دیوان اشعار اوحدی

[R A H A]

ای زاهد مستور، زمن دور، که مستم

با توبهٔ خود باش، که من توبه شکستم


زنار ببندی تو و پس خرقه بپوشی

من خرقهٔ پوشیده به زنار ببستم


همتای بت من به جهان هیچ بتی نیست

هر بت که بدین نقش بود من بپرستم


فردای قیامت که سر از خاک برآرم

جز خاک در او نبود جای نشستم


دست من و دامان شما، هر چه ببینید

جز حلقهٔ آن در، بستانید ز دستم


بر گرد من ار دانه و دامیست عجب نیست

روزی دو، که مرغ قفس و ماهی شستم


در سر هوس اوست، به هر گوشه که باشم

در دل طرب اوست، به هر گونه که هستم


بارم نتوان برد، که مسکین و غریبم

خوارم نتوان کرد که افتاده و پستم


باشد سخنم حلقه به گوش همه دلها

چون حلقه به گوش سخن روز الستم


پنهان شدم از خلق وز خلق خلق او

خلقم چو بدیدند و بجستند بجستم

[R A H A]

صنما، به دلنوازی نفسی بگیر دستم

که ز دیدن تو بی‌هوش و ز گفتن تو مستم


دل من به دام عشق تو کنون فتاد و آنگه

تو در آن، گمان که: من خود ز کمند عشق جستم


دل تنگ خویشتن را به تو می‌دهم، نگارا

بپذیر تحفهٔ من، که عظیم تنگ دستم


خجلم که بر گذشتی تو و من نشسته، یارب

چو تو ایستاده بودی، به چه روی می‌نشستم؟


به مؤذن محلت خبری فرست امشب

که به مسجدم نخواند، چو ترا همی پرستم


چه سلامها نبشتم بتو از نیازمندی!

مگرت نمی‌رسانند چنانکه می‌فرستم؟


اگرت رمیده گفتم، نشدم خجل، که بودی

و گرم ربوده گفتی، نشدی غلط که هستم


به دو دیده خاک پای تو اگر کسی بروید

به نیاز من نباشد، که برت چو خاک پستم


تو به دیگران کنی میل، چو من چگونه باشی؟

که ز دیگران بدیدم دل خویش و در تو بستم


دلم از شکست خویشت خبری چو داد، گفتی؟

دل اوحدی چه باشد؟ که هزار ازین شکستم

[R A H A]

گر یار بلند آمد، من پستم و من پستم

ور کار ببند آمد، من جستم و من جستم


من حاکم این شهرم، هم نوشم و هم زهرم

گر خصم بود پنجه، من شستم و من شستم


ای هر سخنت کامی، در ده ز لبت جامی

کان توبه که دیدی تو، بشکستم و بشکستم


هر چند به حالم من، از دست که نالم من؟

زیرا که دل خود را، من خستم و من خستم


ای مطرب درویشان، کم کن سخن خویشان

گو نیست شوند ایشان، من هستم و من هستم


هر کس به گمان خود، گوید سخنان خود

من یافتم آن خود، وارستم و وارستم


ای اوحدی، ار باری، دادی خبر یاری

در یار که می‌گفتم، پیوستم و پیوستم

[R A H A]

من از دیوانگی خالی نخواهم بود تا هستم

که رویت میکند هشیار و بویت میکند مستم


صدم دشمن به شمشیر ملامت خون همی ریزد

کدامین را توانم زد؟ که نه تیرست و نه شستم


سر خود را فدا کردم گل یک وصل ناچیده

نمیدانم چه خارست این که من در پای خود جستم؟


غم و اندوه در عشقش فراوانم به دست آید

همین صبرست و تن داری، که کمتر می‌دهد دستم


خبر دارم: نیاید گفت از آیین وفاداری

اگر با یاد روی او خبر دارم که من هستم


به عهد دست سیمینش تو خاموشی مجوی از من

کزین دستم که می‌بینی به صد فریاد از آن دستم


بسان اوحدی روزی در آویزم به زلف او

گرش بوسیدم آسودم، ورم کشتند خود رستم

[R A H A]

دلبرا، قیمت وصل تو کنون دانستم

که فراوان طلبت کردم و نتوانستم


خلق گویند: سخن‌های پریشان بگذار

چه کنم؟ چون دل شوریده پریشانستم


گر چه از خاک سر کوی تو دورم کردند

هم‌چنان آتش سودای تو در جانستم


گفته بودم که: بترک تو بگویم پس ازین

باز می‌گویم و از گفته پشیمانستم


گر به درد من سرگشته ترا خرسندیست

بکشم درد تو ناچار، چو درمانستم


آنچه از هجر تو بر خاطر من می‌گذرد

گر به کفار پسندم نه مسلمانستم


اوحدی،عیب من خسته مکن در غم او

چون کنم؟ کین دل مسکین نه به فرمانستم

[R A H A]

چو بر سفینهٔ دل نقش صورت تو نبشتم

حکایت دگران سر به سر زیاد بهشتم


اگر چه نام مرا دور کرده‌ای تو ز دفتر

به نام روی تو صد دفتر نیاز نبشتم


ز شاخ وصل تو دستم نداد میوهٔ‌شیرین

مگر که دانهٔ این میوه تلخ بود، که کشتم


اگر چه موی شکافی همی کنم ز معانی

به اعتماد تو یکسر پلاس بود،که رشتم


به خاک پای تو کز دامن تو دست ندارم

و گر ز قالب پوسیده کوزه سازی و خشتم


اگر تو روی نخواهی نمود روز قیامت

به دوزخم بر ازین ره، که من نه مرد بهشتم


سرشک دیده چنان ریخت اوحدی ز فراقت

کز آب دیدهٔ او خاک ره به خون بسرشتم

[R A H A]

پیشتر از عاشقی عافیتی داشتم

بر تو چو عاشق شدم آن همه بگذاشتم


نقش بسی دیدم از دفتر خوبی ولی

بر ورق سینه جز نقش تو ننگاشتم


تا بتو پرداختم خلوت دل را تمام

سایهٔ خود نیز را مشغله پنداشتم


چاه که می‌ساختند بر ره من دلبران

پیش زنخدان تو جمله بینباشتم


شد ز جفای تو دل پرخلل و خون، ولی

من ز جفا هر چه شد ناشده انگاشتم


تشنهٔ لعل توام دیگر ازان می‌دهد

زلف چو شام تو از خون جگر چاشتم


من بتو امیدوار، تا بر شادی خورم

خود همه اندوه بود، تخم که من کاشتم


گر چه برافراشتم سر به هنر در جهان

در قدمت می‌نهم سر که برافراشتم


گوش دلم تا شنید نام ترا کافرم

از سخن اوحدی گر خبری داشتم

[R A H A]

تو دامن از کف من دوش در کشیدی و گفتم

که: آستین تو بوسم، بر آستان تو افتم


دلم چو غنچه سحرگاه تنگ بود و به مهرت

ز دیده اشک ببارید و من چو گل بشکفتم


ز طیره بر نظرم نیز راه خواب ببستی

چو یک دو روز بدیدی که با خیال تو جفتم


هزار تلخ بگویی مرا و چون بر مردم

فغان کنم ز تو،منکر شوی که: هیچ نگفتم


ز رنگ گونهٔ زردم چو روز گشت هویدا

اگر چه راز دل خود ز چند گونه نهفتم


درین فراق چه شبها که مردمان محلت

ز نالهٔ من مسکین نخفته‌اند و نخفتم!


چه قصها که گذشت از فراق روی تو بر من

عجب! که این همه بگذشت و عبرتی نگرفتم!


دل مرا به سر زلف تابدار مشوران

که چون ز پای در آیم دگر به دست نیفتم


ز اوحدی گل رخسار خود نهفته چه داری؟

بیا، که مهرهٔ دل را به خار هجر تو سفتم

[R A H A]

شب دوشینه در سودای او خفتم

از آن امروز با تیمار و غم جفتم


زمن هر چند سر می‌پیچد آن دلبر

اگر دستم رسد در پای او افتم


چو چین زلف او آشفته شد حالم

خطا کردم که: با زلفش برآشفتم


ازان کرد آشکارا دیده راز من

که راز خویش را از دیده ننهفتم


ببیند بد سگالان اندر افتادم

که پند نیک خواه خویش نشنفتم


به بوی آنکه چشمم روی او بیند

به مژگانهاش خاک آستان رفتم


دل او باد پندارد حکایت‌ها

کز آب دیده با باد صبا گفتم


ازان روزی که دیدم زلف شبرنگش

حرامست ار شبی بی‌یاد او خفتم


چو چشم اوحدی زان گوهر افشان شد

زبان او، که در وصل او سفتم

[R A H A]

نبض دل شوریدهٔ محرور گرفتم

دامن ز هوی و هوسش دور گرفتم


زین حجرهٔ ویرانه چو شد سیر دل ما

راه در آن خانهٔ معمور گرفتم


گر راه درازست، چه اندیشه؟ که پنهان

ره توشه ازان منظر منظور گرفتم


در صورت حورا صفتی نیست ز حسنش

من دیده ز دیدار چنان حور گرفتم


تا مرده دلان را ز کف غم برهانم

چون روح نفس در نفس صور گرفتم


در حضرت سلطان معانی به حقیقت

بردیم مثال خود و منشور گرفتم


ای اوحدی، آن نور که پروانهٔ اویی

چون رفت؟ که این تابش از آن نور گرفتم