دیوان اشعار سعدی

[sorna]

بلبلی بی‌دل نوایی می‌زند

بادپیمایی هوایی می‌زند


کس نمی‌بینم ز بیرون سرای

و اندرونم مرحبایی می‌زند


آتشی دارم که می‌سوزد وجود

چون بر او باد صبایی می‌زند


گر چه دریا را نمی‌بیند کنار

غرقه حالی دست و پایی می‌زند


فتنه‌ای بر بام باشد تا یکی

سر به دیوار سرایی می‌زند


آشنایان را جراحت مرهمست

زان که شمشیر آشنایی می‌زند


حیف باشد دست او در خون من

پادشاهی با گدایی می‌زند


بنده‌ام گر بی گناهی می‌کشد

راضیم گر بی خطایی می‌زند


شکر نعمت می‌کنم گر خلعتی

می‌فرستد یا قفایی می‌زند


ناپسندیدست پیش اهل رای

هر که بعد از عشق رایی می‌زند


محتسب گو چنگ میخواران بسوز

مطرب ما خوش به تایی می‌زند


دود از آتش می‌رود خون از قتیل

سعدی این دم هم ز جایی می‌زند

[sorna]

توانگران که به جنب سرای درویشند

مروتست که هر وقت از او بیندیشند


تو ای توانگر حسن از غنای درویشان

خبر نداری اگر خسته‌اند و گر ریشند


تو را چه غم که یکی در غمت به جان آید

که دوستان تو چندان که می‌کشی بیشند


مرا به علت بیگانگی ز خویش مران

که دوستان وفادار بهتر از خویشند


غلام همت رندان و پاکبازانم

که از محبت با دوست دشمن خویشند


هرآینه لب شیرین جواب تلخ دهد

چنان که صاحب نوشند ضارب نیشند


تو عاشقان مسلم ندیده‌ای سعدی

که تیغ بر سر و سر بنده وار در پیشند


نه چون منند و تو مسکین حریص کوته دست

که ترک هر دو جهان گفته‌اند و درویشند

[sorna]

یار باید که هر چه یار کند

بر مراد خود اختیار کند


زینهار از کسی که در غم دوست

پیش بیگانه زینهار کند


بار یاران بکش که دامن گل

آن برد کاحتمال خار کند


خانه عشق در خراباتست

نیک نامی در او چه کار کند


شهربند هوای نفس مباش

سگ شهر استخوان شکار کند


هر شبی یار شاهدی بودن

روز هشیاریت خمار کند


قاضی شهر عاشقان باید

که به یک شاهد اختصار کند


سر سعدی سرای سلطانست

نادر آن جا کسی گذار کند

[sorna]

بخرام بالله تا صبا بیخ صنوبر برکند

برقع افکن تا بهشت از حور زیور برکند


زان روی و خال دلستان برکش نقاب پرنیان

تا پیش رویت آسمان آن خال اختر برکند


خلقی چو من بر روی تو آشفته همچون موی تو

پای آن نهد در کوی تو کاول دل از سر برکند


زان عارض فرخنده خو نه رنگ دارد گل نه بو

انگشت غیرت را بگو تا چشم عبهر برکند


ما خار غم در پای جان در کویت ای گلرخ روان

وان گه که را پروای آن کز پای نشتر برکند


ماه است رویت یا ملک قند است لعلت یا نمک

بنمای پیکر تا فلک مهر از دوپیکر برکند


باری به ناز و دلبری گر سوی صحرا بگذری

واله شود کبک دری طاووس شهپر برکند


سعدی چو شد هندوی تو هل تا پرستد روی تو

کو خیمه زد پهلوی تو فردای محشر برکند

[sorna]

چه کند بنده که بر جور تحمل نکند

دل اگر تنگ شود مهر تبدل نکند


دل و دین در سر کارت شد و بسیاری نیست

سر و جان خواه که دیوانه تأمل نکند


سحر گویند حرامست در این عهد ولیک

چشمت آن کرد که هاروت به بابل نکند


غرقه در بحر عمیق تو چنان بی‌خبرم

که مبادا که چه دریام به ساحل نکند


به گلستان نروم تا تو در آغوش منی

بلبل ار روی تو بیند طلب گل نکند


هر که با دوست چو سعدی نفسی خوش دریافت

چیز و کس در نظرش باز تخیل نکند

[sorna]

میل بین کان سروبالا می‌کند

سرو بین کاهنگ صحرا می‌کند


میل از این خوشتر نداند کرد سرو

ناخوش آن میلست کز ما می‌کند


حاجت صحرا نبود آیینه هست

گر نگارستان تماشا می‌کند


غافلست از صورت زیبای او

آن که صورت‌های دیبا می‌کند


من هم اول روز دانستم که عشق

خون مباح و خانه یغما می‌کند


صبر هم سودی ندارد کآب چشم

راز پنهان آشکارا می‌کند


گر مراد ما نباشد گو مباش

چون مراد اوست هل تا می‌کند


یار زیبا گر بریزد خون یار

زشت نتوان گفت زیبا می‌کند


سعدیا بعد از تحمل چاره نیست

هر ستم کان دوست با ما می‌کند


تا مگس را جان شیرین در تنست

گرد آن گردد که حلوا می‌کند

[sorna]

سرو بلند بین که چه رفتار می‌کند

وان ماه محتشم که چه گفتار می‌کند


آن چشم مست بین که به شوخی و دلبری

قصد هلاک مردم هشیار می‌کند


دیوانه می‌کند دل صاحب تمیز را

هر گه که التفات پری وار می‌کند


ما روی کرده از همه عالم به روی او

وان سست عهد روی به دیوار می‌کند


عاقل خبر ندارد از اندوه عاشقان

خفتست او عیب مردم بیدار می‌کند


من طاقت شکیب ندارم ز روی خوب

صوفی به عجز خویشتن اقرار می‌کند


بیچاره از مطالعه روی نیکوان

صد بار توبه کرد و دگربار می‌کند


سعدی نگفتمت که خم زلف شاهدان

دربند او مشو که گرفتار می‌کند

[sorna]

زلف او بر رخ چو جولان می‌کند

مشک را در شهر ارزان می‌کند


جوهری عقل در بازار حسن

قیمت لعلش به صد جان می‌کند


آفتاب حسن او تا شعله زد

ماه رخ در پرده پنهان می‌کند


من همه قصد وصالش می‌کنم

وان ستمگر عزم هجران می‌کند


گر نمکدان پرشکر خواهی مترس

تلخیی کان شکرستان می‌کند


تیر مژگان و کمان ابروش

عاشقان را عید قربان می‌کند


از وفاها هر چه بتوان می‌کنم

وز جفاها هر چه نتوان می‌کند

[sorna]

یار با ما بی‌وفایی می‌کند

بی‌گناه از من جدایی می‌کند


شمع جانم را بکشت آن بی‌وفا

جای دیگر روشنایی می‌کند


می‌کند با خویش خود بیگانگی

با غریبان آشنایی می‌کند


جوفروشست آن نگار سنگ دل

با من او گندم نمایی می‌کند


یار من اوباش و قلاشست و رند

بر من او خود پارسایی می‌کند


ای مسلمانان به فریادم رسید

کان فلانی بی‌وفایی می‌کند


کشتی عمرم شکستست از غمش

از من مسکین جدایی می‌کند


آن چه با من می‌کند اندر زمان

آفت دور سمایی می‌کند


سعدی شیرین سخن در راه عشق

از لبش بوسی گدایی می‌کند

[sorna]

هر که بی او زندگانی می‌کند

گر نمی‌میرد گرانی می‌کند


من بر آن بودم که ندهم دل به عشق

سروبالا دلستانی می‌کند


مهربانی می‌نمایم بر قدش

سنگ دل نامهربانی می‌کند


برف پیری می‌نشیند بر سرم

همچنان طبعم جوانی می‌کند


ماجرای دل نمی‌گفتم به خلق

آب چشمم ترجمانی می‌کند


آهن افسرده می‌کوبد که جهد

با قضای آسمانی می‌کند


عقل را با عشق زور پنجه نیست

احتمال از ناتوانی می‌کند


چشم سعدی در امید روی یار

چون دهانش درفشانی می‌کند


هم بود شوری در این سر بی خلاف

کاین همه شیرین زبانی می‌کند