دیوان اشعار سعدی

[sorna]

سرمست ز کاشانه به گلزار برآمد

غلغل ز گل و لاله به یک بار برآمد


مرغان چمن نعره زنان دیدم و گویان

زین غنچه که از طرف چمنزار برآمد


آب از گل رخساره او عکس پذیرفت

و آتش به سر غنچه گلنار برآمد


سجاده نشینی که مرید غم او شد

آوازه اش از خانه خمار برآمد


زاهد چو کرامات بت عارض او دید

از چله میان بسته به زنار برآمد


بر خاک چو من بی‌دل و دیوانه نشاندش

اندر نظر هر که پری وار برآمد


من مفلس از آن روز شدم کز حرم غیب

دیبای جمال تو به بازار برآمد


کام دلم آن بود که جان بر تو فشانم

آن کام میسر شد وین کار برآمد


سعدی چمن آن روز به تاراج خزان داد

کز باغ دلش بوی گل یار برآمد

[sorna]

ساعتی کز درم آن سرو روان بازآمد

راست گویی به تن مرده روان بازآمد


بخت پیروز که با ما به خصومت می‌بود

بامداد از در من صلح کنان بازآمد


پیر بودم ز جفای فلک و جور زمان

باز پیرانه سرم عشق جوان بازآمد


دوست بازآمد و دشمن به مصیبت بنشست

باد نوروز علی رغم خزان بازآمد


مژدگانی بده ای نفس که سختی بگذشت

دل گرانی مکن ای جسم که جان بازآمد


باور از بخت ندارم که به صلح از در من

آن بت سنگ دل سخت کمان بازآمد


تا تو بازآمدی ای مونس جان از در غیب

هر که در سر هوسی داشت از آن بازآمد


عشق روی تو حرامست مگر سعدی را

که به سودای تو از هر که جهان بازآمد


دوستان عیب مگیرید و ملامت مکنید

کاین حدیثیست که از وی نتوان بازآمد

[sorna]

روز برآمد بلند ای پسر هوشمند

گرم ببود آفتاب خیمه به رویش ببند


طفل گیا شیر خورد شاخ جوان گو ببال

ابر بهاری گریست طرف چمن گو بخند


تا به تماشای باغ میل چرا می‌کند

هر که به خیلش درست قامت سرو بلند


عقل روا می‌نداشت گفتن اسرار عشق

قوت بازوی شوق بیخ صبوری بکند


دل که بیابان گرفت چشم ندارد به راه

سر که صراحی کشید گوش ندارد به پند


کشته شمشیر عشق حال نگوید که چون

تشنه دیدار دوست راه نپرسد که چند


هر که پسند آمدش چون تو یکی در نظر

بس که بخواهد شنید سرزنش ناپسند


در نظر دشمنان نوش نباشد هنی

وز قبل دوستان نیش نباشد گزند


این که سرش در کمند جان به دهانش رسید

می‌نکند التفات آن که به دستش کمند


سعدی اگر عاقلی عشق طریق تو نیست

با کف زورآزمای پنجه نشاید فکند

[sorna]

آن را که غمی چون غم من نیست چه داند

کز شوق توام دیده چه شب می‌گذراند


وقتست اگر از پای درآیم که همه عمر

باری نکشیدم که به هجران تو ماند


سوز دل یعقوب ستمدیده ز من پرس

کاندوه دل سوختگان سوخته داند


دیوانه گرش پند دهی کار نبندد

ور بند نهی سلسله در هم گسلاند


ما بی تو به دل برنزدیم آب صبوری

در آتش سوزنده صبوری که تواند


هر گه که بسوزد جگرم دیده بگرید

وین گریه نه آبیست که آتش بنشاند


سلطان خیالت شبی آرام نگیرد

تا بر سر صبر من مسکین ندواند


شیرین ننماید به دهانش شکر وصل

آن را که فلک زهر جدایی نچشاند


گر بار دگر دامن کامی به کف آرم

تا زنده‌ام از چنگ منش کس نرهاند


ترسم که نمانم من از این رنج دریغا

کاندر دل من حسرت روی تو بماند


قاصد رود از پارس به کشتی به خراسان

گر چشم من اندر عقبش سیل براند


فریاد که گر جور فراق تو نویسم

فریاد برآید ز دل هر که بخواند


شرح غم هجران تو هم با تو توان گفت

پیداست که قاصد چه به سمع تو رساند


زنهار که خون می‌چکد از گفته سعدی

هرک این همه نشتر بخورد خون بچکاند

[sorna]

آن سرو که گویند به بالای تو ماند

هرگز قدمی پیش تو رفتن نتواند


دنبال تو بودن گنه از جانب ما نیست

با غمزه بگو تا دل مردم نستاند


زنهار که چون می‌گذری بر سر مجروح

وز وی خبرت نیست که چون می‌گذراند


بخت آن نکند با من سرگشته که یک روز

همخانه من باشی و همسایه نداند


هر کو سر پیوند تو دارد به حقیقت

دست از همه چیز و همه کس درگسلاند


امروز چه دانی تو که در آتش و آبم

چون خاک شوم باد به گوشت برساند


آنان که ندانند پریشانی مشتاق

گویند که نالیدن بلبل به چه ماند


گل را همه کس دست گرفتند و نخوانند

بلبل نتوانست که فریاد نخواند


هر ساعتی این فتنه نوخاسته از جای

برخیزد و خلقی متحیر بنشاند


در حسرت آنم که سر و مال به یک بار

در دامنش افشانم و دامن نفشاند


سعدی تو در این بند بمیری و نداند

فریاد بکن یا بکشد یا برهاند

[sorna]

دلم خیال تو را ره نمای می‌داند

جز این طریق ندانم خدای می‌داند


ز درد روبه عشقت چو شیر می‌نالم

اگر چه همچو سگم هرزه لای می‌داند


ز فرقت تو نمی‌دانم ایچ لذت عمر

به چشم‌های کش دلربای می‌داند


بسی بگشت و غمت در دلم مقام گرفت

کجا رود که هم آن جای جای می‌داند


به حال سعدی بیچاره قهقهه چه زنی

که چاره در غم تو های های می‌داند

[sorna]

مجلس ما دگر امروز به بستان ماند

عیش خلوت به تماشای گلستان ماند


می حلالست کسی را که بود خانه بهشت

خاصه از دست حریفی که به رضوان ماند


خط سبز و لب لعلت به چه ماننده کنی

من بگویم به لب چشمه حیوان ماند


تا سر زلف پریشان تو محبوب منست

روزگارم به سر زلف پریشان ماند


چه کند کشته عشقت که نگوید غم دل

تو مپندار که خون ریزی و پنهان ماند


هر که چون موم به خورشید رخت نرم نشد

زینهار از دل سختش که به سندان ماند


نادر افتد که یکی دل به وصالت ندهد

یا کسی در بلد کفر مسلمان ماند


تو که چون برق بخندی چه غمت دارد از آنک

من چنان زار بگریم که به باران ماند


طعنه بر حیرت سعدی نه به انصاف زدی

کس چنین روی نبیند که نه حیران ماند


هر که با صورت و بالای تواش انسی نیست

حیوانیست که بالاش به انسان ماند

[sorna]

حسن تو دایم بدین قرار نماند

مست تو جاوید در خمار نماند


ای گل خندان نوشکفته نگه دار

خاطر بلبل که نوبهار نماند


حسن دلاویز پنجه‌ایست نگارین

تا به قیامت بر او نگار نماند


عاقبت از ما غبار ماند زنهار

تا ز تو بر خاطری غبار نماند


پار گذشت آن چه دیدی از غم و شادی

بگذرد امسال و همچو پار نماند


هم بدهد دور روزگار مرادت

ور ندهد دور روزگار نماند


سعدی شوریده بی‌قرار چرایی

در پی چیزی که برقرار نماند


شیوه عشق اختیار اهل ادب نیست

بل چو قضا آید اختیار نماند

[sorna]

عیب جویانم حکایت پیش جانان گفته‌اند

من خود این پیدا همی‌گویم که پنهان گفته‌اند


پیش از این گویند کز عشقت پریشانست حال

گر بگفتندی که مجموعم پریشان گفته‌اند


پرده بر عیبم بپوشیدند و دامن بر گناه

جرم درویشی چه باشد تا به سلطان گفته‌اند


تا چه مرغم کم حکایت پیش عنقا کرده‌اند

یا چه مورم کم سخن نزد سلیمان گفته‌اند


دشمنی کردند با من لیکن از روی قیاس

دوستی باشد که دردم پیش درمان گفته‌اند


ذکر سودای زلیخا پیش یوسف کرده‌اند

حال سرگردانی آدم به رضوان گفته‌اند


داغ پنهانم نمی‌بینند و مهر سر به مهر

آن چه بر اجزای ظاهر دیده‌اند آن گفته‌اند


ور نگفتندی چه حاجت کآب چشم و رنگ روی

ماجرای عشق از اول تا به پایان گفته‌اند


پیش از این گویند سعدی دوست می‌دارد تو را

بیش از آنت دوست می‌دارم که ایشان گفته‌اند


عاشقان دارند کار و عارفان دانند حال

این سخن در دل فرود آید که از جان گفته‌اند

[sorna]

گلبنان پیرایه بر خود کرده‌اند

بلبلان را در سماع آورده‌اند


ساقیان لاابالی در طواف

هوش میخواران مجلس برده‌اند


جرعه‌ای خوردیم و کار از دست رفت

تا چه بی هوشانه در می‌کرده‌اند


ما به یک شربت چنین بیخود شدیم

دیگران چندین قدح چون خورده‌اند


آتش اندر پختگان افتاد و سوخت

خام طبعان همچنان افسرده‌اند


خیمه بیرون بر که فراشان باد

فرش دیبا در چمن گسترده‌اند


زندگانی چیست مردن پیش دوست

کاین گروه زندگان دل مرده‌اند


تا جهان بودست جماشان گل

از سلحداران خار آزرده‌اند


عاشقان را کشته می‌بینند خلق

بشنو از سعدی که جان پرورده‌اند