دیوان اشعار سعدی

[sorna]

دولت جان پرورست صحبت آمیزگار

خلوت بی مدعی سفره بی انتظار


آخر عهد شبست اول صبح ای ندیم

صبح دوم بایدت سر ز گریبان برآر


دور نباشد که خلق روز تصور کنند

گر بنمایی به شب طلعت خورشیدوار


مشعله‌ای برفروز مشغله‌ای پیش گیر

تا ببرم از سرم زحمت خواب و خمار


خیز و غنیمت شمار جنبش باد ربیع

ناله موزون مرغ بوی خوش لاله زار


برگ درختان سبز پیش خداوند هوش

هر ورقی دفتریست معرفت کردگار


روز بهارست خیز تا به تماشا رویم

تکیه بر ایام نیست تا دگر آید بهار


وعده که گفتی شبی با تو به روز آورم

شب بگذشت از حساب روز برفت از شمار


دور جوانی گذشت موی سیه پیسه گشت

برق یمانی بجست گرد بماند از سوار


دفتر فکرت بشوی گفته سعدی بگوی

دامن گوهر بیار بر سر مجلس ببار

[sorna]

زنده کدامست بر هوشیار

آن که بمیرد به سر کوی یار


عاشق دیوانه سرمست را

پند خردمند نیاید به کار


سر که به کشتن بنهی پیش دوست

به که بگشتن بنهی در دیار


ای که دلم بردی و جان سوختی

در سر سودای تو شد روزگار


شربت زهر ار تو دهی نیست تلخ

کوه احد گر تو نهی نیست بار


بندی مهر تو نیابد خلاص

غرقه عشق تو نبیند کنار


درد نهانی دل تنگم بسوخت

لاجرمم عشق ببود آشکار


در دلم آرام تصور مکن

وز مژه‌ام خواب توقع مدار


گر گله از ماست شکایت بگوی

ور گنه از توست غرامت بیار


بر سر پا عذر نباشد قبول

تا ننشینی ننشیند غبار


دل چه محل دارد و دینار چیست

مدعیم گر نکنم جان نثار


سعدی اگر زخم خوری غم مخور

فخر بود داغ خداوندگار

[sorna]

شرطست جفا کشیدن از یار

خمرست و خمار و گلبن و خار


من معتقدم که هر چه گویی

شیرین بود از لب شکربار


پیش دگری نمی‌توان رفت

از تو به تو آمدم به زنهار


عیبت نکنم اگر بخندی

بر من چو بگریم از غمت زار


شک نیست که بوستان بخندد

هر گه که بگرید ابر آزار


تو می‌روی و خبر نداری

و اندر عقبت قلوب و ابصار


گر پیش تو نوبتی بمیرم

هیچم نبود گزند و تیمار


جز حسرت آن که زنده گردم

تا پیش بمیرمت دگربار


گفتم که به گوشه‌ای چو سنگی

بنشینم و روی دل به دیوار


دانم که میسرم نگردد

تو سنگ درآوری به گفتار


سعدی نرود به سختی از پیش

با قید کجا رود گرفتار

[sorna]

ای صبر پای دار که پیمان شکست یار

کارم ز دست رفت و نیامد به دست یار


برخاست آهم از دل و در خون نشست چشم

یا رب ز من چه خاست که بی من نشست یار


در عشق یار نیست مرا صبر و سیم و زر

لیک آب چشم و آتش دل هر دو هست یار


چون قامتم کمان صفت از غم خمیده دید

چون تیر ناگهان ز کنارم بجست یار


سعدی به بندگیش کمر بسته‌ای ولیک

منت منه که طرفی از این برنبست یار


اکنون که بی‌وفایی یارت درست شد

در دل شکن امید که پیمان شکست یار

[sorna]

هر شب اندیشه دیگر کنم و رای دگر

که من از دست تو فردا بروم جای دگر


بامدادان که برون می‌نهم از منزل پای

حسن عهدم نگذارد که نهم پای دگر


هر کسی را سر چیزی و تمنای کسیست

ما به غیر از تو نداریم تمنای دگر


زان که هرگز به جمال تو در آیینه وهم

متصور نشود صورت و بالای دگر


وامقی بود که دیوانه عذرایی بود

منم امروز و تویی وامق و عذرای دگر


وقت آنست که صحرا گل و سنبل گیرد

خلق بیرون شده هر قوم به صحرای دگر


بامدادان به تماشای چمن بیرون آی

تا فراغ از تو نماند به تماشای دگر


هر صباحی غمی از دور زمان پیش آید

گویم این نیز نهم بر سر غم‌های دگر


بازگویم نه که دوران حیات این همه نیست

سعدی امروز تحمل کن و فردای دگر

[sorna]

به فلک می‌رسد از روی چو خورشید تو نور

قل هو الله احد چشم بد از روی تو دور


آدمی چون تو در آفاق نشان نتوان داد

بلکه در جنت فردوس نباشد چو تو حور


حور فردا که چنین روی بهشتی بیند

گرش انصاف بود معترف آید به قصور


شب ما روز نباشد مگر آن گاه که تو

از شبستان به درآیی چو صباح از دیجور


زندگان را نه عجب گر به تو میلی باشد

مردگان بازنشینند به عشقت ز قبور


آن بهایم نتوان گفت که جانی دارد

که ندارد نظری با چو تو زیبامنظور


سحر چشمان تو باطل نکند چشم آویز

مست چندان که بکوشند نباشد مستور


این حلاوت که تو داری نه عجب کز دستت

عسلی دوزد و زنار ببندد زنبور


آن چه در غیبتت ای دوست به من می‌گذرد

نتوانم که حکایت کنم الا به حضور


منم امروز و تو انگشت نمای زن و مرد

من به شیرین سخنی تو به نکویی مشهور


سختم آید که به هر دیده تو را می‌نگرند

سعدیا غیرتت آمد نه عجب سعد غیور

[sorna]

پروانه نمی‌شکیبد از دور

ور قصد کند بسوزدش نور


هر کس به تعلقی گرفتار

صاحب نظران به عشق منظور


آن روز که روز حشر باشد

دیوان حساب و عرض منشور


ما زنده به ذکر دوست باشیم

دیگر حیوان به نفخه صور


یا رب که تو در بهشت باشی

تا کس نکند نگاه در حور


ما مست شراب ناب عشقیم

نه تشنه سلسبیل و کافور


بیم است شرار آه مشتاق

کآتش بزند حجاب مستور


من دانم و دردمند بیدار

آهنگ شب دراز دیجور


آخر ز هلاک ما چه خیزد

سیمرغ چه می‌کند به عصفور


نزدیک نمی‌شوی به صورت

وز دیده دل نمی‌شوی دور


از پیش تو راه رفتنم نیست

گردن به کمند به که مهجور


سعدی چو مرادت انگبینست

واجب بود احتمال زنبور

[sorna]

آن کیست که می‌رود به نخجیر

پای دل دوستان به زنجیر


همشیره جادوان بابل

همسایه لعبتان کشمیر


اینست بهشت اگر شنیدی

کز دیدن آن جوان شود پیر


از عشق کمان دست و بازوش

افتاده خبر ندارد از تیر


نقاش که صورتش ببیند

از دست بیفکند تصاویر


ای سخت جفای سست پیوند

رفتی و چنین برفت تقدیر


کوته نظران ملامت از عشق

بی فایده می‌کنند و تحذیر


با جان من از جسد برآید

خونی که فروشدست با شیر


گر جان طلبد حبیب عشاق

نه منع روا بود نه تأخیر


آن را که مراد دوست باید

گو ترک مراد خویشتن گیر


سعدی چو اسیر عشق ماندی

تدبیر تو چیست ترک تدبیر

[sorna]

از همه باشد به حقیقت گزیر

وز تو نباشد که نداری نظیر


مشرب شیرین نبود بی زحام

دعوت منعم نبود بی فقیر


آن عرقست از بدنت یا گلاب

آن نفسست از دهنت یا عبیر


بذل تو کردم تن و هوش و روان

وقف تو کردم دل و چشم و ضمیر


دل چه بود جان که بدو زنده‌ام

گو بده ای دوست که گویم بگیر


راحت جان باشد از آن قبضه تیغ

مرهم دل باشد از آن جعبه تیر


درد نهانی به که گویم که نیست

باخبر از درد من الا خبیر


عیب کنندم که چه دیدی در او

کور نداند که چه بیند بصیر


چون نرود در پی صاحب کمند

آهوی بیچاره به گردن اسیر


هر که دل شیفته دارد چو من

بس که بگوید سخن دلپذیر


ناله سعدی به چه دانی خوشست

بوی خوش آید چو بسوزد عبیر

[sorna]

شب فراق نخواهم دواج دیبا را..... که شب دراز بود خوابگاه تنها را
ز دست رفتن دیوانه عاقلان دانند..... که احتمال نماندست ناشکیبا را
گرش ببینی و دست از ترنج بشناسی ..... روا بود که ملامت کنی زلیخا را
چنین جوان که تویی برقعی فروآویز ..... و گر نه دل برود پیر پای برجا را
تو آن درخت گلی کاعتدال قامت تو .... ببرد قیمت سرو بلندبالا را
دگر به هر چه تو گویی مخالفت نکنم ...... که بی تو عیش میسر نمی‌شود ما را
دو چشم باز نهاده نشسته‌ام همه شب ...... چو فرقدین و نگه می‌کنم ثریا را
شبی و شمعی و جمعی چه خوش بود تا روز ...... نظر به روی تو کوری چشم اعدا را
من از تو پیش که نالم که در شریعت عشق ..... معاف دوست بدارند قتل عمدا را
تو همچنان دل شهری به غمزه‌ای ببری .... که بندگان بنی سعد خوان یغما را
در این روش که تویی بر هزار چون سعدی ...... جفا و جور توانی ولی مکن یارا