دیوان اشعار سعدی

[sorna]

مگر نسیم سحر بوی یار من دارد

که راحت دل امیدوار من دارد


به پای سرو درافتاده‌اند لاله و گل

مگر شمایل قد نگار من دارد


نشان راه سلامت ز من مپرس که عشق

زمام خاطر بی‌اختیار من دارد


گلا و تازه بهارا تویی که عارض تو

طراوت گل و بوی بهار من دارد


دگر سر من و بالین عافیت هیهات

بدین هوس که سر خاکسار من دارد


به هرزه در سر او روزگار کردم و او

فراغت از من و از روزگار من دارد


مگر به درد دلی بازمانده‌ام یا رب

کدام دامن همت غبار من دارد


به زیر بار تو سعدی چو خر به گل درماند

دلت نسوزد که بیچاره بار من دارد

[sorna]

آن که بر نسترن از غالیه خالی دارد

الحق آراسته خلقی و جمالی دارد


درد دل پیش که گویم که بجز باد صبا

کس ندانم که در آن کوی مجالی دارد


دل چنین سخت نباشد که یکی بر سر راه

تشنه می‌میرد و شخص آب زلالی دارد


زندگانی نتوان گفت و حیاتی که مراست

زنده آنست که با دوست وصالی دارد


من به دیدار تو مشتاقم و از غیر ملول

گر تو را از من و از غیر ملالی دارد


مرغ بر بام تو ره دارد و من بر سر کوی

حبذا مرغ که آخر پر و بالی دارد


غم دل با تو نگویم که نداری غم دل

با کسی حال توان گفت که حالی دارد


طالب وصل تو چون مفلس و اندیشه گنج

حاصل آنست که سودای محالی دارد


عاقبت سر به بیابان بنهد چون سعدی

هر که در سر هوس چون تو غزالی دارد

[sorna]

آن شکرخنده که پرنوش دهانی دارد

نه دل من که دل خلق جهانی دارد


به تماشای درخت چمنش حاجت نیست

هر که در خانه چنو سرو روانی دارد


کافران از بت بی‌جان چه تمتع دارند

باری آن بت بپرستند که جانی دارد


ابرویش خم به کمان ماند و قد راست به تیر

کس ندیدم که چنین تیر و کمانی دارد


علت آنست که وقتی سخنی می‌گوید

ور نه معلوم نبودی که دهانی دارد


حجت آنست که وقتی کمری می‌بندد

ور نه مفهوم نگشتی که میانی دارد


ای که گفتی مرو اندر پی خون خواره خویش

با کسی گوی که در دست عنانی دارد


عشق داغیست که تا مرگ نیاید نرود

هر که بر چهره از این داغ نشانی دارد


سعدیا کشتی از این موج به در نتوان برد

که نه بحریست محبت که کرانی دارد

[sorna]

بازت ندانم از سر پیمان ما که برد

باز از نگین عهد تو نقش وفا که برد


چندین وفا که کرد چو من در هوای تو

وان گه ز دست هجر تو چندین جفا که برد


بگریست چشم ابر بر احوال زار من

جز آه من به گوش وی این ماجرا که برد


گفتم لب تو را که دل من تو برده‌ای

گفتا کدام دل چه نشان کی کجا که برد


سودا مپز که آتش غم در دل تو نیست

ما را غم تو برد به سودا تو را که برد


توفیق عشق روی تو گنجیست تا که یافت

باز اتفاق وصل تو گوییست تا که برد


جز چشم تو که فتنه قتال عالمست

صد شیخ و زاهد از سر راه خدا که برد


سعدی نه مرد بازی شطرنج عشق توست

دستی به کام دل ز سپهر دغا که برد

[sorna]

آن کیست کاندر رفتنش صبر از دل ما می‌برد

ترک از خراسان آمدست از پارس یغما می‌برد


شیراز مشکین می‌کند چون ناف آهوی ختن

گر باد نوروز از سرش بویی به صحرا می‌برد


من پاس دارم تا به روز امشب به جای پاسبان

کان چشم خواب آلوده خواب از دیده ما می‌برد


برتاس در بر می‌کنم یک لحظه بی اندام او

چون خارپشتم گوییا سوزن در اعضا می‌برد


بسیار می‌گفتم که دل با کس نپیوندم ولی

دیدار خوبان اختیار از دست دانا می‌برد


دل برد و تن درداده‌ام ور می‌کشد استاده‌ام

کآخر نداند بیش از این یا می‌کشد یا می‌برد


چون حلقه در گوشم کند هر روز لطفش وعده‌ای

دیگر چو شب نزدیک شد چون زلف در پا می‌برد


حاجت به ترکی نیستش تا در کمند آرد دلی

من خود به رغبت در کمند افتاده‌ام تا می‌برد


هر کو نصیحت می‌کند در روزگار حسن او

دیوانگان عشق را دیگر به سودا می‌برد


وصفش نداند کرد کس دریای شیرینست و بس

سعدی که شوخی می‌کند گوهر به دریا می‌برد

[sorna]

هر گه که بر من آن بت عیار بگذرد

صد کاروان عالم اسرار بگذرد


مست شراب و خواب و جوانی و شاهدی

هر لحظه پیش مردم هشیار بگذرد


هر گه که بگذرد بکشد دوستان خویش

وین دوست منتظر که دگربار بگذرد


گفتم به گوشه‌ای بنشینم چو عاقلان

دیوانه‌ام کند چو پری وار بگذرد


گفتم دری ز خلق ببندم به روی خویش

دردیست در دلم که ز دیوار بگذرد


بازار حسن جمله خوبان شکسته‌ای

ره نیست کز تو هیچ خریدار بگذرد


غایب مشو که عمر گران مایه ضایعست

الا دمی که در نظر یار بگذرد


آسایشست رنج کشیدن به بوی آنک

روزی طبیب بر سر بیمار بگذرد


ترسم که مست و عاشق و بی‌دل شود چو ما

گر محتسب به خانه خمار بگذرد


سعدی به خویشتن نتوان رفت سوی دوست

کان جا طریق نیست که اغیار بگذرد

[sorna]

کیست آن فتنه که با تیر و کمان می‌گذرد

وان چه تیرست که در جوشن جان می‌گذرد


آن نه شخصی که جهانیست پر از لطف و کمال

عمر ضایع مکن ای دل که جهان می‌گذرد


آشکارا نپسندد دگر آن روی چو ماه

گر بداند که چه بر خلق نهان می‌گذرد


آخر ای نادره دور زمان از سر لطف

بر ما آی زمانی که زمان می‌گذرد


صورت روی تو ای ماه دلارای چنانک

صورت حال من از شرح و بیان می‌گذرد


تا دگر باد صبایی به چمن بازآید

عمر می‌بینم و چون برق یمان می‌گذرد


آتشی در دل سعدی به محبت زده‌ای

دود آنست که وقتی به زبان می‌گذرد

[sorna]

کیست آن ماه منور که چنین می‌گذرد

تشنه جان می‌دهد و ماء معین می‌گذرد


سرو اگر نیز تحول کند از جای به جای

نتوان گفت که زیباتر از این می‌گذرد


حور عین می‌گذرد در نظر سوختگان

یا مه چارده یا لعبت چین می‌گذرد


کام از او کس نگرفتست مگر باد بهار

که بر آن زلف و بناگوش و جبین می‌گذرد


مردم زیر زمین رفتن او پندارند

کآفتابست که بر اوج برین می‌گذرد


پای گو بر سر عاشق نه و بر دیده دوست

حیف باشد که چنین کس به زمین می‌گذرد


هر که در شهر دلی دارد و دینی دارد

گو حذر کن که هلاک دل و دین می‌گذرد


از خیال آمدن و رفتنش اندر دل و چشم

با گمان افتم و گر خود به یقین می‌گذرد


گر کند روی به ما یا نکند حکم او راست

پادشاهیست که بر ملک یمین می‌گذرد


سعدیا گوشه نشینی کن و شاهدبازی

شاهد آنست که بر گوشه نشین می‌گذرد

[sorna]

انصاف نبود آن رخ دلبند نهان کرد

زیرا که نه روییست کز او صبر توان کرد


امروز یقین شد که تو محبوب خدایی

کز عالم جان این همه دل با تو روان کرد


مشتاق تو را کی بود آرام و صبوری

هرگز نشنیدم که کسی صبر ز جان کرد


تا کوه گرفتم ز فراقت مژه‌ای آب

چندان بچکانید که بر سنگ نشان کرد


زنهار که از دمدمه کوس رحیلت

چون رایت منصور چه دل‌ها خفقان کرد


باران به بساط اول این سال ببارید

ابر این همه تأخیر که کرد از پی آن کرد


تا در نظرت باد صبا عذر بخواهد

هر جور که بر طرف چمن باد خزان کرد


گل مژده بازآمدنت در چمن انداخت

سلطان صبا پرزر مصریش دهان کرد


از دامن که تا به در شهر بساطی

از سبزه بگسترد و بر او لاله فشان کرد


شاید که زمین حله بپوشد که چو سعدی

پیرانه سرش دولت روی تو جوان کرد

[sorna]

باد آمد و بوی عنبر آورد

بادام شکوفه بر سر آورد


شاخ گل از اضطراب بلبل

با آن همه خار سر درآورد


تا پای مبارکش ببوسم

قاصد که پیام دلبر آورد


ما نامه بدو سپرده بودیم

او نافه مشک اذفر آورد


هرگز نشنیده‌ام که بادی

بوی گلی از تو خوشتر آورد


کس مثل تو خوبروی فرزند

نشنید که هیچ مادر آورد


بیچاره کسی که در فراقت

روزی به نماز دیگر آورد


سعدی دل روشنت صدف وار

هر قطره که خورد گوهر آورد


شیرینی دختران طبعت

شور از متمیزان برآورد


شاید که کند به زنده در گور

در عهد تو هر که دختر آورد