غزلیات خواجوی کرمانی

[sorna]

ترک صورت کن اگر عالم معنی طلبی

کوس عزلت زن اگر ملکت کسری طلبی

سر خود پیش نه ار پای درین راه نهی

غرق این بحر شو ار در تمنی طلبی


گر نه ماری بچه معنی نروی از سر گنج

ورنه طفلی بچه رو صورت مانی طلبی


راه آدم زنی و روضهٔ رضوان جوئی

عیب مجنون کنی و خیمهٔ لیلی طلبی


خاک گوسالهٔ زرین شوی از بی آبی

وانگه از چوب عصا معجز موسی طلبی


تا که برطور جلالت نبود منزل قرب

از چه رو پرتو انوار تجلی طلبی


خدمت مور کن ار ملک سلیمان خواهی

راه سلمان رو اگر طلعت سلمی طلبی


نام خواجو مبر ار نامه وحدت خوانی

ترک کونین کن ار حضرت مولی طلبی

[sorna]

گر آن مه در نظر بودی چه بودی

ورش بر ما گذر بودی چه بودی


مرا کز بیخودی از خود خبر نیست

گر او را این خبر بودی چه بودی


اگر چون آن پری پیکر در آفاق

پری روی دگر بودی چه بودی


بدینسان کز نظر یکدم جدا نیست

گرش با ما نظر بودی چه بودی


مرا گویند درمان تو صبرست

دریغا صبر گر بودی چه بودی


روانم در شب هجران بفرسود

گر آنشب را سحر بودی چه بودی


مرا چون با سر زلفت سری هست

گرم پروای سر بودی چه بودی


چو بر بام تو باشد مرغ را راه

مرا گر بال و پر بودی چه بودی


ز خواجو سیم و زر داری تمنا

گر او را سیم و زر بودی چه بودی

[sorna]

در دلم بود کزین پس ندهم دل بکسی

چکنم باز گرفتار شدم در هوسی


نفس صبح فرو بندد از آه سحرم

گر شبی بر سر کوی تو برآرم نفسی


بجهانی شدم از دمدمهٔ کوس رحیل

که کنون راضیم از دور ببانگ جرسی


نیست جز کلک سیه روی مرا همسخنی

نیست جز آه جگر سوز مرا همنفسی


عاقبت کام دل خویش بگیرم ز لبت

گر مرا بر سر زلف تو بود دسترسی


بر سر کوت ندارم سر و پروای بهشت

زانکه فردوس برین بیتو نیرزد بخسی


تشنه در بادیه مردیم باومید فرات

وه که بگذشت فراتم ز سر امروز بسی


هر کسی را نرسد از تو تمنای وصال

آشیان بر ره سیمرغ چه سازد مگسی


خیز خواجو که گل از غنچه برون می‌آید

بلبلی چون تو کنون حیف بود در قفسی

[sorna]

خوشا شراب محبت ز ساغر ازلی

قدح بروی صبوحی کشان لم یزلی


ز دست ساقی تحقیق اگر خوری جامی

شراب را ابدی دان و جام را ازلی


بزیر جامه چو زنار بینمت چون شمع

چه سود راندن مقراض و خرقهٔ عسلی


مشو بحسن عمل غره و بزهد مناز

که خواندت خرد پیر زاهد عملی


ز آب و گل نشود چون تو لعبتی پیدا

ندانم از چه گلی دانمت که از چگلی


چگونه از سر کویت کنم جلای وطن

که هست سوز درونم خفی و گریه جلی


کجا ز زلف تو پیوند بگسلد دل من

که کار زلف تو دل بندیست و دل گسلی


محب روی توام در جواب دعوی عشق

دل شکسته وکیلست و جان خسته ولی


متاب روی ز خواجو که زلف هندویت

بخورد خون دل ریشش از سیاه دلی

[sorna]

نه عهد کرده‌ئی آخر که قصد ما نکنی

چرا جفا کنی و عهد را وفا نکنی

چو آگهی که نداریم جز لبت کامی

روا بود که ز لب کام ما روا نکنی؟


ز ما نیامده جرمی خدا روا دارد

که کینه ورزی و اندیشه از خدا نکنی


من غریب که گشتم ز خویش بیگانه

چه حالتست که با خویشم آشنا نکنی


مرا چو از همه عالم نظر به جانب تست

نظر بسوی من خسته دل چرا نکنی


کنون که کشتی و بر خاک راهم افکندی

بود که بر سر خاک چنین رها نکنی


ترا که آگهی از حال دردمندان نیست

معینست که درد مرا دوا نکنی


اگر چنانکه سر صلح و دوستی داری

چرا نیائی و با دوستان صفا نکنی


چو آب دیده ز سر بگذشت خواجو را

چه خیزدار بنشینی و ماجرا نکنی

[sorna]

ای میان تو چو یک موی و دهان یکسر موی

نتوان دیدن از آن موی میان یک سر موی

بی‌میان و دهن تنگ تو از پیکر و دل

زین ندارم بجز از موئی وزان یک سر موی


ناوک چشم تو گر موی شکافد شاید

کابروت فرق ندارد ز کمان یک سر موی


تو بهنگام سخن گر نشوی موی شکاف

کس نیابد ز دهان تو نشان یک سر موی


ور نیاید دهنت در نظر ای جان جهان

نکنم میل سوی جان و جهان یک سر موی


تاب تیر تو ندارم که ندارد فرقی

ناوک غمزه‌ات از نوک سنان یک سر موی


زاهد صومعه در حلقهٔ زنار شود

گر شود از سر زلف تو عیان یک سر موی


نکشد این دل دیوانه سودائی من

سر از آن سلسله مشک فشان یک سر موی


خواجو ار زانکه بهر موی زبانی گردد

نکند از غم عشق تو بیان یک سر موی

[sorna]

من کیم زاری نزار افتاده‌ئی

پر غمی بیغمگسار افتاده‌ئی

دردمندی رنج ضایع کرده‌ئی

مستمندی سوگوار افتاده‌ئی


مبتلائی در بلا فرسوده‌ئی

بی‌قرینی بی‌قرار افتاده‌ئی


باد پیمائی به خاک آغشته‌ئی

خسته جانی دل فگار افتاده‌ئی


نیمه مستی بی‌حریفان مانده‌ئی

می‌پرستی در خمار افتاده‌ئی


بی‌کسی از یار غایب گشته‌ئی

ناکسی از چشم یار افتاده‌ئی


اختیار از دست بیرون رفته‌ئی

بیخودی بی‌اختیار افتاده‌ئی


عندلیبی از گل سوری جدا

خسته‌ای دور از دیار افتاده‌ئی


پیش چشم آهوان جان داده‌ئی

بر ره شیران شکار افتاده‌ئی


دست بردل خاک بر سر مانده‌ئی

بر سر ره خاکسار افتاده‌ئی


رو بغربت کرده فرقت دیده‌ئی

بی‌عزیزان مانده خوار افتاده‌ئی


بیدل و بی‌یار رحلت کرده‌ئی

بی زر و بی زور زار افتاده‌ئی


همچو خواجو پای در گل مانده‌ئی

بر سر پل مانده بار افتاده‌ئی

[sorna]

آن ترک پریچهره مگر لعبت چینست

یا ماه شب چارده بر روی زمینست


در ابر سیه شعشهٔ بدر منیرست

یا در شکن کاکل او نور جبینست


آن ماه تمامست که برگوشه بامست

یا شاه سپهرست که بر چرخ برینست


گویند که زیباست بغایت مه نخشب

لیکن نتوان گفت که زیباتر از اینست


آن لعل گهر پوش مگر چشمهٔ نوشست

یا درج عقیقست که بر در ثمینست


هر چند نمک چون شکرت شور جهانیست

لیکن لب لعلت نمکی بس شکرینست


این نکهت مشکین نفس باد بهارست

یا چین سر زلف تو یا نافهٔ چینست


بالای بلندت که ازو کارتو بالاست

بالاش نگویم که بلای دل و دینست


خواجو اگرش تیغ زنی روی نپیچد

زیرا که تو سلطانی و او ملک یمینست

[sorna]

کدام دل که گرفتار و پای بند تو نیست

کدام صید که در آرزوی بند تو نیست


نه من به بند کمند تو پای بندم و بس

کسی بشهر نیامد که شهر بند تو نیست


ترا بقید چه حاجت که صید وحشی را

بهیچ روی خلاص از خم کمند تو نیست


ضرورتست که پیش تو پنجه نگشایم

مرا که قوت بازوی زورمند تو نیست


گرم گزند رسانی بضرب تیغ فراق

مکن که بیشم از این طاقت گزند تو نیست


چو سروم از دو جهان گر چه دست کوتاهست

ولی شکیبم از آن قامت بلند تو نیست


دلم برآتش عشقت بسوخت همچو سپند

بیا که صبرم از آنخال چون سپند تو نیست


عجب ز عقل تو دارم که می‌دهی پندم

خموش باش که این لحظه وقت پند تو نیست


ز شور بختی خواجوست اینکه چون فرهاد

نصیبش از لب شیرین همچو قند تو نیست

[sorna]

شمع ما شمعیست کو منظور هر پروانه نیست

گنج ما گنجیست کو در کنج هر ویرانه نیست


هر کرا سودای لیلی نیست مجنون آنکسست

ورنه مجنون را چو نیکو بنگری دیوانه نیست


چشم صورت بین نبیند روی معنی را بخواب

زانکه در هر کان درو در هر صدف دردانه نیست


حاجیانرا کعبه بتخانه‌ست و ایشان بت پرست

ور بینی در حقیقت کعبه جز بتخانه نیست


مرغ وحشی گر ببوی دانه در دام اوفتد

تا چه مرغم زانکه دامی در رهم جز دانه نیست


هر کرا بینی در اینجا مسکن و کاشانه است

جای ما جائیست کانجا مسکن و کاشانه نیست


گر سر شه مات داری پیش اسبش رخ بنه

کانگه پیش شه دم از فرزین زند فرزانه نیست


گفتمش پروای درویشان نمی‌باشد ترا

گفت ازین بگذر که اینها هیچ درویشانه نیست


گر چه باشد در ره جانانه جسم و جان حجاب

جان خواجو جز حریم حضرت جانانه نیست