دیوان اشعار سعدی

[sorna]

ای پسر دلربا وی قمر دلپذیر

از همه باشد گریز وز تو نباشد گزیر


تا تو مصور شدی در دل یکتای من

جای تصور نماند دیگرم اندر ضمیر


عیب کنندم که چند در پی خوبان روی

چون نرود بنده وار هر که برندش اسیر


بسته زنجیر زلف زود نیابد خلاص

دیر برآید به جهد هر که فروشد به قیر


چون تو بتی بگذرد سروقد سیم ساق

هر که در او ننگرد مرده بود یا ضریر


گر نبرم ناز دوست کیست که مانند اوست

کبر کند بی خلاف هر که بود بی‌نظیر


قامت زیبای سرو کاین همه وصفش کنند

هست به صورت بلند لیک به معنی قصیر


هر که طلبکار توست روی نتابد ز تیغ

وان که هوادار توست بازنگردد به تیر


بوسه دهم بنده وار بر قدمت ور سرم

در سر این می‌رود بی سر و پایی مگیر


سعدی اگر خون و مال صرف شود در وصال

آنت مقامی بزرگ اینت بهایی حقیر


گر تو ز ما فارغی زو همه کس بی نیاز

ما به تو مستظهریم وز همه عالم فقیر

[sorna]

دل برگرفتی از برم ای دوست دست گیر

کز دست می‌رود سرم ای دوست دست گیر


شرطست دستگیری درمندگان و من

هر روز ناتوان ترم ای دوست دست گیر


پایاب نیست بحر غمت را و من غریق

خواهم که سر برآورم ای دوست دست گیر


سر می‌نهم که پای برآرم ز دام عشق

وین کی شود میسرم ای دوست دست گیر


دل جان همی‌سپارد و فریاد می‌کند

کآخر به کار تو درم ای دوست دست گیر


راضی شدم به یک نظر اکنون که وصل نیست

آخر بدین محقرم ای دوست دست گیر


از دامن تو دست ندارم که دست نیست

بر دستگیر دیگرم ای دوست دست گیر


سعدی نه بارها به تو برداشت دست عجز

یک بارش از سر کرم ای دوست دست گیر

[sorna]

فتنه‌ام بر زلف و بالای تو ای بدر منیر

قامتست آن یا قیامت عنبرست آن یا عبیر


گم شدم در راه سودا ره نمایا ره نمای

شخصم از پای اندرآمد دستگیرا دستگیر


گر ز پیش خود برانی چون سگ از مسجد مرا

سر ز حکمت برندارم چون مرید از گفت پیر


ناوک فریاد من هر ساعت از مجرای دل

بگذرد از چرخ اطلس همچو سوزن از حریر


چون کنم کز دل شکیبایم ز دلبر ناشکیب

چون کنم کز جان گزیرست و ز جانان ناگزیر


بی تو گر در جنتم ناخوش شراب سلسبیل

با تو گر در دوزخم خرم هوای زمهریر


گر بپرد مرغ وصلت در هوای بخت من

وه که آن ساعت ز شادی چارپر گردم چو تیر


تا روانم هست خواهم راند نامت بر زبان

تا وجودم هست خواهم کند نقشت در ضمیر


گر نبارد فضل باران عنایت بر سرم

لابه بر گردون رسانم چون جهودان در فطیر


بوالعجب شوریده‌ام سهوم به رحمت درگذار

سهمگن درمانده‌ام جرمم به طاعت درپذیر


آه دردآلود سعدی گر ز گردون بگذرد

در تو کافردل نگیرد ای مسلمانان نفیر

[sorna]

ما در این شهر غریبیم و در این ملک فقیر

به کمند تو گرفتار و به دام تو اسیر


در آفاق گشادست ولیکن بستست

از سر زلف تو در پای دل ما زنجیر


من نظر بازگرفتن نتوانم همه عمر

از من ای خسرو خوبان تو نظر بازمگیر


گر چه در خیل تو بسیار به از ما باشد

ما تو را در همه عالم نشناسیم نظیر


در دلم بود که جان بر تو فشانم روزی

باز در خاطرم آمد که متاعیست حقیر


این حدیث از سر دردیست که من می‌گویم

تا بر آتش ننهی بوی نیاید ز عبیر


گر بگویم که مرا حال پریشانی نیست

رنگ رخسار خبر می‌دهد از سر ضمیر


عشق پیرانه سر از من عجبت می‌آید

چه جوانی تو که از دست ببردی دل پیر


من از این هر دو کمانخانه ابروی تو چشم

برنگیرم و گرم چشم بدوزند به تیر


عجب از عقل کسانی که مرا پند دهند

برو ای خواجه که عاشق نبود پندپذیر


سعدیا پیکر مطبوع برای نظرست

گر نبینی چه بود فایده چشم بصیر

[sorna]

ای به خلق از جهانیان ممتاز

چشم خلقی به روی خوب تو باز


لازمست آن که دارد این همه لطف

که تحمل کنندش این همه ناز


ای به عشق درخت بالایت

مرغ جان رمیده در پرواز


آن نه صاحب نظر بود که کند

از چنین روی در به روی فراز


بخورم گر ز دست توست نبید

نکنم گر خلاف توست نماز


گر بگریم چو شمع معذورم

کس نگوید در آتشم مگداز


می‌نگفتم سخن در آتش عشق

تا نگفت آب دیده غماز


آب و آتش خلاف یک دگرند

نشنیدیم عشق و صبر انباز


هر که دیدار دوست می‌طلبد

دوستی را حقیقتست و مجاز


آرزومند کعبه را شرطست

که تحمل کند نشیب و فراز


سعدیا زنده عاشقی باشد

که بمیرد بر آستان نیاز

[sorna]

متقلب درون جامه ناز

چه خبر دارد از شبان دراز


عاقل انجام عشق می‌بیند

تا هم اول نمی‌کند آغاز


جهد کردم که دل به کس ندهم

چه توان کرد با دو دیده باز


زینهار از بلای تیر نظر

که چو رفت از کمان نیاید باز


مگر از شوخی تذروان بود

که فرودوختند دیده باز


محتسب در قفای رندانست

غافل از صوفیان شاهدباز


پارسایی که خمر عشق چشید

خانه گو با معاشران پرداز


هر که را با گل آشنایی بود

گو برو با جفای خار بساز


سپرت می‌بباید افکندن

ای که دل می‌دهی به تیرانداز


هر چه بینی ز دوستان کرمست

گر اهانت کنند و گر اعزاز


دست مجنون و دامن لیلی

روی محمود و خاک پای ایاز


هیچ بلبل نداند این دستان

هیچ مطرب ندارد این آواز


هر متاعی ز معدنی خیزد

شکر از مصر و سعدی از شیراز

[sorna]

بزرگ دولت آن کز درش تو آیی باز

بیا بیا که به خیر آمدی کجایی باز


رخی کز او متصور نمی‌شود آرام

چرا نمودی و دیگر نمی‌نمایی باز


در دو لختی چشمان شوخ دلبندت

چه کرده‌ام که به رویم نمی‌گشایی باز


اگر تو را سر ما هست یا غم ما نیست

من از تو دست ندارم به بی‌وفایی باز


شراب وصل تو در کام جان من ازلیست

هنوز مستم از آن جام آشنایی باز


دلی که بر سر کوی تو گم کنم هیهات

که جز به روی تو بینم به روشنایی باز


تو را هرآینه باید به شهر دیگر رفت

که دل نماند در این شهر تا ربایی باز


عوام خلق ملامت کنند صوفی را

کز این هوا و طبیعت چرا نیایی باز


اگر حلاوت مستی بدانی ای هشیار

به عمر خود نبری نام پارسایی باز


گرت چو سعدی از این در نواله‌ای بخشند

برو که خو نکنی هرگز از گدایی باز

[sorna]

برآمد باد صبح و بوی نوروز

به کام دوستان و بخت پیروز


مبارک بادت این سال و همه سال

همایون بادت این روز و همه روز


چو آتش در درخت افکند گلنار

دگر منقل منه آتش میفروز


چو نرگس چشم بخت از خواب برخاست

حسدگو دشمنان را دیده بردوز


بهاری خرمست ای گل کجایی

که بینی بلبلان را ناله و سوز


جهان بی ما بسی بودست و باشد

برادر جز نکونامی میندوز


نکویی کن که دولت بینی از بخت

مبر فرمان بدگوی بدآموز


منه دل بر سرای عمر سعدی

که بر گنبد نخواهد ماند این گوز


دریغا عیش اگر مرگش نبودی

دریغ آهو اگر بگذاشتی یوز

[sorna]

مبارکتر شب و خرمترین روز

به استقبالم آمد بخت پیروز


دهلزن گو دو نوبت زن بشارت

که دوشم قدر بود امروز نوروز


مهست این یا ملک یا آدمیزاد

پری یا آفتاب عالم افروز


ندانستی که ضدان در کمینند

نکو کردی علی رغم بدآموز


مرا با دوست ای دشمن وصالست

تو را گر دل نخواهد دیده بردوز


شبان دانم که از درد جدایی

نیاسودم ز فریاد جهان سوز


گر آن شب‌های باوحشت نمی‌بود

نمی‌دانست سعدی قدر این روز

[sorna]

پیوند روح می‌کند این باد مشک بیز

هنگام نوبت سحرست ای ندیم خیز


شاهد بخوان و شمع بیفروز و می‌بنه

عنبر بسای و عود بسوزان و گل بریز


ور دوست دست می‌دهدت هیچ گو مباش

خوشتر بود عروس نکوروی بی جهاز


امروز باید ار کرمی می‌کند سحاب

فردا که تشنه مرده بود لای گو بخیز


من در وفا و عهد چنان کند نیستم

کز دامن تو دست بدارم به تیغ تیز


گر تیغ می‌زنی سپر اینک وجود من

عیار مدعی کند از دشمن احتراز


فردا که سر ز خاک برآرم اگر تو را

بینم فراغتم بود از روز رستخیز


تا خود کجا رسد به قیامت نماز من

من روی در تو و همه کس روی در حجاز


سعدی به دام عشق تو در پای بند ماند

قیدی نکرده‌ای که میسر شود گریز