فهرست خطبه ها و حکمت های نهج البلاغه

[R A H A]

خطبه 234
[10] از سخنان امام عليه السلام ذعلب يمانی از احمدبن قتيبه از
عبدالله بن يزيد از مالک بن دحيه نقل مي کند که : خدمت اميرمؤمنان
( ع ) بوديم درآنجا سخن از تفاوتهای مردم به ميان آمد امام ( ع )
فرمود : [11] آنچه بين آنها تفاوت به وجود آورده آغاز سرشت آنها است چه
اينکه آنها از قطعه ای از زمين شور و شيرين [1] سفت و سست ترکيب
يافته اند و بر حسب نزديک بودن خاکشان با هم نزديکند [2] و به مقدار فاصله
خاکشان با يکديگر متفاوتند افراد خوش منظر [ غالبا ] سست عقلند
[3] بلندقدان کم همت پاکيزه عملان بدمنظرند [4] و کوتاه قدان خوشفکر و عميقند
آنها که نهادی پاک دارند اعمالشان نيز پاک است [5] کسانی که عقلشان
حيران است افکارشان پراکنده است و سخنوران قوي القلب اند .

[R A H A]

خطبه 235
[6] از سخنان امام عليه السلام اين سخن را هنگامی که پيامبر ( ص ) را
غسل مي داد و او را برای دفن مهيا مي ساخت فرموده است . [7] پدر و
مادرم فدايت ای پيامبر خدا با مرگ تو چيزی قطع شد که با مرگ
ديگری قطع نگشت [8] و آن نبوت و اخبار و آگاهی از آسمان بود . مصيبت تو
اين امتياز را دارد که از ناحيه ای تسلي دهنده است يعنی پس از مصيبت
تو ديگر مرگها اهميتی ندارد [9] و از سوی ديگر اين يک مصيبت همگانی است
که عموم مردم به خاطر تو در سوگند . اگر نبود که امر به صبر و شکيبائی
فرموده ای [10] و از بيتابی نهی نموده ای آنقدر گريه مي کردم که اشکهايم تمام
شود [11] و اين درد جانکاه هميشه برای من باقی بود و حزن و اندوهم دائمی و
تازه اينها در مصيبت تو کم بود [12] اما حيف نمي توان مرگ را بازگرداند و
آن را دفع نمود . پدر و مادرم فدايت باد ما را در پيشگاه پروردگارت
ياد کن و ما را هرگز فراموش منما

[R A H A]

خطبه 236
[1] از سخنان امام ( ع ) که پيرامون حوادث بعد از هجرت پيامبر ( ص )
و ملحق شدنش به آن حضرت بحث مي کند [2] خود را در همان راهی قرار دادم
که پيامبر ( ص ) رفته بود همه جا در سراغش بودم و در گذرگاههای
يادش قدم مي زدم تا اينکه به منزلگاه عرج رسيدم . [3] اين سخن از
يک کلام طولانی از آن حضرت گرفته شده است . سيدرضی مي گويد : جمله
فاطا ذکره . [ در گذرگاههای ياد او قدم مي زدم ] از سخنانی است که
در نهايت ايجاز و اختصار و فصاحت است و منظور امام ( ع ) اين است
که خبر پيامبر ( ص ) از ابتداء حرکت تا پايان مسير به من داده مي شد
امام از اين معنی با آن کنايه عجيب ياد کرده است

[R A H A]

خطبه 237
[4] از خطبه های امام ( ع ) که يارانش را در آن به تسريع مبارزه در
برابر شورشيان جمل دعوت مي کند [5] حال که در متن زندگی و حيات هستيد به
عمل پردازيد پرونده ها باز [6] بساط توبه گسترده فراريان از اطاعت خدا به
سوی آن خوانده مي شوند بدکاران اميد بازگشت و پاک شدن دارند پيش از
آنکه چراغ عمل خاموش گردد [7] مهلت قطع شود اجل پايان گيرد در توبه بسته
شود و فرشتگان به آسمان روند [ سخت بکوشيد و فرصت را غنيمت بشمريد ]
[8] هر انسانی بايد برای خويش از خويشتن و از حياتش برای پس از مرگش
از جهان فانی برای جهان باقی و از اين سفرش برای اقامتگاه آخرتش
توشه برگيرد . [9] و نيز انسان بايد در تمام طول عمر از خدا بترسد زيرا به
او مهلت عمل داده است [10] و همچنين انسان بايد نفس سرکش را زمام کند و
آن را از طغيان نگاه دارد و از همين راه او را از نافرمانی به اطاعت
خداوند بکشاند .

[R A H A]

خطبه 238
[1] از سخنان امام ( ع ) که درباره حکمين و نکوهش شاميان و پيروان
معاويه فرموده است [2] آنها سنگدلان اوباش و بردگانی اراذلند که از هر سو
گرد آمده اند [3] و از گروههای مختلف ترکيب يافته اند . [ اينان ] از
کسانی هستند که سزاوار است بفهمند، ادب شوند، آموخته گردند و تربيت
شوند [4] از کسانی هستند که بايد برايشان قيم و سرپرستی تعيين کرد و
دستشان را گرفت و از تصرف در اموالشان ممنوع کرد [5] نه از مهاجران
هستند و نه از انصار و نه از آنان که خانه و زندگی خود را برای
مهاجران آماده کرده اند و از جان و دل ايمان را پذيرفتند . [6] آگاه باشيد
شاميان برای خويش نزديکترين افرادی را که دوست داشتند [ عمروعاص ]
به حکميت برگزيده اند [7] و شما نزديکترين فرد از ميان کسانی که از آنها
ناخشنود بوديد [ ابوموسی ] به حکميت انتخاب کرده ايد [8] سر و کار
شما با [ امثال ] عبدالله بن قيس است همان کسی که ديروز مي گفت : [9] جنگ
فتنه است بند کمانها را ببريد و شمشيرها را در نيام کنيد [10] اگر
راستگو است پس چرا خود بدون اجبار در ميدان نبرد شرکت کرد [11] و اگر
دروغگو است پس متهم است . سينه عمروعاص را با مشت گره کرده
عبدالله بن عباس بشکنيد [12] و از مهلت روزگار استفاده نمائيد و مرزهای
اسلام را در اختيار بگيريد . [13] مگر نمي بينيد شهرهای شما را ميدان نبرد
کرده اند و سرزمين حيات و زندگی شما هدف تير دشمن قرار گرفته است ؟

[R A H A]

خطبه 239
[14] از خطبه های امام ( ع ) که در آن از آل محمد ( ص ) سخن به ميان آورده
است [15] آل محمد ( ص ) مايه حيات علم و دانشند و مرگ ناداني ، حلمشان
شما را از علم و دانششان آگاه مي سازد . [1] و ظاهرشان از باطنشان ، سکوتشان
از حکمت و منطقشان شما را مطلع مي گرداند [2] هرگز با حق مخالفت نمي کنند
و در آن اختلاف ندارند آنها ارکان اسلامند و پناهگاه مردم [3] به وسيله
آنان حق به نصاب خود رسيد و باطل ريشه کن گرديد [4] و زبان باطل از بن
برکنده شد دين را درک کردند درکی توام با فراگيری و عمل [5] نه تنها
شنيدن و نقل کردن زيرا راويان علم فراوانند و رعايت کنندگان و
عمل کنندگان کم

[R A H A]

خطبه 240
[6] از سخنان امام ( ع ) عبدالله بن عباس به هنگامی که عثمان در
محاصره بود از ناحيه او اين پيام را برای امام ( ع ) آورد که پيشنهاد
مي کرد امام ( ع ) از مدينه خارج شود و به ملک خود ينبع برود تا
مردم شعار خلافت به نام او ندهند و اين بار دوم بود که عثمان از آن
حضرت چنين درخواستی مي کرد . اين بار امام ( ع ) در پاسخ
عبدالله بن عباس فرمود : [7] ای ابن عباس عثمان مقصودی جز اين ندارد که مرا
همچون شتر آبکش قرار دهد . [8] گاهی بروم و گاه بازگردم يک بار فرستاد
که از مدينه خارج شوم و باز فرستاد که بازگردم [9] و هم اکنون نيز
فرستاده است که بيرون رو بخدا سوگند من آنقدر از او دفاع کردم که
ترسيدم گناهکار باشم

[R A H A]

خطبه 241
[10] از سخنان امام ( ع ) که در آن اصحابش را به جهاد تشويق فرموده
است [11] خداوند از شما ادای شکر و سپاس خويش را مي طلبد و فرمان خويش
را به دست شما مي سپارد و در اين سرای آزمايش و تمرين به شما فرصت
مي دهد 000 [1] تا کوشش کنيد و برنده جايزه او [ بهشت برين ] شويد
بنابراين کمربندها را محکم ببنديد و آماده شويد [2] و دامنها را به کمر
زنيد [ تا دست و پايتان را نگيرد و مانع تلاش شما نشود ] به مقامهای
بلندرسيدن با هوسرانی و لذت سازگار نيست [3] بسا خوابهای [ شب ] است
که تصميمهای روز را از بين برده و تاريکيها است که ياد همتهای بلند
را از خاطر محو کرده است . [4] درود بر سيد و سرور ما محمد پيامبر
( ص ) و بر خاندانش چراغهای روشني بخش تاريکيها و رشته های محکم الهی و
سلام فراوان بر آنها باد

[M.A.H.S.A]

حكمت 1روش برخورد با فتنه ها(اخلاقى ، سياسى)

قَال َ[عليه السلام] كُنْ فِى الْفِتْنَةِ كَابْنِ اللَّبُونِ لَا ظَهْرٌ فَيُرْكَبَ وَ لَا ضَرْعٌ فَيُحْلَبَ.
درود خدا بر او ، فرمود: در فتنه ها چونان شتر دو ساله باش، نه پشتى دارد كه سوارى دهد و نه پستانى تا او را بدوشند.

حكمت 2شناخت ضد ارزش ها (اخلاقى)

وَ قَالَ [عليه السلام] أَزْرَى بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ وَ رَضِيَ بِالذُّلِّ مَنْ كَشَفَ عَنْ ضُرِّهِ وَ هَانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ مَنْ أَمَّرَ عَلَيْهَا لِسَانَهُ .
و درود خدا بر او، فرمود : آن كه جان را با طمع ورزى بپوشاند خود را پُست كرده ، و آن كه راز سختى هاى خود را آشكار سازد خود را خوار كرده ، و آن كه زبان را بر خود حاكم كند خود را بى ارزش كرده است.




حكمت 3شناخت ضد ارزش ها(اخلاقى)

وَ قَالَ [عليه السلام] الْبُخْلُ عَارٌ وَ الْجُبْنُ مَنْقَصَةٌ وَ الْفَقْرُ يُخْرِسُ الْفَطِنَ عَنْ حُجَّتِهِ وَ الْمُقِلُّ غَرِيبٌ فِى بَلْدَتِهِ .
و درود خدا بر او ، فرمود : بْخل ننگ و ترس نقصان است . و تهيدستى مرد زيرك را در برهان كُند مى سازد و انسان تهيدست در شهر خويش نيز بيگانه است.

[M.A.H.S.A]

حكمت 4ارزش هاى اخلاقى و ضد ارزش ها(اخلاقى ، تربيتى)

وَ قَالَ [عليه السلام] الْعَجْزُ آفَةٌ وَ الصَّبْرُ شَجَاعَةٌ وَ الزُّهْدُ ثَرْوَةٌ وَ الْوَرَعُ جُنَّةٌ وَ نِعْمَ الْقَرِينُ الرِّضَى .
و درود خدا بر او ، فرمود : ناتوانى ، آفت و شكيبايى ، شجاعت و زُهد ، ثروت و پرهيزكارى ، سپرِ نگه دارنده است : و چه همنشين خوبى است راضى بودن و خرسندى .


حكمت 5شناخت ارزش هاى اخلاقى (اخلاقى،سياسي،اجتماعى)

وَ قَالَ [عليه السلام] الْعِلْمُ وِرَاثَةٌ كَرِيمَةٌ وَ الْآدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ وَ الْفِكْرُ مِرْآةٌ صَافِيَةٌ .
و درود خدا بر او ، فرمود : دانش، ميراثى گرانبها ، و آداب ، زيورهاى هميشه تازه ، و انديشه ، آيينه اى شفاف است.


حكمت 6ارزش هاى رازدارى و خوشرويي (اخلاقى،سياسي،اجتماعى)

وَ قَالَ [عليه السلام] صَدْرُ الْعَاقِلِ صُنْدُوقُ سِرِّهِ وَ الْبَشَاشَةُ حِبَالَةُ الْمَوَدَّةِ وَ الِاحْتِمَالُ قَبْرُ الْعُيُوبِ وَ رُوِيَ أَنَّهُ قَالَ فِى الْعِبَارَةِ عَنْ هَذَا الْمَعْنَى أَيْضاً الْمَسْأَلَةُ خِبَاءُ الْعُيُوبِ وَ مَنْ رَضِيَ عَنْ نَفْسِهِ كَثُرَ السَّاخِطُ عَلَيْهِ .
و درود خدا بر او ، فرمود : سينه خردمند صندوق راز اوست و خوشرويى وسيله دوست يابى ، و شكيبايى ، گورستان پوشاننده عيب هاست . و يا فرمود : پرسش كردن وسيله پوشاندن عيب هاست ، و انسان از خود راضى ، دشمنان او فراوانند.