*^*خاطرات و حكايتها - جلد سوم *^*

[R A H A]

شخصيت زهراى اطهر سلام الله عليها

شخصيت زهراى اطهر در ابعاد سياسى و اجتماعى و جهادى ، شخصيت ممتاز و برجسته يى است ؛ به طورى كه همه زنان مبارز و انقلابى و برجسته و سياسى عالم مى توانند از زندگى كوتاه و پر مغز او درس بگيرند. زنى كه در بيت انقلاب متولد شد و تمام دوران كودكى را در آغوش پدرى گذراند كه در حال يك مبارزه ى عظيم جهانى فراموش نشدنى بود. آن خانمى كه در دوران كودكى ، سختيهاى مبارزه ى دوران مكه را چشيد، به شعب ابى طالب برده شد، گرسنگى و سختى و رعب و انواع و اقسام شدتهاى دوران مبارزه ى مكه را لمس نمود و بعد هم كه به مدينه هجرت كرد، همسر مردى شد كه تمام زندگيش جهاد فى سبيل الله بود و در تمام قريب به يازده سال زندگى مشترك فاطمه زهرا و اميرالمؤ منين عليه السلام ، هيچ سالى ، بلكه هيچ نيم سالى نگذشت كه اين شوهر، كمر به جهاد فى سبيل الله نبسته و به ميدان جنگ نرفته باشد و اين زن بزرگ و فداكار، همسرى شايسته يك مرد مجاهد و يك سرباز و سردار دايمى ميدان جنگ را نكرده باشد.
پس ، زندگى فاطمه ى زهرا(س )، اگر چه كوتاه بود و حدود بيست سال بيشتر طول نكشيد؛ اما زندگى ، از جهت جهاد و مبارزه و تلاش كار انقلابى و صبر انقلابى و درس و فراگيرى و آموزش به اين و آن و سخنرانى و دفاع از نبوت و امامت و نظام اسلامى ، درياى پهناورى از تلاش و مبارزه و كار و در نهايت هم شهادت است . اين ، زندگى جهادى فاطمه ى زهراست كه بسيار عظيم و فوق العاده و حقيقتا بى نظير است و يقينا در ذهن بشر - چه امروز و چه در آينده -يك نقطه درخشان و استثنايى است . اما مقام معنوى اين بزرگوار، نسبت به مقام جهادى و انقلابى و اجتماعى او، باز به مراتب بالاتر است . فاطمه ى زهرا سلام الله عليها به صورت ، يك بشر و يك زن ، آن هم زنى جوان است ؛ اما در معنا، يك حقيقت عظيم و يك نور درخشان الهى يك بنده ى صالح و يك انسان ممتاز و برگزيده است . كسى است كه رسول اكرم به اميرالمومنين عليه السلام فرمود: يا على انت قائد المؤ منين الى الجنه يوم القيامه و فاطمه تقود المؤ منات الى الجنه يوم القيامه (24) يعنى ؛ روز قيامت ، اميرالمومنين مردان مؤ من را و فاطمه زهرا سلام الله عليها زنان مومن را به بهشت الهى راهنمايى مى كنند.
او، عدل و همپايه و همسنگ اميرالمؤ منين است . آن كسى كه وقتى در محراب عبادت مى ايستاد، هزاران فرشته ى مقرب خدا، به او خطاب و سلام مى كردند و تهنيت مى گفتند و همان سخنى را بيان مى كردند كه فرشتگان ، قبلا به مريم اطهر گفته بودند. عرض مى كردند: يا فاطمه ان الله اصطفاك و طهرك و اصطفاك على نساء العالمين (25)
اين مقام معنوى فاطمه ى زهراست .
زنى ، آن هم در سنين جوانى ، از لحاظ مقام معنوى به جايى مى رسد كه بنابر آنچه كه در بعضى از روايات است ، فرشتگان با او سخن مى گويند و حقايق را به او ارايه مى دهند. محدثه است ؛ يعنى كسى است كه فرشتگان با او حديث مى كنند و حرف مى زنند. اين مقام معنوى و ميدان وسيع و قله ى رفيع ، در مقابل همه ى زنهاى آفرينش و عالم است . فاطمه ى زهرا(س ) در قله ى اين بلنداى عظيم ايستاده و به همه ى زنان عالم خطاب مى كند و آنها را به پيمودن اين راه دعوت مى نمايد.
آنهايى كه در طول تاريخ - چه در جاهليت قديم و چه در جاهليت قرن بيستم - سعى كرده اند كه زن را تحقير و كوچك كنند او را دلبسته به همين زخارف و زينتهاى ظاهرى معرفى نمايند و پايبند مد و لباس و آرايش و طلا و زيور آلات كنند و وسيله و دست مايه يى براى خوشگذرانيهاى زندگى وانمود نمايند و عملا در اين راه قدم بردارند منطق آنها منطقى است كه مثل برف و يخ ، در مقابل گرماى خورشيد مقام معنوى فاطمه ى زهرا عليهاالسلام ذوب مى شود و از بين مى رود.
اسلام ، فاطمه - آن عنصر برجسته و ممتاز ملكوتى - را به عنوان نمونه و اسوه ى زن معرفى مى كند. آن ، زندگى ظاهرى و جهاد و مبارزه و دانش و سخنورى و فداكارى و شوهردارى و مادرى و همسرى و مهاجرت و حضور در همه ى ميدانهاى سياسى و نظامى و انقلابى و برجستگى همه جانبه ى او كه مردهاى بزرگ را در مقابلش به خضوع وادار مى كرد، اين هم مقام معنوى و ركوع و سجود و محراب عبادت و دعا و صحيفه و تضرع و ذات ملكوتى و درخشندگى عنصر معنوى و همپايه و هموزن و همسنگ اميرالمؤ منين و پيامبر بودن اوست . زن ، اين است . الگوى زنى كه اسلام مى خواهد بسازد، اين است . (26)

[R A H A]

ديديد كه شد!

در كشور لهستان ، شايد مثلا سى و اندى سال نظام بى دينى حاكم بوده ؛ ولى در كشورهاى ديگر، پنجاه يا شصت و يا هفتاد سال عليه دين حرف زده شده بود و موزه ى آتئيسم درست كرده بودند و تمام چيزهايى كه نشانه ى ضديت با خدا داشت و به معناى نفى خدا بود، يك جا جمع كرده بودند تا جلوى چشم مردم باشد و مردم آنها را نگاه كنند، در كشور لهستان ناگهان ، يك حركت كارگرى به نام اتحاديه ى همبستگى به وجود مى آيد و شعارش ‍ اين است كه مى خواهيم به كليسا برويم ؛ چرا دولت نمى گذارد؟ اتحاديه هاى همبستگى در لهستان ، چند سال براى اين منظور مبارزه كرد.
حالا همين رشته را شما بگيريد و ببينيد كه اين خشت از كجاى خرند بيرون آمده بود. ما مشهديها، از اين كار به خشت از خرند بيرون آمدن تعبير مى كنيم . مى دانيد مجموعه ى خشتى كه محكم كنار هم چيده اند، خيلى سفت است . گاهى ممكن است استحكام آن بتواند بنايى را روى خودش ‍ نگهدارد، اما اين استحكام تا جايى است كه اين خشتها همين طور رديف هم ايستاده باشند. اگر شما يكى دو عدد را كه از اين خرند بكنيد و بيرون بياوريد، ديگر چيزى باقى نمى ماند و استحكامش از بين مى رود. قضيه اين است . من مى گويم آنچه كه امروز ما در دنيا مى بينيم (به هم ريختن نظم بلوك بندى دنيا) اين ، معجزه ى انقلاب اسلامى و امام و معجزه ى ان تقوموا الله است .
آيا آن روزى كه امثال ما و شما، در سياه چالها و سلولها و خانه هاى مخفى و محيط غربت مى رفتيم و مى دويديم ، چنين معجزه يى را كه امروز به وقوع پيوسته است ، باور مى كرديم ؟ آن روزها فشار زيادى روى ما و امثال ما بود و خود من از دو طرف مورد تهديد دستگاه بودم و به خاطر دو جريان و دو پرونده دنبالم بودند. جايى را سراغ كرده بودم كه چند روزى آن جا باشم . از يك محل به آن محل مى رفتيم . در خيابان كه راه مى رفتم ، وضع خودم را به آن آدمى كه روى زمين يخى صاف - مثل شيشه - حركت مى كند و بايد با كمال دقت راه برود و مطمئن نيست كه لحظه ى بعد محكم به زمين نخواهد خورد و استخوانهايش نخواهد شكست ، تشبيه مى كردم . ما و همه ى برادرانى كه در دستگاههاى بودند، سالها اين طور زندگى كرديم . آيا فكر مى كرديم روزى ايران كه قلعه ى مستحكم استكبار جهانى است ، به قلعه ى مستحكم مبارزه در مقابل آن تبديل بشود؟ ولى ديديد كه شد. (27)

[R A H A]

همه ى كارها كه گفتن ندارد!

يكى از رهبران مسلمان پخته ى واردى كه من در طول مدت كارهاى سياسى ديدم ، سكوتره بود. او آدم بسيار وارد و پخته و مطلعى بود. در چند سفرى كه به تهران آمده بود و ملاقاتهاى متعددى با او داشتم ، خيلى شيفته انقلاب بود. او اگر چه ضعيف بود و نتوانسته بود راه خودش را برود و گينه كوناكرى را آن طور كه ايده اش بود و دوست مى داشت ، درست كند و بسازد و گر چه استكبار كت بند و از طرق مختلف محاصره اش كرده بود، ولى انسان موفق و سالمى بود و درست مى فهميد. او اين انقلاب را خيلى دوست مى داشت و حقيقتا از ته دل به امام ارادت داشت .
در ملاقاتهايى كه با او داشتم ، حرفهايى از او شنيدم كه خيلى درست بود. البته ما از خيليها حرف شنيديم ، ولى اين با آنها متفاوت بود. اين گونه تصور نشود كه او براى خوش آمد ما حرفى گفته و ماهم باورمان آمده است . نه ، من در اين ده ساله با افراد زيادى نشستم و برخاستم و حرف زدم و شنيدم . بعضيها حرف مى زنند، ولى از زبانشان تجاوز نمى كند؛ اما بعضيها اين طور نيستند. اين حقيقت قابل تشخيص است . بنابراين ، او راست مى گفت .
يك وقت به من گفت : فقط شما يك عيب داريد و آن اين است كه دايما همه ى كارها را مى گوييد و مطرح مى كنيد. همه ى كارها كه گفتن ندارد. چرا مى گوييد؟ مى گوييد كه چه بشود؟ شايد من در سال اول رياست جمهورى كه اين حرف را از او شنيدم ، اصلا از ته دل قبول نكردم . با خودم مى گفتم اين دنيا دنيايى نيست كه او خيال كند ما اگر چيزى را گفتيم ، دنيا مى فهمد و اگر نگفتيم نمى فهمد و گفتن ما مشكلى به وجود آورد. بعدا تجربه ها به من نشان داد كه او پخته بوده و مى فهميده است . (28)

[R A H A]

هيبت ابر قدرتى !!!

اين خاطره را بارها نقل كرده ام كه در يكى از مجامع بين المللى كه نطق خيلى پرشورى در آن جا عليه تسلط قدرتها و نظام سلطه در دنيا ايراد كردم و امريكا و شوروى را در حضور بيش از صد هياءت نمايندگى و رؤ سان دولتها، به نام كوبيدم و محكوم كردم ، بعد از آن نطق عده ى زيادى آمدند تحسين و تصديق كردند و گفتند: همين سخن شما درست است . يكى از سران كشورها كه يك جوان انقلابى بود - و البته بعد هم او را كشتند نزد من آمد و گفت : همه ى حرفهاى شما درست است منتها من به شما مى گويم كه به خودتان نگاه نكنيد كه از امريكا نمى ترسيد؛ همه ى اينها كه در اين جا نشسته اند، از امريكا مى ترسند، بعد سرش را نزديك من آورد و گفت : من هم از امريكا مى ترسم !!
هيبت ابر قدرتى ابر قدرتها، هميشه بيشترين مشكلات آنها را در دنيا حل مى كرده و مى كند. در حقيقت قدرت سلاح و پول و سياست عقلشان ، به مراتب كمتر از هيبتشان است . اين هيبت آنهاست كه همه را مى ترساند و جراءت نمى كنند در

مقابل آنها بايستند. حالا اين ابر قدرت ، با هيبتى قلدرانه كه خيلى هم واضح وارد كشورها مى شود و اوضاع را به نفع خود حل و فصل مى كند، يازده سال است با ملت ايران كلنجار مى رود و با انقلاب مى جنگد؛ براى اين كه بتواند اين انقلاب را از بين ببرد و اين نظام را نابود نمايد، ولى نتوانسته است . (29)

[R A H A]

اسمش مردمى است !

در يكى از سفرهايى كه يكى دو سال قبل به يكى از همين كشورهاى سوسياليستى رفته بوديم ، يكى از همراهان ما از نمايندگان محترم مجلس ‍ شوراى اسلامى بود، با مقامات مجلس ملى آن كشور راجع به مجلس ‍ صحبتهايى كرده بود. اطلاعاتى از مجلس ما به آنها داده بود و اطلاعاتى هم از مجلس آنها گرفته بود. ما نشسته بوديم و راجع به موضوعى صحبت مى كرديم . ايشان ، با يك قيافه ى خيلى جدى پيش ما آمد و گفت : ما چيزهاى مهمى از اين آقايان - كه ميهمانشان بوديم - ياد گرفتيم . او گفت : وقتى كه راجع به مجلس با اينها صحبت كرديم ، از اينها پرسيديم كه مجلس ‍ شما چگونه انتخاب مى گردد؟ معلوم شد كه مجلس ملى اينها، متشكل از افرادى است كه به وسيله ى دستگاهها و سازمانهاى حزبى وابسته به خود حكومت تشكيل مى شود. يعنى مثلا پانصد، ششصد نفر آدم به عنوان اعضا و نمايندگان كنگره ، به وسيله ى همان دستگاههاى حزبى انتخاب مى شود. بعد اين افراد كه نام تجمعشان كنگره ى ملى است ، سالى دو مرتبه جلسه تشكيل مى دهند.
شما ببينيد در اين كشور كه فقط سالى دو مرتبه مجلس قانونگذاريشان تشكيل مى شود، قانون را چه كسى وضع مى كند؟ اختيار قانونگذارى دست كيست ؟ دست همانهايى است كه در راءس تشكيلات حكومت قرار دارند. اگر بپرسيد اسم حكومت شما چيست ؟ مى گويند: حكومت دموكراتيك سوسياليستى ؛ يعنى حكومت مردمى . اسمش مردمى است ، در حالى كه در هيچ امرى از امور آن كشور، مردم دخالت ندارند و اين ، همان مردمى هستند كه انقلاب را به پيروزى رساندند. اسم اين كشورها هم كشور انقلابى است . همه ى انقلابهايى كه ما در دنيا ديديم و كشورهايى كه بر اساس يك انقلاب نظامى را به وجود آوردند، تقريبا به همين شكل بودند كه مطرح كردم . (30)

[R A H A]

از كجا فهميدى پسرش است ؟

من از اين شيخ راغب مصطفى خاطره يى دارم كه بد نيست آن را براى شما بگويم . ما حدود سالهاى 46 يا 47 - يعنى تقريبا بيست يكى دو سال قبل از اين - در مشهد دنبال خواندن شيخ مصطفى اسماعيل در راديوهاى كشورهاى عربى مخصوصا راديو مصر - به دقت مى گشتيم تا بلكه خواندن او را پيدا كنيم . البته نوارهايش هم در بازار نبود و در ايران هم راديو قرآن وجود نداشت و ما مجبور بوديم از راديوهاى خارجى گوش كنيم . ما عاشق تلاوت شيخ مصطفى اسماعيل بوديم . تلاوتهاى او را پيدا مى كرديم و گوش ‍ مى كرديم . در آن زمان رفيقى داشتم - مرحوم آقا جعفر - كه آقايان او را مى شناسند. آن هم با همين طور پاى راديو مى نشست و گوش مى كرد. يك روز من را ديد و گفت : امروز در راديوى مصر صداى پسر شيخ مصطفى اسماعيل را پيدا كرديم ، گفتم : چه طور، از كجا فهميدى پسرش است ؟ گفت : نام او راغب مصطفى است كه پسر شيخ مصطفى اسماعيل مى باشد، (او را به نام غلوش نمى شناخت ). رفيق من ، صداى فرزند مصطفى اسماعيل را ضبط كرده بود. من كه گوش كردم ، گفتم كه قاعدتا بايد همان پسر شيخ مصطفى اسماعيل باشد؛ چون صدايش شبيه شيخ مصطفى اسماعيل است ، تلاوت هم ، تلاوت همان آيات معروف بود: واستمع يوم يناد المناد من مكان قريب (31)(32)

[R A H A]

همه ى دقايق ارتباطات را مى ديد!
يك وقت درباره ى قضيه يى ، خدمت امام رحمه الله مطلبى را عرض كردم - حالا تفصيل آن قضيه طولانى است - به ايشان عرض كردم كه اين تصميمى كه شما گرفته ايد، واقعا يك لطف الهى و كار خدا بود كه شما به اين فكر بيفتيد. بعد از آن حادثه يى اتفاق افتاده بود كه اگر ايشان آن تصميم را نمى گرفتند، براى ما خيلى مشكلات و درد سر درست مى كرد. ايشان در پاسخ به من مطلبى را فرمودند كه در دفترم يادداشت كردم . ايشان گفتند: از اول انقلاب تا كنون ، گويا در همه ى قضايا، دستى پشت سر اين انقلاب آن را يارى داده است . امام رحمه الله اين گونه قضاوت مى كردند. نوع كمك الهى مختلف است . يك وقت است كه آدم مى گويد خدا پشت سر ماست و به ما كمك مى كند؛ اما اين گونه و با اين صراحت ، ذهن بالاى اين مرد حكيم و هوشمند، همه ى دقايق ارتباطات را مى ديد. اين گونه نبود كه امام رحمه الله چيزى را حمل بر تصادف بكند و بگويد حالا اين طورى پيش آمد. نه ، آدم دقيق و ظريفى بود كه همه ى جزييات اين ارتباطات و مسايل را مى ديد و بالاتر از اين كه مشاهده كند، پيش بينى مى كرد.
حقيقت مطلب اين است كه من هم در طول اين ده سال ، در حد ادراك و دخالت خودم در قضايا و نيز در طول اين چند ماه بعد از رحلت حضرت امام رحمه الله ، اين معنا را بيشتر احساس كرده ام . اين تا وقتى است كه رابطه ى خودمان را خدا و نحوه ى ايمان و عمل خويش را حساب شده و دقيق تنظيم كنيم و در درجه اول ، برايمان انجام تكليف مهم باشد. (33)

[R A H A]

به كدام دعا بيشتر انس و اعتقاد داريد؟

بايستى آحاد مردم ، ارتباطات و انس فردى و صحبت و مناجات با خدا را در خود تقويت كنند. اين ، راه امام است و هدايت الهى به دنبال اين ارتباط و تماس با خدا مسير مى شود؛ همچنان كه در اين ده سال هم همين طور بوده است و شما جوانهاى با اخلاص و پاكدل ، اين روحيه را در جبهه هاى گوناگون از خودتان نشان داديد و نتايجش راهم ديديد و همچنان كه درس ‍ امام نيز اين بود.
يك بار از ايشان سؤ ال كردم كه در ميان دعاهاى معروف ، به كداميك از آنها بيشتر انس يا اعتقاد داريد؟ ايشان بعد از تاءملى فرمودند: دعاى كميل و مناجات شعبانيه . وقتى كه شما به اين دو دعا مراجعه مى كنيد، با اين كه دعاهاى ديگر هم مثل ابو حمزه ى ثمالى و يا دعاى امام حسين در روز عرفه و دعاهاى فراوان ديگر - برقرارى رابطه با خداست ؛ اما در اين دو دعا و مناجات ، حالت استغفار و انابه و استغاثه و تضرع به پروردگار را به شكل عاشقانه ى آن مشاهده مى كنيد. دعاى كميل هم مناجاتى باخداى متعال است و رابطه ى محبت و عشق ميان بنده و معبود را ترسيم مى كند و اين همان چيزى بود كه امام بزرگوار ما، روح و دل خود را از آن روشن و منور مى داشت . (34)

[R A H A]

سخت ترين ساعات عمر ما

آنچه كه در خصوص تعيين رهبر واقع شد و بار اين مسؤ وليت ، بر دوش ‍ بنده ى كوچك ضعيف حقير گذاشته شد؛ براى خود من حتى يك لحظه و يك آن از آنات گذشته ى زندگى ، متوقع و منتظر نبود. اگر كسى تصور كند كه در طول دوران مبارزه و بعدا در طول دوران انقلاب و مسؤ وليت رياست قوه ى اجرايى ، حتى يك لحظه در ذهن خودم خطور مى دادم كه اين مسؤ وليت به من متوجه خواهد شد؛ قطعا اشتباه كرده است . من ، هميشه خودم را نه فقط از اين منصب بسيار خطير و مهم ؛ بلكه حتى از مناصبى كه به مراتب پايين تر از منصب بوده است - مثل رياست جمهورى و ديگر مسؤ ولتيهايى كه در طول انقلاب داشتم - كوچكتر مى دانستم .
يك وقتى خدمت امام اين نكته را عرض كردم كه گاهى نام من در رديف بعضى از آقايان آورده مى شود؛ در حالى كه رديف آنها نيستم و من يك آدم كوچك و بسيار معمولى هستم . نه اين كه بخواهم تعارف كنم ، الان هم همان اعتقاد را دارم . بنابراين ، چنين معمايى اصلا متصور نبود.
البته در آن ساعات بسيار حساسى كه سخت ترين ساعات عمرمان را گذرانديم و خدا مى داند كه در آن شب شنبه و صبح شنبه چه بر ما گذشت ؛ برادرها از روى مسؤ وليت و احساس وظيفه ، با فشردگى تمام ، فكر و تلاش ‍ مى كردند كه چگونه قضايا را جمع و جور كنند. مكرر از من به عنوان عضو شوراى رهبرى اسم مى آوردند كه البته در ذهن خودم آن را رد مى كردم ؛ اگر چه به نحو يك احتمال برايم مطرح مى شد كه شايد واقعا اين مسؤ وليت را به من متوجه كنند.
در همان موقع به خدا پناه بردم و روز شنبه قبل از تشكيل مجلس خبرگان ، با تضرع و توجه و التماس ، به خداى متعال عرض كردم : پروردگارا تو كه مدبر و مقدر امور هستى ؛ چون ممكن است به عنوان عضوى از مجموعه ى شوراى رهبرى ، اين مسؤ وليت متوجه من شود؛ خواهش مى كنم اگر اين كار ممكن است اندكى براى دين و آخرت من زيان داشته باشد؛ طورى ترتيب كار را بده كه چنين وضعيتى پيش نيايد. واقعا از ته دل مى خواستم كه اين مسؤ وليت متوجه من نشود.
بالاخره در مجلس خبرگان ، بحثهايى پيش آمد و حرفهايى زده شد كه نهايتا به اين انتخاب منتهى شد. در همان مجلس كوشش و تلاش و استدلال كردم و بحث كردم تا اين كار انجام نگيرد؛ ولى انجام گرفت و اين مرحله گذشت .
من همين الان خودم را يك طلبه ى معمولى و بدون برجستگى و امتيازى خاص مى دانم ؛ نه فقط براى اين شغل با عظمت و مسؤ وليت بزرگ ، بلكه - همان طور كه صادقانه گفتم - براى مسؤ وليتهاى به مراتب كوچكتر از آن ، مثل رياست جمهورى و كارهاى ديگرى كه در طول اين ده سال داشتم . اما حالا كه اين بار را روى دوش من گذاشتند، با قوت خواهم گرفت ؛ آن چنان كه خداى متعال به پيامبرانش توصيه فرمود: خذها بقوه (35)
براى اين مسؤ وليت ، از خدا استمداد كردم و باز هم استمداد مى كنم و هر لحظه و هر آن ، در حال استمداد از پروردگار هستم تا بتوانم اين مسؤ وليت را در حد وسع خودم - كه تكليف هم بيش از وسع نيست - با قدرت و قوت و حفظ شاءن والاى اين مقام ، حفظ كنم و انجام بدهم . اين ، تكليف من است كه اميدوارم ان شاء الله مشمول لطف و ترحم الهى و دعاى ولى عصر (عج ) و مؤ منين صالح باشم . (36)

[R A H A]

نقش شعر خوب در مدح اهل بيت عليهاالسلام

مقام فاطمه زهرا سلام الله عليها در خور آن است كه عقول برجسته ى انسانهاى بزرگ ، در اصيلترين رشته هاى تفكرشان بينديشند و زبانهاى فصيح ترين و بليغ ‌ترين گويندگان و شعرا و سرايندگان ، آن انديشه ها را در قالب كلمات بياورند و سرشارترين ذوقها و جوشانترين طبعهاى فياض و سيال هنرمندان و شاعران ، آنها را به صورت شعر و سخن منظوم ، با بهترين گويشها و حنجره ها بيان كنند. اگر اين طور بشود، شايد ذهن بشر متوسط امروز و ما كه از معارف حقيقى الهى دوريم و كشش نداريم كه در ذهن و دل و روحمان ، حقايق والا و متعالى را درك بكنيم ، بتوانيم گوشه يى از فضايل و مدايح و مناقب و محامد اين بزرگوار را بفهميم و درك كنيم .
وقتى انسان به رواياتى كه مربوط به فاطمه ى زهرا سلام الله عليها مى باشد و از ائمه عليهم السلام صادر شده است ، مراجعه مى كند، مى بينيد زبان معصومين عليهم السلام نسبت به اين بزرگوار آن چنان زبان ستايش و خضوع و خشوع است كه براى كسى كه مقام والاى فاطمه ى زهرا عليهاالسلام را ندانسته باشد، ممكن است مايه ى تعجب بشود. از خود پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله كه پدر و مربى اين مخدره ى بزرگوار بود، تا اميرالمؤ منين كه همسر او بود و تا فرزندان او - ائمه عليهم السلام هر كدام راجع به زهراى اطهر، جمله يى سخن گفته اند و آن را با زبان تعظيم و ستايش بيان كرده اند. اين ، نشان دهنده ى آن مقام والا و توصيف ناشدنى است كه حقيقتا براى ذهن قاصر ما، آن علو درجه ى معنوى و ملكوتى ام الائمه النجباء عليهاسلام الله قابل درك نيست و ما به قدر فهم خود، ممكن است رشحه يى از رشحات را درك كنيم ...
شما در بين كلمات ، ائمه عليهم السلام يا سيره ى آن بزرگواران كسى را كه دارى چنين خصوصيتى است و اين گونه مورد توجه ويژه قرار داده باشند، كمتر مى بينيد؛ مگر آن افراد بسيار برجسته - مثل هشام بن حكم يا مؤ من الطاق - كه اينها در بين رجال شيعه ، بى نظير و يا بسيار كم نظير بودند. ائمه عليهم السلام ، امثال هشام و مؤ من الطاق را ستايش ‍ مى كردند و مورد و مورد توجه و علاقه قرار مى دادند؛ اما آن كسانى كه همين مدح و بيان فضايل را به زبان شعر بيان مى كردند - ولو آنچه كه مى گفتند، در حد اوج سخن هشام بن حكم نبود - مورد توجه و نوازش ‍ و احترام و تجليل و تكريم قرار مى دادند. علت اين كار چيست ؟
شما ببينيد امام باقر و يا امام سجاد عليهما الصلاة و السلام نسبت به فرزدق چه محبتى انجام دادند؛ در حالى كه فرزدق جزو شعراى اهل بيت نيست . او يك شاعر دربارى وابسته ى به دستگاههاى قدرت و يك آدم معمولى بود كه يك ديوان پر از شعر، راجع به همين حرفها و مبتذلاتى كه شعراى آن روز بر زبانشان جارى مى كردند، داشت ؛ ليكن چون يك بار وجدان او بيدار شد و در مقابل قدرت ، حق را بيان كرد - آن هم به زبان شعر - شما ببينيد كه امام سجاد عليه الصلاة و السلام چه محبتى نسبت به او انجام مى دهد. با بقيه ى شعرايى كه مربوط به اهل بيت بودند - مثل كميت و دعبل و سيد حميرى - و بقيه ى كسانى كه جزو شعراى اهل بيت محسوب مى شدند و به آنها علاقه مند بودند، همين وضعيت را داشتند.
خيلى از اينها شعرايى هستند كه اگر چه نسبت به اهل بيت علاقه هم دارند اما همه ى شعرشان درباره ى اهل بيت نيست . شما ديوان دعبل خزائى را كه نگاه كنيد، اين طور نيست كه از اول تا آخر، مدح اهل بيت را گفته باشد. خير، او يك شاعر است ؛ ولى شعر او سياسى و در جهت افكار و عقايد و محبت اهل بيت عليهم السلام و جزو پيوستگان به اين خاندان است . ولايت يعنى پيوستن و وصل شدن و جزو پيوستگان و مواليان اهل بيت عليهم السلام قرار گرفتن . ببينيد اين دعبل و همين طور كميت و ديگران - چه قدر در دنياى تشيع و در زمان ائمه عليهم السلام مورد احترام و تجليل بوده اند. علتش چيست ؟
آن چيزى كه جناب دعبل خزاعى در قصيده ى مدارس آيات بيان كرده ، يا آن چيزى كه كميت بن زيد اسدى در قصايد سعبه ى هاشميات بيان نموده ، يا آن حرفهايى كه سيد حميرى رضوان الله عليه در اشعار خود ذكر كرده است ، بيش از حرفهايى كه بقيه ى شيعه مى گفتند و براى هم بيان مى كردند، نيست ؛ اما چرا در نظر ائمه عليهم السلام ، اين سخنان ارزش بيشترى پيدا مى كند؟ چون شعر است . آقايان ، به اين نكته توجه كنند. مگر شعر چه خصوصيتى دارد؟ چون تاءثير شعر در ذهن مخاطب سخنور توانا گوياتر است . يك بيت يا يك مصرع شعر، در ذهنها مى ماند و مردم آن را مى فهمند و تكرار مى كنند و نتيجتا ماندگار مى شود.
گاهى مى بينيد كه براى حفظ يك بناى اعتقادى يا عاطفى ، آن قدر كه يك شعر اهميت دارد، چندين كتاب اهميت ندارد. همين دوازده بند معروف محتشم كه جزو اشعار قديمى مرثيه و مصيبت است ، با اين كه مطالبى در اين كتاب و در اين دوازده بند هست چيزى نيست كه امثال او، شبيه اين مطالب را در كتابهاى خود نياورده باشند؛ در عين حال ، اشعار او تاءثير خاصى دارد. غالبا هم چيزهايى ذوقى است .

گر چشم روزگار بر او فاش مى گريست

خون مى گذشت از سر ايوان كربلا

آن چنان حادثه ى كربلا را براى مخاطب تصوير مى كند كه اين مفاهيم با همه ى بار اعتقادى و عاطفى و انسانى و سياسى فكرى ، در اعماق جان مستمع نفوذ مى كند. اهميت اين اشعار چنين است .

باز اين چه شورش است كه در خلق عالم است

بازين چه نوحه و چه فغان و چه ماتم است

ببينيد اصلا با يك هنر و ذوق و ارايه ى سخن و به شكل خاصى ، دل را متوجه مى كند، اهميت شعر، اين است .
رفتار ائمه عليهم السلام اين گونه بود كه دعوت شعرى را تقويت مى كردند. فقط ائمه هم نبودند كه اين كار را مى كردند؛ نقطه مقابلشان هم همين طور بودند. يعنى همين خلفاى بنى اميه و بنى عباس ، براى پيشرفت كار خود، محتاج شعر بودند و به شعرا پولهاى گزاف مى دادند تا براى آنها شعر بگويند. شعرا هم مى گفتند؛ چون پول و رشوه در ميان بود حتى گاهى اوقات ، بعضى از شعراى متمايل به اهل بيت ، براى آنها هم شعرى مى گفتند؛ براى اين كه پولى بگيرند.
امام باقر عليه الصلاة و السلام در مجلسى نشسته بودند. كثيره عزه كه يكى از شعراى معروف عرب است و متمايل به اهل بيت بود، او هم در جلسه حضور داشت حضرت به او رو كردند و گفتند امتدحت عبدالملك تو مدح عبدالملك را گفتى ؟ ملامتش كردند. در صدد عذر آوردن بر آمد. گفت : من چيزى در ستايش عبدالملك نگفتم . نگفتم كه تو امام الهدى هستى . حضرت تبسم كردند و چيزى نگفتند. در اين بين ، كميت از آن طرف مجلس بلند شد و بنا به خواندن آن قصيده معنى خودش - كه در مدح اهل بيت عليهم السلام بود - كرد:

من لقب متيم مستهام

غير ما صبوه و لا احلام

آنها هم دنبال شعر بودند. خلفا به شاعران پول مى دادند، براى اين كه مثلا در مدح بنى اميه يا بنى عباس و در باب اين كه اينها برحقند، شعر بگويند. امروز هم پول مى دهند و مى گويند به ابتذال بكشيد و اسلام را قدح كنيد و اهل بيت را مورد مذمت قرار بدهيد و شيعه را خراب كنيد. الان در دنيا دهها نويسنده ى مزدور قلم به مزد وجود دارند كه صاحب ذوق و هنر هم هستند و از اين پولهاى بى حساب دلارهاى نفتى مى گيرند و كتاب مى نويسند. من - به قول مشهديها - برى كتاب از همين مواردى كه اينها عليه اسلام و تشيع و امام رحمه الله و جمهورى اسلامى و ماها نوشته اند، دارم . تبليغات است ديگر؛ تبليغات با شيوه هاى خوب ، اما با محتواهاى بد. ببينيد چه قدر قضيه اهميت دارد. (37)