غزلیات خواجوی کرمانی

[sorna]

حریفان مست و مدهوشند و شادروان خراب از می

من از بادام ساقی مست و مستان مست خواب از می


چنان کز ابر نیسانی نشیند ژاله بر لاله

سمن عارض پدید آید ز گلبرگش گلاب از می


تنش تابنده در دیبا چو می در ساغر از صفوت

رخش رخشنده در برقع چو آتش در نقاب از می


شب تاری تو پنداری که خور سر برزد از مشرق

که روشن باز می‌داند فروغ آفتاب از می


ترا گفتم که چون مستم ز من تخفیف کن جامی

چه تلخم می‌دهی ساقی بدین تیزی جواب از می


بساز ای بلبل خوشخوان نوائی کان مه مطرب

چنان مستست کز مستی نمی‌داند رباب از می


چو گل سلطان بستانست بلبل سر مپیچ از گل

چو می آئینه جانست خواجو رخ متاب از می


ببند ای خادم ایوان در خلوتسرا کامشب

حریفان مست و مدهوشند و شادروان خراب از می

[sorna]

بادهٔ گلگون مرا و طلعت سلمی

شربت کوثر ترا و جنت اعلی


صحبت شیرین طلب نه حشمت خسرو

مهر نگارین گزین نه ملکت کسری


دیو بود طالب نگین سلیمان

طفل بود در هوای صورت مانی


چند کنی دعوتم بتقوی و توبه

خیز که ما کرده‌ایم توبه ز تقوی


از سرمستی کشیده‌ایم چو مجنون

رشتهٔ جان در طناب خیمهٔ لیلی


زلف کژش بین فتاده بر رخ زیبا

راست چو ثعبان نهاده در کف موسی


عقل تصور نمی‌کند که توان دید

صورت خوبش مگر بدیده معنی


موسی جان بر فراز طور محبت

دیده ز رویش فروغ نور تجلی


بوی عبیرست یا نسیم بهاران

باغ بهشتست یا منازل سلمی


یاد بود چون تو در محاوره آئی

با لب لعلت حکایت دم عیسی


راه ندارد بکوی وصل تو خواجو

دست گدایان کجا رسد بتمنی

[sorna]

ای از حیای لعل لبت آب گشته می

خورشید پیش آتش روی تو کرده خوی


در مصر تا حکایت لعل تو گفته‌اند

در آتشست شکر مصری بسان نی


شور تو در سر من شوریده تا بچند

داغ تو بر دل من دلخسته تا بکی


در آرزوی لعل تو بینم که هر نفس

جانم چو جام می به لب آید هزار پی


صبحست و ما چو نرگس مست تو در خمار

قم واسقنا المدامة بالصبح یا صبی


دلرا که همچو تیر برون شد ز شست ما

سوی کمان ابرویت آورده‌ایم پی


از ما گمان مبر که توانی شدن جدا

زانرو که آفتاب نگردد جدا ز فی


مجنون گرش بخیمه لیلی دهند راه

تا باشدش حیات نیاید برون ز حی


گل را چه غم ز زاری بلبل که در چمن

او را هزار عاشق زارست همچو وی


خواجو بوقت صبح قدح کش که آفتاب

مانند ذره رقص کند از نشاط می

[sorna]

ز تو با تو راز گویم به زبان بی‌زبانی

به تو از تو راه جویم به نشان بی‌نشانی


چه شوی ز دیده پنهان که چو روز می‌نماید

رخ همچو آفتابت ز نقاب آسمانی


تو چه معنی لطیفی که مجرد از دلیلی

تو چه آیتی شریفی که منزه از بیانی


ز تو دیده چون بدوزم که تویی چراغ دیده

ز تو کی کنار گیرم که تو در میان جانی


همه پرتو و تو شمعی همه عنصر و تو روحی

همه قطره و تو بحری همه گوهر و تو کانی


چو تو صورتی ندیدم همه مو به مو لطایف

چو تو سورتی نخواندم همه سر به سر معانی


به جنایتم چه بینی به عنایتم نظر کن

که نگه کنند شاهان سوی بندگان جانی


به جز آه و اشک میگون نکشد دل ضعیفم

به سماع ارغنونی و شراب ارغوانی


دل دردمند خواجو به خدنگ غمزه خستن

نه طریق دوستان است و نه شرط مهربانی

[sorna]

خرامنده سروی به رخ گلستانی

فروزنده ماهی به لب دلستانی


بهشتی به رخسار و در حسن حوری

جهانی به خوبی و در لطف جانی


نه حور بهشت از طراوت بهشتی

نه سرو روان از لطافت روانی


به بالا بلندی به یاقوت قندی

به گیسو کمندی به ابرو کمانی


ز مشک ختن بر عذارش غباری

ز شعر سیه بر رخش طیلسانی


در آشفتگی زلفش آشوب شهری

لبش در شکر خنده شور جهانی


به هنگام دل بردن آن چشم جادو

توانائی و خفته چون ناتوانی


چو هندو سر زلفش آتش نشینی

چو کوثر لب لعلش آتش نشانی


سفر کرد خواجو ز درد جدائی

فرو خواند بر دوستان داستانی

[sorna]

چون نداری جان معنی معنی جانرا چه دانی

چون ندیدی کان گوهر گوهر کانرا چه دانی


هر که او گوهر شناسد قیمت جوهر شناسد

گوهر کانرا ندیده جوهر جانرا چه دانی


تا ترا شوری نباشد لذت شیرین چه یابی

تا ترا دردی نباشد قدر درمانرا چه دانی


چون سر میدان نداری پای دریکران چه آری

چون رخ مردان ندیدی مرد میدان را چه دانی


خدمت دربان نکرده رفعت سلطان چه جوئی

طاق ایوانرا ندیده اوج کیوانرا چه دانی


چون تو سرگردان نگشتی منکر گوی از چه گردی

چون تو در میدان نبودی حال چوگانرا چه دانی


گرنه چون پروانه سوزی شمع را روشن چه بینی

ورنه زین پیمانه نوشی شرط و پیمانرا چه دانی


صبر ایوبی نکرده درد را درمان چه خواهی

حزن یعقوبی ندیده بیت احزانرا چه دانی


چون دم عیسی ندیدی گفتهٔ خواجو چه خوانی

چون ید بیضا ندیدی پور عمرانرا چه دانی

[sorna]

ایا صبا خبری کن مرا از آن که تو دانی

بدان زمین گذری کن در آن زمان که تو دانی


چو مرغ در طیران آی و چون بر اوج نشستی

نزول ساز در آن خرم آشیان که تو دانی


چنان مران که غباری بدو رسد ز گذارت

بدان طرف چو رسیدی چنان بران که تو دانی


چو جز تو هیچکس آنجا مجال قرب ندارد

برو بمنزل آن ماه مهربان که تو دانی


همان زمان که رسیدی بدان زمین که تو دیدی

سلام و بندگی ما بدان رسان که تو دانی


حکایت شب هجران و حال و روز جدائی

زمین ببوس و بیان کن بدان زبان که تو دانی


به نوک خامهٔ مژگان تحیتی که نوشتم

بدو رسان و بگویش چنان بخوان که تو دانی


وگر چنانک توانی بگوی کای لب لعلت

دوای آن دل مجروح ناتوان که تو دانی


مرا مگوی چه گوئی هر آن سخن که تو خواهی

ز من مپرس کجائی در آن مکان که تو دانی


چو از تو دل طلبم گوئیم دلت چه نشان داشت

من این زمان چه نشان گویم آن نشان که تو دانی


دلم ربائی و گوئی ز ما بگو که چه خواهی

ز درج لعلع تو خواجو چه خواهد آنکه تو دانی

[sorna]

برو ای باد بهاری بدیاری که تو دانی

خبری بر ز من خسته بیاری که تو دانی

چون گذارت بسر کوی دلارام من افتد

خویش را در حرم افکن بگذاری که تو دانی


آستان بوسه ده و باش که آسان نتوان زد

بوسه بر دست نگارین نگاری که تو دانی


چون در آن منزل فرخنده عنان باز کشیدی

خیمه زن بر سر میدان سواری که تو دانی


و گر آهنگ شکارش بود آنشاه سواران

گو چو کشتی مده از دست شکاری که تو دانی


لاله گون شد رخم از خون دل اما چه توان کرد

که سیاهست دل لاله عذاری که تو دانی


عرضه ده خدمت و گو از لب جانبخش بفرما

مرهمی بهر دل ریش فگاری که تو دانی


بر نگیری ز دلم باری از آنروی که دانم

نبود بار غم عشق تو باری که تو دانی


سر موئی نتوان جست کنار از سر کویت

مگر از موی میان تو کناری که تو دانی


خرم آنروز که مستم ز در حجره درآئی

وز لبت بوسه شمارم بشماری که تو دانی


همچو ریحان تو در تابم از آن روی که دارم

از سواد خط سبز تو غباری که تو دانی


گر چه کارم بشد از دست بگو بو که برآید

از من خستهٔ دلسوخته کاری که تو دانی


در قدح ریز شرابی ز لب لعل که خواجو

دارد از مستی چشم تو خماری که تو دانی

[sorna]

کامت اینست که هر لحظه ز پیشم رانی

وردت اینست که بیگانهٔ خویشم خوانی

پادشاهان بگناهی که کسی نقل کند

برنگیرند دل از معتقدان جانی


گر نخواهی که چراغ دل تنگم میرد

آستین بر من دلسوخته چند افشانی


دل ما بردی و گوئی که خبر نیست مرا

پرده اکنون که دریدی ز چه می‌پوشانی


ابرویت بین که کشیدست کمان بر خورشید

هیچ حاجب نشنیدیم بدین پیشانی


چند خیزی که قیامت ز قیامت برخاست

چه بود گر بنشینی و بلا بنشانی


هیچ پنهان نتوان دید بدان پیدائی

هیچ پیدا نتوان یافت بدان پنهانی


یک سر موی تو گر زانکه بصد جان عزیز

همچو یوسف بفروشند هنوز ارزانی


عار دارند اسیران تو از آزادی

ننگ دارند گدایان تو از سلطانی


هیچ دانی که چرا پسته چنان می‌خندد

زانکه گفتم که بدان پسته دهن می‌مانی


ای طبیب از سر خواجو ببر این لحظه صداع

که نه دردیست محبت که تو درمان دانی


چند گوئی که دوای دل ریشت صبرست

ترک درمان دلم کن که در آن درمانی

[sorna]

به سر ماه فکنده طیلسانی

در سرو کشیده پرنیانی

بر چشمهٔ آفتاب بسته

از عنبر سوده سایبانی


رخساره فراز سرو سیمین

مانند شکفته گلستانی


حوری و چو کوثرش عقیقی

سروی و چو غنچه‌اش دهانی


نی حور بعینهٔ بهشتی

نی سرو براستی روانی


دیدم چو هزار خرمن گل

وقت سحرش ببوستانی


گفتم نظری کن ای جهانرا

جانی و ز دلبری جهانی


همچون تن من همای عشقت

نادیده شکسته استخوانی


جز ناله و سایه‌ام درین راه

نی همنفسی نه همعنانی


آخر بشنو حدیث خواجو

کز عشق تو گشت داستانی