزش و سوختگي و تاول در پوست ايجاد مي كند ،بنابراين از ضماد ريشه آن براي درد هاي عصبي ،سياتيك ،گرفتن عضلات ،دردهاي روماتيسمي ،فلج هاي موضعي و لومباگو استفاده مي شود.

اگر رنده شده ريشه آن را روي پارچه نازك تميزي پهن كرده روي آن شكر بريزند مايع شيريني مخلوط با عصاره ريشه پارچه خارج مي شود كه ان را شربت ريشه ترب وحشي گويند و اگر روزي 2-1 قاشق سوپ خوري از اين شربت خورده شود براي كمي ويتامينC مجرب و نافع است.

روغن ترب وحشي بسيار گرم است و در اكثر امراض جانشين روغن زيتون كهنه و روغن بلسان است و محلل بسيار قوي است ،خوردن آن براي فلج ،لقوه،رفع ناراحتي سم گزش وعقرب و ساير گزندگان نافع است و قطره آن در گوش براي تحليل بادهاي گوش و رفع درد آن مفيد است وماليدن آن به عضو نيز براي فلج ،لقوه و سستي اعضا نافع است.

براي تهيه روغن ترب وحشي به اين ترتيب عمل مي شود كه برگ ترب وحشي را در آغاز تخم بستن و تبديل گل به تخم چيده وآب آن برگ را باآب تخم ترب گرفته و با دو برابر وزنش روغن زيتون يا روغن كنجد تازه با آتش ملايم بپزند تا اب آن برود و روغن بماند ،البته بايد دقت كرد كه نسوزد.

در حال حاضر مهمترين مصرف ريشه ترب وحشي در اروپا وآمريكا ،مصرف آن به عنوان ادويه تند است و مرسوم كه از ريشه تازه رنده كرده آن با غذاهاي گوشتي نظير گوشت قرمز ،ماهي و زبان مصرف مي نمايند و يا از ترشي سركه آن استفاده مي شود و مخلوط با خردل بوي مطبوع خاصي به خردل مي دهد. درفرانسه معمول است ريشه ترب وحشي را گرفته رنده كرده با كمي سركه مخلوط مي كنند و شير جوشيده روي آن مي ريزند. همين كه شير منعقد شد آب جدا شده از قسمت منعقد شده شير را جدا مي كنند و روزي 2-1 ليوان از آن مي خورند كه مدر است و براي تسكين درد روماتيسم بسيار نافع مي باشد.

در انگليس مرسوم است كه از شربت ترب وحشي به عنوان داروي سينه و براي معالجه خشونت صدا و قطع سرفه هاي بعد از آنفلوانزا تجويز مي شود.

[Mohamad]

جوز بويا

درايران با نامهاي «جوز بويا»،«جوزا» و دركتب طب سنتي با نام «جوز بوا»،«جوزالطيب» نام برده مي شود. به فرانسوي Muscade , noix de muscade به انگليسيMace , nutmeg مي نامند ،ميوه درختي است از خانواده Myristicaceaeكه درخت ان را فرانسوي muscadier و به انگليسيnutmeg tree گويند. نام علمي آن myristica fragrans Houtt. و مترادفهاي آن m.moschata T hunb. , M. officinalis L.از طرف گياه شناسان مختلف نامگذاري شده است.

مشخصات

ميوه درخت جوز بويا به طور كلي از دو نوع ثمر كه از نظر طبي و خواص دارويي مورد توجه مي باشند تشكيل شده است ،يكي مغز هسته كه به فرانسوي موسكاد و به انگليسي نات مگ گفته مي شود و ديگري جدار نازك خشبي توري خارجي هسته كه در اصطلاح طب سنتي «بسباسه» و به فرانسوي ماسي و به انگليسي ميس ناميده مي شود.

درخت جز بويا درختي است دو پايه به لندي 20-10 متر،زيبا،هميشه سبز ،با شاخه هاي پراكنده .پوست تنه آن خاكستري تيره ،گلهاي آن زنگولهاي شكل كوچك زرد است .برگهاي آن بيضي،نوك تيز،موجدار،چرمي سبزبراق شبيه برگهاي نارنج يا برگهاي غار گيلاسي يا برگهايRhododendron،نظير برگهاي گل صد توماني(R.ferruginosum) ،طول برگها در حدود 10 ساتني متر ،رنگ سطح فوقاني آن سبز تيره و رنگ سطح تحتاني آن سبز كمرنگ است.ميوه آن كه معمولا در حدود شش ماه پس از ظهور گلها مي رسد ،شبيه زرد آلو به رنگ زرد ليمويي تا قهوه اي روشن ووقتي كه كاملا رسيد معمولا از وسط ترك مي خورد.و از شكاف ترك آن جدار خشبي شفاف و درخشان و مخملي توري شكل ناصاف هسته كه همان بسباسه ياميس است ديده مي شود.اين جدار ،يك عدد هسته قهوهاي رنگ روغني را كه هامن جوز بويا مي باشد دربر گرفته است .هسته تخم مرغي شكل و معطر گياه يا نات مگ در حدود 4 سانتي متر طول و 1-5/1 سانتي متر عرض دارد و قشر خارجي بسيار معطر وشكننده آن يعني بسباسه يا ميس در حدود 2-1 ميلي متر ضخامت دارد و وقتي خشك شد به رنگ زرد قهوه اي در مي آيد.

معمولا پس از برداشت ميوه ها كه از سالهاي هفتم به بعد آغاز مي شود.ابتدا قسمت پوشش خارجي يا جدار خارجي هسته كه همان بسباسه است با چاقو و با دست برداشته وآن را درمدت15-10 روز در جريان هوا در آفتاب قرار مي دهند كه خشك شود.پس از خشك شدن رنگ آن از زرد به قهوه اي تبديل مي شود.پس از كندن اين جدار خارجي ،هسته آن جداگانه به مدت 8-4 هفته در جريان آفتاب قرار مي دهندكه بتدريج حشك شود.ضمن اين 4 هفته در اثر خشك شدن مغز هسته ،پوست سخت آن جدا مي شود و در اثر ضرباتي كه به هسته وارد مي كنند ،پوست سخت آن را شكسته و مغز آن كه همان نات مگ است خارج مي شود و آن را نگهداري مي نمايند.معمولا براي اينكه بسباسه يا ميس در اثر ماندن طولاني در انبار حتي الامكان فاسد نشده و مورد حمله حشرات و آفات قرار نگيرد ،قبل از انبار كردن آنها را با ميتل برومايد يا كربن بي سولفيد ضد عفوني مي نمايند.پس به عبارت ساده تر ميوه جوز بويا داراي سه قشر اول قشر خارجي گوشتي كه پس از رسيدن ميوه شكاف مي خورد.قشر دوم كه ترك ترك است ،تازه آن قرمز وچون خشك شود زرد مي شود، اين قشر را بسباسه مي گويند و سرانجام قشر نازك و قهوه اي رنگ كه مغز هسته را فراگرفته و مغز كه همان نات مگ است در داخل آن قرار دارد.

درخت جوز بويا در مناطق حاره پرباران هر دو نيمكره دنيا مي رويد و بومي جزاير هند شرقي و ملوكي مي باشد.و درساير مناطق گرمسير و مرطوب مانند هندوستان و اندونزي و جزاير آنتيل ونواحي آن قسمت از دنيا كشت مي شود.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي جوز بويا داراي ساپونين و اسانس روغني فرار است كه برحسب شرايط محل رويش درخت مقدار آن در نمونه هاي مختلف متفاوت است.اسانس روغني در بسباسه خشك و ميس از 14-7 درصدتغيير مي كند و مقدار اسانس روغني مغز خشك جوز بويا از 15-5 درصدتغيير مي نمايد.

دراسانس روغني جوز بواي و بسباسه در حدود 4 درصد ماده خيلي سمي به نام ميريستي سين وجود دارد و مغز خشك جوز بويا در حدود 35-25 درصد روغن چرب ثابت كه كره جوز بويا ناميده مي شود ،وجود دارد.از نظر طعم جوط بويا كمي شيرين و گرم است و به صورت گرد يا ناكوفته آن در بازار بين المللي عرضه مي شود.معمولا مغز جوز بويا كمي شيرين تر و از نظر عطر ظريفتر از بسباسه يا ميس است زيرا اسانس روغني آنها حتي در يك ميوه باهم فرق دارند.در برگهاي خشك گياه در حدود 5/1 درصد اسانس يافت مي شود كه شامل 80 درصد آلفاپينن و 10 دردص ميريستي سين است.[G.I.M.P]

آزمايش ديگري نشنا مي دهد كه در اسانس روغني جوز بويا مواد ميريستي سين كه يك ماده عامل مخدر است و پي نن ،كامفن،دي پنتن،سافرول،چند الكل ،مقدار كمي اوژنول و ايزواونول موجود است و در روغن ثابت آن نيز وجود ماده تري ميرسيتين تاييد شده است.

از نظر شناخت آنچه كه از مدارك و اسناد تاريخ طب سنتي بر مي آيد،جوز بويا از روزگاران كهن مورد شناخت و توجه بوده است.ظاهرا اولين دانشمند و يا از اولين دانشمندان كه در عالم گياه برخورد كرده اند ،ممكن است آقاي پلي ني باشد كه در قرن اول پس از ميلاد مسيح يعني حدود دو هزار سال قبل شرحي درباره درختي به نام comacumكه دو نوع ثمر معطر داشته نوشته است.بعدها در قرن ششم ميلادي اين جوز معطر يا گردوي معطر يا جوز بويا را بازگانان عرب از جزاير هند شرقي به كنستانتي نوپل واردكردند ،پس از آن بتدريج انتشار يافته به طوري كه در قرن دوازدهم در ايتاليا و دانمارك كاملا شناخته بوده است.در تاريخ آمده است كه در سال 1191 ميلادي در جريان مراسم تاجگذاري امپراتور هانري ششم براي معطر كردن فضاي كوچه ها و معابر ،به سوزانيدن جوز بويا مبادرت مي كرده اند و در قرن چهردهم ميلادي بسباسه يا ميس در انگلستان خيلي مورد توجه بوده و قيمت هر يك كيلوگرم از ان معادل قيمت 6 گوسفند بوده است .در حال حاضر بزرگترين توليد كننده جوز بويا در دنيا اندونزي است و از ساير مانطق دنيا مانند سيلان و هند غربي و بعضي مناطق ديگر نيز به اروپا و آمريكا و ساير نقاط دنيا مانند صادر مي شود.فعلا هر يك كيلوگرم جوز بويا كمتر از 10 دلار در بازار دنيا معماله مي شود.

خواص و كاربرد

جوز بويا از نظر طبيعت طبق نظر حكماي طب سنتي گرم و خشك است و نيروي قابضه دارد و در عين حال داراي رطوبت نيز مي باشد و به همين جهت در طول نگهداري در انبار بايد مراقبت شود ،زيرا زود كرم ميزند.از نظر خواص و كاربرد آن در كشورهاي خاور دور در چين :از گرد مغز جوز بويا به عنوان گرم كننده است و قابض استفاده مي شود .ترشحات زياد را در بدن بند مي آورد و بخصوص در مورد كودكان و پيران بسيار موثر است [استوارت]براي معالجه قولنج شكم در اثر سرما نافع است [ليو]در هندوچين معتقدند كه گرد مغز جوز بويا اگر با برنج جوشانيده وپخته و خورده شود براي رفع اسهال خوني تسكين دردهاي شكم و بي اشتهايي بسيار نافع است[چوين].ضمنا براي كم اشتهايي و سوهاضمه ناشي اطز ضعف و رفع ضعفهاي بعد از مالاريا بسيار مفيد مي دانند به شرطي كه به مقدار مجاز و محدود خورده شود ،زيرا اسراف در خوردن آن تحريك كنندهاست و اختلالات و مسموميت ايجاد مي كند [پتلو].اگر از اسانس جوز بويا و بسباسه به شقيقه ماليده شود براي رفع سر درد خيلي مفيد است و اگر قطره اي از آن در چاي ريخته و خورده شود براي رفع سو هاضمه و بند آوردن قي نافع است [كروست و پتلو].در شبه جزيره مالايا ،جوز بويا مخلوط با تونيكها براي معالجه بيماري هاي معده و تحريك اشتها آمده و ضمنا در استعمال خارجش براي معالجه جنون و تسكين دردهاي مختلف به كار ميبرند [گيملتو بركيل].روغن ثابت آن محرك ملايم است ،يكي از حكماي آن سرزمين معتقد است كه اگر يك جوز بوياي كامل خورده شود ،مسموميت و عوارضي از جمله سردرد ،سرگيجه ،خنده هاي ********انه ،تجسم مناظر تخيلي ،تحريكات عصبي و به دنبال آن ضعف و بي حالي و ايجاد حالتي در انسان كه ميل مي كند گاز بگيرد و سرانجام چرت زدن و كاهش ديد چشم و فلج و در نهايت سقوط كامل و مرگ بروز مي كند.[رهو]

در كتب طب سنتي ايراني جوز بويا را از نظر طبيعت گرم و خشك مي دانند و از نظر خواص معتقدند كه فرح آور و سكر آور است ،بريا هضم غذا كمك مي كنند،مقوي معده و دهانه معده و مري و كبد و باه در مورد سرد مزاجان است.براي يرقان و خوشبويي دهان و عرق ،ادرار،تحليل گاز،نفخ ،رفع قي،آشفتگي حال ،رطوبت معده،رفع اسهال سرد و مرطوب و همچنين براي استسقا عمومي بدن و سخت ادرار كردن مفيد است اگر جوز بريان كرده ان خورده شود اسهال بند مي آيد .ضماد آن براي سردرد سرد و فلج ولقوه و سستي اعضا وورمهاي سرد كبد نافع است.اگر ضماد آن با افسنطين و عسل تهيه شود براي رفع خونمردگي و كوفتگي اعضا مفيد است و مصرف قطره آن با روغنهاي مناسب براي تسكين دردهاي گوش و رفع كري نافع است و ماليدن ان به چشم براي تقويت ديد چشم و رفع جرب پلك نافع است.براي گرم مزاجان مضر است و سردرد مي آورد در اين مورد بايد با گشنيز خورده شودو مضر كبد و ريه است ،آن را بايد با بنفشه و عسل خورد.

مقدار خوراك آن از 4-0/5 گرم است و در موارد خاص تا 10 گرم نيز تجويز مي كنند، ولي اسراف در مصرف آن ايجاد عوارض ،ناراحتي ،مسموميت ،تشنج ،بد اخلاقي و كارهاي ********انه مي نمايد و در تمام موارد فوق مصرف اسانس آن قوي تر است

[Mohamad]

جوز بويا

درايران با نامهاي «جوز بويا»،«جوزا» و دركتب طب سنتي با نام «جوز بوا»،«جوزالطيب» نام برده مي شود. به فرانسوي Muscade , noix de muscade به انگليسيMace , nutmeg مي نامند ،ميوه درختي است از خانواده Myristicaceaeكه درخت ان را فرانسوي muscadier و به انگليسيnutmeg tree گويند. نام علمي آن myristica fragrans Houtt. و مترادفهاي آن m.moschata T hunb. , M. officinalis L.از طرف گياه شناسان مختلف نامگذاري شده است.

مشخصات

ميوه درخت جوز بويا به طور كلي از دو نوع ثمر كه از نظر طبي و خواص دارويي مورد توجه مي باشند تشكيل شده است ،يكي مغز هسته كه به فرانسوي موسكاد و به انگليسي نات مگ گفته مي شود و ديگري جدار نازك خشبي توري خارجي هسته كه در اصطلاح طب سنتي «بسباسه» و به فرانسوي ماسي و به انگليسي ميس ناميده مي شود.

درخت جز بويا درختي است دو پايه به لندي 20-10 متر،زيبا،هميشه سبز ،با شاخه هاي پراكنده .پوست تنه آن خاكستري تيره ،گلهاي آن زنگولهاي شكل كوچك زرد است .برگهاي آن بيضي،نوك تيز،موجدار،چرمي سبزبراق شبيه برگهاي نارنج يا برگهاي غار گيلاسي يا برگهايRhododendron،نظير برگهاي گل صد توماني(R.ferruginosum) ،طول برگها در حدود 10 ساتني متر ،رنگ سطح فوقاني آن سبز تيره و رنگ سطح تحتاني آن سبز كمرنگ است.ميوه آن كه معمولا در حدود شش ماه پس از ظهور گلها مي رسد ،شبيه زرد آلو به رنگ زرد ليمويي تا قهوه اي روشن ووقتي كه كاملا رسيد معمولا از وسط ترك مي خورد.و از شكاف ترك آن جدار خشبي شفاف و درخشان و مخملي توري شكل ناصاف هسته كه همان بسباسه ياميس است ديده مي شود.اين جدار ،يك عدد هسته قهوهاي رنگ روغني را كه هامن جوز بويا مي باشد دربر گرفته است .هسته تخم مرغي شكل و معطر گياه يا نات مگ در حدود 4 سانتي متر طول و 1-5/1 سانتي متر عرض دارد و قشر خارجي بسيار معطر وشكننده آن يعني بسباسه يا ميس در حدود 2-1 ميلي متر ضخامت دارد و وقتي خشك شد به رنگ زرد قهوه اي در مي آيد.

معمولا پس از برداشت ميوه ها كه از سالهاي هفتم به بعد آغاز مي شود.ابتدا قسمت پوشش خارجي يا جدار خارجي هسته كه همان بسباسه است با چاقو و با دست برداشته وآن را درمدت15-10 روز در جريان هوا در آفتاب قرار مي دهند كه خشك شود.پس از خشك شدن رنگ آن از زرد به قهوه اي تبديل مي شود.پس از كندن اين جدار خارجي ،هسته آن جداگانه به مدت 8-4 هفته در جريان آفتاب قرار مي دهندكه بتدريج حشك شود.ضمن اين 4 هفته در اثر خشك شدن مغز هسته ،پوست سخت آن جدا مي شود و در اثر ضرباتي كه به هسته وارد مي كنند ،پوست سخت آن را شكسته و مغز آن كه همان نات مگ است خارج مي شود و آن را نگهداري مي نمايند.معمولا براي اينكه بسباسه يا ميس در اثر ماندن طولاني در انبار حتي الامكان فاسد نشده و مورد حمله حشرات و آفات قرار نگيرد ،قبل از انبار كردن آنها را با ميتل برومايد يا كربن بي سولفيد ضد عفوني مي نمايند.پس به عبارت ساده تر ميوه جوز بويا داراي سه قشر اول قشر خارجي گوشتي كه پس از رسيدن ميوه شكاف مي خورد.قشر دوم كه ترك ترك است ،تازه آن قرمز وچون خشك شود زرد مي شود، اين قشر را بسباسه مي گويند و سرانجام قشر نازك و قهوه اي رنگ كه مغز هسته را فراگرفته و مغز كه همان نات مگ است در داخل آن قرار دارد.

درخت جوز بويا در مناطق حاره پرباران هر دو نيمكره دنيا مي رويد و بومي جزاير هند شرقي و ملوكي مي باشد.و درساير مناطق گرمسير و مرطوب مانند هندوستان و اندونزي و جزاير آنتيل ونواحي آن قسمت از دنيا كشت مي شود.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي جوز بويا داراي ساپونين و اسانس روغني فرار است كه برحسب شرايط محل رويش درخت مقدار آن در نمونه هاي مختلف متفاوت است.اسانس روغني در بسباسه خشك و ميس از 14-7 درصدتغيير مي كند و مقدار اسانس روغني مغز خشك جوز بويا از 15-5 درصدتغيير مي نمايد.

دراسانس روغني جوز بواي و بسباسه در حدود 4 درصد ماده خيلي سمي به نام ميريستي سين وجود دارد و مغز خشك جوز بويا در حدود 35-25 درصد روغن چرب ثابت كه كره جوز بويا ناميده مي شود ،وجود دارد.از نظر طعم جوط بويا كمي شيرين و گرم است و به صورت گرد يا ناكوفته آن در بازار بين المللي عرضه مي شود.معمولا مغز جوز بويا كمي شيرين تر و از نظر عطر ظريفتر از بسباسه يا ميس است زيرا اسانس روغني آنها حتي در يك ميوه باهم فرق دارند.در برگهاي خشك گياه در حدود 5/1 درصد اسانس يافت مي شود كه شامل 80 درصد آلفاپينن و 10 دردص ميريستي سين است.[G.I.M.P]

آزمايش ديگري نشنا مي دهد كه در اسانس روغني جوز بويا مواد ميريستي سين كه يك ماده عامل مخدر است و پي نن ،كامفن،دي پنتن،سافرول،چند الكل ،مقدار كمي اوژنول و ايزواونول موجود است و در روغن ثابت آن نيز وجود ماده تري ميرسيتين تاييد شده است.

از نظر شناخت آنچه كه از مدارك و اسناد تاريخ طب سنتي بر مي آيد،جوز بويا از روزگاران كهن مورد شناخت و توجه بوده است.ظاهرا اولين دانشمند و يا از اولين دانشمندان كه در عالم گياه برخورد كرده اند ،ممكن است آقاي پلي ني باشد كه در قرن اول پس از ميلاد مسيح يعني حدود دو هزار سال قبل شرحي درباره درختي به نام comacumكه دو نوع ثمر معطر داشته نوشته است.بعدها در قرن ششم ميلادي اين جوز معطر يا گردوي معطر يا جوز بويا را بازگانان عرب از جزاير هند شرقي به كنستانتي نوپل واردكردند ،پس از آن بتدريج انتشار يافته به طوري كه در قرن دوازدهم در ايتاليا و دانمارك كاملا شناخته بوده است.در تاريخ آمده است كه در سال 1191 ميلادي در جريان مراسم تاجگذاري امپراتور هانري ششم براي معطر كردن فضاي كوچه ها و معابر ،به سوزانيدن جوز بويا مبادرت مي كرده اند و در قرن چهردهم ميلادي بسباسه يا ميس در انگلستان خيلي مورد توجه بوده و قيمت هر يك كيلوگرم از ان معادل قيمت 6 گوسفند بوده است .در حال حاضر بزرگترين توليد كننده جوز بويا در دنيا اندونزي است و از ساير مانطق دنيا مانند سيلان و هند غربي و بعضي مناطق ديگر نيز به اروپا و آمريكا و ساير نقاط دنيا مانند صادر مي شود.فعلا هر يك كيلوگرم جوز بويا كمتر از 10 دلار در بازار دنيا معماله مي شود.

خواص و كاربرد

جوز بويا از نظر طبيعت طبق نظر حكماي طب سنتي گرم و خشك است و نيروي قابضه دارد و در عين حال داراي رطوبت نيز مي باشد و به همين جهت در طول نگهداري در انبار بايد مراقبت شود ،زيرا زود كرم ميزند.از نظر خواص و كاربرد آن در كشورهاي خاور دور در چين :از گرد مغز جوز بويا به عنوان گرم كننده است و قابض استفاده مي شود .ترشحات زياد را در بدن بند مي آورد و بخصوص در مورد كودكان و پيران بسيار موثر است [استوارت]براي معالجه قولنج شكم در اثر سرما نافع است [ليو]در هندوچين معتقدند كه گرد مغز جوز بويا اگر با برنج جوشانيده وپخته و خورده شود براي رفع اسهال خوني تسكين دردهاي شكم و بي اشتهايي بسيار نافع است[چوين].ضمنا براي كم اشتهايي و سوهاضمه ناشي اطز ضعف و رفع ضعفهاي بعد از مالاريا بسيار مفيد مي دانند به شرطي كه به مقدار مجاز و محدود خورده شود ،زيرا اسراف در خوردن آن تحريك كنندهاست و اختلالات و مسموميت ايجاد مي كند [پتلو].اگر از اسانس جوز بويا و بسباسه به شقيقه ماليده شود براي رفع سر درد خيلي مفيد است و اگر قطره اي از آن در چاي ريخته و خورده شود براي رفع سو هاضمه و بند آوردن قي نافع است [كروست و پتلو].در شبه جزيره مالايا ،جوز بويا مخلوط با تونيكها براي معالجه بيماري هاي معده و تحريك اشتها آمده و ضمنا در استعمال خارجش براي معالجه جنون و تسكين دردهاي مختلف به كار ميبرند [گيملتو بركيل].روغن ثابت آن محرك ملايم است ،يكي از حكماي آن سرزمين معتقد است كه اگر يك جوز بوياي كامل خورده شود ،مسموميت و عوارضي از جمله سردرد ،سرگيجه ،خنده هاي ********انه ،تجسم مناظر تخيلي ،تحريكات عصبي و به دنبال آن ضعف و بي حالي و ايجاد حالتي در انسان كه ميل مي كند گاز بگيرد و سرانجام چرت زدن و كاهش ديد چشم و فلج و در نهايت سقوط كامل و مرگ بروز مي كند.[رهو]

در كتب طب سنتي ايراني جوز بويا را از نظر طبيعت گرم و خشك مي دانند و از نظر خواص معتقدند كه فرح آور و سكر آور است ،بريا هضم غذا كمك مي كنند،مقوي معده و دهانه معده و مري و كبد و باه در مورد سرد مزاجان است.براي يرقان و خوشبويي دهان و عرق ،ادرار،تحليل گاز،نفخ ،رفع قي،آشفتگي حال ،رطوبت معده،رفع اسهال سرد و مرطوب و همچنين براي استسقا عمومي بدن و سخت ادرار كردن مفيد است اگر جوز بريان كرده ان خورده شود اسهال بند مي آيد .ضماد آن براي سردرد سرد و فلج ولقوه و سستي اعضا وورمهاي سرد كبد نافع است.اگر ضماد آن با افسنطين و عسل تهيه شود براي رفع خونمردگي و كوفتگي اعضا مفيد است و مصرف قطره آن با روغنهاي مناسب براي تسكين دردهاي گوش و رفع كري نافع است و ماليدن ان به چشم براي تقويت ديد چشم و رفع جرب پلك نافع است.براي گرم مزاجان مضر است و سردرد مي آورد در اين مورد بايد با گشنيز خورده شودو مضر كبد و ريه است ،آن را بايد با بنفشه و عسل خورد.

مقدار خوراك آن از 4-0/5 گرم است و در موارد خاص تا 10 گرم نيز تجويز مي كنند، ولي اسراف در مصرف آن ايجاد عوارض ،ناراحتي ،مسموميت ،تشنج ،بد اخلاقي و كارهاي ********انه مي نمايد و در تمام موارد فوق مصرف اسانس آن قوي تر است

[Mohamad]

چاي جاوه

در ايران چاي نمسه و چاي آلماني گفته مي شود.برگ درختچه اي است كه به فرانسويthe de java و به انگليسي java tea گفته مي شود.اين نامها براي برگ و براي درختچه استعمال مي شود.گياهي است از خانواده labiatae،نام علمي آن orthosiphon grandiflorus Boldingh.و مترادف orthosiphon stamineus Benth. آن مي باشد.

در مدارك آمريكايي نام گياه را orthosiphon aristatus (BI.) Miq در دوگونه بالا را مترادفهاي آن ذكر مي كنند.

مشخصات

درخچه اي است كه بلندي آن حدود يك متراست.برگهاي آنبزرگ و هردو طرف آن پوشيده از كرك دندانه دار معطر و بوي آن شبيه بوي چاي معمولي است.گلهاي آن ابتدا سفيد . پس از چندي آبي رنگ مي شود.

اين گياه در جاهاي مرطوب وكنار استخر هامي رويد.ب.مي مناطق حاره و آمريكا و استراليا است.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي برگهاي آن دارا روغني فرار و گلوكوزيدي به نامorthosiphonin است.بررسي ديگري نشان مي دهد كه برگها يك گلو كوزيد و 65/0 درصد اسانس و Tannin , phytosterol , saponinاست.در اسانس آن يك ماده متبلورمشخص شده است.در قسمت غير فرار عصاره برگ موادLinoleic acid , linoleic acid , sito-sterol و يك آلكالوئيد يافت مي شودوبه علاوه درگياه املاح پتاسيم وجود دارد.

در گزارش تجزيه شيميايي ديگري آمده است كه درگياه يك گلوكوزيد به نام و در برگهاي سرشاخهآن مقدار زيادي پتاسيم ووجود دارد.[G.I.M.P]

خواص و كاربرد

در تايوان از دم كرده برگهاي درختچه به عناون مدر استفاده مي شود. Van der sleeseinمي گويدكه تفريبا در تمام مناطق اندونزي و كمتر در فليپين مانند چاي دم مي كنند و مصرف مي نمايند.

در شبه جزيره ملايا از آن در موارد نزله مثانه استفاده مي شود[بركيل].وبراي بيماريهاي مختلفي نظير التهاب كليه يا نفريتيس و وجود سنگ در كليه يا نفزولي تيازيس و تجمع اورين يا ادرار در كليه به علت انسداد مجاري آن وسنگ مثانه و تصلب شرايين يا ضخيم شدن و سفت شدن شريانها و نقرس و سرانجام روماتيسم بسيار مفيد است[اوكابه].براي سنگ كيسه صفرا و بيماري قند نيز مفيد است [كلوپن برگ-ورستيغ].مصرف برگهاي تازه معمولا تهوع آور است [آتندولي].

علت اينكه آن را چاي آلماني نيز مي گويند شايد به اين دليل باشد كه سابقا اين چاي در آلمان بسته بندي شده و به ايران وارد مي شده است.ولي در حال حاضر در مواقعي كه واردات آن آزاد باشد ،مستقيما از بندي با تاويا به ايران وارد مي شود.

[Mohamad]

زنيان

ميوه نوعي گياه است كه به فارسي «زنيان» و گياه آن دركتب طب سنتي با نامهاي«انيسون بري» و«كمون حبشي»آورده شده و به فرانسويAmmi به انگليسي Ammiميوه آن را گويند.گياهي است از خانواده Umbellifereraeنام علمي آن Trachyspermum ammi l. spragueو مترادف آن carum copticum l. Benth در برخي مدارك aromaticum L از طرف گياه شناسان مختلف در زمانهاي متفاوت نامگذاري شده است.اين گياه را در بلوچستان با نام هندي آن «اجوان»و همچنين «اسپر كاي»مي شناسند.توجه شود در برخي مدارك طب سنتي براي گياه باديان رومي نيز نام زنيان را مي برند كه با زنيان كه دراين بخش بحث مي شود متفاوت است.

مشخصات

گياه اجوان يكساله است،بلندي آن كمي از زيره سياه بيشتر و در حدود يك متر ولي از نظر شكل برگ و رنگ گل شبيه زيره سياه است.ساقه آن پرشاخه است.برگهاي آن بريده بريده و نخي شكل مي باشد.گلهاي آن كوچك سفيد است.ميوه گياه كه زنيان ناميده مي شود كوچك ،تخم مغري شكل به رنگ زرد تيره مي باشد و در سطح ميوه 5 خط طولي نازك به رنگ زرد روشن وجود دراد .معطر و بوي عطر تيمول از آن اسشمام مي شود.ميوه وريشه آن در طب سنتي مورد توجه مي باشد.اين گياه بيشتر در مزارع غلات و در پرچينها در نواحي مختلف اروپاي مركزي ،در آسيا در هندوستان ،ايران در مناطق شرقي بلوجستان در هوديان و چاه قنبر مي رويد و نام محلي آن «اجوان»و «اسپر كاي»مي باشد.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي زنيان (ميوه گياه)داراي 6-4 درصد برحسب مناطق رويش ،اسانس روغني فرار است كه در حدود 55-45 درصد ان را تيمول تشكيل مي دهد.[G.I.M.P]تيمول اسانس معطر آزربه و سي سنبر است كه در آن بخشها مشخصات و فرمول شيميايي آن به تفصيل آمده است.ماده اي است ضد عفوني كننده قوي و معروف در طب سنتي ،به علاوه در اسانس زنيان 20-15 درصد سيمن و بقيه آن آلفا-پي نن ،ديپانتنو... است.

خواص و كاربرد

زنيان يا تخم گياه از نظر طبيعت مانند زيره ها گرم و خشك است واز نظر خواص ضد اسپاسم ،تونيك ،محرك و بادشكن است و معمولا در تهيه مشمعهايي كه بريا تسكين درد به كار مي رود داخل مي شود.له كرده و كوبيده آن به عنوان داروي استعمال داخلي براي رفع بيماري هاي معده و كبد و ناراحتي گلو و سرفه و روماتيسم تجويز مي شود.زنيان منبع بسيار غني از تيمول ضد عفوني كننده مكعروف است . در هندوستان از زنيان به عنوان ضد عفوني كننده و براي تقويت معده و همچنين به عناون بادشكن و تونيك و براي قطع اسهال و رفع سو هاضمه و دردهاي حاد شكم يا قولنج و معالجه سو تجويز مي شود.ازريشه گياه نيز به عناون مدر و بادشكن به صورت دم كرده مصرف مي شود.مقدار خوراك ان درم صرف داخلي مانند زيره سياه و كمي كمتر ازآن است.بايد توجه شود كه اشخاص گرم مزاج يا از آن استفاده نكنند ويا درموارد لزوم به مقدار كم و توام با گياهان دارويي سرد ميل كنند

[Mohamad]

جزر شيطاني

نام علمي آن Ammi visnaga Lam.كه مترادف آن Daucus Visnaga L. ميباشد.در كتب طب سنتي آن رانوعي هويج به نام «جزر شيطاني »مي خوانند.به فرانسوي Carotte cure dent وبه انگليسيHoney plant گويند.

مشخصات

گياهي است علفي يكساله،بلندي آن كمي كمتر از يك متر است.برگهاي آن با بريدگي هاي زياد كه به صورت نخ در آمده.گلهاي آن سفيد و جتري است.اين گياه بيشتر در ارضي ماسه اي سواحل درياها و حاشيه جنگلها مي رويد.در ايران در شمال ايران در گيلان ،رستم آباد ،رودبار ،منجيل و در جنوب ايران در بوشهر و شهبازان و كشور در ارتفاع 800 متر يديده مي شود.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي گياه داراي مواد عامله اي به نام visnamminكه نام ديگر آن Khillin است و همچنينvisnagin مي باشد كهدر مورد آنژين و ناراحتي هاي سينه و تشنج اثر مفيد دارند.از ميوه گياه يكfurocoumarin و ايزوپيم پينلين جداشده است.

گلوكوزيد Khellin كه مخدر است و از ميوه گياه به دست مي ايد،براي معالجه آسم برونشي و رفع نارسايي هاي شرايين قلب كاربرد دارد.[S.G.I.M.P]

خواص و كاربرد

گياه و ميوه ان مدر و بادشكن و اشتها آور است و براي معالجه ناراحتي هاي سينه و آنژين و آسم و رفع نارسايي هاي شرايين قلب اثر مفيد دارد.غرغرهدم كرده50 رگم ميوه گياه در هزار گرم آب جوش در موارد كرم خوردگي دندانها مفيد است.در استعمال داخلي معمولا از دم كرده 50-40 گرم گياه در هزار گرم آب جوش استفاده مي شودكه 3-2 فنجان در شبانه روز ميخورند.

[Mohamad]

خله شيطاني

گونه ديگري كه آن هم در ايران مي ريد در كتب طب سنتي با نام عربي آن «خله شيطاني»آمده است،به فرانسويAmmi commun و به انگليسيBishop weed گويند.گياهي است از خانواده umbe lliferae و نام علمي آن Ammi majus L.مي باشد.

گياهي است علفي يكساله بلندي آن در حدود يك متر .بوته آن شبيه بوته آن شبيه بوته هويج با برگهاي بريده نخي مي باشد.اين گياه نيز ميوه اش بيشتر مصرف دارويي در طب سنتي دارد و در بوشهر ،دالكي ،آبادان،شهبازان و كشور در ارتفاع 800 متري ديده مي شود.

خواص و كاربرد

ميوه گياه مدرو بادشكن است براي رفع سو هاضمه مفيد مي باشد .از دم كرده ميوه گياه به مقدار 40 گزم ميوه در هزار گرم آب جوش استفاده يمش ود كه 3-2 فنجان در روز مي خورند براي رفع نفخ و تقويت عمومي و ازدياد ترشح ادرار نافع است.

[Mohamad]

كاكائو دانه درختي است به فرانسويcacao و به انگليسيCacao و درخت آن را به فرانسويCacaoyer و به انگليسي Cacao treeنامند.گرد دانه هاي بوداده ،سرخ شده و پوست كنده و كوبيده آن را اصطلاحاCocao مي نامند.

گياهي است از خانوادهSteculiaaceae،نام علمي آنTheobroma cacao L. مي باشد.

مشخصات

درختچه اي است به ارتفاع 10-8 متر،برگهاي آن بي كرك ،برق ،با دمبرگ بيضي و نوك تيز.گلهاي آن كوچك ،قرمز كه درآن 40-20 دانه به بزرگي بادام قرار دارد كه اطراف آنها را گوشت ميوه به رنگ زرد به حالت نيمه روان در حد سفيد ه تخم مرغ ،ترش مزه يا شيرين فرا گرفته است.هر دانه كاكائو به طول 3-2 شسانتي متر و به عرض 5/1-1 سانتي متر به رنگ قهوهاي مايل به قرمز است.مغز يا بادام داخل هر دانه به رنگ قهوهاي و بنفش و قرمز يا آبي سير است و داراي روغن فراوان مي باسد.

درخت كاكائو بومي مكزيك و آمريكاي مركزي است و از آنجا به خاور دور رفته و در حال حاضر در اغلب مناطق گرم دنيا براي توليد كاكئو پرورش داده مي شود.

تركيبات شيميايي

دانه ها پس از خشك شدن در حدود 50 درصد روغن دارد كه به كره كاكائو معروف است و به علاوه در حدود 4/0-3 درصد از يك آلكا لوئيد محرك به نام تئو برومين و مقدار قابل ملاحظه اي مواد ازته(_12-20)و سرانجام 10-8 درصد آميدون و مواد معدني و فرمانهاي مختلف سلولز و... مي باسد.

در دانه كاكائو علاوه بر تئوبرومين مقداري نيز كافئين وجود دارد.

پس از بو دادن و ساييده شدن و نرم كردن دانه كاكائو،گرد آن را به انگليسيCocoa گويند كه در اين حالت قسمت عمده چربي آن حذف شده است و نوشيدني آن را نيز Cocoaمي نامند.

در برگهاي جوان درخت كاكائو نيز آلكالوئيد تئوبرومين وجود دارد.

بررسي هاي شيميايي ديگري نشان مي دهد كه دردانه كاكائو تئوبرومين و ماده قرمز كاكائو يا كاكائو رد،تانن،روغن ثابت،نشاسته،پروتئين و در آخر كافئين يافت مي شود.

روغن ثابت كاكائو داراي گليسريدآرشيك اسيد،اولئيك،پالميتيك اسيدةاسته آريك اسيد[ديگانگ كو]،آليفاتيك هايدروكربن ،استيگما سترول و مخلوطي از چند سيترسترول مي باشد.

در هريك صد گرم گردد خشك كاكائو پر چربي مواد زير وجود دارد:

آب 3 گرم،پروتئين8/16گرم،چربي7/23گرم،هيدراتهاي كربن(بيشتر نشاسته)44 گرم،كلسيم 133ميلي گرم،فسفر 648 ميلي گرم،آهن 7/10 ميلي گرم، سديم 6 ميلي گرم،پتاسيم 1522 ميلي گرم،ويتامينA 30واحدبين المللي ،تيامين حدود 11/0ميلي گرم،رايبون فلاوين 46/0 ميلي گرم،نياسين4/2 ميلي گرم،ويتامينc صفر.

در هريكصد گرم گرد خشك كاكائو با چربي متوسط مواد زير وجود دادر:

آب 5-4 گرم،پروتئين 19-17 گرم، پروتئين 19-17 گرم،چربي19-13 گرم،هيدراتهاي كربن(بيشتر نشاست) 47 گرم،كلسيم 152-123 ميلي گرم،فسفر 686-649 ميلي گرم،آهن 7/10 ميلي گرم،سديم 6 ميلي گرم،پتاسيم 1522 ميلي گرم،ويتامين A20 واحد بين المللي ،تيامين 11/0 ميلي گرم،رايبو فلاوين 46/0 ميلي گرم،نياسين 4/2 ميلي گرم و ويتامينC صفر.

در هريك گرم گرد خشك كاكائو كم چربي مواد زير وجود دارد:

آب 4 گرم،پروتئين20 رگم،چربي 9/7 گرم،هيدراتهاي كربن(بيشتر نشاسته)58 گرم،كلسيم 153 ميلي گرم،كلسيم 153 ميلي گرم ،فسفر 752 ميلي گرم ،آهن 7/10 ميلي گرم،سديم 6 ميلي گرم،پتاسيم1522 ميلي گرم،ويتامينA 10 ميلي گرم،تيامين 11/0 ميلي گرم،رايبو فلاوين 46/0 ميلي گرم ،نياسين 4/2 ميلي گرم و يتامينc صفر.

خواص و كاربرد

ماده چربي كه از دانه هاي سرخ شده كاكائو حاصل مي شودنرم كننده است و براي تركهاي دست در اثر سرما و تركهاي لب مفيد است.ماده تئوبرومين دانه كاكائو مدراست و مقدار خوراك آن در هر بار تا يك گرم و حداكثر 3 گرم در 24 ساعت تجويز مي شود.گرد كاكائو درشيريني سازي مصارف وسيعي دارد و به علاوه براي تهيه كره كاكائو به كار مي رود.

[Mohamad]

كاكائو دانه درختي است به فرانسويcacao و به انگليسيCacao و درخت آن را به فرانسويCacaoyer و به انگليسي Cacao treeنامند.گرد دانه هاي بوداده ،سرخ شده و پوست كنده و كوبيده آن را اصطلاحاCocao مي نامند.

گياهي است از خانوادهSteculiaaceae،نام علمي آنTheobroma cacao L. مي باشد.

مشخصات

درختچه اي است به ارتفاع 10-8 متر،برگهاي آن بي كرك ،برق ،با دمبرگ بيضي و نوك تيز.گلهاي آن كوچك ،قرمز كه درآن 40-20 دانه به بزرگي بادام قرار دارد كه اطراف آنها را گوشت ميوه به رنگ زرد به حالت نيمه روان در حد سفيد ه تخم مرغ ،ترش مزه يا شيرين فرا گرفته است.هر دانه كاكائو به طول 3-2 شسانتي متر و به عرض 5/1-1 سانتي متر به رنگ قهوهاي مايل به قرمز است.مغز يا بادام داخل هر دانه به رنگ قهوهاي و بنفش و قرمز يا آبي سير است و داراي روغن فراوان مي باسد.

درخت كاكائو بومي مكزيك و آمريكاي مركزي است و از آنجا به خاور دور رفته و در حال حاضر در اغلب مناطق گرم دنيا براي توليد كاكئو پرورش داده مي شود.

تركيبات شيميايي

دانه ها پس از خشك شدن در حدود 50 درصد روغن دارد كه به كره كاكائو معروف است و به علاوه در حدود 4/0-3 درصد از يك آلكا لوئيد محرك به نام تئو برومين و مقدار قابل ملاحظه اي مواد ازته(_12-20)و سرانجام 10-8 درصد آميدون و مواد معدني و فرمانهاي مختلف سلولز و... مي باسد.

در دانه كاكائو علاوه بر تئوبرومين مقداري نيز كافئين وجود دارد.

پس از بو دادن و ساييده شدن و نرم كردن دانه كاكائو،گرد آن را به انگليسيCocoa گويند كه در اين حالت قسمت عمده چربي آن حذف شده است و نوشيدني آن را نيز Cocoaمي نامند.

در برگهاي جوان درخت كاكائو نيز آلكالوئيد تئوبرومين وجود دارد.

بررسي هاي شيميايي ديگري نشان مي دهد كه دردانه كاكائو تئوبرومين و ماده قرمز كاكائو يا كاكائو رد،تانن،روغن ثابت،نشاسته،پروتئين و در آخر كافئين يافت مي شود.

روغن ثابت كاكائو داراي گليسريدآرشيك اسيد،اولئيك،پالميتيك اسيدةاسته آريك اسيد[ديگانگ كو]،آليفاتيك هايدروكربن ،استيگما سترول و مخلوطي از چند سيترسترول مي باشد.

در هريك صد گرم گردد خشك كاكائو پر چربي مواد زير وجود دارد:

آب 3 گرم،پروتئين8/16گرم،چربي7/23گرم،هيدراتهاي كربن(بيشتر نشاسته)44 گرم،كلسيم 133ميلي گرم،فسفر 648 ميلي گرم،آهن 7/10 ميلي گرم، سديم 6 ميلي گرم،پتاسيم 1522 ميلي گرم،ويتامينA 30واحدبين المللي ،تيامين حدود 11/0ميلي گرم،رايبون فلاوين 46/0 ميلي گرم،نياسين4/2 ميلي گرم،ويتامينc صفر.

در هريكصد گرم گرد خشك كاكائو با چربي متوسط مواد زير وجود دادر:

آب 5-4 گرم،پروتئين 19-17 گرم، پروتئين 19-17 گرم،چربي19-13 گرم،هيدراتهاي كربن(بيشتر نشاست) 47 گرم،كلسيم 152-123 ميلي گرم،فسفر 686-649 ميلي گرم،آهن 7/10 ميلي گرم،سديم 6 ميلي گرم،پتاسيم 1522 ميلي گرم،ويتامين A20 واحد بين المللي ،تيامين 11/0 ميلي گرم،رايبو فلاوين 46/0 ميلي گرم،نياسين 4/2 ميلي گرم و ويتامينC صفر.

در هريك گرم گرد خشك كاكائو كم چربي مواد زير وجود دارد:

آب 4 گرم،پروتئين20 رگم،چربي 9/7 گرم،هيدراتهاي كربن(بيشتر نشاسته)58 گرم،كلسيم 153 ميلي گرم،كلسيم 153 ميلي گرم ،فسفر 752 ميلي گرم ،آهن 7/10 ميلي گرم،سديم 6 ميلي گرم،پتاسيم1522 ميلي گرم،ويتامينA 10 ميلي گرم،تيامين 11/0 ميلي گرم،رايبو فلاوين 46/0 ميلي گرم ،نياسين 4/2 ميلي گرم و يتامينc صفر.

خواص و كاربرد

ماده چربي كه از دانه هاي سرخ شده كاكائو حاصل مي شودنرم كننده است و براي تركهاي دست در اثر سرما و تركهاي لب مفيد است.ماده تئوبرومين دانه كاكائو مدراست و مقدار خوراك آن در هر بار تا يك گرم و حداكثر 3 گرم در 24 ساعت تجويز مي شود.گرد كاكائو درشيريني سازي مصارف وسيعي دارد و به علاوه براي تهيه كره كاكائو به كار مي رود.

[Mohamad]

گلپر

نامي است كه در اغلب مدارك علمي براي Berce de perse ذكر شده است.گلپر به گياه و در عين حال گرد حاصل از دانه ساييده آن نيز گفته مي شود.به فرانسويBerce de perse و به انگليسي Persian marjorramگفته مي شود.گياهي است از خانوادهUmbelliferae ،نام علمي انHeracleum persicum Desf. مي باشد.

مشخصات

گياهي است علفي چند ساله و كليه اعضاي آن معطر مي باشد.برگهاي ان با چاكهاي عميق به شكل پنجه غاز شبيه برگ انژليكا به طوري كه اين چاكها برگ را به چند نيمه برگ تقسيم مي كندو هر نيمه برگ نوك تيز و دندانه دار است.گلهاي آن سفيد ،مجتمع به صورت چتر در انتهاي ساقه هاي گل دهنده در قسمت بالاي گياه ظاهر مي شود.ميوه ان تخم مرغي كمي ضخيم و معطر به رنگ سبز تيره به طول 5/1-1 سانتي متر است.

اين گياه در دامنه هاي البرز ،شميرانات،و ييلاقات اطراف تهران در تهران وگچسر و در مناطق غرب ايران به طور خودرو مي رويد.

تركيبات و خواص

از نشر تركيبات شيمياي در گياه گلپر بخصوص در دانه هاي ان اسانس روغني فرار وجود دارد كه از گرد آن براي معطر ساختن بعضي غذاها استفاده مي شود.از نظر خواص درماني گلپر ضد نفخ است و به هاضمه و رفع سو هاضمه كمك ميكند.

در مدارك ديگري از جمله آقاي حسين گل گلاب در گيا،گونه ديگري از را به نام گلپر ذكر كرده است كه تصور نمي رود در ايران برويد.اين گونه را به فرانسوي Grande berande گويند.گياهي است از خانوادهUmbelliferae ،نام علمي انHeracleum spondylium است.اين گياه دو ساله است با برگهاي پنجه اي پوشيده از كرك.ارتفاع آن تا 5/1 متر مي رسد،گلها سفيد مجتمع به صورت چتر در بالاي گياه ،در اوايل تابستان ظاهر مي شود.اين گياه در اوايل رشد علوفه خوبي براي دام است ولي همين كه مسن مي شود خشبي شده و در ضمن سمي مي شود.

در ارضي مرطوب مي رويد.انتشار آن به سرعت انجام مي گيرد ونوعي علف هرز سمجي است كه براي از بين بردن آن بايد آن را قبل از ظهور گلها و به دانه نشستن ،كند و از بين برد.