*^*خاطرات و حکایتها - جلد هفتم*^*

[R A H A]

اين گزارش امام را تحت تاءثير قرار داد!
اين كه امام (ره ) در وصيت نامه ى سياسى ، الهى خويش به خودكفايى ارتش ‍ اشاره كرده بودند و مرقوم فرموده بودند:((امروز چيزهايى را با قيمت ارزانتر مى سازند))، در واقع همان گزارشى بود كه در آن سال به ايشان دادم و گفتم در زمان طاغوت وقتى مى خواستند قطعه يى از تجهيزات ارتش را تعمير كنند، با هواپيما آن را به كشور سازنده مى بردند و پس از تعمير، به كشور بر مى گرداندند؛ ولى امروز همين قطعات داخل ايران ساخته و تعمير مى شود. اين گزارش ، امام (ره ) را تحت تاءثير قرار داد و ايشان اين موضوع را در وصيت نامه ى سياسى ، الهى خود آوردند. گزارشى كه من به امام دادم ، بر اساس شايعات و گفته ها نبود؛ بلكه از روى اطلاع و بر اساس واقعيات ارتش ‍ بود كه در جريان عمل ، به آن رسيده بودم .(23)

[R A H A]

فراموش نمى كنم آن روزهايى را كه ...
بنده فراموش نمى كنم ، آن وقتى كه مرحوم آية الله ميلانى (رضوان الله تعالى عليه ). كه حق عظيمى بر گردن اين حوزه دارند و من امروز با خودم فكر كردم كه وظيفه دارم اسم شريف آن بزرگوار را با تجليل و عظمت و عظمت در اين جا ياد كنم . اين حوزه ، بهره ى زيادى از ايشان برد وارد شهر مشهد شدند و حوزه ى مشهد را با آثار علمى خودشان مزين و مباهى كردند، انصافا حوزه احتياج به ترميم داشت .
فراموش نمى كنم ، آن روزهايى كه علما به ديدن ايشان مى رفتند، من هم با مرحوم پدرم ، ديدن ايشان رفته بوديم من خيلى جوان بودم استاد بزرگ اين حوزه و عالم نام آور و بى نظير حوزه ى مشهد، مرحوم آية الله حاج شيخ مجتبى قزوينى (رضوان الله تعالى عليه )، جلوى ايشان نشسته بود طلبكارانه از ايشان مى خواست و اصرار مى كرد كه شما در مشهد بمانيد. در واقع مرحوم حاج شيخ مجتبى ، ايشان را در مشهد نگه داشت .
مرحوم آقاى ميلانى در مشهد ماند؛ حوزه ى مشهد رونقى پيدا كرد. قبل از آن بزرگانى بودند؛ اما حوزه ى مشهد حوزه يى نبود كه بتواند متخرجين خود را در ميان حوزه هاى بزرگ شيعه در بياورد و نشان بدهد. با آمدن آقاى ميلانى اين كار شد.
يا خود مرحوم آقاى حاج شيخ مجتبى قزوينى (رضوان الله تعالى عليه ) آن مقام علمى ، آن قدس ، آن معنويت ، آن جوهره ى ارزشمند روحى كه بنده مكرر گفته ام نظير آن را در بين همه ى بزرگان و علمى شيعه ، شايد من يك مورد ديگر ديده باشم ! آن فلز گرانبها و جوهر روحى اين مرد بى نظير، مؤ ثر بود. يا مرحوم آية الله آقاى شيخ هاشم قزوينى ، اينان بزرگان اين حوزه بودند.
البته امروز هم بحمدالله بزرگانى در اين حوزه هستند، شكى نيست ؛ اما هر بزرگى كه از دنيا مى رود ، هر انسانى با ارزشى كه از يك مجموعه مى رود، خللى و ثلمه يى به وجود مى آيد همچنان كه در تعبير روايات هست آن ثلمه و خلاء را بايد پر كرد.
هر يك از شما فرض كنيد كه شما آن كسى هستيد كه بايد در آينده ، اين خلاء را پر كنيد. اين طور حركت و كار كنيد و حوزه ها بايد به فكر باشند. حقيقتا اين گونه است كه در يك دوره ، يك مجموعه ى علمى بى نظير، يا كم نظيرى در فقاهت شيعه پيدا شد، كه شاگردان مرحوم ميرزاى شيرازى و بعد شاگردان مرحوم آخوند خراسانى بودند.(24)

[R A H A]

او از عين خوش بيرون آمد، سه چهار ساعت بعد دشمن عين خوش را گرفت !!
من يادم مى آيد كه در اوايل جنگ ، گزارشهايى مى رسيد كه مثلا دشمن تا فلان جا آمده است ؛ دشمن دارد فلان جا را بمباران مى كند؛ مكرر هم از طرف نيروهاى حزب اللهى در محيطهاى گوناگون انقلابى ، اين مطلب تكرار مى شد. آن بنده ى خدايى كه مسؤ ول نيروههاى مسلح بود،(25) انكار مى كرد و مى گفت دروغ است ؛ اصلا چه كسى مى گويد كه عراق دارد به ما حمله مى كند؟! در بين مردم شايع شده بود كه عين خوش را گرفته اند؛ او به آن جا رفت و از تلويزيون با او مصاحبه كردند؛ گفت : مى گويند عين خوش را گرفته اند؛ من الان دارم در عين خوش مصاحبه مى كنم ! او از عين خوش ‍ بيرون آمد؛ اما سه ، چهار ساعت بعد، دشمن عين خوش را گرفت ! بله ، دشمن بيرون عين خوش بود - در عين خوش نبود - اما اين به معناى آن نبود كه دشمن نيست .
ما نبايستى چيزى را كه روشن و واضح است ، انكار كنيم . در دانشگاه ، در بيرون دانشگاه ، حتّى در رسانه هاى جمعى ما، در كتابهايى كه مى نويسند، در ترجمه هايى كه مى كنند، در شعرهايى كه مى سرايند، در برنامه هاى فرهنگى على الظاهر بى ارتباط به ما كه در دنيا وجود دارد. و خبرش را قاعدتا شما آقايان - كه عناصرى فرهنگى هستيد - مى شنويد، همه جا يك آرايش نظامى فرهنگى بسيار خطرناك عليه انقلاب درست شده است و وجود دارد. (26)

[R A H A]

حوادث شرق اروپا و مساءله ى اصلى آن
من وقتى به اين حوادث شرق اروپا(27) نگاه كردم و نگاه مى كنم ، از همان روزى كه شروع شده ، واقعا انسان چيزهايى احساس مى كند. موضعگيرى كشورها و نوع برخوردشان ، چه ارتباطى روشنى با اين حوادثى كه حالا دارد در اين جا پيش مى آيد، پيدا كرده است . اين ، چه دستى و چه عواملى است ؟ اين ، چه قانون ناشناخته يى در زندگى ما مردم است كه اين طور بر تمام قوانين شناخته شده ى قرار دادى ، سيطره پيدا مى كند؟ شما مى بينيد كه ناگهان يك دژ از هم مى پاشد، فرو مى ريزد و از بين مى رود؛ اين يقينا بى علت نيست . آن عاملهاى ناشناخته ، اين جا خودش را نشان مى دهد؛ و يقينا بخشى از اين موضعگيريها نسبت به ايمان الهى دراين كشورهاى متلاشى شده و در اين امپراتوريهاى در هم فرو ريخته يعنى بى اعتقادى به خدا يكى از عوامل بوده است .
امروز شايد تصور غربيها يا لااقل تبليغاتشان اين است كه اتحاد جماهير شوروى به خاطر شكست تجربه ى سوسياليسم به اين نتيجه رسيد كه آن اقتصاد غلط بود؛ بعد از هفتاد سال فهميد كه اين اقتصاد درست است ؛ يعنى فروپاشى نظام سوسياليسم را به پاى يك تجربه ى ديگر، يا تجربه يى براى بيان استحكام مبناى جوامع سرمايه دارى به حساب آوردن ! اين غلط است ؛ به هيچ وجه اين محاسبه درست نيست ؛ اصلا ربطى به اين قضيه ندارد؛ مساءله بايستى جاى ديگر علت يابى و علت جويى بشود؛ مساءله ى دشمنى با دين و بريده شدن از ايمان معنوى است . در هر جا و به هر اندازه كه اين عامل منفى وجود داشته باشد، به همان اندازه تلاشى و نابودى منتظرش است . البته عرض كردم . نبايد تصور كرد كه فردا بايد اتفاق بيفتد آن كشورهايى هم كه به شكل ديگرى اگر چه نه با آن نمودارها و نمادها با دين مقابله مى كنند، بايد منتظر چنين وضعى باشند. اين قرن آن طور كه به چشم مى خورد ان شاء الله قرن گرايش عمومى بشريت به سمت معنويت و به سمت دين است .(28)

[R A H A]

قدم به قدم قضايا را پيش بردند!
الان شما فروپاشى اين امپراتورى شوروى را ببينيد. آن چيزى كه عامل درجه ى يك و عامل مباشر در اين فروپاشى است ، انقطاع از مردم است ؛ با مردم كارى ندارند. هيچ رابطه يى بين اين رهبرى و مردم وجود ندارد؛ و الا اگر مى توانستند روى مردم حساب كنند، آيا تبليغات امريكاييها و سياستباريهاى آنها در اين يك سال و نيم اخير مى توانست اين قدر در وضع شوروى تعيين كننده باشد؟ هيچ چيز به قدر تبليغات امريكاييها و بازى سياسى آنها، در وضع فعلى شوروى مؤ ثر و تعيين كننده نبوده است . قدم به قدم قضايا را به پيش بردند، تا به اين جا رساندند؛ حالا بعد از اين ، خدا به داد اين جمهوريها و بخصوص آن درشتهايسان برسد، كه چه در پيش ‍ خواهند داشت ! علتش اين است كه مردم را در كنار خود ندارند. هر نظامى كه با مردم خودش مرتبط و متصل نباشد، نمى تواند براى بلند مدت و براى آينده ، برنامه ريزى مطمئنى داشته باشد.

[R A H A]

ماءموريت رضاخان و سلاطين منطقه
اين كه شما مى بينيد در ايران مظلوم ما،سلاطين فاسد و نوكران حلقه به گوش انگليس و امريكا، از طرف قدرتها تاءييد شدند و ساليان درازى بر اين مملكت حكومت كردند، علت همين است . چون كسى مثل رضاخان ، راحت حاضر بود كه به سهم خودش ، همين هدف و برنامه را در ايران اجرا كند. اين كه مى بينيد استعمار يعنى انگليس و فرانسه بعد از جنگ بين الملل اول ، به جان اين كشورهاى عربى افتادند و مرتب ذرع و پيمانه كردند و بريدند و تقسيم نمودند و گفتند: اين براى تو، اين براى او، و در هر جا هم مهره ى دست نشانده ى تسليمى را از طرف خودشان سر كار گذاشتند و اختيار ملتهاى اين كشورها را به دست آدمهاى فاسد و مفسد دادند، علت همين است . آنها دنبال اين هدف بودند.
وظيفه ى بزرگ امثال رضاخان در ايران ، و ابن السعود در عربستان ، و فاروق در مصر، و ديگران در جاهاى ديگر، اين بود كه نگذارند مسلمانان با هم متحد بشوند و به صورت يك نيروى فعال در بيايند و روحيه پيدا كنند و به وسط ميدان سياست عالم بيايند. نقشه ى استعمار بر اين اساس بود. حالا شما فكر كنيد ببينيد، عظمت را از اين جا مى شود فهميد. فكر كنيد كه امپراتورى انگليس دهها سال ، در كنار او دولتهاى استعمارى ديگر، آخر همه امريكا، با پول و اسلحه ى فراوان و با ابزار علم و دانشى كه در اختيار داشتند همه با وجود اختلافاتى كه با هم داشتند، با يكديگر همكارى كردند، تا در اين مقصود عملى بشود! كدام مقصود مانع شدن از حضور دسته جمعى مسلمين در صحنه ى سياست عالم و اين كه مسلمانان احساس كنند آنها هم حق دارند، آنها هم قدرت دارند، آنها هم مى توانند حرف بزند.
در جنگ بين الملل ، اسم ايران را ((چهار راه خاور ميانه )) گذاشته بودند؛ چون در برهه يى طولانى از زمان ، تنها راه ارتباطى بين شرق آسيا و اروپا بود. مزيت ديگر اين كشور آن است كه در كنار خليج فارس ، لب درياى عمان و در حساس ترين مناطق قرار دارد. در بحبوحه ى تلاش هاى استعمار امريكا و غير امريكا و در اوج پيروزى استكبار، ناگهان در يك نقطه بسيار حساس ، يك انقلاب عظيم همراه با رهبرى فوق العاده و بى نظير، در ميان احساسات و عواطف و آگاهيها و نيروهاى مخلصانه و صادقانه ى يك ملت قهرمان - كه اسلام بكلى آنها را منقلب كرده و ترس را از وجودشان ريخته سر مى كشد. تمام نقشه هايشان به هم ريخت . اول باور نكردند و تنوانستند بفهمند چه شد. شما مشهديها، خودتان مى توانيد دقيقا مشخص كنيد كه اوج و سر فرازى انقلاب و تغيير درونى مردم مشهد و يا مردم خراسان ، از چه لحظه و زمانى بود؟ هيچ كس نمى تواند معين كند. ناگهان نظر لطف ((آنان كه خاك را به نظر كيميا كنند))، عنايت الهى ، توجهات غيبى ، فيوضات ولى امر و بقية الله الاعظم (ارواحنا لتراب مقدمه الفداء)) ملت را منقلب كرد. انقلاب پشت سر آن رهبرى كه بزرگ ترين عطيه ى الهى براى مسلمين بود، با سرعت به حركت در آمد و هر قدمى كه اين ملت پيش رفت ، به قدر ده قدم رشد كرد.
آيا ما مردم ، همان مردم پانزده سال قبليم ؟ پانزده سال قبل ، در ايران چه خبر بود؟ در مشهد ما و شما چه خبر بود؟ جوانان چه طورى بودند؟ دانشگاه چه طورى بود؟ حوزه ى علميه چه طورى بود؟ حالا چگونه است ؟ آيا اين تغيير، تغيير قابل تحقق در ظرف پانزده سال است ؟ اين ، غير از معجزه ى الهى و توجه معنوى و برقى كه از عالم غيب زده شد، چيز ديگرى است ؟
اين انقلاب سر كشيد و رشد كرد. اولين اثرى كه اين انقلاب گذاشت ، اين بود كه بناى صد و پنجاه ساله ى استعمار در سطح عالم را با خاك يكسان كرد. كدام بنا را؟ استعمار صد و پنجاه سال زحمت كشيده بود، تا روحيه ى مسلمانان را خرد كنند. مسلمان در دنيا، از قِبَل مسلمان بودن خودش ، احساس شخصيتى نمى كرد. كدام يك از شماها ديديد يا شنيديد كه در دوران طاغوت ، كسى در نقطه يى از عالم در اروپا، در امريكا، در نقاط درو دست گردنش را بالا بگيرد و با افتخار بگويد: ((من مسلمانم ))؟ آن روز هم مسلمانى افتخار بود، اما كسى اين را احساس نمى كرد. روحيه ها را خرد كرده بودند. انقلاب آمد، اين واقعيت را دگرگون كرد. مسلمانان در همه جاى دنيا، احساس هويت اسلامى كردند و روحيه گرفتند.(29)

[R A H A]

مشكلات دانشجويان
مشكل اول دانشجو، ابتذال و بى تفاوتى و نفوذ پذيرى در مقابل فرهنگ بيگانه
البته من روان شناسى دانشجو را نمى توانم بيان كنم . علتش اين است كه خود من ، اطلاعات و آگاهى هاى زيادى ندارم . البته با دانشجويان خيلى ارتباط داشته ام ؛ اما اين طور كه بتوانم مثلا تحليل گرانه خصوصيات دانشجو را بگويم ، نمى توانم عرض بكنم . در عين حال ، ما برخى از خصوصيات را در دانشجويان مى بينيم كه اينها مشكلات درونى يا بيرونى دانشجويان است و مساءله ساز مى باشد.
يك مشكل ، مشكل دچار شدن به ابتذال و بى تفاوتى و نفوذ پذيرى در مقابل فرهنگ هاى بيگانه و مضر است . دانشجو در معرض اين فرهنگ ها قرار مى گيرد و اين مشكل دانشگاهها است . من كرارا در اين اجتماعات دانشجويى و دانشگاهى گفته ام كه چرا وقتى كسى وارد حوزه مى شود، قاعدتا متدين خارج مى گردد؛ اما وقتى داخل دانشگاه مى شود قاعدتا متدين خارج نمى گردد؟! چرا بايد اين طورى باشد؟ واقعا هم توقع درستى است و بايد در نهايت اين باشد؛ اما واقعيت قضيه غير از اين است . واقعيت قضيه اين است كه دانشگاه محيطى است كه بخاطر كثرت جوان در سنين خاص و وجود زن و مرد، در معرض انواع و اقسام انگيزه ها و گرايش هاى اخلاقى و فرهنگى ناسالم قرار گرفته است .
دانشجو، غير از آن جوان در بازار است كه نه از مجله ى خارجى ، نه از كتاب خارجى و نه از معارف بيرون اين مرز اصلا مطلع نيست . دانشجو، قاعدتا اطلاع پيدا مى كند و آگاه و هوشيار است و معارف دنيا برايش مطرح مى شود. پس اين فرد، در معرض نفوذ آسيبهاى فرهنگى و بى مبالاتى در مقابل دين و بى تفاوتى در مقابل ارزشهاى دينى و انقلابى است . اين ، يكى از مشكلات محيط دانشجويى و دانشجوست .
مشكل دوم دانشجو، آسيب پذيرى در مقابل لغزش ها و انحرافات فكرى
يكى از مشكلات ديگر كه نزديك به مشكل قبلى است آسيب پذيرى در مقابل لغزشها و انحرافات فكرى است . در گذشته كه ماركسيزم خيلى فعال و پر نشاط بود، هر كسى كه با دانشگاه ارتباط داشت ، واقعا اين را به روشنى مى يافت . اصلا در دانشگاه ، حتى آن دانشجوى مسلمانى كه سوهان تفكرات ماركسيزم به مغزش نخورده بود، خيلى بندرت مى شد پيدا كرد.
بعضى از اين عناصر روشنفكر نام و نشاندارى كه جزو مسلمانان هستند زنده و مرده و شما امروز به افكارشان اعتراض مى كنيد كه اعتراض هاى بجايى هم هست نقطه ى اشكال فكرى اينها، همان چيزى است كه خاصيت دوران دانشجويى و دانشگاهى آنها بود. تفكر ماركسيستى وارد مى شد، زيد مى ديد كه مى خواهد ماركسيزم را رد كند؛ براى رد آن ، از معارف ماركسيزم استفاده مى كرد؛ يعنى ((يؤ تى من حيث يفر منه ))!
اين ، در تفكرات و بيانات كسانى كه در دو دهه ى قبل از انقلاب ، بدون اطلاع و آگاهى هاى كامل اسلامى ، در ميدان ماركسيزم وارد مى شدند، زياد ديده مى شد. اصلا تفكرات ماركسيستى در آنها نفوذ كرده بود و در همه ى مغز و ذهنشان اشراب شده بود. در آن زمان چنين چيزى محسوس بود؛ اما امروز نيست و يا لااقل به شكل مكتبيش وجود ندارد؛ اگر چه ته مانده هايش باز هم هستند و هنوز زايل نشده اند. در عين حال ، امروز انحرافات جديدى وجود دارد.
دنيا كه تنها با انحراف ماركسيزم ، منحرف نشده است ؛ قبل از ماركسيزم هم تفكرات غلط و انحرافى و ضد اسلام بوده ، بعد از ماركسيزم هم وجود دارد و الان هم هست . همين تفكراتى كه امروز به وسيله ى بعضى از فيلسوفان يا فيلسوف نمايان اروپايى در دنيا پخش مى شود كه البته نمى خواهم اسم بياورم ، تا حرف كلى ما به جايى نزديك نشود حمالة الحطب دمكراسى به نوع سوسيال دمكراسيهاى غربى است .
الان در دنيا تفكراتى هست كه جاده صاف كن تسلط استعمارى نوع جديد آمريكا و اروپا بر همه ى دنيا است ؛ يعنى ايجاد جوامع دمكراتيك به سبك غربى و همين چيزى كه شما مى بينيد دنيا رويش حساس است . اگر در جهت ايجاد حجاب ، يك ذره نسبت به لباس افراد اين جوامع تعرض بشود، همه ى دنيا را غوغا بر مى دار؛ ولى اگر در جهت كشف حجاب ، به لباس ‍ كسى تعرض بشود، يك صدم آن در دنيا غوغا نمى شود! اين واقعيتى است . امروز يكى از نشانه هاى تمدن و نظام جديدى كه دنياى استكبار مى خواهد بى سر و صدا بر همه ى عالم حاكم بكند، همين است .
البته زياد پيش رفتند، متعلق به امروز هم نيست ؛ اما امروز به صورت يك تفكر و مكتب و ايده و مسلك در مى آيد. طرح ((جامعه ى باز))(30)، از همين نمونه هاست . اصلا جامعه ى باز يعنى چه ؟ چه چيزى جامعه را باز مى كند و چه چيزى اگر نباشد، جامعه ديگر جامعه ى باز نيست و فايده ى ندارد؛ ولو هزار نشانه ى دمكراسى هم وجود داشته باشد؟ اينها تفكرات انحرافى و غلطى است كه امروز در دنيا وجود دارد. من فعلا نمى خواهم وارد اين بحث بشوم كه ما بايد در مقابل اينها چه كار كنيم . اجمالا جوان دانشجو، در معرض هجوم اين تفكرات از انواع و اقسامش است .
مشكل سوم دانشجو، مدرك گرايى و توجه وافر به زندگى مادى
مشكل سوم ، همسن مشكل مدرك گرايى و توجه وافر به زندگى مادى و اضغاث و احلام جوانى است . در حوزه ها، به شكل سنتى چنين چيزى نيست . اگر چه گاهى به شكل عارضى هست اما جوان دانشجو كه كارش ‍ تحصيل علم است ، به اين سمت كشانده و رانده شده كه به فكر آينده و دكان آينده و پول و اين كه كدام رشته ، پر در آمدتر است و كدام رشته تواناييهاى بيشترى به آدم مى دهد، باشد. اين هم مشكل بزرگى است كه بايستى به فكرش به فكرش بود؛ چون به علم لطمه مى خورد.
مشكل چهارم دانشجو، آلت دست جريانات سياسى شدن
مشكل ديگر، مشكل آلت دست جريانات سياسى شدن و سياسيكارى در دانشگاه است . گاهى اوقات ، دانشجو خودش هيچ ايده و انگيزه ى سياسى خاصى ندارد؛ اما آلت دست يك جريان و يك گروه سياسيكار قرار مى گيرد كه آنها از او، چماق مى كنند و به سر هر كه مى خواهند، مى زنند. اين هم يك مشكل بسيار بزرگ و حساس است .
مشكل پنجم دانشجو، ابهام در جريانات و عملكردها
مشكل ديگر، مشكل ابهام در جريانات و عملكردهاست . دانشجو، به طور طبيعى روشنفكر است ؛ يعنى جزو گروههاى روشنفكرى قهرى است و نسبت به اوضاع جارى كشور، صاحب فكر و صاحب عقيده است و مى خواهد اظهار نظر بكند.
دانشجو، به اين قانع نيست كه بگويند ما اين طور تشخيص داده ايم و مى خواهيم عمل بكنيم . دانستن و اظهار نظر او، با تعبد هم منافات ندارد. تعبد هم مى كند، اما دلش مى خواهد وجه اين كارى را كه به آن تعبد كرده است ، بداند. اگر ندانست ، تدريجا دچار شبهه و ابهام مى شود. اين ابهام ، او را حتى در نفس تعبد هم تضعيف مى كند و تعبدش رفته رفته ضعيف مى شود. پس ، يكى از مشكلات دانشجو، اين است . دانشجويان ، چون غالبا از جريانات هم بى خبرند و از بطون كارها اطلاع ندارند، چنانچه خبرى در راديو يا در روزنامه پخش مى شود، ذهنشان شروع به كار مى كند. اين در صورتى است كه مؤ ثر خارجى هم نباشد. اگر باشد، كه ديگر واويلاست !
مشكل ششم دانشجو، بى هويتى و عدم درك رسالت واقعى خود
و بالاخره ، آن مشكلى كه به نظر بعضيها، شايد مهمترين مشكل است ، مشكل بى هويتى و عدم درك رسالت واقعى در قبال جامعه ، در قبال خودش و در قبال تاريخ و آينده است . دانشجو، حقيقتا نمى داند كه چه كاره است . او نمى داند كه الان چه كاره است و در آينده چه نقشى خواهد داشت ؛ مثل كاسبى كه به دنبال نان و نام مى دود و زندگى مى كند. به عبارت ديگر، رسالت حقيقى دانشجو، براى خود او درست روشن نيست . اينها مشكلات دانشجوست .
بخشى از اين مشكلات را گفتيم ؛ اما يقينا بيش از اينهاست و مسايل و مشكلات ديگر و ريزه كاريهاى فراوانى نيز وجود دارد: ارتباط گوناگون استاد و دانشجو، مدير و دانشجو، گروههاى گوناگون دانشجويى ، تعارض بين دانشجويى بى دين و دانشجوى بادين ، حتى تعارض بين خود ديندارها و انواع و اقسام مشكلات ديگرى كه وجود دارد.(31)

[R A H A]

دو آفت مجلسهاى قبل از انقلاب
ما قبل از انقلاب در اين كشور چيزى به نام مجلس شورا را تجربه كرده بوديم . هركس كه آن مجلس و آن اوضاع و آن تاريخ را ديده ، يا لمس كرده ، يا در آثار خوانده است ، قدر اين مجلس و اين انقلاب را مى داند؛ قدر آن مجاهدتهايى را مى داند كه باعث شد در طول بيست و يك سال ، يك روز مجلس شوراى اسلامى تعطيل نشود. البته آن مجلس هم فرآورده هاى اسلام بود. اگر مبارزات اسلامى مؤ منين به اسلام و علماى بزرگ نمى بود، آن مجلس هم شروع نمى شد؛ منتها آن مجلس منحرف شد. دو آفت بر آن مجلس مسلط شد: يكى تعطيل و توقف ، يكى انحراف . انحراف مجلس هم اين بود كه نمايندگان به وظيفه ى نمايندگى خود عمل نكردند. بعد از مجلس سوم و چهارم به اين طرف ، چهار، پنج دوره ى مجلس تشكيل شد كه تقريبا بر اساس انتخاب مردم بود؛ اما بعد ديگر انتخاب و گزينشى نبود و مردم حضور نداشتند! هيچ كس به قدر آن كسانى كه آن وضعيت را ديدند، يا لمس قانونگذارى آزاد و اين گزينش مردمى حقيقى را نمى دادند. خدا را شكر بگزاريد كه شما را جزو كسانى قرار داد كه بتوانيد در چنين جايگاه مهم و رفيعى حضور پيدا كنيد؛ براى او فكر كنيد و تصميم بگيريد و براى انجام وظيفه ، كار و تلاش و مجاهدت كنيد اين كشور به تلاش و مجاهدت خيلى احتياج دارد.(33)

[R A H A]

اين پول را مى دهى يا نمى دهى ؟!
همين چند روز پيش شنيدم كه يك نفر براى كارش به جايى مراجعه كرده بود و آن طرف هم براى انجام كار اين فرد، رشوه مى خواسته است . مراجعه كننده رشوه نداده و آن طرف هم گفته من مى دانم كه تو حزب اللهى هستى و حتما به يك ارگان و جايى ارتباط دارى كه اين طور قرص و محكم مى زنى ؟ اگر بدهى ، قبل اين بخشنامه ى ديگر عمل مى كنم كه كارت انجام نشود! يعنى دو بخشنامه وجود دارد و راه براى من باز است ! اينها قوانين مبهمى است كه از متن آن مى شود دو بخشنامه ى متناقض در آورد... بايد ابهام قوانين مبهم و تناقض قوانين متناقض بر طرف بشود.(34)

[R A H A]

سه نقطه ى اميد دشمن
من با مطالعه ى اخبار و تحليلهايى كه اين روزها مرتبا محافل خبرى و سياسى بخصوص محافل غربى منتشر مى كنند، احساس مى كنم كه غربيها در ذهن خود، سه نقطه ى اميد را تصور كرده اند و فكر مى كنند از اين سه طريق مى توانند سه حادثه ى مطلوب براى خودشان ، و سه واقعه ى زيانبار براى جمهورى اسلامى ايران بوجود آورند:
اولين نقطه اميد آنها، ايجاد تنازعها واختلافهاست . آنها فكر مى كردند پس از ارتحال امام (ره )، جنگ قدرت (!) به وجود خواهد آمد؛ حتى در روزهاى اول ، خيلى ناشيانه پيش بينى مى كردند كه برخوردهاى نظامى خواهد شد و حوادث خونين پديد خواهد آمد! در آن لحظات اول ، دنيا اين گونه تلقى مى كرد و غربيها هم در گذشته بارها اين پيش بينى غلط را كرده بودند؛ ولى بعد كه ديدند اين پيش بينى ، از واقعيت خيلى دور است ، گفتند كشمكش بر سر قدرت پيش خواهد آمد و تا مدتها مساءله ى رهبرى نظام به جايى نخواهد رسيد! هنگامى كه اين پيشگويى هم به نتيجه نرسيد، مرتب تكرار مى كردند كه انتخاب مجلس خبرگان ، يك كار سطحى و يك پديده ى زودگذر است و به صورت بالقوه جنگ قدرت در پشت پرده وجود دارد و بايد منتظر باشيم تا چند روز آينده ، اين كشمكش و نزاع خود را نشان دهد!
روزها گذشت . شخصيتها و افرادى كه موضعگيرى و اظهاراتشان تعيين كننده است مانند نمايندگان مجلس شوراى اسلامى ، اعضاى هياءت دولت ، علماى بزرگ ، مراجع ، گروههاى مردمى و نهادهاى انقلابى همه يكپارچگى و تمركز خودشان را نشان دادند و پيش بينى آنها عملى نشد؛ ولى باز تحليلها و تفسيرها سراغ نقاطى مى رود كه به آنها نويد وجود زمينه ى اختلافى را بدهد.
من با مطالعه ى خبرها و اظهارها و گزارشها و تحليلهاى سياسى ، به اين نتيجه مى رسم كه اينها نمى خواهند به اين زودى از مساءله ايجاد اختلاف و كشمكش ميان مسؤ ولان جمهورى اسلامى و گروههاى مردمى و گرايشهاى سياسى نااميد شوند؛ سعى مى كنند به هر قيمتى حتى با القائات اين مساءله را براى آنها بسيار سنگين است ؛ زيرا ايجاد اختلاف و دودستگى و تنازع و درگيرى ، براى آنها يك هدف است . بدون ترديد در اين چند سال ، با القائات خبرى و تحليلى كه در روح و مغز افراد بسيارى هم در دنيا اثر مى كند، درصدد تاءمين اهداف خود بوده اند و خوشبختانه در جمهورى اسلامى اين القائات هيچ تاءثيرى نداشته است .
دومين نقطه ى اميد آنها، مساءله ى آشفتگى سياسى در سطح كشور والقاى اين نكته كه حركت و حضور مردم در صحنه ، بى بنياد است ! آنها بشدت سعى مى كنند اين حضور و حركت را يك پديده ى زودگذر، يك موج و يك هيجان وانمود كنند كه به پايان خواهد رسيد.
به دنبال اين موضوع ، سومين نقطه ى اميد آنها مشخص مى شود و آن ، واقعيتهاى دشوار اقتصادى و مشكلات مردم است ، كه آنها سعى مى كنند اين نكته را به اثبات رسانند كه بالاخره مشكلات اقتصادى گريبان دستگاه را خواهد گرفت و نظام جمهورى اسلامى را به بن بست خواهد رساند و مردم را دچار سردى و خمودى خواهد كرد!(35)