آموزش زبان استانبولی

[sorna]

دوره ترکی نوین(قرون ۱۵ تا ۲۰)

دوره‌ایست که لهجه‌های به وجود آمده در دوره میانه و ادبیات آن‌ها توسعه و ادامه می‌یابند.از نظر زبان‌شناسی به طور قطع نمی‌توان مرز مشخصی میان ترکی میانه و ترکی نوین تعیین کرد.ولی در هر حال می‌توان این دوره را دوره تغییرات لهجه‌ها و تاثیرات خارجی بر زبان ترکی انگاشت.

در این دوره از طرفی لهجه‌های اورخون و اویغور و قاراخانلی و خوارزم و لهجه دیگر به وجود آمده از آن یعنی ترکی جغتای رشد و توسعه می‌یابند و از طرف دیگر سلجوق‌های آناطولی به همراه لهجه‌های اوغوز با پیشرفت و رشد سریع در مدت زمان کمی دومین زبان نوشتاری ترکی را پدید می‌آورد.

ترک‌های خزر و ترک‌های شمال دریای سیاه تا قسمت‌های بزرگی از اروپا که در رون ماقبل میلاد به آن‌جا کوچیده بودند همچنان تا قرن ۱۵ به حیات خود ادامه می‌دهند.

۴.دوره ترکی مدرن

ترکی مورد استفاده از ابتدای قرن بیستم تا به امروز در مناطق مختلف ترک‌نشین دنیاست.امروز زبان ترکی دارای بیست زبان نوشتاری مختلف و گویش‌های بیستر از این تعداد است.

[sorna]

به علم تجزیه و تحلیل زبان از اصوات و کلمات و جملات با در نظر گرفتن همه جوانب آن و قواعد زبان گرامر گفته می‌شود.مانند همه علوم زبان‌شناسی نیز دارای قسمت‌های مختلف است که بعضی از آن‌ها اینچنین است.

فونتیک:اصوات زبان و روابط بین آن‌ها و رخدادهای صوتی
مورفولوژی:کلمات و ریشه آن‌ها و وندها و وظیفه و کاربرد آن‌ها
سینتکس:رابطه بین کلمات و جملات
سیمانتیک:معنای کلمات و گروه‌های کلمات و رخدادهای معنایی در زبان
اتیمولوژی:منبع کلمات و این‌که از چه زبانی گرفته شده

هم‌چنان که نمی‌توان قسمت‌های یک زبان را از یک‌دیگر با مرزهای دقیق مشخص کرد این‌ها نیز کاملا از یک‌دیگر مستقل نیستند.به ویژه این‌که می‌توان سیمانتیک و اتیمولوژی را می‌توان در داخل مورفولوژی بررسی کرد.به همین دلیل هم گاهی زبان‌شناسی را به سه قسمت فونتیک و مورفولوژی و سینتکس تقسیم می‌کنند.

[sorna]

الفبای ترکی پذیرفته شده در ۲۱ نوامبر ۱۹۲۸ دارای ۲۹ حرف است که از قرار زیرند:

a: آ مانند ata(پدر)
b: ب مانند ben(من)
c: ج مانند gece(شب)
ç:چ مانند ağaç(درخت)
d:د مانند kend(خود)
e:کسره و البته این حرف هم برای صدای کسره و هم برای صدای فتحه به کار می رود.در بسیاری از کلمات ترکی ترکیه صدای فتحه و کسره شبیه هم تلفظ می شود.در این باره که آیا در ترکی قدیم کسره و یا فتحه وجود نداشته نظر قطعی وجود ندارد.
f: ف مانند sınıf(کلاس)
g:گ مانندdergi(مجله)
ğ:غ (که گاهی به صورت ی و گاهی اصلا تلفظ نمی شود)مانندağız(دهان)
h:ه مانند hangi(کدام)
i:ای مانند dil(زبان)
ı:این حرف یکی از حروفی است که تقریبا مختص زبان های ترکی است.مانند batı(غرب)
j:ژ مانند fizyoloji(فیزیولوژی)
k: ک (که تلفظ های گوناگونی دارد گاهی به صورت نازک و گاهی به صورت ضخیم)مانند kaş(ابرو)
l:ل مانند kal(بمان)
m:م مانند durum(وضعیت و حالت)
n:ن مانند nasıl(چگونه)
o:او مانند konu(موضوع)
ö:این هم یکی از حروف اختصاصی ترکی است.اما تلفظ آن شبیه تلفظ حرف o در کلمه world است.مانند söyle(بگو)
p:پ مانند kapı(در)
r:ر مانند ver(بده)
s:س مانند soru(سوال)
ş:ش مانند şu(این)
t:ت مانند taş(سنگ)
u:او مانند uzman(کارشناس و متخصص)
ü:این حرف در زبان های فرانسه و آلمانی و بعضی دیگر از زبان ها وجود دارد.مانند ünlü(مشهور)
v:و مانند gövde(بدن)
y:ی مانند iyi(خوب و خوش)
z:ز مانند öztütk(ترک اصیل)

با این حال اگر صداها و حروف کلماتی که از فارسی و عربی و زبان های غربی وارد ترکی شده اند را به این تعدا اضافه کنیم حروف ترکی به عدد ۴۰ نزدیک می شود.

حروف زبان ترکی بر اساس بسته یا باز بودن مجاری تولید صدا به دوسته صدادار (vokal,sesli,ünlü) و بی صداها (konsonant,sessiz,ünsüz) تقسیم می شوند.

صدادارها

حروفی که به هنگام تشکیل آن ها در مجاری تولید صدا به هیچ مزاحمی برخورد نمی کنند و فقط از لرزش تارهای صوتی به وجود می آیند.این حروف a, e, ı, i o, ö, u, ü هستند.که با چهار معیار دسته بندی می شوند.

۱.بر اساس نقط ای در دهان که تشکیل می یابند:صداهایی که در قسمت عقب دهان و انتهای زبان تشکیل می شوند را art(kalın) ünlüler می گویند.این حروف شامل a, ı, o, u هستند.صداهایی که با آمدن زبان به جلو در قسمت ابتدای دهان تشکیل می شوند را ön(ince) ünlüler گویند که شامل e,i,ö,ü هستند.

۲.بر اساس وضعیتی که زبان دارد: صداهایی که زبان به هنگام تشکیل آنها حالت خم شدن و بسته شدن پیدا می کند را yuvarlak ünlüler گویند که شامل o, ö, u, ü هستند.وصداهای a,ı,i,e که زبان به هنگام تلفظ ان ها هیچ حالت خاصی به خود نمی گیرد را düz ünlüler گویند.

۳.بر اساس وضعیتی که فضای بین زبان و دماغ در داخل دهان وجود دارد:صداهای a,e,o,ö که به هنگام تشکیلشان این فضای خالی بزرگتر است geniş و صداهای ı,i,ü,u که به هنگام تلفظ این فضا کوچکتر است را dar ünlü گویند.

۴.بر اساس مدت زمانی که صدا تلفظ می شود:اگر زمان تلفظ یک صدا کوتاه باشد آن را kısa ünlü و اگر مدت زمان تلفظ نسبتا بیشتر باشد آن را uzun ünlü گویند.در ترکی ترکیه صداهای طولانی (ā, ê, î, ū, û) را در کلماتی که از عربی و فارسی وارد شده اند می بینیم.البته صداهای طولانی موجود در ترکی ترکمنی و ترکی یاقوتی مربوط به زبان ترکی مادر است که همچنان در این زبان ها باقی مانده است.

صدادارها را بر اساس تقسیم بندی بالا می توان ایچنین نشان داد:

a : Art, düz, geniş
o : Art, yuvarlak, geniş
ı : Art, düz, dar
ö : Ön, yuvarlak, geniş
e : Ön, düz, geniş
u : Art, yuvarlak, dar
i : Ön, düz, dar
ü : Ön, yuvarlak, dar

[sorna]

در پست قبلی حروف صدادار زبان تركی را معرفی كرديم اكنون حروف بی صدا:

حروفی كه به هنگام تشكيل آن ها در مجاری توليد صدا به يك مانع برخورد می كنند.به دليل بيشتر بودن تعداد نقاط تشكيل حروف بی صدا تعداد آنها از حروف صدادار در همه زبان ها بيشتر است.در تركی تركيه هم از ۲۹ حرف آلفابه ۲۱ عدد بی صداست.حروف بی صدا به تنهايی كلمه و يا هجا را تشكيل نمی دهند و نمی توانند به تنهايی تلفظ شوند.به همين دليل به هنگام شمردن آن ها به قبل و يا بعد از آن ها يك حرف صدادار اضافه می شود مانند:ef, el, es, en و در تركی:be,ce,çe,de,fe,ga,ge,he(ha),je,ke,le,me, ne,pe,re,se,te,ve,ye,ze.

توجه كنيد كه گفتن حروف مثلا به صورت em يا en در تركی اشتباه است.و به ويژه اينكه در كلمات مخفف يا سرنام تركی (kısaltma) بايد همانگونه كه در تركی گفته می شوند تلفظ شوند.مثلا كلمه BBC به دليل اين كه غير تركی است می تواند bi bi si تلفظ شود اما TR كه مخفف تركيه است بايد به صورت te re گفته شود.

حروف بی صدا بر اساس تون صدا و يا درجه تماس شان و يا نقطه ای كه در آن تشكيل می شوند در گروه دسته بندی می شوند:

۱.بر اساس تونی كه دارند:حروف b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z كه به هنگام تشكيل تارهای صوتی را می لرزانند tonlu گفته می شوند.و بقيه حروف بی صدا ç, f, h, k, p, s, ş, t را حروف tonsuz می گويند.اما tonluها در گروه tonsuz معادل هايی دارند.كه در زير می بينيد.البته حروف l,m,n,r,y اين گونه نيستند.
p-b ç-c t-d k-g f-v h-ğ s-z ş-j

۲.بر اساس درجه تماسشان:حروف b,c,ç,d,g,k,p,t ıه به هنگام تشكيل با بستن مجاری هوايی و پس از آن باز كردن يكباره تشكيل می شوند و شكل انفجاری دارند süreksiz می گيويند.حروف f,ğ,h,jl,m,n,r,s,ş,v,y,z كه در تشكيلشان مجاری هوايی به طور كامل با هم در تماس نيستند و تا حدودی باز هستند.و در هنگام تشكيل تلفظشان كمی بيشتر از süreksizها زمان می برند sürekli می می گويند.﴿در تركی جديد sürek و süre در يك معنا به معنی زمان و وقت به كار می روند﴾

۳.براساس نكته ای كه تشكيل می شوند :حروف ünsüz گاهی بر اساس جايی كه در مجاری تشكيل صدا ايجاد می شوند هم تقسيم بندی می شوند.

[sorna]

ویژگی های اصوات در زبان ترکی
۱.اولين ويژگی كه باعث متمايز شدن زبان تركی از ديگر زبان ها می شود هماهنگی اصوات ﴿ses uyumu﴾ است.در تركی تركيه چهار قانون در باره هماهنگی صداها وجود دارد.كه سه تا از آنها را به طور مختصر شرح می دهم:

آ﴾:هماهنگی صدادارها-قانون اول﴿هماهنگی حروف نازك و حروف خشن﴾

بر اساس اين ويژگی در زبان تركی هجاهای دارای حروف صدادار خشن﴿art,kalın﴾ شامل ﴿a,ı,u,o﴾ فقط به دنبال حروف صدادار خشن و هجاهای دارای حروف صدادار نازك ﴿ince,ön﴾ شامل ﴿e,i,ö,ü﴾ فقط به دنبال حروف صدادار نازك می آيند.مثال:soyunuz , sevgisiyle.

اگر به مثال ها توجه كنيد خواهيد ديد كه در يك كلمه تركی همه حروف صدادار﴿﴾ يا نازك و يا خشن هستند.بر همين اساس كلمات در زبان تركی به دو گروه اصلی تقسيم می شوند.اما برای اين قانون استثناهايی هم وجود دارد:

۱.در كلماتی كه در اصل از اين قانون پيروی می كنند اما به دليل رخدادهای صوتی امروز به نحو ديگری تلفظ می شوند: elma < alma, anne < ana, hani < kanı, hangi < kangı, inanmak < ınanmak

۲.وندهای daş, ken, ki, layın /leyin, mtırak, yor.مثال:
dindaş, azken, çokken, iyiyken, yoldaki, onunki, akşamleyin, sabahleyin, yeşilimtırak, biliyor

ب﴾:هماهنگی صدادارها-قانون دوم﴿هماهنگی حروف راست و حروف گرد﴾

بر اساس اين قانون در كلمه های تركی بعد از هجاهای دارای حروف صدادار راست﴿﴾ فقط هجاهای دارای همين صداها اول و بعد از هجاهای دارای حروف صدادار گرد فقط هجاهای دارای همين صداها می آينددوم.مثال برای قسمت اول:açık, sıcak; sevgi, ince
a → a, ı
e → e, i
ı → ı, a
i → i, e

مثال برای قسمت دومduncular, unutulmayanlar, gözlerin, gülümse
o → u, a
ö → ü, e
u → u, a
ü → ü, e

﴿همانطور كه می بينيد حروف ö,o فقط در هجاهای اول می آيند.﴾

توجه:در كلمات تركی بعد از حروف صدادار راست a , ı حروف صدادار راست e , i و بعد از حروف صدادار گرد o , u حروف صدادار گرد ö , ü نمی آيند.بنابراين اينكه بگوييم "كلماتی مانند Anne , Elma قانون اول وجود ندارد اما قانون دوم رعايت می شود" اشتباه است.

در اين دو قانون يك حرف صدادار هماهنگ با حرف صداداری است كه قبل از آن در هجای پيشتر آمده است.مثلا در كلمه "sormadı" اينكه پس از صدای "o" صدای "a" آمده بر اساس قانون هماهنگی حروف صدادار گرد﴿قسمت دوم از قانون دوم﴾ و اينكه بعد از حرف"a" حرف "ı" آمده بر اساس قانون هماهنگی حروف صدادار راست ﴿قسمت اول از قانون دوم﴾ است.

همچنين در كلمات مركب اين هماهنگی اصوات وجود ندارد:delikanlı, gecekondu, Bakırköy, demirbaş, hanımeli, yelkovan.

ج﴾:هماهنگی حروف بی صدا

در كلمات تركی حروف بی صدای توندار شامل﴿b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z﴾ باهم و حروف بی صدای غيرتوندار شامل﴿ç, f, h, k, p, s, ş, t﴾ باهم می توانند بيايند.مانند: aş-çı, at-kı, iş-çi, taş-tan, Türk-çe.

[sorna]

ویژگی های اصوات در زبان ترکی(ترکیه ای) 2
در پست قبلی سه مورد از قوانين هماهنگی اصوات در زبان تركی را گفتم.امروز مورد چهارم و ۷ ويژگی ديگر اصوات در تركی تركيه:

د:﴾قانون هماهنگی ميان حروف صدادار و بی صدا

در كلمات تركی حروف صدادار خشن با حروف بی صدای art damak و حروف صدادار نازك به همراه حروف بی صدای ön damak می تواند بيايد.

۲.در زبان تركی حروف صدادار o , ö فقط و فقط در هجای اول می آيند﴿به استثنای وند yor در افعال﴾.كلماتی كه در آنها اين صداها در هجاهای ديگر می آيند جزو كلمات دخيل محسوب می شوند.مانند:biyografi, fizyoloji, monitör, otomobil, profesör, traktör.

۳.در زبان تركی حرف صدادار كشيده وجود ندارد.كلمات دارای صداهای بلند كلمات غيرتركی اند.مانند:câhil, mâvi, millî, nâhoş, perîşân, şâir, târîh, vazîfe.

البته بر اثر بعضی از رخدادهای صوتی در برخی كلمات تركی اين حروف پديد آمده اند.مانندekî < pek iyi.

۴.در تركی حرف "a" نازك ﴿فتحه﴾ و " l " نازك وجود ندارد.harften, hakikate, saati, sıhhatli, şefkâtini; alkollü, hâlâ, hayâl. در اين كلمات قانون هماهنگی اصوات رعايت نمی شود.

۵.به دليل وجود نداشتن حروف عربی همزه و عين در كلمات عربی وارد شده به تركی اين حروف می افتند و تلفظ نمی شوند.bāzen, mānā, mēmur, şāir,tēsir, yâni.اگر قبل از آين حروف حرف صداداری نيامده باشد در اين صورت اين حروف كشيده تلفظ می شوند.در كلمات عربی دخيل در تركی حروف عين و همزه عربی با يك آپستروف نشان داده می شود.اما در كلمات عربی كه معادل تركی آنها رايج نيست و يا معادلی برای آنها يافت نشده است در سالهای اخير از نوشتن با آپستروف خودداری می شود.مانند:
san’at, meb’ûs, me’mûr, te’sîr, te’sîs > sanat, mebus, memur, tesir, tesis.

۶.به دليل اينكه در تركی دو صدادار به دنبال هم نمی آيند اگر بعد از كلمه ای كه به صدادار ختم می شود پسوندی بيايد كه با يك صدادار شروع می شود ميان آنها يك "y" ميانجی گذاشته می شود
مانند:iki - y - e, soru - y - u, bekle - y - en, söyle - y –ecek.

در يك كلمه دو صدادار پشت سر هم نمی آيند.مگر در كلمات دخيل:aile, ait, fail, fiil, muamele.

۷. در زبان تركی در يك هجا فقط يك صدادار می آيد.در كلمه ای كه غير از اين باشد آن كلمه دخيل است.مانند:kau-çuk, kua-för, koo-peratif, sua-re.

۸.در تركی تركيه كلمه دارای تشديد وجود ندارد.dikkat, himmet, şedde, bakkal, dükkan, millet, teşekkür.

البته كلمات Anne <ana, belli, bellemek, elli <elig استثنا هستند.

[sorna]

ویژگی های اصوات در ترکی (ترکیه ای)3
۹.در ريشه كلمات بيش از دو حرف بی صدا در كنار هم نمی تواند بيايد.كلماتی نظير Elektrik, kontrol, quartz, sfenks, strateji, thyssen از زبانهای غربی وارد تركی شده اند.دقت كنيد كه در كلماتی مثل Türkçe, sertlik از سه حرف بی صدايی كه در كنار هم آمده اند، دو حرف مربوط به ريشه كلمه و حرف ديگر مربوط به پسوند است.

۱۰.كلمات و هجاهای تركی با دو حرف بی صدا شروع نمی شوند.blok, bravo, grup, klâsik, kral, kontrat, spor, stop, stres, plâj, program, tren از زبانهای ديگر وارد شده اند.البته در زبان گفتار ميان دو حرف بی صدا يك حرف صدادار قرار داده می شود.kıral, sipor, tiren و ...

۱۱.كلمات تركی با حروف c, ğ, l, m, n, ñ, r, z آغاز نمی شوند.كلمات موجود در زبان كودكان﴿cici, mama, meme, ninni و ...﴾ و كلمات ne و كلماتی كه از ne درست شده اند﴿nasıl (<ne asıl), ne, neden, nere, nereden, nereye, nice, niçin, nine, nitelik﴾ استثنا هستند.

۱۲.حروف b, c, d, g در پايان كلمات تركی يافت نمی شوند.در كلمات دخيل اين حروف به معادلهای خشن خود يعنی p, ç, t, k تبديل می شوند:
Ahenk < âheng, fert < ferd, ihraç < ihrâc, kitap < kitâb, kalp <kalb

اگر به اين كلمات پسوندی كه با يك حرف صدادار شروع می شود اضافه گردد حروف بی صدای خشن تبديل به معادلهای نرم خود می شوند.ihtiyâc > ihtiyaç > ihtiyacı; mektûb > mektup > mektuba.همچنين كلماتی مثل Ad, sac, od, öd استثنا هستند.

۱۳.در كلمات تركی حروف f, h, j, v وجود ندارند.كلمات filiz ، vicdan ، pijama دخيل هستند.حرف j در زبان گفتاری مردم c تلفظ می شود.حرف v كه در برخی كلمات تركی وجود دارد يا تبديل شده b و يا g/ğ هستند و يا در مثال vur بعدا به كلمه اضافه شده اند.öfke <öbke، hani < kanı، ev < eb، vur <ur

۱۴.در پايان هجاها و كلمات تركی به غير از جفت های بی صدای زير گروه های بيصدا يافت نمی شود:

lç, lk, lp, lt مانند : ölç; ilk, kalk; alp, kulp; alt, bunalt, salt.
nç, nk, nt مانند : dinç, genç, gülünç, sevinç; denk; ant, kunt.
rç, rk, rp, rs, rt مانند : sürç, burç; bark, görk, Türk; sarp, serp; sars, pars, ters;art, kart, kurt, ört, yırt, yurt,yoğurt.
st مانند : ast, üst.

كلمات Aşk, arş, çift, disk, felç, film, fötr, harf از زبان های ديگر وارد شده اند.

در كلمات عربی و فارسی ای كه هماهنگ با اين ويژگی نيستند، در ميان دو حرف بی صدا يك حرف صدادار قرار داده می شود كه به هنگام اضافه شدن پسوند و يا كلمه ای ديگر اين حرف می افتد.مانند:
akıl (< akl) - aklı, fikir (<fikr) - fikre, ömür (<ömr) - ömrü

۱۵.حرف بی صدای I مخصوص زبان تركی است.در اكثريت قريب به اتفاق زبانهای غربی و عربی و فارسی اين حرف وجود ندارد.كلمات ılık, sıcak, yıldırım تركی هستند.

۱۶.در كلمات تقليدی از طبيعت هيچ محدوديتی از نظر ويژگی های فوق الذكر وجود ندارد.اين كلمات می توانند با هر حرفی شروع شوند و به پايان برسند و در خود هر حرفی داشته باشند.اين كلمات به عنوان كلمات تركی پذيرفته شده اند:dank, fıs fıs, fingirti, fiskos, fokurtu, hışırtı, hoppala, horultu

۱۷.در كلمات زبان كودكانه هم ويژگی های صوتی مورد بررسی قرار نمی گيرند:
baba, bibi, cici, dede, lala, kaka, nene, mama, meme,...

كلماتی كه از زبانهای ديگر وارد تركی شده اند با يك يا چند ويژگی صوتی تركی هماهنگ نيستند.در نتيجه كسانی كه آگاه به اين ويژگی ها هستند بدون نگاه كردن به ديكشنری ﴿به استثنای كلماتی كه تصادفا با اين قوانين هماهنگ هستند﴾ متوجه تركی بودن يا نبودن آن آنها خواهند شد.

Bir türkçe atasözü:
3 kurşluk insana 5 kuruçluk değer verirsen seni 2 kuruşa satarmış

[sorna]

رخدادهای صوتی
تغييرات و تكامل دائمیِ وابسته به زمان در كلمات نشان دهنده جاندار بودن زبان است.زبان يك موجود پوياست.صداها، هجاها و كلمه‌های تشكيل‌دهنده گنجينه يك زبان در طی زمان می‌افتند، جا عوض می‌كنند، به وجود می‌آورند و شبيه به صداهای ديگر می‌شوند.همه اين‌ها را می توان تحت "رخدادهای صوتی" بررسی كرد.رخدادهای صوتی در زبان به دلايل مختلف به وجود می‌آيند.در زير مهمترين اين سبب‌ها آمده است:

سبب‌های رخدادهای صوتی

آ﴾ ويژگی‌های صوتی زبان: به دليل وجود نداشتن حروف b, c, d, g در آخر كلمات تركی كلمه "كتاب" عربی به صورت "kitap" به تركی وارد شده است.و نيز به دليل وجود نداشتن حرف صدادار بلند در تركی "â" با كوتاه شدن تبديل به "a" معمولی شده است.﴿در تركی تركيه برای نشان دادن حروف صدادار بلند وارد شده از زبان‌های عربی و فارسی علامتی شبيه به ۸ عربی در بالای حرف قرار داده می‌شود.﴾

ب﴾ تاثير حروف ديگر: بعضی از حروف در كلمات، بر روی حروف ماقبل يا مابعدشان تاثير گذاشته، آنها را شبيه به خود كرده، تغيير می‌دهند.مثلا در كلمه "anbar" حرف "b" بر روی "n" تاثير گذاشته، آن را همچون خود تبديل به يك بی‌صدای لبی ﴿m﴾ می‌كند.به اين ترتيب اين كلمه تبديل به "ambar" شده است.

دليل تبديل كلمه "yaşıl" به "yeşil"، تاثير ظريف‌كنندگی ﴿برای inceltici معنی مناسبتری سراغ داريد؟﴾حروف "y" و "ş" است.

ج﴾ تكيه: به دليل ضعيف بودن تكيه در هجای ميانی در تركی حروف صدادار موجود در اين هجاها گاهی می‌افتد:besileme > besleme ، yalınız > yalnız

چ﴾ صداهای ضعيف: به دليل ضعيف بودن حروف "ğ, h, ı, l, n, r, y, z" گاهی اين حروف مسبب برخی رخدادهای صوتی می‌شوند.مثلا كلمات ağabey ،hastahane ، pek iyi ،bir daha ،soğan ،uğur ،ınanmak تبديل به âbi ،hastane ،peki ،bi daha ،soan ،uur، inanmak می‌شود.

د﴾ كاكوفونی: در كنار هم آمدن بعضی از حروف باعث سخت شدن تلفظ آنها در كنار يكديگر می‌شود و باعث افتادن برخی حروف می‌شود: küçükçük > küçücük, ufakcık > ufacık.

می‌توان "رخدادهای صوتی" در زبان به دليل اصل صرف كمترين زحمت در زبان دانست.

[sorna]

رخدادهای صوتی 2
در مطلب قبلی دلايل به وجود آمدن رخدادهای صوتی را نوشتيم. اكنون به خلاصه مهمترين رخدادهای صوتی در زبان تركی* توجه كنيد:

۱.به وجود آمدن حروف جديد:
اين رخداد خود بر دو نوعِ ايجاد حرف صدادار و حرف بی‌صدا است.در نوع اول به يك حرف صدادار به ابتدا يا ميانه يا انتهای يك كلمه اضافه می‌شود.به طور مثال كلمه Recep تبديل به İrecep و كلمه ömr تبديل به ömür می‌شود.

در نوع دوم يك حرف بی صدا به كلمه اضافه می‌گردد.در اين رخداد صوتی يا به انتهای كلمه‌ای كه به حرف صدادار ختم می‌شود و يك پسوندی با آغاز حرف صدادار با آK می‌آيد حرف ﴿y, n﴾ اضافه می‌گردد.مانند bilgi-y-e و bu-n-u.و يا اينكه ﴿بيشتر در گفتار﴾ به ابتدای كلمات حرف y, h اضافه می‌شود.مثلا ıldız تبديل به yıldız و örümcek تبديل به hörümcek می‌شود.

۲.تشديد يافتن حرف بی‌صدا
در اين رخداد كه بيشتر در گفتار ديده می‌شود، يك حرف بی‌صدا به صورت مشدد تلفظ می‌شود.مانند yeddi و bilemmedim.

۳.افتادن حروف
اين رخداد هفت نوع است: افتادن اولين حرف ﴿ısı+cak > sıcak﴾، افتادن حرف صدادار هجای ميانی ﴿oğulu > oğlu﴾، افتادن حرف بی‌صدا ﴿geliyor > geliyo﴾، افتادن هجا ﴿pazar ertesi> pazartesi﴾، حذف تشديد در كلمات دخيل ﴿kemmiyyet > kemiyet﴾، يكی شدن دو صدادار كه به دنبال هم می‌آيند ﴿ne+asıl > nasıl﴾، تبديل دو هجا به يك هجا و به عبارت ديگر ذوب شدن هجا ﴿pek iyi > peki﴾.

۴.جابجا شدن حروف
جابجا شدن دو حرف در يك كلمه كه بيشتر در گفتار ديده می‌شود**.به مثال‌ها توجه كنيد:
toprak-torpak، ileri-ireli، köprü-körpü
در اين مثال‌ها شكل اول نادرست و شكل دوم درست است.

۵.آسيميلاسيون
در تركی به وفور ديده می‌شود و همان ابدال در زبان فارسی است ﴿شمبه< شنبه﴾. آسيميلاسيون در تركی با ديگر ويژگی‌های صوتی و از جمله قانون هماهنگی اصوات در تركی ﴿اينجا و اينجا﴾ ارتباط دارد و بر سه نوع است: يكی شدن يك حرف با حرف ماقبل خود مانند ﴿bunlar> bunnar﴾، يكی شدن يك حرف با حرف مابعد خود مانند ﴿gözsüz > gössüz﴾ و يكی شدن بر اساس نقطه تشكيل حرف در مجاری صوتی كه همانند قلب در عربی است مانند ﴿çarşamba﴾.

۶.تغيير يك حرف
تغيير يك حرف در تركی بر سه نوع است: تغيير حرف صدادار در هجای ميانی به دليل ضعيف بودن حرف "y" در زبان تركی مانند ﴿başlıyor <başla-yor﴾، نرم شدن حروف خشن در پايان كلمات به دليل اضافه شدن يك پسوند مانند ﴿genç+i > genci﴾ به استثنای كلمات تك هجايی، تغيير يكی از دو حرفی كه در كنار هم و شبيه به يكديگرند مانند ﴿ahçı <aşçı﴾.

متن اصلی

توضيحات:
*بعضی از قوانين آوايی، مورفولوژيك و ... لهجه تركيه‌ای با لهجه آذربايجانی متفاوت است. به همين دليل برای جلوگيری از اشتباه هم برای خوانندگان و هم خودم مجبورم از عبارت تركی تركيه‌ای استفاده می‌كنم.اما از آنجايی كه اين وبلاگ برای آموزش زبان تركی‌ای كه در تركيه به كار گرفته می‌شود راه‌اندازی شده است، از اين به بعد به جای عبارت تركی تركيه‌ای فقط كلمه تركی استفاده خواهد شد.

**جابه‌جا شدن حروف در تركی آذربايجانی هم وجود دارد، با اين تفاوت كه در تركيه اشتباه موجود در زبان گفتاری به زبان نوشتاری منتقل نشده است. و در نتيجه از به وجود آمدن مشكلاتی نظير اشتباه در تشخيص ريشه كلمات و به هم خوردن نظم و استاندارد موجود در زبان جلوگيری شده است.مثلا كلمه ياپ+راق در تركيه به صورت شكل اصلی خود و در آذربايجان با جابه‌جايی دو حرف "پ" و "ر" به صورت "يارپاق" نوشته می‌شود.

[sorna]

ایام هفته به زبان ترکی

Pazartesi . دوشنبه
Salı . سه شنبه
Çarşanba . چهارشنبه
Perşembe . پنجشنبه
Cuma . جمعه
Cumartesi . شنبه
Pazar . یکشنبه

و اما کلماتی که خواستی ...

bu gece

Bu = این
gece = شب

امشب

bu akşam

Bu = این
akşam = عصر

این عصر

yarin

معنی مورد استفاده اش فردا است که برای روز قیامت نیز به کار رفته است.

و اما تلفظ اعداد با الفبا...

Sıfır . صفر
Bir . یک
İki . دو
Üç . سه
Dört . چهار
Beş . پنج
Altı . شش
Yedi . هفت
Sekiz . هشت
Dokuz . نه
On . ده