دیوان اشعار سعدی

[sorna]

گواهی امینست بر درد من

سرشک روان بر رخ زرد من


ببخشای بر ناله عندلیب

الا ای گل نازپرورد من


که گر هم بدین نوع باشد فراق

به نزد تو باد آورد گرد من


که دیدست هرگز چنین آتشی

کز او می‌برآید دم سرد من


فغان من از دست جور تو نیست

که از طالع مادرآورد من


من اندرخور بندگی نیستم

وز اندازه بیرون تو درخورد من


بداندیش نادان که مطرود باد

ندانم چه می‌خواهد از طرد من


و گر خود من آنم که اینم سزاست

ببخش و مگیر ای جوانمرد من


تو معذور داری به انعام خویش

اگر زلتی آمد از کرد من


تو دردی نداری که دردت مباد

از آن رحمتت نیست بر درد من

[sorna]

ای روی تو راحت دل من

چشم تو چراغ منزل من


آبیست محبت تو گویی

کآمیخته‌اند با گل من


شادم به تو مرحبا و اهلا

ای بخت سعید مقبل من


با تو همه برگ‌ها مهیاست

بی تو همه هیچ حاصل من


گویی که نشسته‌ای شب و روز

هر جا که تویی مقابل من


گفتم که مگر نهان بماند

آنچ از غم توست بر دل من


بعد از تو هزار نوبت افسوس

بر دور حیات باطل من


هر جا که حکایتی و جمعی

هنگامه توست و محفل من


گر تیغ زند به دست سیمین

تا خون چکد از مفاصل من


کس را به قصاص من مگیرید

کز من بحلست قاتل من

[sorna]

باز از شراب دوشین در سر خمار دارم

وز باغ وصل جانان گل در کنار دارم


سرمست اگر به سودا برهم زنم جهانی

عیبم مکن که در سر سودای یار دارم


ساقی بیار جامی کز زهد توبه کردم

مطرب بزن نوایی کز توبه عار دارم


سیلاب نیستی را سر در وجود من ده

کز خاکدان هستی بر دل غبار دارم


شستم به آب غیرت نقش و نگار ظاهر

کاندر سراچه دل نقش و نگار دارم


موسی طور عشقم در وادی تمنا

مجروح لن ترانی چون خود هزار دارم


رفتی و در رکابت دل رفت و صبر و دانش

بازآ که نیم جانی بهر نثار دارم


چندم به سر دوانی پرگاروار گردت

سرگشته‌ام ولیکن پای استوار دارم


عقلی تمام باید تا دل قرار گیرد

عقل از کجا و دل کو تا برقرار دارم


زان می که ریخت عشقت در کام جان سعدی

تا بامداد محشر در سر خمار دارم

[sorna]

چشم که بر تو می‌کنم چشم حسود می‌کنم

شکر خدا که باز شد دیده بخت روشنم


هرگزم این گمان نبد با تو که دوستی کنم

باورم این نمی‌شود با تو نشسته کاین منم


دامن خیمه برفکن دشمن و دوست گو ببین

کاین همه لطف می‌کند دوست به رغم دشمنم


عالم شهر گو مرا وعظ مگو که نشنوم

پیر محله گو مرا توبه مده که بشکنم


گر بزنی به خنجرم کز پی او دگر مرو

نعره شوق می‌زنم تا رمقیست در تنم


این نه نصیحتی بود کز غم دوست توبه کن

سخت سیه دلی بود آن که ز دوست برکنم


گر همه عمر بشکنم عهد تو پس درست شد

کاین همه ذکر دوستی لاف دروغ می‌زنم


پیشم از این سلامتی بود و دلی و دانشی

عشق تو آتشی بزد پاک بسوخت خرمنم


شهری اگر به قصد من جمع شوند و متفق

با همه تیغ برکشم وز تو سپر بیفکنم


چند فشانی آستین بر من و روزگار من

دست رها نمی‌کند مهر گرفته دامنم


گر به مراد من روی ور نروی تو حاکمی

من به خلاف رای تو گر نفسی زنم زنم


این همه نیش می‌خورد سعدی و پیش می‌رود

خون برود در این میان گر تو تویی و من منم

[sorna]

به تو مشغول و با تو همراهم

وز تو بخشایش تو می‌خواهم


همه بیگانگان چنین دانند

که منت آشنای درگاهم


ترسم ای میوه درخت بلند

که نیایی به دست کوتاهم


تا مرا از تو آگهی دادند

به وجودت گر از خود آگاهم


همه درخورد رای و قیمت خویش

از تو خواهند و من تو را خواهم


بلبل بوستان حسن توام

چون نیفتد سخن در افواهم


می‌کشندم که ترک عشق بگو

می‌زنندم که بیدق شاهم


ور به صد پاره‌ام کنی زین رنگ

بنگردم که صبغه اللهم


سعدیا در قفای دوست مرو

چه کنم می‌برد به اکراهم


میل از این جانب اختیاری نیست

کهربا را بگو که من کاهم

[sorna]

بگذار تا بگرییم چون ابر در بهاران

کز سنگ ناله خیزد روز وداع یاران


هر کو شراب فرقت روزی چشیده باشد

داند که سخت باشد قطع امیدواران


با ساربان بگویید احوال آب چشمم

تا بر شتر نبندد محمل به روز باران


بگذاشتند ما را در دیده آب حسرت

گریان چو در قیامت چشم گناهکاران


ای صبح شب نشینان جانم به طاقت آمد

از بس که دیر ماندی چون شام روزه داران


چندین که برشمردم از ماجرای عشقت

اندوه دل نگفتم الا یک از هزاران


سعدی به روزگاران مهری نشسته در دل

بیرون نمی‌توان کرد الا به روزگاران


چندت کنم حکایت شرح این قدر کفایت

باقی نمی‌توان گفت الا به غمگساران

[sorna]

وه که جدا نمی‌شود نقش تو از خیال من

تا چه شود به عاقبت در طلب تو حال من


ناله زیر و زار من زارترست هر زمان

بس که به هجر می‌دهد عشق تو گوشمال من


نور ستارگان ستد روی چو آفتاب تو

دست نمای خلق شد قامت چون هلال من


پرتو نور روی تو هر نفسی به هر کسی

می‌رسد و نمی‌رسد نوبت اتصال من


خاطر تو به خون من رغبت اگر چنین کند

هم به مراد دل رسد خاطر بدسگال من


برگذری و ننگری بازنگر که بگذرد

فقر من و غنای تو جور تو و احتمال من


چرخ شنید ناله‌ام گفت منال سعدیا

کاه تو تیره می‌کند آینه جمال من

[sorna]

سرمست بتی لطیف ساده

در دست گرفته جام باده


در مجلس بزم باده نوشان

بسته کمر و قبا گشاده


افتاده زمین به حضرت او

گردونش به خدمت ایستاده


خورشید و مهش ز خوبرویی

سر بر خط بندگی نهاده


خورشید که شاه آسمانست

در عرصه حسن او پیاده


وه وه که بزرگوار حوریست

از روزن جنت اوفتاده


لعلش چو عقیق گوهرآگین

زلفش چو کمند تاب داده


در گلشن بوستان رویش

زنگی بچگان ز ماه زاده


سعدی نرسد به یار هرگز

کو شرمگنست و یار ساده

[sorna]

ای ولوله عشق تو بر هر سر کویی

روی تو ببرد از دل ما هر غم رویی


آخر سر مویی به ترحم نگر آن را

کاهی بودش تعبیه بر هر بن مویی


کم می‌نشود تشنگی دیده شوخم

با آن که روان کرده‌ام از هر مژه جویی


ای هر تنی از مهر تو افتاده به کنجی

وی هر دلی از شوق تو آواره به سویی


ما یک دل و تو شرم نداری که برآیی

هر لحظه به دستانی و هر روز به خویی


در کان نبود چون تن زیبای تو سیمی

وز سنگ نخیزد چو دل سخت تو رویی


بر هم نزند دست خزان بزم ریاحین

گر باد به بستان برد از زلف تو بویی


با این همه میدان لطافت که تو داری

سعدی چه بود در خم چوگان تو گویی

[sorna]

بخت آیینه ندارم که در او می‌نگری

خاک بازار نیرزم که بر او می‌گذری


من چنان عاشق رویت که ز خود بی‌خبرم

تو چنان فتنه خویشی که ز ما بی‌خبری


به چه ماننده کنم در همه آفاق تو را

کان چه در وهم من آید تو از آن خوبتری


برقع از پیش چنین روی نشاید برداشت

که به هر گوشه چشمی دل خلقی ببری


دیده‌ای را که به دیدار تو دل می‌نرود

هیچ علت نتوان گفت بجز بی بصری


گفتم از دست غمت سر به جهان دربنهم

نتوانم که به هر جا بروم در نظری


به فلک می‌رود آه سحر از سینه ما

تو همی برنکنی دیده ز خواب سحری


خفتگان را خبر از محنت بیداران نیست

تا غمت پیش نیاید غم مردم نخوری


هر چه در وصف تو گویند به نیکویی هست

عیبت آنست که هر روز به طبعی دگری


گر تو از پرده برون آیی و رخ بنمایی

پرده بر کار همه پرده نشینان بدری


عذر سعدی ننهد هر که تو را نشناسد

حال دیوانه نداند که ندیدست پری