دیوان اشعار سعدی

[sorna]

زان گه که بر آن صورت خوبم نظر افتاد

از صورت بی طاقتیم پرده برافتاد


گفتیم که عقل از همه کاری به درآید

بیچاره فروماند چو عشقش به سر افتاد


شمشیر کشیدست نظر بر سر مردم

چون پای بدارم که ز دستم سپر افتاد


در سوخته پنهان نتوان داشتن آتش

ما هیچ نگفتیم و حکایت به درافتاد


با هر که خبر گفتم از اوصاف جمیلش

مشتاق چنان شد که چو من بی‌خبر افتاد


هان تا لب شیرین نستاند دلت از دست

کان کز غم او کوه گرفت از کمر افتاد


صاحب نظران این نفس گرم چو آتش

دانند که در خرمن من بیشتر افتاد


نیکم نظر افتاد بر آن منظر مطبوع

کاول نظرم هر چه وجود از نظر افتاد


سعدی نه حریف غم او بود ولیکن

با رستم دستان بزند هر که درافتاد

[sorna]

فرهاد را چو بر رخ شیرین نظر فتاد

دودش به سر درآمد و از پای درفتاد


مجنون ز جام طلعت لیلی چو مست شد

فارغ ز مادر و پدر و سیم و زر فتاد


رامین چو اختیار غم عشق ویس کرد

یک بارگی جدا ز کلاه و کمر فتاد


وامق چو کارش از غم عذرا به جان رسید

کارش مدام با غم و آه سحر فتاد


زین گونه صد هزار کس از پیر و از جوان

مست از شراب عشق چو من بی‌خبر فتاد


بسیار کس شدند اسیر کمند عشق

تنها نه از برای من این شور و شر فتاد


روزی به دلبری نظری کرد چشم من

زان یک نظر مرا دو جهان از نظر فتاد


عشق آمد آن چنان به دلم درزد آتشی

کز وی هزار سوز مرا در جگر فتاد


بر من مگیر اگر شدم آشفته دل ز عشق

مانند این بسی ز قضا و قدر فتاد


سعدی ز خلق چند نهان راز دل کنی

چون ماجرای عشق تو یک یک به درفتاد

[sorna]

پیش رویت قمر نمی‌تابد

خور ز حکم تو سر نمی‌تابد


آتش اندر درون شب بنشست

که تنورم مگر نمی‌تابد


بار عشقت کجا کشد دل من

که قضا و قدر نمی‌تابد


ناوک غمزه بر دل سعدی

مزن ای جان چو بر نمی‌تابد

[sorna]

مویت رها مکن که چنین بر هم اوفتد

کآشوب حسن روی تو در عالم اوفتد


گر در خیال خلق پری وار بگذری

فریاد در نهاد بنی آدم اوفتد


افتاده تو شد دلم ای دوست دست گیر

در پای مفکنش که چنین دل کم اوفتد


در رویت آن که تیغ نظر می‌کشد به جهل

مانند من به تیر بلا محکم اوفتد


مشکن دلم که حقه راز نهان توست

ترسم که راز در کف نامحرم اوفتد


وقتست اگر بیایی و لب بر لبم نهی

چندم به جست و جوی تو دم بر دم اوفتد


سعدی صبور باش بر این ریش دردناک

باشد که اتفاق یکی مرهم اوفتد

[sorna]

نه آن شبست که کس در میان ما گنجد

به خاک پایت اگر ذره در هوا گنجد


کلاه ناز و تکبر بنه کمر بگشای

که چون تو سرو ندیدم که در قبا گنجد


ز من حکایت هجران مپرس در شب وصل

عتاب کیست که در خلوت رضا گنجد


مرا شکر منه و گل مریز در مجلس

میان خسرو و شیرین شکر کجا گنجد


چو شور عشق درآمد قرار عقل نماند

درون مملکتی چون دو پادشا گنجد


نماند در سر سعدی ز بانگ رود و سرود

مجال آن که دگر پند پارسا گنجد

[sorna]

حدیث عشق به طومار در نمی‌گنجد

بیان دوست به گفتار در نمی‌گنجد


سماع انس که دیوانگان از آن مستند

به سمع مردم هشیار در نمی‌گنجد


میسرت نشود عاشقی و مستوری

ورع به خانه خمار در نمی‌گنجد


چنان فراخ نشستست یار در دل تنگ

که بیش زحمت اغیار در نمی‌گنجد


تو را چنان که تویی من صفت ندانم کرد

که عرض جامه به بازار در نمی‌گنجد


دگر به صورت هیچ آفریده دل ندهم

که با تو صورت دیوار در نمی‌گنجد


خبر که می‌دهد امشب رقیب مسکین را

که سگ به زاویه غار در نمی‌گنجد


چو گل به بار بود همنشین خار بود

چو در کنار بود خار در نمی‌گنجد


چنان ارادت و شوقست در میان دو دوست

که سعی دشمن خون خوار در نمی‌گنجد


به چشم دل نظرت می‌کنم که دیده سر

ز برق شعله دیدار در نمی‌گنجد


ز دوستان که تو را هست جای سعدی نیست

گدا میان خریدار در نمی‌گنجد

[sorna]

کس این کند که ز یار و دیار برگردد

کند هرآینه چون روزگار برگردد


تنکدلی که نیارد کشید زحمت گل

ملامتش نکنند ار ز خار برگردد


به جنگ خصم کسی کز حیل فروماند

ضرورتست که بیچاره وار برگردد


به آب تیغ اجل تشنست مرغ دلم

که نیم کشته به خون چند بار برگردد


به زیر سنگ حوادث کسی چه چاره کند

جز این قدر که به پهلو چو مار برگردد


دلم نماند پس این خون چیست هر ساعت

که در دو دیده یاقوت بار برگردد


گر از دیار به وحشت ملول شد سعدی

گمان مبر که به معنی ز یار برگردد

[sorna]

هر که می با تو خورد عربده کرد

هر که روی تو دید عشق آورد


زهر اگر در مذاق من ریزی

با تو همچون شکر بشاید خورد


آفرین خدای بر پدری

که تو فرزند نازنین پرورد


لایق خدمت تو نیست بساط

روی باید در این قدم گسترد


خواستم گفت خاک پای توام

عقلم اندر زمان نصیحت کرد


گفت در راه دوست خاک مباش

نه که بر دامنش نشیند گرد


دشمنان در مخالفت گرمند

و آتش ما بدین نگردد سرد


مرد عشق ار ز پیش تیر بلا

روی درهم کشد مخوانش مرد


هر که را برگ بی مرادی نیست

گو برو گرد کوی عشق مگرد


سعدیا صاف وصل اگر ندهند

ما و دردی کشان مجلس درد

[sorna]

دیدار یار غایب دانی چه ذوق دارد

ابری که در بیابان بر تشنه‌ای ببارد


ای بوی آشنایی دانستم از کجایی

پیغام وصل جانان پیوند روح دارد


سودای عشق پختن عقلم نمی‌پسندد

فرمان عقل بردن عشقم نمی‌گذارد


باشد که خود به رحمت یاد آورند ما را

ور نه کدام قاصد پیغام ما گذارد


هم عارفان عاشق دانند حال مسکین

گر عارفی بنالد یا عاشقی بزارد


زهرم چو نوشدارو از دست یار شیرین

بر دل خوشست نوشم بی او نمی‌گوارد


پایی که برنیارد روزی به سنگ عشقی

گوییم جان ندارد یا دل نمی‌سپارد


مشغول عشق جانان گر عاشقیست صادق

در روز تیرباران باید که سر نخارد


بی‌حاصلست یارا اوقات زندگانی

الا دمی که یاری با همدمی برآرد


دانی چرا نشیند سعدی به کنج خلوت

کز دست خوبرویان بیرون شدن نیارد

[sorna]

که می‌رود به شفاعت که دوست بازآرد

که عیش خلوت بی او کدورتی دارد


که را مجال سخن گفتنست به حضرت او

مگر نسیم صبا کاین پیام بگذارد


ستیزه بردن با دوستان همین مثلست

که تشنه چشمه حیوان به گل بینبارد


مرا که گفت دل از یار مهربان بردار

به اعتماد صبوری که شوق نگذارد


که گفت هر چه ببینی ز خاطرت برود

مرا تمام یقین شد که سهو پندارد


حرام باد بر آن کس نشست با معشوق

که از سر همه برخاستن نمی‌یارد


درست ناید از آن مدعی حقیقت عشق

که در مواجهه تیغش زنند و سر خارد


به کام دشمنم ای دوست این چنین مگذار

کس این کند که دل دوستان بیازارد


بیا که در قدمت اوفتم و گر بکشی

نمیرد آن که به دست تو روح بسپارد


حکایت شب هجران که بازداند گفت

مگر کسی که چو سعدی ستاره بشمارد